Verslag vergadering Commissie voor Algemeen Beleid, Financiën, Begroting en Justitie
Verslag
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Ik dank collega Warnez voor zijn hoffelijkheid. Zoals u weet geef ik altijd voorrang aan de commissie Algemeen Beleid.
Collega’s, ik heb een vraag om uitleg over de betalingen van het Europees Herstelfonds – die vandaag ook in de media vermeld worden, misschien per toeval, misschien niet helemaal – want de deadline nadert, en die deadline is 30 juni.
Zoals iedereen weet is het relancefonds gebaseerd op wat men in het Engels ‘cash for reforms’ noemt. Men krijgt middelen, maar in ruil daarvoor moet men hervormingen doorvoeren. Dat geldt niet enkel voor België en Vlaanderen, maar voor alle Europese lidstaten. Daar wordt strikt op toegezien. Dat was trouwens een voorwaarde die we als land zelf gevraagd hebben, om die middelen vrij te kunnen maken op Europees niveau.
In 2021 is er een eerste voorschot geweest van 770 miljoen euro. Dan zijn we begonnen met het uitrollen van de relanceplannen. De eerste deadline voor de eerste betalingsaanvraag was op 15 december vorig jaar, en toen is er geen aanvraag ingediend. De belangrijkste reden was het uitblijven van de federale mijlpaal, met name de pensioenhervorming, mijlpaal nummer 157. Er zijn nog mijlpalen die niet zijn uitgevoerd, maar dat was toch de belangrijkste. Er is er toch nog eentje, en dat is de interfederale mijlpaal, ook van belang voor Vlaanderen. Dat gaat over de monitoring van het plan.
Ondertussen naderen de termijnen voor de tweede en de derde mijlpaal. Dat is 30 juni, dus over enkele dagen. Als je de drie betalingsaanvragen qua budget optelt – de eerste is een goed miljard euro, de tweede ook ongeveer een miljard euro, en de derde ongeveer 700 miljoen euro – kom je aan een toch wel belangrijk en aanzienlijk bedrag van 2,7 miljard euro dat op het spel staat, waarvan 38 procent voorzien is voor Vlaanderen. Dus ook voor Vlaanderen is dit proces van zeer groot belang.
In de Kamer is het Rekenhof enkele weken geleden langs geweest, en ze hebben uitgelegd hoe de Europese Commissie te werk zal gaan. Zij hebben daar toen aangegeven dat de commissie later dit jaar, dus dit jaar nog, een beslissing zal nemen over de eerste schijf. Ik lees vandaag in de media – dat is misschien een vraag aan de minister-president die ik kan toevoegen – dat er vorige vrijdag een mondeling overleg geweest is met de Europese Commissie, waarbij deze verduidelijkt zouden hebben wat het Rekenhof had aangekondigd, namelijk dat er over de eerste schijf dit jaar een beslissing zou vallen. Die beslissing zou dus al in september vallen. Dat is een eerste vraag aan de minister-president: kunt u dat bevestigen?
De Europese Commissie heeft zelf, op 21 februari van dit jaar, haar methodologie bekendgemaakt, waarmee ze te werk zal gaan in geval van opschorting. Daarbij zal men dus werken met coëfficiënten. Voor die mijlpalen die gehaald worden, kan men wel degelijk de middelen vrijmaken en uitbetalen. Voor diegene die niet gehaald werden, kan dat niet. Men heeft dus coëfficiënten genomen om te bepalen welke bedragen men aan welke mijlpalen toekent. Daarbij houdt men ook rekening met de voortgang en de redenen van vertraging.
Daarenboven: als men beslist tot opschorting, dan opent zich een periode van zes maanden. In die zes maanden neemt de commissie dan uiteindelijk een beslissing of er definitief in mindering wordt gebracht of niet. Dat is, denk ik, waarvan vandaag sprake was in de media. Die beslissing zou in september kunnen vallen. Bovendien is vorig jaar, op 19 december, een samenwerkingsovereenkomst gesloten tussen alle entiteiten in dit land, waarin men duidelijk aangeeft dat elke entiteit die verantwoordelijk is voor een mijlpaal, indien ze die haalt, de uitbetaling zal krijgen voor die mijlpaal waarvoor ze zelf verantwoordelijk is.
Alsof de inzet – 2,7 miljard euro op dit moment, maar het bedrag kan nog oplopen – niet genoeg is, is sindsdien ook het REPowerEU-programma herbekeken. In het kader daarvan werd beslist dat België de 282 miljoen euro waar het recht op zou hebben – ook daar is 38 procent voorzien voor Vlaanderen – volgens dezelfde procedure, of op dezelfde manier toegekend zou krijgen. Dat bedrag is nog eens verhoogd met 100 miljoen euro. Dat is een restant uit het Brexitfonds. U had, minister-president, in een eerdere vraag die ik u gesteld had, aangegeven dat eind april de streefdatum was om daar duidelijkheid over te krijgen. Die miljoenen moeten aangevraagd worden in het kader van het hervormingsplan waar we het, denk ik, straks over zullen hebben.
Ik heb enkele vragen, minister-president.
Klopt het dat, als Europese middelen verloren zouden gaan, die enkel en alleen ten koste zijn van de federale overheid, en dat Vlaanderen wel degelijk kan en zal blijven rekenen op de middelen waar het recht op heeft, als het zijn mijlpalen wel haalt?
Over welk budget gaat het, voor Vlaanderen, voor de drie betalingsaanvragen?
Wat is, volgens u, op dit ogenblik de stand van zaken, en wat kunnen we verwachten voor de deadline van 30 juni wat betreft de tweede en de derde betalingsaanvraag?
Wat is de exacte timing voor het REPowerEU-plan?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Van Rompuy, u vroeg of het klopt dat dit enkel ten koste is van de federale overheid. De samenwerkingsovereenkomst tussen de federale overheid en de gewesten en gemeenschappen regelt het gebruik van de faciliteit voor herstel- en veerkracht in België. Het akkoord bepaalt dat elke entiteit verantwoordelijk is voor de uitvoering van de mijlpalen en de streefdoelen van haar projecten. Bij sancties voor het niet bereiken van een mijlpaal of streefdoel, met andere woorden als subsidies worden opgeschort of verlaagd, komt het opgeschorte of verlaagde bedrag ten laste van de entiteit die daarvoor verantwoordelijk is. Indien de pensioenhervorming dus niet wordt gerealiseerd, of althans door Europa als onvoldoende wordt beschouwd, zullen de kosten voor het niet-behalen van de daarmee gelieerde mijlpalen ten laste komen van de federale overheid.
Dan was er de vraag over het budget wat de interfederale mijlpalen 209 en 210 betreft. Die mijlpalen hebben betrekking op het opzetten van audit- en controlesystemen voor de uitvoering van het Plan voor Herstel en Veerkracht (PHV). Onder mijlpaal 209 worden systemen opgezet ter opvolging van de implementatie van het Plan voor Herstel en Veerkracht. Ook worden de gegevens van de eindontvangers, aannemers, onderaannemers en eindbegunstigden bijgehouden. Mijlpaal 210 betreft de controle op de dubbele financiering. De Commissie zal België geen middelen uitkeren zolang de mijlpalen niet behaald zijn. Tot de niet-nakoming is rechtgezet, leiden dergelijke gevallen sowieso tot de opschorting van de volledige tranche en alle volgende tranches. Volgens de zienswijze van de Commissie is de bescherming van de financiële belangen van de EU dan immers niet gegarandeerd.
U vroeg dan de stand van zaken met betrekking tot de tweede en de derde betalingsaanvraag. Het kabinet van coördinerend staatsecretaris Dermine communiceerde over de tweede en derde betaalaanvraag op de bijeenkomst van de interfederale interkabinettenwerkgroep (IKW) van 6 juni 2023. Men stelde voorop dat de wijziging van het Plan voor Herstel en Veerkracht zal worden goedgekeurd door een nieuwe ‘Council Implementing Decision’. Daarbij volgde een schema voor de betalingsaanvragen. Een tweede aanvraag staat ingepland voor het einde van het jaar. De mijlpalen uit de huidige tweede en derde tranche worden daar samen in opgenomen. Deze timing is dus nog niet definitief, en deels afhankelijk van de herziening van het Plan voor Herstel en Veerkracht zelf.
Wat de toevoeging van het REPowerEU-hoofdstuk betreft, op 21 juni van dit jaar werd in de interfederale interkabinettenwerkgroep de timing voor de aanpassing van het Plan voor Herstel en Veerkracht, inclusief de toevoeging van het REPowerEU-hoofdstuk, besproken. Op 29 juni, dus over een paar dagen, zal het aangepaste plan worden gefinaliseerd in de interfederale interkabinettenwerkgroep. Midden juli volgt dan een elektronisch Overlegcomité ter goedkeuring van het aangepaste plan, waarna het ontwerp wordt overgemaakt aan de Europese Commissie. De twee maanden van formele beoordeling door de Commissie zouden daarna worden gebruikt om eventueel nog elementen aan te passen.
U vraagt bijkomend of er op 21 juni iets aan het betalingsschema is aangepast en of we de volgende betalingsaanvraag in september zouden moeten doen. Die informatie heb ik niet, maar we zullen die aan het verslag laten toevoegen, als dat voor u oké is.
De heer Van Rompuy heeft het woord.
In de media geeft staatssecretaris Dermine als argument voor het feit dat hij de aanvraag nog niet heeft ingediend, dat we nu maar zelf de zaak moeten voorfinancieren. Ik vind dat persoonlijk een weinig geloofwaardig argument. Waarom? Omdat ik lees in het verslag van het Rekenhof dat de Europese Commissie aangeeft dat we tegen september wel degelijk onze aanvraag moeten indienen, wat ook bevestigd wordt in de media vandaag, en dat we anders het gevaar lopen om de middelen definitief te verliezen. Dat is wat ik begrijp uit de communicatie. Dus die aanvraag moet er komen. Ik heb de indruk dat de enige reden waarom er op dit ogenblik nog geen aanvraag gedaan is, is omdat de heer Dermine bang is voor een blamage voor zijn eigen relanceplan door het uitblijven van die pensioenhervorming. Dat mag natuurlijk geen reden zijn om 2,7 miljard euro voor Vlaanderen en voor België te blokkeren.
Ik heb ook begrepen dat als men er niet in slaagt om die pensioenhervorming alsnog iets later op een convenabele manier door te voeren, het bedrag dat we riskeren te ontlopen, begint op te lopen tot maal tien. Ik weet niet of dat klopt. Ik lees dat in de media op basis van lekken die er zouden zijn over een overleg met de commissie vrijdag, maar de federale minister van Financiën heeft aangegeven dat het mogelijk tot 300 miljoen euro in totaal kan oplopen. Ik verneem ook dat het bedrag zo kan oplopen dat het volledige bedrag dat de Europese Commissie zou uitbetalen, niet hoog genoeg zou zijn om de deelstaten, en dus Vlaanderen, volledig uit te betalen. Als Vlaanderen alle mijlpalen uitvoert, moet het zijn volledige bedrag kunnen krijgen.
Mijn vraag aan u, minister-president, is welke stappen u zult ondernemen om erover te waken dat de middelen die Vlaanderen toekomen in deze materie, ook naar Vlaanderen zullen gaan want op deze manier is dat niet zeker. We kunnen niet gewoon toekijken en laten gebeuren.
De heer Coel heeft het woord.
Dit is een belangrijke vraag van collega Van Rompuy waarover we het hier in de commissie en ook in de plenaire vergadering al een aantal keren gehad hebben en waarbij ikzelf in het verleden op die risico’s heb gewezen. Ik denk dat het goed is dat die samenwerkingsovereenkomst er is, dat er een aantal spelregels zijn afgesproken waarbij ieder voor eigen deur veegt en in principe ook opdraait voor het stuk waarvoor hij zelf in gebreke blijft. De zwakke plek in die samenwerkingsovereenkomst is natuurlijk dat men meer geld dreigt te verliezen dan waarop men zelf recht had. Dan komen de andere entiteiten automatisch in het vizier. Het wordt nog erger wanneer er helemaal geen betalingsaanvraag zal worden ingediend vanwege de reden die collega Van Rompuy zojuist heeft geschetst: de afweging die de federale collega’s daar maken om een blamage te vermijden. Het zal wellicht toch Vlaanderen zijn die daar mee de dupe van is. Ik sluit me dus aan bij de vraag van collega Van Rompuy: hoe kunnen we onze kansen maximaliseren, ervan uitgaande dat wij met alle hervormingen in orde zijn, om ons rechtmatig deel te krijgen?
Het niet krijgen van het geld zijn natuurlijk kosten, maar aan een langere prefinanciering hangt ook een kostenplaatje. Hebt u zicht op hoeveel dat tot op vandaag al is en hoever dat zou kunnen oplopen?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Dank u wel, collega’s. U hebt natuurlijk ten volle gelijk. Wat de voorfinanciering betreft: die loopt al, want we zijn de uitgaven in het kader van het Vlaamse Veerkrachtprogramma aan het doen. De volledige 4,3 miljard euro staat ook volledig in de schuld opgenomen, dus uitstel van betaling vanwege Europa kost ons de rentelast op het bedrag, zo simpel is het.
Ik denk persoonlijk niet dat de federale overheid het zover gaat drijven om geen betalingsaanvraag in te dienen. Zolang ze geen akkoord hebben over de pensioenhervorming willen ze dat rekken. Maar als men bij het uitblijven van de pensioenhervorming niks wil indienen om een blaam te vermijden, dan zou niks indienen de blaam natuurlijk nog vele malen groter maken. Persoonlijk denk ik niet dat het zover gaat komen. Het is ook een van de topprioriteiten van onze minister van Financiën om die gesprekken te voeren en ervoor te zorgen. Voorlopig hebben we nog tijd tot september om die dingen te doen. Eigenlijk ligt alles klaar. De rapporteringen daarvan liggen klaar en nu is het wachten op die federale pensioenhervorming. Dat zijn dan ook toch de afspraken, dat wij – en dat zijn dan alle entiteiten van dit land samen – hoe dan ook een betalingsaanvraag zullen doen. Zo niet zou dat een majeur politiek probleem zijn en ik ga ervan uit dat men dat – naast de vele problemen die er al zijn – niet bijkomend wil creëren. Het is ook zo dat entiteiten die niet in de fout gaan, immuun zouden moeten zijn voor de sancties of voor het niet-uitkeren of ontlopen van het geld. Daar is het samenwerkingsakkoord duidelijk over. Het moet al om veel gaan vooraleer het sanctiebedrag groter zal zijn dan het deel dat federaal voorzien was. Maar zelfs in dat geval moeten zij de volle ‘sanctie’, tussen aanhalingstekens, dragen.
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Dank u, minister-president. Eigenlijk bevestigt u dat de reden waarom de betalingsaanvraag nog altijd niet is ingediend, is dat de heer Dermine bang is voor een blamage voor zijn eigen relanceplan en dat dat zou worden afgekeurd door de Europese Unie. U hebt ook gezegd – en ik denk dat dat ook terecht is – dat het een majeur politiek probleem is mocht die betalingsaanvraag er niet komen. Het gaat over bijna 3 miljard euro. Ik vraag u om op een volgend Overlegcomité de druk op dit dossier op te voeren en te vragen dat de betalingsaanvraag ingediend wordt. Die middelen moeten worden vrijgemaakt en we kunnen het ons niet permitteren of riskeren dat ze niet uitbetaald zouden worden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.