Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, uit cijfers die vorige week zijn gepubliceerd, blijkt dat er vorig jaar 132.000 huishoudens gedropt zijn door de commerciële energieleveranciers. In die gevallen neemt Fluvius de levering van gas of elektriciteit over. Het is een stijging ten opzichte van 2021, maar wellicht hadden we met zijn allen voor een veel grotere stijging gevreesd toen vorig jaar de energieprijzen door het dak gingen. Uiteindelijk ligt het aantal nog altijd lager dan voor de coronacrisis.
Voor elektriciteit ging het om 2,6 procent wanbetalers van alle huishoudelijke afnemers, bij gas om 2,8 procent. In die gevallen treedt netbeheerder Fluvius dus op als sociale leverancier. Als een huishouden ook dan niet tijdig betaalt, wordt een budgetmeter geplaatst, die de klant verplicht om vooraf te betalen voor de levering van energie. Eind 2022 waren er 49.168 dergelijke meters voor elektriciteit actief en 31.934 voor aardgas. Dat is een stijging ten opzichte van het jaar daarvoor, maar dat hangt uiteraard samen met een inhaalbeweging na de coronaperiode. In volle lockdown mochten geen budgetmeters geïnstalleerd worden.
Doet het huishouden geen voorafbetaling van de budgetmeter, dan valt het gezin terug op een minimale elektriciteitslevering, waarbij moeilijk meerdere toestellen tegelijk kunnen worden gebruikt. Vooraleer een gezin definitief wordt afgesloten, is er uiteraard nog de procedure via de lokale adviescommissie (LAC) op gemeentelijk niveau. In 2022 werden zo 663 afnemers volledig afgesloten van elektriciteit en 539 van aardgas. Dat aantal is sinds 2018 gelukkig jaar na jaar verder gedaald.
Minister, hoe evalueert u de evolutie van het aantal gedropte klanten? Vorig jaar zou u, in overleg met de federale collega’s, aanpassingen aan het ontradingstarief van Fluvius onderzoeken. Dat tarief wordt federaal vastgelegd, maar u had daar zelf een aantal voorstellen rond. Wat is de stand van zaken daaromtrent?
Hoelang blijven gedropte klanten gemiddeld bij Fluvius? Slaagt men erin om die klanten sneller naar het goedkoopst mogelijke commerciële tarief te krijgen? Worden er op dat vlak nieuwe initiatieven opgezet?
Worden deze klanten toegeleid naar het energiehuis, om zo energiebesparende maatregelen te nemen die het verbruik structureel kunnen doen dalen? Want dat is uiteraard de beste manier om de energiefactuur onder controle te krijgen. En indien niet, waarom niet?
De energiehuizen kregen ook extra middelen om bijna 15.000 gezinnen uit doelgroep 3 die zonnepanelen wensen te plaatsen, kosteloos te begeleiden. Hoe ver staat dat project? Hoe en wanneer wordt dat geëvalueerd?
Wat is de verwachte impact van de stopzetting van de uitbreiding van rechthebbenden op de sociale maximumprijs vanaf 1 juli 2023? Hoe zult u dat opvolgen?
Minister Demir heeft het woord.
Op 31 december 2022 werden respectievelijk 75.000 toegangspunten voor elektriciteit en 57.000 toegangspunten voor aardgas beleverd door Fluvius als sociale leverancier. Het ging om 2,58 procent van de huishoudelijke toegangspunten voor elektriciteit en 2,8 procent van de huishoudelijke toegangspunten voor aardgas. Er was een lichte stijging ten opzichte van 2021, toen de aantallen evenwel historisch laag waren, en een quasi status quo ten opzichte van 2020.
Ondanks de ongekende prijsstijgingen in 2022 lag het aandeel klanten bij Fluvius nog steeds duidelijk onder het aandeel tussen 2010 en 2019, toen het voor elektriciteit ging om 3 procent en het voor aardgas geleidelijk daalde van 4 naar 3,5 procent.
Ik evalueer deze evolutie dus als gunstig en als een teken dat het commerciële aanbod de afgelopen jaren minder huishoudens in de problemen bracht, natuurlijk ook dankzij de vele steun van de overheden. De marktspelers zijn wellicht ook positief geëvolueerd in de hen opgelegde rol om klanten te beschermen tegen de opzeg van hun contract.
De bepaling van het standaardtarief is een bevoegdheid van de federale overheid. Daarvoor moeten we dus bij de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG) en de federale overheid zijn. In september 2022 heb ik wel nog een brief gestuurd naar de federale minister met het voorstel om de periodiciteit en de berekening van het tarief aan te passen naar maandelijks, maar ik heb daar nog geen antwoord op gekregen.
De klanten van Fluvius kunnen terugkeren naar de markt, op voorwaarde dat ze geen schulden hebben bij de netbeheerder. Van de gezinnen die in 2022 opnieuw een commerciële leverancier vonden, was 44 procent voorafgaandelijk aan die terugkeer meer dan zes maanden klant bij de distributienetbeheerder, ten opzichte van 68 procent het jaar voordien. 18 procent was tussen de twee en de zes maanden klant geweest. Dat aandeel bleef gelijk in vergelijking met 2021. 37 procent was minder dan twee maanden klant geweest. In 2021 was dat maar 15 procent. De sterke variaties zijn vooral het gevolg van de sterke verschillen tussen het standaardtarief en de commerciële tarieven. In de periodes dat het standaardtarief veel hoger is dan de commerciële tarieven, zien we een sterke uitstroom bij de sociale leverancier. En omgekeerd, als het standaardtarief lager is, gaat bijna niemand weg. Fluvius is dan een goedkope leverancier.
Of ze daadwerkelijk naar het goedkoopst mogelijke contract overschakelen, wordt niet bijgehouden, omdat er natuurlijk een vrijheid is om als burger je contract te kiezen. Er is dus geen verplichting vanuit de overheid. Dat zou ook een beetje raar zijn. De burgers kunnen natuurlijk via de website kijken wat het goedkoopste is. Soms wordt daar bijvoorbeeld ook wel rekening gehouden met de geleverde service, naast de kostprijs.
Klanten van Fluvius worden niet automatisch doorverwezen naar de energiehuizen. Bij betalingsproblemen is er altijd het OCMW. Het is het OCMW dat dan doorverwijst naar de energiehuizen. Op eigen initiatief kan iedereen natuurlijk individueel terecht bij het energiehuis.
Het project waar u in uw vijfde vraag naar verwijst, zit in een opstartfase. Er werd afgestapt van het oorspronkelijke idee om nu steeds met een call te werken, omdat dat een complexe en trage werkwijze is en omdat de energiehuizen aangaven geen tijd te hebben om deel te nemen aan een nieuwe call. De begeleiding bij de plaatsing van zonnepanelen onder de vorm van prestatiefinanciering wordt nu tijdelijk, van maart 2023 tot eind 2024, toegevoegd aan de basistaken van de energiehuizen.
Het aantal rechthebbenden in Vlaanderen zal terugvallen van ongeveer 500.000 huishoudens naar circa 240.000. Die huishoudens zullen dan energie aankopen tegen een commercieel tarief of tegen het standaardtarief als ze klant zijn bij Fluvius. Ik verwacht dat dat toch een zware impact zal hebben. Gelukkig zijn de prijzen de afgelopen maanden sterk gedaald. Hopelijk blijft dat zo. Ik verneem ook dat mijn federale collega momenteel een voorstel tot optimalisatie van het sociaal tarief finaliseert. Wij zijn echter zelf niet betrokken en dus niet op de hoogte van de voorstellen.
Ik zal de impact samen met het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) van nabij opvolgen via de maandelijkse statistieken die de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) publiceert via de dashboards energiearmoede.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Dank u wel voor het uitgebreide antwoord, minister.
Eerst en vooral is het uiteraard goed nieuws dat er geen grote stijging is van het aantal gedropte klanten en dat mensen niet méér in de miserie zijn gekomen. Het overheidsbeleid, zowel Vlaams als federaal, heeft daar zeker toe bijgedragen.
Het is jammer om te horen dat er geen antwoord is gekomen op uw brief wat betreft de aanpassing van de methodiek voor het ontradingstarief, zeker als je kijkt naar de cijfers. De hoogte en de manier waarop dat tarief wordt bepaald, bepalen ook de snelheid waarmee mensen terug naar de commerciële markt gaan en naar een goedkoper alternatief kunnen overschakelen. Het is dus eigenlijk wel jammer dat uw collega Van der Straeten en de CREG daar geen antwoord op hebben gegeven. Plant u nog nieuwe of bijkomende initiatieven ten aanzien van uw federale collega's om daarover het debat aan te gaan?
Idem voor de optimalisatie van het sociaal tarief. Dat is op zich een goede zaak. Ik denk dat iedereen het principieel eens is met een meer getrapte benadering. In de uitwerking is er wel nog wat voer voor debat. Maar dat heeft natuurlijk ook een impact op het Vlaamse niveau. Wij moeten vanuit Vlaanderen vooral inzetten op dat rationele energiegebruik. In die zin vind ik het wat jammer dat dat zonnepanelenproject wat vertraging heeft bij de opstart. Ik begrijp uiteraard de workload bij de energiehuizen, maar dit was wel een opportuniteit om ook bij kwetsbare doelgroepen, bij mensen met het sociaal tarief, zonnepanelen geïnstalleerd te krijgen en op die manier een sociaal kwetsbare groep mee te laten delen in de energietransitie en vooral de voordelen daarvan.
Wat de gedropte klanten betreft, zegt u dat zij iets langer bij Fluvius blijven als de prijzen wat hoger zijn, wat niet onlogisch is. Maar ze worden ook niet automatisch naar het goedkoopste tarief geleid. Is er een communicatie over het gebruik van de V-test voor die mensen? De V-test is ondertussen zo geactualiseerd dat ook mensen hun huidige tarief daarin kunnen terugvinden en het op die manier gemakkelijk kunnen vergelijken met eventueel goedkopere opties. Het zou natuurlijk goed zijn, dat op het moment dat mensen bijvoorbeeld een maand of twee maanden bij Fluvius klant zijn geweest, ze een V-test op maat toegestuurd krijgen, zodat het overschakelen naar een commerciële, goedkopere leverancier sneller kan gebeuren. Zou u daar initiatief rond willen nemen? Ik denk dat dat heel belangrijk is, om op die manier mensen zo kort mogelijk klant te laten zijn bij Fluvius.
Minister Demir heeft het woord.
Ik zal sowieso nog eens een herinnering schrijven, mocht ik geen antwoord krijgen op mijn brief.
We hebben wel gekozen voor een efficiëntere werkwijze, die ook gedragen wordt door de energiehuizen, want het initiële voorstel had heel weinig draagvlak bij die energiehuizen. Zij wezen ons ook op een aantal valkuilen. En dat zou natuurlijk jammer zijn, als dat mooie project gedoemd zou zijn om te mislukken. Uw idee om na enkele maanden een V-test te bezorgen, zal ik zeker ook bespreken met Fluvius.
Wat de lastenverschuiving betreft: vandaag heeft Vlaanderen geen bevoegdheid om de fossiele energie te belasten of wat dan ook. Wij hebben al een aantal initiatieven genomen. Het is ook uitkijken naar wat de federale collega’s daarin nog gaan doen.
De heer Bothuyne heeft het woord.
We kijken daar samen met u naar uit. Het is goed dat u opnieuw een brief stuurt naar het federale niveau en dat u het overleg met Fluvius aangaat om de communicatie ten aanzien van de gedropte klanten misschien wat korter op de bal te laten spelen. Dat zou een goede zaak zijn. Dank u wel.
De vraag om uitleg is afgehandeld.