Verslag vergadering Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën, Begroting en Justitie
Verslag
De heer Verheyden heeft het woord.
Ik ga ervan uit dat wij geen van beiden grote computerspecialisten zijn, minister, maar gezien de snelle digitalisering en de vooruitgang van de technologie lijkt deze vraag me toch wel opportuun.
Onlangs pakte Proximus uit met een demonstratie waarbij kwantumtechnologie de beveiliging verzorgde bij het versturen van gegevens tussen twee datacenters. De gegevens werden met een glasvezelverbinding verstuurd van Evere naar Mechelen en weer terug. De data werden geëncrypteerd met kwantumveilige sleutels. Proximus werkt daarvoor samen met het Finse Nokia, het Zwitserse ID Quantique en het Canadese evolutionQ.
Kwantumcomputers zijn veel krachtiger. In plaats van één berekening per keer kunnen ze exponentieel veel berekeningen tegelijk uitvoeren. Dat kan leiden tot wetenschappelijke doorbraken, maar kan tegelijkertijd een groot risico vormen. Zo kunnen ze sommige van de meest gebruikte beveiligingsprotocollen die vandaag bestaan, razendsnel breken. Er zijn echter ook positieve kanten aan kwantumtechnologie: de technologie kan ook worden gebruikt om data veilig te versleutelen en te verzenden. De beveiliging tegen kwantumaanvallen is in eerste instantie van groot belang voor sectoren met heel gevoelige data, zoals de overheid, het leger en de financiële sector.
Proximus hoopt nu dat organisaties en bedrijven de kwantumtechnologie willen uittesten. Op die manier moet het bedrijf een beter zicht krijgen op specifieke toepassingen.
Minister-president, wat is uw visie op de inzet van kwantumtechnologie?
Zal de Vlaamse overheid inzetten op kwantumtechnologie en meewerken aan het uittesten van de technologie van Proximus en zijn partners?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik ben vandaag inderdaad geen computerspecialist meer, maar ik ben het ooit wel geweest, lang geleden, in de tijd dat de dieren nog spraken.
Kwantumtechnologie is gebaseerd op principes uit de kwantumfysica en maakt gebruik van kwantumbits, of qubits, in plaats van de traditionele bits in de klassieke computers. Een van de belangrijkste aspecten van kwantumtechnologie is de mogelijkheid om kwantumcomputers te bouwen die in staat zijn om zeer complexe berekeningen veel sneller uit te voeren dan klassieke computers. Hoewel dit potentieel revolutionaire voordelen biedt voor verschillende toepassingsgebieden, brengt het ook specifieke veiligheidsuitdagingen met zich mee, zoals dat altijd het geval is.
Het gevaar van kwantumtechnologie ligt voornamelijk bij het potentieel om de huidige complexiteit van encryptie te omzeilen. Deze encryptiealgoritmes en sleutelwaarden worden gebruikt om gegevens en communicatie te beveiligen. Traditionele encryptiealgoritmen zijn kwetsbaar bij ‘brute force’-aanvallen met behulp van kwantumcomputers. Kwantumalgoritmen hebben het potentieel om deze encryptiealgoritmen te kraken dankzij hun immense rekenkracht, waardoor de beveiliging van gevoelige informatie in gevaar komt.
Op korte termijn vormt kwantumtechnologie echter geen onmiddellijk gevaar voor de beveiliging van overheidscommunicatie. Hoewel er al enkele kwantumcomputers bestaan met een beperkt aantal qubits, zijn deze nog niet in staat om de complexiteit te bereiken die nodig is om traditionele encryptie volledig te breken of om deze computers als commercieel inzetbaar te beschouwen.
Algemeen verwacht men dat de huidige encryptietechnologie de komende jaren nog zal standhouden, mogelijk meerdere decennia, op voorwaarde dat men geen ‘weak cypher’-algoritmes gebruikt en lange en complexe sleutelwaarden inzet bij de encryptie van gegevens. Daarnaast is het belangrijk om deze sleutels met aangepaste aandacht te manipuleren en op te slaan. Dat geldt trouwens ook voor traditionele computers.
Gezien de snelle vooruitgang in de ontwikkeling van kwantumcomputers, is het verstandig om proactief te handelen en na te denken over het toekomstige beveiligingslandschap. Een veelbelovende potentiële benadering om onze communicatie te beschermen tegen de inzet van kwantumtechnologie, is het gebruik van postkwantumcryptografie (post-quantum cryptography, PQC), waarin encryptiealgoritmen en -protocollen specifiek worden ontwikkeld als tegenmaatregel tegen dreigingen die voortkomen uit de brute rekenkracht van kwantumcomputers.
PQC-algoritmen maken gebruik van wiskundige problemen die moeilijk op te lossen zijn, zelfs voor kwantumcomputers. Door over te stappen op die PQC-gebaseerde encryptie kan de overheid de beveiliging van haar communicatie-infrastructuur versterken en gevoelige informatie beschermen tegen toekomstige kwantumgerelateerde veiligheidsbedreigingen.
Ook hier blijft het echter vandaag voornamelijk beperkt tot vergevorderd onderzoek en testen. Er zijn tot op heden geen commercieel inzetbare oplossingen geïdentificeerd die door een breed marktaanbod worden ondersteund. Het initiatief van Proximus gaat over het testen van één van deze PQC-oplossingen.
We zijn er dus mee bezig en beseffen dat er in de toekomst een dreiging zal ontstaan, maar voorlopig, op de korte termijn, volstaat de huidige rekenkracht van computers nog om ons daartegen te beschermen.
Zullen wij inzetten op kwantumtechnologie? De Vlaamse overheid heeft geen onmiddellijke plannen om deel te nemen aan de testen van Proximus en zijn partners. Het team Informatieveiligheid binnen het agentschap Digitaal Vlaanderen volgt wel van nabij de ontwikkelingen op het vlak van het gebruik van kwantumtechnologie op om overheidscommunicatie in de toekomst te beveiligen. Dat omvat het identificeren van kritieke systemen die kwetsbaar kunnen zijn voor kwantumaanvallen en het evalueren van de implementatie van postkwantumcryptografie in overheidssystemen. Het is van cruciaal belang om deze uitdagingen proactief aan te pakken om ervoor te zorgen dat overheidscommunicatie ook in de toekomst veilig blijft.
Het is mijn overtuiging dat we, als we aan de top willen blijven op het vlak van technologie en innovatie, een of andere kennisinstelling zullen moeten oprichten rond kwantumcomputing. Heel toevallig – niets is toevallig – heb ik daar deze morgen nog een meeting over gehad. Hoe we het precies moeten aanpakken, daarover denken we nog na, maar in het kader van Flanders Technology & Innovation (FTI) denk ik dat we het nodige vehikel moeten creëren om ook rond kwantumcomputing een ecosysteem op te starten. Mensen die het kunnen weten, hebben mij wel gezegd dat dit zich nog in een heel vroeg stadium bevindt, maar dat de inhaalbeweging, als we te lang zouden wachten en er later op zouden willen inzetten, bijna onoverkomelijk zal zijn. Ik ben dus geïnteresseerd in verdere stappen op dat vlak.
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister-president, het is positief om vast te stellen dat u er inderdaad op wilt inzetten. De huidige systemen kunnen nu nog verregaand lijken, maar als die kwantumtechnologie er is en als die op een slechte manier gebruikt wordt, dan zal die op enkele seconden tijd de meest ingewikkelde klassieke versleuteling tot spaanders kunnen herleiden. Ik denk daarom dat het goed is om voorbereid te zijn en daar ook niet te lang mee te wachten.
Organisaties met gevoelige data die binnen decennia nog altijd relevant zijn, ik kan mij voorstellen dat die niet willen dat die gegevens dan gemakkelijk te stelen zijn. Ik denk dan aan persoonlijke data, medische gegevens, militaire informatie. Ik denk dat we veel gevoelige informatie hebben waarvan we niet willen dat die in de verkeerde handen terechtkomt.
Op Europees vlak hebben alle 27 lidstaten in 2019 de EuroQCI-verklaring (European Quantum Communication Infrastructure) ondertekend. Het EuroQCI-netwerk zou tegen 2027 operationeel moeten zijn. Met dat netwerk wil Europa gevoelige data en kritieke infrastructuur beveiligen. Alle 27 lidstaten hebben dat ondertekend, en dus is mijn vraag of Vlaanderen daarin meegaat. Zullen we klaar zijn tegen 2027? Ik denk dat we beter vroeg beginnen dan te laat.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Verheyden, ik denk dat ik daarjuist al het antwoord heb gegeven. Ja, wij zien het belang van kwantumcomputing in en ja, wij willen op dat vlak in de top van het peloton zitten en dus ja, wij zullen daarop inzetten.
Het goede is natuurlijk dat kwantumcomputers niet alleen gebruikt zullen kunnen worden om de huidige encryptie te breken, maar ook om stevigere encryptiealgoritmen te maken. Dat is het boswachter-en-stroperverhaal.
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister-president, mijn vraag was ingegeven door het feit dat onlangs de tweede Cybersecuritybarometer verschenen is en dat die toch niet zo goed was. 13,5 procent van de Vlaamse bedrijven gaf bijvoorbeeld aan in 2020 het slachtoffer te zijn geweest van cyberaanvallen.
In een wereld die steeds meer gedigitaliseerd is, hebben we geen andere keuze dan in overleg met deskundige partners te blijven samenwerken en in te zetten op die cyberveiligheid. Vandaar ook mijn vraag om met enige urgentie naar die kwantumtechnologie te kijken. Het staat inderdaad nog in zijn kinderschoenen, maar Microsoft heeft bijvoorbeeld al aangekondigd binnen minder dan tien jaar een eerste kwantumcomputer te zullen hebben en dat dat ook een zeer krachtige computer zal zijn. Ik denk dus dat we zo snel mogelijk klaar moeten zijn. (Opmerkingen van minister-president Jan Jambon)
Zoals u zegt, zijn die eerste kwantumcomputers nog niet krachtig genoeg, maar Microsoft heeft aangekondigd volop in te zetten op die krachtige computers.
De vraag om uitleg is afgehandeld.