Verslag vergadering Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën, Begroting en Justitie
Vraag om uitleg over de aanbesteding en inzet van enkelbanden
Vraag om uitleg over de gunning van enkelbanden
Vraag om uitleg over de sabotage van enkelbanden
Verslag
De heer Vandenhove heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, minister, we hebben tijdens het reces kunnen lezen dat de enkelbanden zijn toegekomen. Dat is een goede zaak, zou ik zeggen.
Ik heb een aantal vragen.
Minister, de bedoeling is – dat hebt u alleszins in de pers verklaard – dat deze nieuwe enkelbanden ook tegen einde 2024 kunnen checken of een alcoholverbod wordt nageleefd. Hoe moet dat precies worden geïnterpreteerd? Geldt dat algemeen of bijvoorbeeld enkel als iemand met de auto rijdt? Dat was niet zo duidelijk.
Bent u van plan door te zetten met het gebruik van enkelbanden om jeugddelinquentie aan te pakken? Er is na uw aankondigingen in de pers nogal wat kritiek op geweest, onder andere op het feit dat enkelbanden al van toepassing zouden worden op 14-jarigen. Zult u rekening houden met die kritiek?
Wat is de timing en de planning van het proefproject dat in Antwerpen zal worden uitgerold? Wanneer voorziet u in een evaluatie en eventueel in een uitrol voor heel Vlaanderen? Zal dat globaal gebeuren en/of per arrondissement?
U spreekt over aanklampende begeleiding. Wat verstaat u daaronder? Zal er daarvoor meer en specifiek personeel worden ingeschakeld?
Na de aankondiging is er nogal wat kritiek gekomen op de firma die de enkelbanden uiteindelijk mag leveren. Het gaat om een Israëlische veiligheidsfirma die inmiddels is overgenomen door een Amerikaans bedrijf met een bedenkelijke reputatie op heel wat vlakken. Wat is uw reactie daarop? Het is opvallend dat uw kabinet via de media laat weten “geen weet te hebben van enig schandaal waarin Allied Universal Electronic Monitoring zou zijn verwikkeld”.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Voorzitter, ik heb een vraag over hetzelfde thema. In juni werd de nieuwe aanbesteding voor nieuwe enkelbanden gegund. Ze zullen in gebruik worden genomen vanaf het voorjaar van 2024, zo konden we lezen.
De nieuwe enkelbanden zullen werken met een gps-systeem en zullen ook de mogelijkheid bieden om een waarschuwing te geven aan slachtoffers wanneer een dader te dicht bij hen in de buurt komt. Dat kan bijvoorbeeld worden toegepast wanneer er een contactverbod werd opgelegd, bijvoorbeeld na situaties van intrafamiliaal geweld. Daarnaast zouden de enkelbanden ook alcohol- en drugsgebruik kunnen monitoren.
De Vlaamse Regering keurde, in uitvoering van het decreet Jeugddelinquentie, ondertussen ook de regelgeving goed omtrent het opleggen van elektronisch toezicht aan minderjarigen vanaf 14 jaar. Dit wordt stapsgewijs ingevoerd, vertrekkend vanuit een proefproject in Antwerpen.
Wat betreft de gunning voor de enkelbanden aan Allied Universal Electronic Monitoring, heeft collega Vandenhove al gewezen op het feit dat het bedrijf in opspraak is gekomen door verhalen over verwikkelingen in schandalen rond uitbuiting, fraude en schendingen van mensenrechten.
Minister, kunt u meer toelichting geven bij de slachtofferapplicatie verbonden aan de nieuwe enkelbanden? In welke situaties zal die kunnen worden gebruikt? Hoe worden bij het gebruik daarvan de regels met betrekking tot privacy van zowel dader als slachtoffer gewaarborgd?
Hoe gebeurde het traject in aanloop naar de opmaak van de regelgeving voor het elektronisch toezicht voor minderjarigen? Welke input gaven de betrokken actoren, zoals jeugdrechters en jeugdadvocaten?
Hoe wordt het proefproject rond de elektronische monitoring voor minderjarigen opgezet? Wanneer start het en hoelang loopt het? Tegen wanneer moet dit verder kunnen worden uitgerold in andere regio’s?
Zal het ook voor minderjarigen gaan om een echte enkelband? Eerder was sprake van andere applicaties van elektronische monitoring.
Op welke manier zullen minderjarigen die elektronisch toezicht krijgen opgelegd, worden opgevolgd en begeleid?
Hoe reageert u op de aantijgingen over het bedrijf dat de enkelbanden zal leveren?
De heer Tiebout heeft het woord.
Voorzitter, collega's, minister, alvorens we overgaan tot de sabotage van de enkelbanden, ga ik toch nog even naar het begin. Vlaanderen kan wereldspeler worden genoemd op het vlak van enkelbanden: 6500 enkelbanden zullen zijn aangegespt. In Wallonië zijn het er zo'n vierduizend, in heel Nederland zo'n drieduizend. We doen het dus veel beter dan andere Europese spelers.
Ik ga meteen over tot de vragen.
Minister, hoe werd de procedure gevoerd? Hoeveel inschrijvers waren er? Zijn er nog mogelijkheden tot beroep of is de gunning definitief?
Het is duidelijk dat de nieuwe enkelbanden goedkoper zijn dan vooraf ingeschat, een goede zaak voor de begroting. Hoe komt dit?
Er blijkt een meningsverschil te zijn met de Franstaligen over de grootteorde van het aantal enkelbanden. Zij lijken te focussen op de status quo, terwijl u een aantal nieuwe initiatieven neemt, zoals de slachtofferapplicatie, de alcoholmonitoring en de monitoring voor jeugddelinquenten. Hoe verklaart u dat?
Wanneer zullen de nieuwe enkelbanden in gebruik worden genomen? Welke stappen moeten hiervoor nog worden gezet?
Wanneer zullen de vernieuwde toepassingen in gebruik worden genomen? Op welke manier?
Mevrouw Blancquaert heeft het woord.
Collega Tiebout, blijkbaar kan Vlaanderen ook een wereldspeler zijn wat de sabotage van enkelbanden betreft. Het ligt blijkbaar gevoelig, maar het manipuleren en doorknippen van enkelbanden is en blijft in Vlaanderen onaanvaardbaar.
Ook in 2023 zijn de cijfers hallucinant, en we zijn zelfs nog niet aan het einde van het jaar. Er zijn al 265 dossiers waarbij strafrechtelijk veroordeelden zich zonder enige controle opnieuw in onze maatschappij hebben begeven en een mogelijk gevaar vormen voor onze bevolking. Naast de bedreiging die van dergelijke criminelen uitgaat, kost het doorknippen van enkelbanden en het beschadigen van controleboxen ook handenvol geld aan de Vlaamse belastingbetaler.
Ik heb daar in het verleden reeds vragen over gesteld. Minister, we zijn dan ook blij dat u ons standpunt reeds eerder deelde dat bepaalde categorieën van veroordeelden onder geen beding in aanmerking mogen komen voor het elektronisch toezicht, alsook dat dergelijke veroordeelden geen recht meer zouden mogen hebben op een nieuwe enkelband.
Minister, in welke mate worden de kosten die het Vlaams Centrum Elektronisch Toezicht (VCET) dient te maken voor het herstel of de vervanging van door onder elektronisch toezicht staande veroordeelden moedwillig beschadigde enkelbanden, bewakingsboxen, enzovoort, systematisch verhaald op deze veroordeelden?
Wat hebben de herhaalde vragen via de interministeriële conferentie van de Vlaamse minister van Justitie aan uw federale ambtgenoot intussen reeds opgeleverd om op federaal niveau de wetgeving dermate bij te sturen dat strafrechtelijk veroordeelden die zich moedwillig onttrekken aan het elektronisch toezicht, niet langer in aanmerking komen voor verder elektronisch toezicht?
Wat was de reactie van de federale minister van Justitie op het voorstel en advies van u, de Vlaamse minister van Justitie, om het opzettelijk beschadigen van het materiaal dat wordt ingezet om de naleving van elektronisch toezicht te controleren, als misdrijf te laten kwalificeren en afzonderlijk strafbaar te stellen in het nieuwe strafwetboek?
Welke andere initiatieven neemt u nog in dit verband?
Minister Demir heeft het woord.
Het was een lange weg om ervoor te zorgen dat de fouten uit het verleden niet werden herhaald. We hebben een team op deze procedure gezet, en een concurrentiedialoog opgestart, zodat we op voorhand niet enkel de markt beter konden leren kennen, maar ook de leveranciers tegen elkaar konden uitspelen. Zo zijn we ertoe gekomen dat we de enkelbanden aan een veel lagere aankoopprijs hebben kunnen binnenhalen. Ook het belang van de markt in België speelt natuurlijk een rol. In verhouding met andere landen zijn wij een van de belangrijkste spelers op de enkelbandenmarkt, als ik het zo mag zeggen. Combineer dit met nieuwe technologische producten en de grootschaligheid van productie, waardoor we dus een veel lager bedrag moeten betalen.
Er waren oorspronkelijk zes inschrijvers. In de tweede fase waren dat er drie, waarbij Attenti het dus gehaald heeft op anderen. Een van de bedrijven die het niet gehaald had, heeft daarop een procedure bij de Raad van State aanhangig gemaakt, maar Vlaanderen heeft die gewonnen. Op dit moment kunnen we dus verdergaan met de transitie, die stap voor stap wordt voorbereid en tegen het voorjaar van 2024 volledig rond zal zijn.
Wat betreft de leverancier waarmee we in zee gaan, ben ik een beetje verbaasd over de kritiek die ik hierover moest lezen. Attenti werd pas na het indienen van zijn offerte overgenomen door Allied Universal Electronic Monitoring, een wereldwijde speler met maar liefst 800.000 werknemers, actief in tientallen landen, vooral op het vlak van uitbating van gevangenissen, het inzetten van bewaking en veiligheidsmensen. Attenti is sinds kort nu een van die dochterbedrijven maar voorziet voor Vlaanderen dus enkel in beveiligingsmateriaal, niet in beveilingspersoneel van het moederbedrijf, waar dus voor de overname een aantal zaken rond liepen. Het VCET staat volledig zelf in voor hun personeel, geheel volgens de geldende wetgeving en onze deontologische principes.
Daarnaast werd verwezen naar fraude en mensenrechtenschendingen door G4S, ook een van de dochterbedrijven van Allied, die overgenomen werd door Allied nog voor Attenti werd overgenomen.
Ik wil er nog even op wijzen dat de offerte van G4S voor onze enkelbanden niet aanvaard werd, en dat er op dit moment geen moord en brand wordt geschreeuwd als G4S – ondanks de beschuldigingen in de krant – wordt ingezet voor het uitbaten van de federale transitiehuizen, voor het beveiligen van het terreurproces en voor het beveiligen van de Europese instellingen. En dus opnieuw ter verduidelijking: wij zijn niet in zee gegaan met G4S maar met Attenti.
Wat de nieuwe mogelijkheden betreft, wordt voorzien in drie nieuwe mogelijke uitbreidingen, namelijk jeugddelinquentie, de slachtofferapplicatie en in de toekomst alcohol en drugs.
Wat jeugddelinquentie betreft: elektronisch toezicht werd al mogelijk gemaakt in het decreet van 2019, waarbij reeds uitgebreid met de nodige sectoren in overleg werd getreden. Nu breiden we die mogelijkheid ook in de fase ten gronde uit, in samenspraak met de jeugdrechters, en zorgen we voor de concrete uitvoering ervan. Elektronische monitoring van minderjarige delictplegers zal een samenwerking zijn tussen de agentschappen Justitie en Handhaving en Opgroeien. Het agentschap Justitie en Handhaving staat hierbij in voor de aan- en afsluiting van het materiaal en het beheer van de alarmen. Het agentschap Opgroeien staat in voor de begeleiding van de jongeren. Er zal dus wel degelijk in een begeleiding voorzien worden. Daar zullen zes voltijdsequivalenten (vte’s) voor worden aangeworven bij de sociale dienst van de rechtbank. Zij zullen dagelijks in contact zijn met de jongere. De kritiek die er gekomen is omdat men het gehele plaatje niet kent, komt dus veelal uit onwetendheid.
We starten het proefproject in het arrondissement Antwerpen. Eveneens in het voorjaar van 2024 voorzien we de opstart van het pilootproject van elektronisch toezicht met slachtofferapplicatie. Naast het monitoren van de dader onder elektronisch toezicht wil ik door het gebruik van deze applicatie het slachtoffer extra bescherming bieden. In eerste instantie denken we aan de toepassing bij feiten van belaging, intrafamiliaal geweld, tienerpooiers of zedenfeiten, waarbij de dader een contact- of regioverbod opgelegd krijgt.
Ten slotte heb ik bij de gunning van het nieuwe bewakingsmateriaal ook voorzien in technologie die alcoholmonitoring ondersteunt. Het is altijd goed om dat te voorzien. We bekijken nu hoe we dit in de toekomst eventueel vorm kunnen geven.
Het gegeven dat mijn Franstalige collega niet meestapt in deze nieuwe mogelijkheden, is een eigen keuze, natuurlijk. Ik denk dat men een beetje de kat uit de boom kijkt: eerst kijken hoe het in Vlaanderen verloopt en dan overnemen.
Ten slotte zal ik nog antwoorden op de vragen van mevrouw Blancquaert. Het klopt dat we helaas regelmatig zien dat veroordeelden zich aan hun straf onder elektronisch toezicht proberen te onttrekken. Ze knippen een enkelband door of beschadigen de bewakingsbox. Het is evident dat we telkens een schadedossier opmaken als we vaststellen dat justitiabelen het materiaal hebben beschadigd. Wie het bewakingsmateriaal beschadigt, moet het ook betalen. Indien dat niet gebeurt, worden er ook deurwaarders gestuurd. Maar eigenlijk zouden degenen die hun enkelband doorknippen, ook gestraft moeten worden. Ik vind dat ze dan geen enkelband meer moeten krijgen, maar dat ze naar de gevangenis moeten. Goed, dat is mijn persoonlijke mening. Het is federale wetgeving die dat moet voorzien. Ik meen het echt: een enkelband is een gunst, en als men die doorknipt, vind ik dat men opnieuw naar de gevangenis moet. Ik denk dat anderen in dit land daar anders over denken. Vandaar mijn pleidooi om Justitie ten volle te regionaliseren.
De heer Vandenhove heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw uitgebreide antwoord.
Ik kijk even naar de detailvragen. Ik begrijp dat u ondanks de kritiek – en u hebt gelijk dat het decretaal is bepaald – enkelbanden ook van toepassing wil maken voor 14-jarigen en dat u daarmee verdergaat.
U hebt het gehad over aanklampend begeleiden, waarvoor extra personeel is voorzien. Zoals andere sprekers ook hebben gezegd, probeert u een echt Vlaams beleid rond enkelbanden uit te tekenen. Ik hoop alleen maar dat er op tijd en stond een evaluatie volgt, zoals van het proefproject in Antwerpen.
Ik had nog een concrete vraag gesteld: is het de bedoeling dat drugs- en/of alcoholverslaafden ook kunnen worden gedetecteerd als ze niet in de wagen zitten, of kunnen de twee?
Mevrouw Schryvers heeft het woord;
Minister, ik dank u voor uw antwoord.
Het is goed dat de gunning eindelijk is gelukt, want het is toch wel een heel lange weg geweest. We weten allemaal dat wat beschikbaar was, verouderd was en dat het heel wat inspanningen vroeg om ze in bedrijf te houden.
Nieuwe technieken geven nieuwe mogelijkheden. Het is goed dat daarop wordt ingespeeld. Ik denk bijvoorbeeld aan de slachtofferapplicatie.
Ik kom nog even terug op de enkelbanden voor de minderjarigen of de elektronische monitoring voor de minderjarigen. Ik had u gevraagd of het om een klassieke enkelband ging. Op vragen die ik hierover eerder stelde, zei u dat er toch wel heel wat innovatieve systemen zijn zoals het werken met een smartwatch, het inbellen via smartphone, en een e-loket met mogelijkheid tot beeldbellen, die allemaal werden onderzocht. Zal dit ook mee deel uitmaken van de opvolging van de minderjarigen? Kunt u ook nog antwoorden op de vraag of het zal gaan om een ‘klassieke’ enkelband? Want we moeten toch ook wel bezorgd zijn om de neveneffecten hiervan als jongeren zich samen begeven, zoals op school.
De heer Tiebout heeft het woord.
Het is inderdaad onbegrijpelijk dat justitiabelen of delinquenten, na het doorknippen van hun enkelband, opnieuw een enkelband krijgen. Het is inderdaad een gunst. Onze fractie staat erachter dat ze hiervoor extra straf krijgen en eventueel zelfs naar de gevangenis moeten gaan.
Mevrouw Blancquaert heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord.
Hebt u cijfers over hoeveel veroordeelden ook effectief opdraaien voor de kosten en ook effectief betalingen uitvoeren voor beschadigd materiaal zoals enkelbanden en controleboxen? Ik volg persoonlijk uw visie dat personen die hun enkelband doorknippen, naar de gevangenis zouden moeten. Dat is ook de lijn van mijn partij. We staan dus dichter bij elkaar dan u denkt.
Minister, ik vraag me dan ook af of u reeds met uw federale collega hebt gesproken om dit ook strafbaar te stellen in het nieuwe strafwetboek. Ik heb daar geen antwoord op gekregen.
Voorzitter, om af te sluiten: laat het ook duidelijk zijn dat wat ons betreft, enkelbanden niet mogen worden gebruikt om overbevolking in de gevangenissen tegen te gaan. Vandaag is dat helaas wel het geval. Overbevolking kan enkel worden aangepakt door buitenlandse criminelen effectief hun straf te laten uitzitten in het land van herkomst. Meer dan 40 procent van de gevangenisbevolking heeft niet de Belgische nationaliteit. Drie vierde daarvan is dan ook nog eens illegaal in het land. We zijn uiteraard niet tegen het gebruik van enkelbanden, maar enkel voor mensen die aan het profiel voor elektronisch toezicht voldoen, en niet voor criminelen die ernstige feiten hebben gepleegd en een gevaar voor de maatschappij vormen.
Collega's, minister, laat ons alstublieft niet langer meegaan in dit falende justitiesysteem, maar recht opnieuw rechtvaardig maken en letterlijk en figuurlijk harde grenzen stellen.
Minister Demir heeft het woord.
Mevrouw Blancquaert, de cijfers moet ik ... Of moet er nog iemand tussenkomen?
Ik ben het vergeten te vragen, maar ik zie geen andere partij reageren. Het zou gekund hebben als de heer Vande Reyde hier nog was, maar die heeft ook de zaal verlaten. Iedereen die zich wilde uitspreken over het ontwerp op dit ogenblik, heeft het woord gehad.
Minister Demir, u hebt het woord.
Mevrouw Blancquaert, de cijfers moet ik opzoeken. U zegt dat we het misschien wel volledig eens zijn, maar ik zou toch willen wijzen op de misleidende campagne die uw partij op 16 augustus online heeft gezet. Je moet maar eens terugkijken. Op 16 augustus heeft het Vlaams Belang een campagne gelanceerd met mijn foto: “Zorg voor effectieve celstraffen.” Ik vind dat misleidend, en ik zal u zeggen waarom.
Ik vind het niet correct dat u de Vlamingen van alles wijsmaakt. U weet dat ik niet bevoegd ben voor effectieve celstraffen. U weet dat ik in Vlaanderen alles doe, tot en met het College van procureurs-generaal en bezoek aan de federale minister, om te zeggen dat wij het niet meer aankunnen en dat er te veel mensen naar een enkelband worden gestuurd. U weet dat. U weet ook dat ik niet ga toelaten, zolang het federale niveau het probleem niet heeft opgelost, dat er mensen straffeloos zijn en niks krijgen. Want wat is het alternatief? Dat ik gewoon mijn handen omhoog steek en aan het federale niveau zeg dat deze mensen allemaal in de gevangenis moeten en ik in Vlaanderen niks meer ga doen? Ik breng geen enkelbanden meer aan, wat dan? Denkt u dan dat we de samenleving veel beter gaan beschermen als ik “je m’en fous” zeg? Jawel, dat is een misleidende campagne, en ik vind echt wel dat ik er even moet op ingaan. Jullie zetten op Facebook en sociale media dat het schandalig is dat de minister met de nieuwe enkelbanden de slachtoffers waarschuwt dat de dader in de buurt is. Ja, ik wil de slachtoffers beschermen. Ik vind dat helemaal niet schandalig.
Mevrouw Blancquaert, u vindt dat duidelijk wel schandalig. U moet ook weten voor wie u opkomt. Komt u op voor de veiligheid van onze samenleving? Mijn antwoord is: ja, als de federale overheid het niet doet, ga ik het moeten doen. Met welk middel kan ik dat doen? Helaas met die enkelbanden. Ik kan moeilijk zeggen: “Mijnheer, ik ben het helemaal niet eens met het federale beleid. U krijgt geen enkelband.” Wat gebeurt er dan? Die dader loopt dan in onze samenleving rond zonder enige vorm van controle, zonder monitoring, met alle gevolgen van dien. Dus ja, ik neem mijn verantwoordelijkheid op. U kunt het inderdaad niet eens zijn met die slachtofferapplicatie, maar ik vind het wel belangrijk. (Opmerkingen)
U moet uw post van 16 augustus opnieuw bekijken, mevrouw Blancquaert. Ik ben al die blaasjes die u wijsmaakt, stilaan beu. De Vlaming moet maar weten wie opkomt voor de veiligheid als het federale niveau het niet doet en wie effectief opkomt voor de slachtoffers. Blijkbaar vindt u de slachtofferapplicatie niet goed. Ik probeer gewoon zo goed mogelijk de slachtoffers te beschermen. Als de daders dan niet in de gevangenis komen, neem ik mijn verantwoordelijkheid op. Ik wil niet dat ze zomaar rondlopen. Ik geef ze een enkelband en ik probeer ze zo goed mogelijk te monitoren.
De heer Vandenhove heeft het woord.
Ik dank u voor het antwoord.
Mevrouw Schryvers heeft het woord.
Minister, in al uw drive om te antwoorden op collega Blancquaert hebt u een andere vraag over het hoofd gezien: mijn vraag over elektronische monitoring voor jongeren.
Minister Demir heeft het woord.
Ik heb uw vraag inderdaad even buiten beschouwing gelaten, mijn excuses.
Wat betreft het toezichtmateriaal werd uiteindelijk gekozen voor de enkelband. Alternatieven zoals de polsband bleken nog groter en dus zichtbaarder dan een enkelband. Ze bleken voorlopig ook niet performant genoeg te zijn. De enige fabrikant die polsbanden maakte, ging recent failliet. We vinden ze dus niet. In andere landen gebruikt men ook gewoon een enkelband voor minderjarigen.
Mevrouw Blancquaert heeft het woord.
Minister, ik ken de campagne. Ik ken alle campagnes, en ze was volledig terecht. U stond nochtans zeer mooi op die foto.
Minister, de Vlaming weet al langer wie opkomt voor de veiligheid. U kunt misschien de peilingen van afgelopen week eens bekijken, want de Vlaming is het beu. U hebt het er gisteravond nog heel uitgebreid over gehad met mijn voorzitter.
Minister, ik verwacht meer van u. U staat graag op uw strepen in de commissie. U roept altijd graag dat u de eerste Vlaamse minister van Justitie bent. Ik verwacht dan ook dat u eindelijk eens op uw strepen staat aan de overkant bij uw federale collega van Justitie. (Opmerkingen)
Zoals u momenteel bezig bent, minister? Al meer dan u hebt gedaan. En het Vlaams Belang komt verdorie als enige op voor de veiligheid van onze samenleving en voor de veiligheid van de slachtoffers. En de Vlaming, de Vlaming, staat al lang in de kou. Als u dat nu nog niet doorhebt, na de peilingen die u keer op keer te zien krijgt, dan stel ik mij daar serieus vragen bij. Ik denk dat u eindelijk uw eigen beleid eens moet bekijken, dat u eindelijk eens moet kijken naar wat u iedere dag doet.
En als laatste zou ik alstublieft nog willen vragen of de cijfers kunnen worden overgemaakt aan het parlement, zodat wij ook ons werk kunnen doen. Dank u.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.