Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
Mevrouw Joosen heeft het woord.
Op 15 september besloot de Europese Commissie een einde te maken aan de tijdelijke beperkingen op de import van graan en enkele andere landbouwproducten. Polen, Hongarije en Slowakije lieten echter onmiddellijk weten niet akkoord te gaan met deze Europese beslissing en blijven het Oekraïense graan boycotten.
Oekraïne dreigde op zijn beurt dan weer tegen deze drie landen klacht in te dienen bij de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Ook de uithaal van de Oekraïense president Zelenski tijdens de Algemene Vergadering van de VN deed de situatie natuurlijk geen goed. Polen stopte daarop dan weer met wapenleveringen aan Oekraïne. Ondertussen zijn er gelukkig ook wel positieve signalen te bespeuren en zit de minister van Landbouw van Polen samen met de minister van landbouw van Oekraïne om tot een oplossing te komen.
Het is wel duidelijk dat de handelsroutes via het vasteland cruciaal zijn voor de transporten van heel wat Oekraïense landbouwproducten, zeker sinds Rusland deze zomer een einde heeft gemaakt aan de internationale graandeal en de uitvoer van Oekraïens graan via de Zwarte Zee niet langer mogelijk is.
Minister-president, wanneer verwacht u een reactie van de Europese Commissie op deze situatie? Behoren sancties tegen Polen, Hongarije en Slowakije tot de mogelijkheden?
Is ons land achter de schermen betrokken bij de gesprekken tussen Oekraïne en Polen?
Verwacht u een doorbraak na de verkiezingen in Polen en na de verkiezingen in Slowakije? In Slowakije waren die trouwens afgelopen weekend. Wat zijn de mogelijke oplossingen voor dit conflict?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Wanneer verwacht ik een reactie van de Europese Commissie, mevrouw Joosen? De tijdelijke importbeperkingen waarvan sprake waren van kracht in de landen Bulgarije, Hongarije, Polen, Roemenië en Slowakije. Op 15 september liepen de maatregelen ten einde en besliste de Commissie om ze niet te verlengen. Hongarije, Polen en Slowakije kondigden op diezelfde dag aan dat ze unilaterale maatregelen zouden nemen om de beperkingen te verlengen.
In deze context moet de Europese Commissie enerzijds kijken naar de juridische gevolgen van de beslissing van de drie lidstaten en anderzijds naar de gevolgen voor de internationale graanhandel.
Wat het juridische luik betreft, kan ik bevestigen dat Oekraïne intussen effectief actie binnen de Wereldhandelsorganisatie ondernam. Op 18 september diende het land formeel een aanvraag in voor het opstarten van consultaties met de drie lidstaten. De EU-delegatie bij de Wereldhandelsorganisatie heeft alvast benadrukt dat het om een exclusieve EU-bevoegdheid gaat en dat het dus aan de EU toekomt om de procedure te voeren. Dat betekent dat de Commissie de procedure zal leiden, ook al gaat het om unilaterale acties van lidstaten van de EU. De consultatiefase kan tot zestig dagen duren. Bij uitblijven van een oplossing kan Oekraïne een geschillenpanel aanvragen om de zaak verder op te volgen. Intussen zijn er wel reeds enkele positieve signalen die zich aftekenen: er is een dialoog gestart tussen Polen en Oekraïne, en Slowakije zou een soort licentiesysteem voor graan opzetten. We hopen dat de vooruitgang voldoende is om de zaak in de Wereldhandelsorganisatie te laten vallen. Dat is immers nefast voor de onderlinge relaties, maar ook voor de perceptie hiervan in de rest van de wereld.
Daarnaast heeft de situatie uiteraard ook een impact op de graanhandel. Naar aanleiding van het verlopen van de tijdelijke importbeperkingen beloofde Oekraïne maatregelen te nemen om te grote toestromen van graan te voorkomen. Op de Raad Landbouw van 18 september deelde de Eurocommissaris voor Landbouw mee dat de Commissie in afwachting was van dat Oekraïens actieplan.
Op globaal niveau wordt de uitvoer van graan sterk beperkt door het besluit van Rusland om de Zwarte Zee-graandeal eenzijdig op te zeggen. Dit brengt de wereldwijde voedselzekerheid in gedrang. De Commissie wil via nieuwe alternatieve routes proberen om de uitvoer van Oekraïense landbouwproducten op te voeren, maar botst nog op hoge transportkosten en kosten voor infrastructuur. De Commissie werkt ook nog steeds aan het opvoeren van de capaciteit van de solidariteitscorridors, zodat de transit doorheen de vijf buurlanden beter kan worden geregeld. De Commissie zal daarnaast verder werken aan oplossingen via het coördinatieplatform met Oekraïne, Moldavië en de vijf buurlanden Bulgarije, Hongarije, Polen, Roemenië en Slowakije. Dit coördinatieplatform werd opgericht ter bevordering van de marktsituatie en om handel te blijven voeren ter vrijwaring van de Oekraïense landbouwmarkt.
U vroeg dan of België betrokken was bij de gesprekken. Ik heb geen weet van rechtstreekse betrokkenheid van België. We blijven evenwel onrechtstreeks betrokken bij de zaak doordat de Commissie de lidstaten op de hoogte houdt over de werkzaamheden binnen het daarnet genoemde coördinatieplatform. Ik heb zelf de kwestie recent ook besproken met de Poolse ambassadeur bij de NAVO.
Verwacht ik een doorbraak in de situatie? De uitkomst van de verkiezingen in Polen en Slowakije, noch de impact ervan op het graanconflict kan ik moeilijk voorspellen.
De huidige retoriek in Polen zal de situatie allicht niet verder helpen, al zou de retoriek na de verkiezingen wellicht kunnen afzwakken en een oplossing gevonden kunnen worden tijdens de consultatiefase die Oekraïne voor de Wereldhandelsorganisatie heeft opgestart. Bovendien dreigt bij een handelsoorlog vooral de Poolse landbouwsector te verliezen, omdat Oekraïne voor Polen een belangrijkere markt is dan omgekeerd.
Ook in Slowakije is de impact van de politieke uitkomst onzeker, met intussen de pro-Russische Robert Fico die de verkiezingen van het afgelopen weekend won. Tijdens de laatste vijf jaar kende het land bovendien vijf verschillende eerste ministers. De politieke situatie is dus op zijn minst volatiel.
Nogmaals, de toekomst laat zich niet voorspellen, en ook ik kijk uit naar wat de verkiezingen in beide landen zullen brengen.
De impact op Vlaanderen is eerder indirect. De mogelijke gevolgen zijn voornamelijk verbonden aan de prijzen voor graan. Eventuele prijsstijgingen voor graan zijn mogelijk door de volatiliteit van de graanmarkt en het krappe evenwicht tussen vraag en aanbod.
Mevrouw Joosen heeft het woord.
Minister-president, ik dank u voor uw uitgebreid en duidelijk antwoord. Ik maak eruit op dat er toch nog wat positieve signalen zijn om tot een constructieve oplossing te komen.
Heel wat van de spanningen zullen ongetwijfeld te maken hebben met de verkiezingen. De verkiezingen in Polen zien we dagelijks. Afgelopen weekend werden de verkiezingen in Slowakije gewonnen door een pro-Russische kandidaat. Dat zou de prowesterse koers in het land kunnen beïnvloeden. Ook in andere Europese landen en in de Verenigde Staten zien we toch wel wat signalen dat de steun aan Oekraïne niet meer als vanzelfsprekend wordt beschouwd.
We zien opnieuw dat Rusland voedsel inzet als oorlogswapen, niet alleen in Oekraïne tegen de Oekraïense bevolking maar ook als oorlogswapen om verdeeldheid te zaaien, ook binnen de Europese Unie. Ik hoop natuurlijk dat we als Vlaanderen en als Vlaming onze volle steun blijven verlenen voor Oekraïne en de Oekraïense bevolking. Ik heb er alle vertrouwen in, minister-president, dat u die mening met mij deelt. Vlaanderen laat Oekraïne niet los.
Ik heb geen bijkomende vragen. We moeten met zijn allen deze situatie van heel nabij blijven opvolgen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.