Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vraag om uitleg over controles op gsm-gebruik achter het stuur
Verslag
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Minister, gsm-gebruik achter het stuur is een van de grootste afleiders in het verkeer. Het blijft echter moeilijk vast te stellen. Daarom rolde de federale overheid een proefproject uit waarbij ANPR-camera’s (Automatic Number Plate Recognition) ingeschakeld werden om bestuurders te beboeten die tijdens het rijden hun gsm gebruiken. Vorig jaar kondigde federaal minister van Mobiliteit Gilkinet aan dat het proefproject in 2023 verder uitgerold zou worden in vijf politiezones.
Via de pers vernemen we nu dat de slimme camera’s die bestuurders controleren op gsm-gebruik achter het stuur, er toch niet komen vanwege onenigheid over de privacykwestie. Volgens verkeersveiligheidsinstituut Vias Institute (Vias) was het proefproject nochtans geslaagd en bestaan er voldoende oplossingen voor deze privacyvragen. Zo worden foto’s van mensen die niet in overtreding zijn, meteen gewist en worden passagiers automatisch onherkenbaar gemaakt. In Nederland worden gelijkaardige camera’s wel al ingezet.
Wat betreft de afleiding en het gsm-gebruik achter het stuur, zet u in op sensibilisering. Dit is belangrijk, en we moeten daar zeker op blijven inzetten, maar sensibilisering en handhaving gaan hand in hand. Het repressieve luik is niet gemakkelijk. Alle vaststellingen dienen op heterdaad te gebeuren door de politie, wat erg arbeidsintensief is. De slimme camera’s hadden hierin kunnen ondersteunen.
In de commissievergadering van 8 juni 2023 gaf u aan dat het project toekomstgericht zeker interessant zou zijn. Dat brengt mij tot volgende vragen.
Wat is uw plan van aanpak, minister, om gsm-gebruik achter het stuur terug te dringen? Zult u uw plan bijsturen of houdt u vast aan de huidige sensibiliseringscampagnes?
Welke mogelijkheden ziet u om, binnen uw bevoegdheden, gsm-gebruik achter het stuur te ontraden?
Mevrouw Moors heeft het woord.
Voorzitter, minister, dit jaar zouden over heel het land vijf politiezones hoogtechnologische camera's met artificiële intelligentie inzetten om gsm-gebruikende bestuurders op te sporen, en met boetes van 174 euro voor overtreders. Federaal minister Gilkinet had dat aangekondigd. We hadden het daar ook al meermaals over in deze commissie. Gsm-gebruik achter het stuur is een van de grote killers in het verkeer, en dergelijke camera’s zouden dat wangedrag kunnen detecteren.
Echter, door onenigheid binnen de Federale Regering over privacyinbreuken en controlemethoden is er nog geen enkele politiezone aangesloten. In de pers kunnen we lezen dat vooral Open Vld zich verzet zich tegen het maken van scherpe foto's van inzittenden, vanwege privacyzorgen. Vias, het verkeersveiligheidsinstituut, is teleurgesteld en benadrukt dat de technologie wel werkt, verwijzend naar Nederland, waar vergelijkbare camera's met succes worden gebruikt. Volgens Vias zijn deze camera's cruciaal om gsm-gebruik in het verkeer aan te pakken, wat jaarlijks duizenden ongevallen en doden veroorzaakt. Dat brengt mij tot de volgende vragen.
Hoe reageert u op de onenigheid binnen de Federale Regering betreffende het implementeren van camera’s die gsm-gebruik kunnen detecteren achter het stuur?
Hoe reageert u op het succes van vergelijkbare technologieën in Nederland, zoals aangehaald door Vias? Zijn er lessen die we kunnen trekken voor Vlaanderen uit de implementatie van deze technologie in andere landen?
Welke stappen onderneemt u om het gsm-gebruik achter het stuur in Vlaanderen aan te pakken?
Minister Peeters heeft het woord.
We weten dat afleiding achter het stuur nog altijd een killer is in het verkeer. We moeten er alles aan doen om dat een halt toe te roepen. Vorig jaar of eind 2021 al is de regelgeving aangepast, waarover wij ons ook positief hebben uitgelaten.
Ik blijf inderdaad volop focussen op educatie en sensibilisering en hou dus vast aan mijn plan van aanpak. Gsm’en achter het stuur kan absoluut niet, dat is en vorm van afleiding en vormt een gevaar op de weg.
In eerste instantie zette ik in het verleden al in op grootschalige sensibiliserende campagnes. We zijn in februari 2021 gestart met de campagne ‘automodus’, die ik persoonlijk minder duidelijk vond. Niet iedereen begreep de boodschap even goed. In mei 2022 werd de nadruk gelegd op ‘Negeer je gsm’, wat al iets duidelijker was. Later brachten we de boodschap ‘Focus op de weg’. Als je focust op de weg, ben je niet bezig met je gsm of smartphone. Dat vind ik een goede boodschap, die willen we in de toekomst nog herhalen.
Daarnaast hebben we ook een aantal educatieve trajecten opgezet voor specifieke doelgroepen. Zo hebben we in samenwerking met onder andere Boerenbond een traject opgezet voor bestuurders van landbouwvoertuigen. De Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV) organiseert een aantal workshops rond het woon-werkverkeer, samen met een aantal bedrijven. Van december 2022 tot januari 2023 liep er een project van Truckveilig dat ook focuste op ‘veilig handenvrij’. Daarnaast wordt ook tijdens het terugkommoment specifieke aandacht gegeven aan jonge bestuurders om de gsm achterwegen te laten.
Dan waren er een aantal vragen rond een reactie op het standpunt van de Federale Regering. Voor alle duidelijkheid: onze ANPR-camera’s die vandaag de dag overal staan langs onze gewestwegen, zijn andere camera’s dan die die Vias gebruikte om het gsm-gebruik in de auto te kunnen vaststellen. Natuurlijk is een performant handhavingsbeleid het noodzakelijke sluitstuk in een veilig vervoersysteem. Als technologie en innovatie ons hierbij kunnen helpen, dan vind ik zeker dat we niet achterom moeten kijken. We zien ook dat het in andere landen gebeurt. Natuurlijk moet je altijd alle aandacht voor de privacy hebben. Bij de bestaande camera’s die er vandaag zijn, is die combinatie nog niet mogelijk. Dat is sowieso één argument: het moet een privacyproof, juridisch sluitend verhaal zijn dat je straks gaat uitrollen.
Tegelijk hoorde ik dat er wat dat betreft op federaal niveau een aantal technische, financiële en dus privacygerelateerde problemen zijn. Dat is ook de reden waarom Vias voorlopig gezegd heeft dat ze geen nieuw proefproject gaan uitrollen. Ik neem aan dat daaromtrent de vragen ook het best gesteld worden aan de federale overheid, aangezien Vias dat deed in opdracht van de federale collega’s.
Alleszins blijf ik voorstander van een goed handhavingsbeleid, vind ik verkeersveiligheid heel belangrijk en hoop ik dat men snel een oplossing vindt voor verkeersveiligheid en een privacyproof systeem, samen met de technische en financiële kwesties.
Mevrouw Mertens heeft het woord.
Minister, u hebt heel veel acties opgesomd rond gsm-gebruik of afleiding. Het is me niet helemaal duidelijk of er dit jaar nog acties zullen komen. Ik dacht dat er normaal nog een ingepland zou moeten worden in november. Klopt dat?
Hoe wordt het succes van die sensibiliseringsacties gemeten? Hoe weten we nu welke impact elke actie heeft?
Mevrouw Moors heeft het woord.
Minister, het is al dikwijls herhaald dat gsm-gebruik achter het stuur een van de grote killers in het verkeer is. We moeten dus openstaan voor voorstellen, maatregelen die de verkeersveiligheid kunnen verhogen. Er is nood aan een robuust, wettelijk kader, niet alleen om de privacy te garanderen van de bestuurder, maar ook om het recht van verdediging van de vermoedelijke overtreder afdoende te waarborgen.
Gisteren heb ik overleg gehad met Vias. Zij betreurden ten zeerste dat hun proefproject op federaal niveau stopgezet is, terwijl zij ervan overtuigd zijn dat de voorwaarden met betrekking tot privacy wel voldoende gehonoreerd konden worden.
Maar goed, het is zo. We moeten kijken hoe we bijvoorbeeld kunnen werken voor de verkeersveiligheid. In dat kader is het misschien toch frappant om gisteren te moeten horen, wat betreft het gebruik van de gsm bij vrachtwagenchauffeurs, dat er vandaag maar één controlepost rondrijdt om dergelijke overtredingen te kunnen registreren. Ik denk dat daar nog veel werk aan de winkel is. Privacy is zeker belangrijk, dat zal niemand ontkennen, maar de verkeersveiligheid is dat natuurlijk ook.
De heer Keulen heeft het woord.
Ik zou aan de vraagstellers vooral de boodschap willen geven dat we in dezen geen tegenstanders zijn, maar medestanders. Je zit alleen met een aantal technische en juridische obstakels. In een rechtsstaat moet je daar wel rekening mee houden. Maar het is onbetwistbaar dat afleiding achter het stuur – en dan praten we over gsm, iPhone, iPad – vandaag inderdaad tot de killers behoort. Ik gebruik altijd het voorbeeld van de werken aan de E313 in Geel, nu twee, drie jaar geleden. Die werken werden op het einde kilometers op voorhand al aangekondigd en altijd herhaald, en toch had je daar om de zoveel weken kop-staartbotsingen met doden tot gevolg. En de enige verklaring daarvoor was dat mensen inderdaad bezig waren op hun sociale media, op hun iPhone, op hun iPad. Dat is uiteraard heel betreurenswaardig en onherstelbaar. Een mens leeft maar één keer. We zijn dus medestanders, en geen tegenstanders, maar ook verdedigers van de rechtsstaat. En dus moet het technisch en juridisch ook wel allemaal sluitend en bonafide zijn.
De heer Bex heeft het woord.
Collega’s, ik denk dat we het erover eens zijn dat gsm-gebruik een ernstige oorzaak is van verkeersongevallen en slachtoffers, en dat we daar iets aan moeten doen. Ik denk ook dat we het erover eens zijn dat de privacy van mensen gegarandeerd moet zijn. Het kan niet zijn dat het feit dat je in een auto stapt, betekent dat de overheid je overal mag filmen en dat er met die beelden onzorgvuldig kan worden omgesprongen. Maar als je een gsm gebruikt achter het stuur, dan moet je daarvoor bestraft worden, zodat mensen dat niet meer doen.
Minister, ik denk dat privacy en die camera’s toch combineerbaar zijn. Ik denk dat uw liberale collega in de Federale Regering, staatssecretaris Michel, een duwtje in de rug nodig heeft. Vanuit uw bezorgdheid voor verkeersveiligheid zou ik u willen vragen of u van plan bent om met uw collega contact op te nemen en hem te vragen om eraan te werken dat dat mogelijk wordt gemaakt, privacy en het gebruiken van camera’s om gsm-gebruik te detecteren. Want blijkbaar ligt daar het kalf gebonden. Daar moet iets gebeuren. Ik hoop dus dat u uw goede connecties zult gebruiken om daar iets aan te veranderen.
Minister, collega’s, ik ben het ermee eens dat gsm-gebruik achter het stuur zeer gevaarlijk is. Dat zeg ik ook als familielid van iemand die helaas enkele jaren geleden door toedoen van gsm-gebruik achter het stuur is overleden. Maar ik moet toch de redenering van collega Keulen voor een groot deel volgen. De rechtsstaat is hierin toch ook wel belangrijk. De privacy van de bestuurder moet ook gerespecteerd worden.
Ik ben inderdaad voor het beboeten van gsm-gebruik achter het stuur, maar ik wil niet naar een samenleving gaan waarin elke beweging van een bestuurder kan worden vastgelegd op camera. Dat lijkt mij de oplossing erger maken dan het probleem. Ik hoed me voor wegen vol camera's.
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel voor de bijkomende bemerkingen. Zoals ik daarstraks al zei, moeten we een privacyproof juridisch kader hebben. Het kan niet zijn dat je zonder meer alle regels rond privacy overboord gooit. Daar moeten we dus zeker werk van maken. Als je ziet dat het in een aantal omliggende landen kan, dan zal daar ook werk van moeten worden gemaakt.
Je kunt natuurlijk de hete aardappel doorschuiven, maar ik denk dat ik vooral met minister Gilkinet weer aan tafel moet gaan zitten om te kijken welke stappen hij daar eventueel gaat ondernemen. Men gaat nu vooral op federaal vlak kijken welke tools mogelijk zijn om gsm-gebruik in het verkeer effectief te kunnen detecteren en zodoende de verstrengde regelgeving ook effectief te kunnen doen toepassen.
We hebben ook al heel wat lokale acties gezien van lokale politie, waarbij men ook al heel wat mensen uit het verkeer haalde wegens gsm-gebruik. Die boodschap moet gewoon ook weer in de geest van de mensen zelf zitten: dat doe je niet als je aan het rijden bent. Rijden is een werkwoord. Dan ben je gefocust op de weg en heb je je handen rond het stuur en ben je niet met andere dingen bezig. Dat moet sowieso de boodschap blijven.
Mevrouw Mertens, er is niet in november, maar wel in februari opnieuw een campagne van de VSV. U weet dat de VSV een jaarlijkse toelage krijgt om heel wat campagnes uit te rollen. De VSV doet daar in februari opnieuw een campagne rond ‘focus op de weg’ mee. Zij zorgen ook dat er achteraf altijd een impactcontrole wordt gedaan. Dat gebeurt door Ipsos. Men kijkt dus ook altijd via metingen wat de impact van de campagnes is. Een campagne kost ongeveer 250.000 euro per keer, dus dan wil je ook wel weten wat daar de maatschappelijke return van is. Er zal dus in februari opnieuw een campagne komen, maar de boodschap blijft te allen tijde gelden: gsm-gebruik achter het stuur kan niet. Verkeersveiligheid is voor ons allemaal een topprioriteit, maar je moet ook wel de regels van de privacy respecteren.
Mevrouw Moors heeft het woord.
Gsm-gebruik achter het stuur vormt een ernstige bedreiging voor de verkeersveiligheid. Daar zijn we het allemaal over eens. Ik denk dat het ook essentieel is dat we niet alleen blijven hameren op het gevaar van gsm-gebruik tijdens het rijden, maar ook blijven nadenken over en werken aan maatregelen en bewustwordingscampagnes die dat gedrag kunnen terugdringen.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.