Verslag vergadering Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie
Verslag
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
We hebben met Vlaanderen de ambitie om hoogopgeleide niet-Europese onderzoekers, maar ook andere werkkrachten aan te trekken. Dat is nodig om onze welvaart in stand te houden, maar ook om Vlaanderen in de markt te zetten als innovatieve regio. De ‘single permit’ is een vereenvoudigde procedure die in 2016 werd ingevoerd. De universiteiten en ondernemers trekken geregeld aan de alarmbel om de lange wachttijden aan te kaarten. Daardoor gaan er kansen verloren. Onderzoekers en hooggeschoolde profielen kiezen dan vaak voor onze buurlanden. Met een dergelijke arbeidskrapte kunnen we ons dat niet veroorloven.
Minister, al sinds het begin van deze legislatuur kaart ik dat eigenlijk ook aan. Daardoor is er ondertussen ook gestart met een proefproject, wat ons er normaal gezien zou moeten kunnen toe nopen om daar toch verdere stappen in te nemen. Ik heb meermaals aangedrongen op eenvoudige procedures en snelle doorlooptijden. Zeker voor die hooggeschoolden, voor die hoogopgeleide profielen, moet er ook werk worden gemaakt van een echte ‘fast track’. Via het nieuwe digitale loket ‘Working in Belgium’ maken we ook een digitale omslag die daartoe zal bijdragen. Hierbij is het natuurlijk belangrijk dat elke partner zich zo snel mogelijk aansluit.
In De Standaard verscheen hierover een opinieartikel van werkgeversorganisaties Voka, het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en de rectoren van vijf Vlaamse universiteiten. De ondertekenaars pleiten voor een slimmer internationaliseringsbeleid: “Door slecht of traag beleid, lange doorlooptijden, complexe structuren en de afwezigheid van een sense of urgency en onthaalbeleid haken geïnteresseerde kandidaten af.” Daardoor wordt er dus ook wat talent misgelopen. In het opiniestuk formuleert men een aantal concrete werven voor de federale en regionale overheden, zoals kortere administratieve doorlooptijden voor het behandelen van gecombineerde woon-werkvergunningen en het beter afstemmen van digitale processen, het uitbouwen van een adviserend kennisveiligheidsloket en een ‘warm welcome’ voor inkomende kenniswerkers. Tot slot houdt men een pleidooi voor regelluwe pilootprojecten.
Als het gaat over dat ‘warme welkom’ voor inkomende kenniswerkers, minister, zei ik altijd al lachend tegen toenmalig minister van Werk Crevits dat er in Nederland zoiets bestaat als de oranje loper. Die wordt uitgerold voor hoopopgeleiden die komen. Ze voorzien daar ook in een ‘international house’ en dergelijke meer. Die worden daar inderdaad een beetje verwend, om hen gemakkelijk de toeleiding te doen vinden, ook naar school, naar huisvesting en dergelijke meer, om hun weg te vinden. Dat is een voorbeeld dat we hier in Vlaanderen nog veel beter kunnen gaan uitrollen.
Minister, wat is uw reactie op de voorstellen van de werkgeversorganisaties en de vijf rectoren van de universiteiten? Wat is uw standpunt over het installeren van een adviserend kennisveiligheidsloket? Welke stappen hebt u reeds genomen omtrent die ‘soft landing’ en het welkomstpakket, om dat uit te breiden? Welke extra initiatieven zult u eventueel nemen?
Welke mogelijkheden ziet u om de doorlooptijden nog verder in te korten? We weten allemaal wat er gebeurd is met de laagopgeleiden en middengeschoolden, Borealis en dergelijke meer. Ik denk dat we dat ook wel binnen die context nog verder moeten zien. Hoe kan de samenwerking tussen de verschillende overheden – want dit is een complex land, natuurlijk – worden versterkt?
Hoe verloopt de uitrol van het digitaal loket ‘Working in Belgium’? Heeft Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) zich reeds aangesloten bij dit platform?
Hoe kunnen werkgevers en onderzoeksinstellingen beter betrokken worden in de procedure? Kunnen we daar bijvoorbeeld ook niet gaan kijken naar referentschap en dergelijke meer?
Minister Brouns heeft het woord.
Dank u wel, collega. Een economisch migratiebeleid voeren is uiteraard balanceren – dat weet u – tussen hyperaantrekkelijk zijn voor de buitenlandse hooggeschoolde toptalenten en er tegelijk voor zorgen dat de procedures niet misbruikt worden door diegenen die er misbruik van willen maken, er de kantjes van af willen lopen of buiten de lijnen willen kleuren. Want dan loeren migratierisico’s als mensenhandel om de hoek en die zijn ons helaas ook bekend.
We hebben het hier al vaak gehad over de maatregelen die we hier genomen hebben om migratierisico’s te vermijden: ketenaansprakelijkheid, het invoeren van de controlekamer, het verhogen van de boetes, de Gatekeeper, de inspectiediensten die we willen versterken, noem maar op.
Soms vergeten we ook dat er de afgelopen jaren ook al heel wat stappen gezet zijn om naar een soepeler beleid te gaan voor de hooggeschoolde toptalenten. Zo moeten ze geen arbeidsmarktonderzoek ondergaan en kunnen zij een arbeidskaart krijgen die direct drie jaar geldig is. Dat zijn toch een aantal belangrijke stappen om die hooggeschoolde toptalenten sneller hier te kunnen aantrekken. Dat heeft ook wel zijn effect, want we zien de stijgende lijn, ook in Vlaanderen: 2022 was zonder meer een recordjaar met meer dan twintigduizend aanvragen, of een stijging van meer dan 60 procent. De aantallen voor de eerste zes maanden van 2023 liggen nog een stuk hoger dan vorig jaar: het gaat dan om 11.400 aanvragen.
De brief van de werkgeversorganisaties en rectoren maakt een vergelijking met het Nederlandse model, waar gewerkt wordt met erkende referenten. Op 1 maart werd de gastovereenkomst voor onderzoekers ingekanteld in de gecombineerde procedure. Om snel gecombineerde vergunningen aan deze onderzoekers te kunnen uitreiken, werd een systeem opgezet naar het voorbeeld van het Nederlandse model. Op basis van hun BELSPO-erkenning (Belgian Federal Science Policy Office) als onderzoeksinstelling, verleent de Dienst Economische Migratie automatisch toelatingen af. Binnen het kwartaal na de start van de tewerkstelling volgt een grondige controle. Op dit moment loopt dat vrij goed, en wordt die instellingen dus de nodige vrijheid geboden.
Helaas hebben we ook de inbreuken van de voorbije zomer gekend, bij niet van de minste bedrijven. Dat maakt dat ik niet zo heel warm loop voor zo’n referentschap, om dat zomaar automatisch aan iedereen toe te kennen. Ik denk dat we op dat vlak de nodige kritische zin aan de dag moeten blijven leggen. In eerste instantie lijkt het me interessant om bedrijven en instellingen die zo’n BELSPO-erkenning hebben, ook gecombineerde vergunningen voor andere profielen dan onderzoekers toe te kennen, via dezelfde werkwijze als voor de onderzoekers op gastovereenkomst. Wel gaan we na of bepaalde profielen prioritair kunnen worden behandeld.
Dan wil ik het hebben over uw vraag naar het warme welkom. Deze staat online sinds december 2022. ‘Your future in Flanders, let’s make it work’. Momenteel is de eerste pijler rond tewerkstelling ingevuld. Deze zal ook nog verder aangevuld worden met info die werknemers kan wapenen tegen uitbuiting. De overige negen pijlers – leven in Vlaanderen, registratie en migratie, gezondheid en sociale zekerheid, al die dingen – worden in samenwerking met verschillende stakeholders afgewerkt tegen het einde van dit jaar. Om de site ingang te doen vinden bij de werknemers, wil ik op elke toelating tot arbeid een QR-code opnemen die verwijst naar de site.
Ik heb u zojuist ook de cijfers van het aantal aanvragen meegegeven. Je kunt van de mensen van de Dienst Economische Migratie vragen dat ze wat harder werken, maar ik verzeker u, dat doen ze al. We hebben een aantal maanden geleden met de commissie al kunnen vaststellen dat die mensen heel hard werken, vaak in moeilijke omstandigheden, als je soms ziet hoe gegevens worden aangeleverd. Je kunt van hen niet vragen om meer dan dubbel zo hard te werken. Zeker niet als je tegelijkertijd verwacht dat ze, met de lessen van het afgelopen jaar indachtig, extra controle gaan uitoefenen op risicodossiers, die er inderdaad zijn. Doordat we steeds fijnmaziger gaan worden, wat nodig is, gaan we ook meer kunnen vaststellen, en dat leidt dan weer tot extra workload. Het neemt niet weg dat, gelet op de nood aan economische migratie, als de instroom groter zal zijn, we de capaciteit van de dienst zullen moeten versterken. We zijn daarin bondgenoten, denk ik. Het is belangrijk om de nodige ondersteuning te bieden aan de Dienst Economische Migratie.
Het uniek loket is in werking sedert mei 2021. Fase 1 en 2 zijn inmiddels gerealiseerd, fase 3 wordt op dit ogenblik nog uitgerold. Regelmatig worden nieuwe functionaliteiten toegevoegd, zoals recent de aanvragen van onbepaalde duur, of het vroegtijdig stopzetten van een tewerkstelling door de werkgever. Het loket wordt dus elke dag beter. Nieuwe functionaliteiten in het uniek loket worden op regelmatige basis uitgerold, in functie van de klantvriendelijkheid.
De doorlooptijden kunnen dalen wanneer van bij aanvang het dossier volledig is bij indiening. Alle nodige documenten voor de verschillende categorieën van werknemers staan vermeld op de website. Op die manier hoeft er geen extra informatie opgevraagd te worden bij de werkgever. Dienst Vreemdelingenzaken sluit zich heel binnenkort aan op het loket; een exacte datum ontbreekt nog, maar ik heb begrepen dat het voor heel binnenkort zal zijn.
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
Bedankt, minister. Ik denk dat er een groter onderscheid moet worden gemaakt tussen hoogopgeleide profielen en tussen ondernemingen die al hebben bewezen dat ze op een correcte manier met arbeidsmigranten werken en daar de nodige ervaring in hebben. Op die manier kunnen ze referenties opbouwen. Men moet inderdaad niet zomaar aan ieder bedrijf dat vertrouwen geven; dat vertrouwen moet verdiend worden. Eenmaal het verdiend is en er ook controles geweest zijn, en dergelijke meer, of er in het verleden geen enkele inbreuk is vastgesteld, is er vertrouwen. Dat is natuurlijk een heel andere manier van werken die wordt gevraagd. Ik denk dat het echt noodzakelijk zal zijn.
Ik ben blij dat ook op dat vlak de Kamer de goedkeuring heeft gegeven aan het Rekenhof om de volledige procedure door te lichten. Wat de Dienst Economische Migratie betreft, denk ik dat we ons nu voornamelijk moeten focussen op efficiëntere werking van die dienst door hen de nodige tools aan te reiken. Dat digitaal loket is iets wat van het begin van deze legislatuur aansleept, het is niets nieuws. Het duurt ongelooflijk lang allemaal. Het is geen simpel land, we werken in twee niveaus, daardoor hebben we ook ongelooflijk veel vertraging. Het dossier moet eerst hier worden afgerond en dan moet het naar het volgende niveau. Bij een volgende grondige institutionele hervorming van dit land, zou het maar meer dan logisch zijn dat migratie volledig op het Vlaamse niveau zit.
Ik denk dat ik daarbij de puntjes heb genoemd die ik nog eens wou benadrukken.
De heer Verbeurgt heeft het woord.
Het pleidooi om migratie volledig op Vlaams niveau te brengen, heb ik niet gelezen in de oproep van de rectoren. Sta me toe, in het licht van de recente gebeurtenissen, daar toch enig voorbehoud bij te hebben. Het is zeker geen vingerwijzing naar het ene of het andere niveau, maar het op een of ander niveau plaatsen zal het migratiebeleid niet per definitie beter maken. Dit geheel terzijde.
Internationalisering van het hoger onderwijs is een thema dat mij zeer nauw aan het hart ligt en dat bovendien niet alleen tot een zeer interessant opiniestuk leidde, maar ook tot een zeer interessante studiedag. Daar werd vanuit het veld de ervaring gedeeld, maar ook vanuit de politiek en het beleid werd een zeer boeiende toelichting gegeven, voor een keer niet alleen door politici maar ook door mensen achter de schermen. Zij gaven een toch wel zeer boeiende en gedegen toelichting, ook voor de mensen in het veld, om de complexiteit te schetsen.
Dat neemt natuurlijk niet weg dat het voor onze hogeronderwijsinstellingen een uitdaging is om snel en efficiënt te kunnen inspelen op mogelijkheden die zich aandienen door sterke onderzoekers en dergelijke naar hier te halen. We zitten daar competitief met een achterstand. Ik sluit me dus graag aan bij de oproep. We hebben dat ook op die studiedag, samen met collega’s, gedaan. We moeten bekijken waar we het beter kunnen maken. Ik denk dat het referentschap een interessante piste is, maar dat kan enkel werken wanneer zij aan de overheid kunnen garanderen dat de kwaliteitsborgingsmechanismen sluitend zijn. Ik vergelijk het zelf graag met een instellingsreview uit het onderwijs. Je kunt verantwoordelijkheid geven aan de instelling, maar dan moet zij wel bewijzen dat ze sluitende mechanismen heeft. Dat heb ik letterlijk gezegd. Ik ben er vandaag niet van overtuigd dat alle onderwijsinstellingen, met alle liefde voor die instellingen, die sluitende kwaliteitsborgingsmechanismen hebben. Het is niet duidelijk of iedereen die ze naar hier halen, ook aan alle ‘checks and balances’ voldoet. Denk maar aan internationale studenten, waarvan we weten dat er problemen zijn.
Minister, mijn eerste vraag is of u in overleg zult gaan met de hogeronderwijsinstellingen om te bekijken hoe zij de interne kwaliteitsborgingsmechanismen kunnen finetunen.
Voorzitter, ik rond af – u bent zo streng – met het laatste element, ‘international houses’. Dat werd ook aangegeven, in Leuven is er zo een. Gaat u met uw collega van Internationaal Beleid, minister Jambon, en minister Weyts van Onderwijs bekijken om het model van international houses voor verwelkoming en bundeling van informatie voor internationale onderzoekers, ook in onze andere kennissteden uit te rollen? Dank u.
Collega Verbeurgt, ik ben zo mild als een pasta arrabiata in een Belgische brasserie. U hebt maar twee minuten om tussen te komen, maar ik heb u ruimschoots de tijd gegeven.
Minister Brouns heeft het woord.
We zijn niet per definitie tegen het referentschap, maar ik denk dat het een volwaardig kader moet hebben, gelet op de zorgen die er zijn van bedrijven waar je het absoluut niet verwacht. Ze mogen vaak als slachtoffer worden genoteerd, in relatie tot onderaannemers. Er wordt opgeroepen tot een gedeelde verantwoordelijkheid. Het referentschap is een genuanceerd verhaal. Dat ondervangen we maximaal met de elementen die ik in het eerste deel van het antwoord heb gegeven.
Een efficiëntere werking van de Dienst Economische Migratie is nodig. Ik denk dat we er vanaf dag één alles aan hebben gedaan om hun alle mogelijkheden en tools te geven om scherper en sneller te kunnen detecteren wanneer er alarmbellen afgaan, om alle vormen van misbruik tegen te gaan.
Dat de Dienst Vreemdelingenzaken nog niet is aangesloten, stellen we samen vast. Het is een bijzonder ongewone periode geweest, maar daar wil ik me niet achter verschuilen. Het is natuurlijk ook een federale kwestie. Ik hoop wel dat het zo snel mogelijk kan gebeuren.
Homogene bevoegdheden lijken altijd gemakkelijker om te handelen. Dat heb ikzelf al ervaren als het gaat over arbeidsmarktbeleid. Ik denk dat we daarover moeten durven spreken.
Wat het pleidooi voor het hoger onderwijs betreft, is het belangrijk dat de zorgen die werden geuit, binnen een afgebakend kader worden aangepakt. Dat lijkt me logisch en ligt in de lijn van mijn antwoord rond het referentschap. Ook ik draag het hoger onderwijs een warm hart toe.
Mevrouw De Vreese heeft het woord.
We mogen twee zaken wel niet met elkaar verwarren. In de Borealisaffaire was er ook sprake van onderaannemers. Als je met referenten werkt is het natuurlijk niet de bedoeling dat dat kan worden gebruikt door de onderaannemers van die firma’s, want daar loopt het heel vaak mis. Als we vroeger gingen controleren was vaak het grote probleem dat niemand nog wist wie er op de werf stond, en dat het onderaannemers van onderaannemers waren, waarbij er niemand meer verantwoordelijk is. Daar gebeuren de fouten. Ik denk inderdaad dat door gericht in te zetten op die arbeidsmigratie en er strikte voorwaarden aan te koppelen, maar het ook vlot te laten verlopen, de nood aan het onderaannemersmodel misschien iets gaat verminderen.
Voor de rest zou ik zeggen: werk keihard verder, zeker ook aan die internationale houses. Er zijn een aantal zaken die ik al een volledige legislatuur zeg en waar ik, als ik het plezier zou mogen hebben om er de volgende legislatuur weer bij te zijn, nog altijd op zal drukken. Hopelijk hebt u tegen dan alleen goede resultaten gehaald en is dit allemaal verwezenlijkt.
De vraag om uitleg is afgehandeld.