Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer Deckmyn heeft het woord.
In het kader van ontwikkelingssamenwerking gaat in dit land traditioneel veel aandacht naar projecten in de Democratische Republiek Congo (DRC). Deels vloeit dit voort uit de historische band die ons land vanuit het verleden heeft opgebouwd met de voormalige kolonie.
Recent kwam de Democratische Republiek Congo opnieuw in opspraak door grootschalige fraude en corruptie. Blijkbaar is er grote fraude ontdekt bij de loonadministratie van de Congolese overheid. Er zou zo’n 726 miljoen euro uit de staatskas verdwenen zijn. Congo stond vorig jaar al volledig onderaan in het corruptielijstje van Transparancy International. Deze nieuwe feiten zullen er alvast niet voor zorgen dat hier beterschap in zal komen.
Recent blijkt de Wereldbank zelfs de financiering van humanitaire en ontwikkelingsprojecten te hebben stopgezet, naar aanleiding van enkele dubieuze beslissingen van de Congolese president Felix Tshisekedi om het Sociaal Fonds van de DRC – het Fonds Social de la République démocratique du Congo (FSRDC) – te ontbinden. De Wereldbank zou daar meer dan 1 miljard dollar in storten. Er werd reeds 91 miljoen gestort, maar iedereen heeft er het raden naar waar die 91 miljoen is gebleven.
Uit de ODA-databank (official development assistance) blijkt dat er in Congo meerdere projecten van diverse uitvoerders lopen die gefinancierd worden met Vlaamse middelen. Vandaar toch een reeks vragen die ik aan u wilde voorleggen.
Hoe beoordeelt u de toestand inzake corruptie in de Democratische Republiek Congo?
Wordt er op enigerlei wijze Vlaams overheidsgeld overgemaakt aan de Congolese overheid of gebeurt dit enkel aan private partners in de ontwikkelingssamenwerking?
Welke invloed heeft de corruptie in het land op de samenwerking met Congo en op de Vlaamse financiering van projecten in dat land?
In welke mate kan een gezonde uitvoering van de huidige projecten gegarandeerd worden?
Zal de Vlaamse Regering in navolging van de Wereldbank ook de financiering van ontwikkelingsprojecten stopzetten?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Deckmyn, hoe beoordeel ik de toestand? De corruptie in de Democratische Republiek Congo blijft hoog en is daarom een permanent aandachtspunt. Het land scoort niet goed op de Corruption Perceptions Index (CPI), waar het plaats 166 op 180 landen bekleedt, en de Global Corruption Barometer van Transparancy International, waar u al naar verwezen hebt. Het corruptieniveau is echter niet significant gestegen ten opzichte van de voorbije jaren. Het is vooral de veiligheidssituatie, in het bijzonder in het oosten van Congo, die normaal samenwerken bemoeilijkt.
Wordt er op enigerlei wijze Vlaams overheidsgeld overgemaakt aan de Congolese overheid? Vanuit de begroting voor ontwikkelingssamenwerking worden momenteel geen projecten in de DRC ondersteund. Onze huidige partnerlanden – dat weet u – zijn Malawi, Mozambique en Marokko. De samenwerking met Zuid-Afrika wordt momenteel uitgefaseerd. De structurele samenwerking met onze partnerlanden overstijgt het louter projectmatige, gaat steeds gepaard met een beleidsdialoog en is gekaderd binnen vijfjaarlijkse landenstrategienota’s.
Wel is het zo dat vanuit andere beleidsdomeinen projectfinanciering aan de DRC is opgezet, met name vanuit het beleidsdomein Omgeving en Plantentuin Meise. Concreet worden er in het kader van klimaatadaptatie, waterbeheer en natuurbescherming verschillende projecten door Join For Water, ZOTO en Plantentuin Meise uitgevoerd.
De projecten die Plantentuin Meise coördineert, worden uitgevoerd in samenwerking met private partners. De uitvoering gebeurt echter in samenwerking met instellingen van de Congolese overheid, waaronder het L’institut nationaal pour l’Etude et de la Recherche agronomique (INERA) en het Institut Congolais pour la Conservation de la Nature (ICCN). Een deel van de financiering komt dus terecht bij deze instellingen, maar wel steeds op basis van de werkelijk geleverde prestaties.
Welke invloed heeft de corruptie in het land op de samenwerking? Ik heb geen directe aanwijzingen dat er corruptie gemoeid is met de uitvoering van de water- en klimaatprojecten die momenteel in de DRC lopen. Aangezien private partners de uitvoering van de projecten opvolgen en aangezien de uitbetalingen gebeuren op basis van werkelijk geleverde prestaties, heeft de corruptie in het land geen rechtstreekse impact op de uitvoering van de projecten. Het bemoeilijkt natuurlijk wel de onderhandelingen en het opzetten van nieuwe projecten.
In welke mate kan een gezonde uitvoering van de huidige projecten gegarandeerd worden? Zoals ik reeds aanhaalde, wordt de uitvoering van de huidige projecten vooral bemoeilijkt door de veiligheidssituatie in het oosten van het land. Doordat de budgetten worden vrijgegeven in functie van werkelijk geleverde prestaties, is er geen gevaar dat middelen aangewend zouden worden voor niet vooraf goedgekeurde acties. De projectuitvoerders zijn gehouden tot rapportering van de voortgang op het terrein, die door de administratie gemonitord wordt. Alle betrokken organisaties zijn al langer actief in de DRC en kunnen kort op de bal spelen.
Gaan we de financiering van ontwikkelingsprojecten stopzetten? Het stopzetten van ontwikkelingsprojecten zou vooral de lokale bevolking treffen. Ik denk dat er vooral ingezet moet worden op een stevige governancestructuur voor lopende en eventuele nieuwe projecten. Voor bestaande projecten is die governancestructuur er in elk geval, geloof ik.
De heer Deckmyn heeft het woord.
Bedankt voor uw antwoord, minister-president.
Mijn vraag was vooral ingegeven door bezorgdheid. Als je geld investeert in bepaalde landen, dan verwacht je dat daar zorgvuldig mee wordt omgesprongen. Deze vraag kadert dus in de controle op de besteding van onze middelen.
Ik concludeer dat de bezorgdheid over corruptie en fraude in Congo overeind blijft. Dit blijft een groot aandachtspunt.
Ik weet natuurlijk wel dat de focus inzake ontwikkelingssamenwerking vooral op zuidelijk Afrika ligt. Dat hebben we hier naar aanleiding van andere dossiers al vaak besproken. Er zijn natuurlijk ook andere samenwerkingsverbanden, en dat was waar ik naar peilde. Ik hoor uit uw antwoord dat er andere beleidsdomeinen zijn waarbinnen er wel structureel wordt samengewerkt met organisaties in Congo.
U stelt dat de corruptie geen rechtstreekse impact heeft op ontwikkelingssamenwerking vandaag. Het is misschien een vreemde vraag, maar kan ik daaruit afleiden dat er dan een risico is op een onrechtstreekse impact?
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Minister-president, bedankt voor uw heel duidelijke antwoord.
U hebt groot gelijk als u zegt dat alle projecten stopzetten vooral de lokale bevolking zou treffen. Dat moeten we vermijden, want dat druist in tegen wat we met die ontwikkelingssamenwerking willen realiseren: die lokale bevolking versterken. U wilt terecht verder inzetten op die goede governancestructuren.
Collega, het is evident dat als er sprake is van corruptie, de samenwerking en steun van de ene overheid ten aanzien van de andere overheid wordt stopgezet. Maar het gaat hier om organisaties, ngo’s, private spelers die daar ter plekke het verschil proberen te maken voor de bevolking, die heel hard lijdt, op verschillende manieren. Het is belangrijk dat we die organisaties blijven ondersteunen als er garanties zijn dat die middelen correct worden ingezet, wat hier toch wel duidelijk zo is.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijn ervaring in het leven – en die wordt altijd maar groter en groter – is dat je nergens zeker van mag zijn, maar ik denk dat we wel een governancestructuur hebben opgezet die op prestaties werkt. Men moet eerst facturen voorleggen van geleverde diensten vooraleer het geld uitbetaald wordt; het is geen up-frontfinanciering, maar een financiering op basis van facturen. Sluit dat alle corruptie uit? Om dat uit te sluiten, moet je al bij wijze van spreken factuur per factuur ter plaatse gaan uitpluizen, en dan liggen de kosten waarschijnlijk nog veel hoger dan het bedrag waar we hier over spreken. Maar er zit dus een governancestructuur op die eventuele corruptie toch serieus bemoeilijkt. Daar 100 procent mijn handen voor in het vuur steken … Ik denk dat we hiermee zo ver gaan als mogelijk en dat de projecten op het terrein ook effectief gerealiseerd worden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.