Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer De Veuster heeft het woord.
Minister-president, dit is een vervolgvraag, want onlangs stelde ik u een schriftelijke vraag over de samenwerking tussen Zuid-Afrika, Rusland en China en de implicaties hiervan voor onze Vlaamse diplomatieke vertegenwoordiging in Zuid-Afrika. Aanleiding was toen een gezamenlijke Russische-Chinese-Zuid-Afrikaanse militaire oefening in de kustwateren van Zuid-Afrika.
Om de context te schetsen haal ik even een en ander aan uit deze schriftelijke vraag: “Zuid-Afrika heeft nooit de Russische inval in Oekraïne veroordeeld en met deze militaire oefening bekende het land nog duidelijker kleur. De Chinese interesse in (Zuid-)Afrikaanse grondstoffen is al langer bekend. Het valt dus te betreuren dat Zuid-Afrika er blijkbaar voor kiest om Rusland en China aan zich te binden, terwijl deze grootmachten net de grootste tegenspelers van het Westen zijn. Aangezien Vlaanderen de focus van zijn relaties met Zuid-Afrika verlegt van ontwikkelingssamenwerking naar een volwaardige politieke, economische en diplomatieke relatie, is dit nieuws zeker relevant voor ons.”
Uit uw antwoord kon ik opmaken dat u weet dat Zuid-Afrika neutraliteit voor ogen heeft en dat er hoop gekoesterd werd dat deze neutrale positie wel eens zou kunnen helpen om Rusland op andere gedachten te brengen met betrekking tot de oorlog in Oekraïne.
Maar intussen wordt de vraag opgeworpen of Zuid-Afrika wapens leverde aan Rusland. Volgens de Amerikaanse ambassadeur daar ter plaatse zou dat effectief zijn gebeurd op 6 en 8 december 2022.
Daarmee wijkt Zuid-Afrika af van zijn koers van ongebondenheid. De Oekraïense president Zelenski verklaarde dat het duidelijk is dat wie een agressor met wapens helpt een medeplichtige wordt. Zelf spreekt Zuid-Afrika over Rusland als ‘een oude vriend’, een duidelijke verwijzing naar de wapenleveringen vanuit de toenmalige Sovjetstaten aan het ANC.
Minister-president, over welke informatie beschikt u momenteel: gaat het hier om een aantijging dan wel om feiten?
Zullen die wapenleveringen, indien die effectief gebeurd zijn, kunnen leiden tot een verandering in onze relaties met Zuid-Afrika, of zelfs tot het verbreken van onze relaties, waarbij spijtig genoeg dan ook onze culturele banden worden doorgeknipt?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik beschik momenteel enkel over de informatie die in de pers is verschenen en de verklaringen van de Zuid-Afrikaanse regering met de aankondiging van een onderzoekscommissie onder leiding van een oud-rechter.
Het is evident dat onze diensten die situatie verder opvolgen.
U vraagt naar het effect van de wapenleveringen op onze relaties met Zuid-Afrika. Ik herhaal graag dat in alle officiële contacten met de Zuid-Afrikaanse overheid het Vlaamse standpunt ten aanzien van de oorlog in Oekraïne wordt herhaald.
We volgen de relatie tussen Zuid-Afrika en Rusland op, evenals het belang dat Zuid-Afrika effectief een neutrale positie inneemt zoals ook het officiële Zuid-Afrikaanse beleid luidt. Ik heb mijn diensten de opdracht gegeven om in kaart te brengen welke acties onder welke omstandigheden overwogen kunnen worden, in lijn met de reacties van de EU- en de NAVO-lidstaten.
Onze relatie met Zuid-Afrika is alleszins omvattender dan enkel met de nationale overheid. Zo zijn er eveneens de relaties met Zuid-Afrikaanse partners zoals provincies, steden, gemeenten, universiteiten, wetenschappelijke instellingen, culturele organisaties, ngo’s, en via multilaterale organisaties, die niet noodzakelijk verbonden zijn aan de relaties met de nationale overheid. Het is dus niet omdat je op nationaal niveau bewegingen doet, dat je daarom alle relaties met Zuid-Afrika weggooit.
De heer De Veuster heeft het woord.
Uw antwoord is heel duidelijk.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Voorzitter, minister-president, als zou blijken dat Zuid-Afrika wapens levert aan Rusland is dat uiteraard erg problematisch. Welke mogelijke gevolgen heeft dat dan eigenlijk voor het beleid van Vlaanderen inzake wapenhandel en ‘dual-use’ naar Zuid-Afrika toe? Het basisprincipe van het Vlaamse exportcontrolebeleid is inderdaad dat vergunningaanvragen geval per geval worden getoetst aan relevante beoordelingscriteria. Maar in bepaalde omstandigheden kan er ten aanzien van een bepaald land of eindgebruiker wel een algemeen beleid worden gevoerd. Voor bepaalde landen, zoals Israël en Saudi-Arabië, is dat vandaag al het geval. Zou dat, indien zou blijken dat Zuid-Afrika wapens levert aan Rusland, ook voor Zuid-Afrika het geval kunnen worden?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mevrouw Lambrecht, als we zeggen dat we op alle mogelijke manieren steun willen geven aan Oekraïne en ons tegen de agressor willen opstellen, is het evident dat, als er structurele banden zijn tussen andere landen en de agressor, dat moet nopen tot een aanpak sui generis.
Het heel korte antwoord op uw vraag luidt: ja, in het geval dat dat wordt aangetoond, kan dat zeker en vast worden overwogen.
De vraag om uitleg is afgehandeld.