Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Een aantal sprekers nemen mogelijk deel via videoconferentie.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Minister, er leven blijkbaar heel weinig vragen over uw energiebeleid, dus ben ik maar zelf in de pen gekropen en heb ik een vraag voorbereid voor vandaag.
De aanleiding is het inperken van het sociaal tarief. Sinds een goede twee jaar is het sociaal tarief uitgebreid, om op die manier de gezinnen met een lager inkomen door de energiecrisis heen te helpen. Dat uitgebreide sociaal tarief vervalt op 1 juli. Dat heeft uiteraard een impact voor de betrokken gezinnen, want hun energierekeningen dreigen daardoor te gaan stijgen. Het is heel belangrijk om deze gezinnen te begeleiden naar het goedkoopst mogelijke commerciële contract, zodat de stijging van hun energiefactuur zo beperkt mogelijk wordt gehouden.
Ook Vlaanderen heeft een belangrijke rol te spelen. U hebt in het verleden al initiatieven genomen om deze doelgroep structureel te helpen, minister. Uiteindelijk is het sociaal tarief een ondersteuning voor de energiefactuur, maar helpt het niet om het eigen gebruik te verlagen, of om zelf energie te gaan produceren. U kunt dat wel, met uw bevoegdheden rond energiebesparing, of rond zonnepanelen of de kortingsbonnen voor energiezuinige elektrische toestellen, die vandaag al in het nieuws waren.
Daarnaast zijn er de energiescans. U hebt die uitgebreid met een controle op de geschiktheid van daken voor zonnepanelen. Bovendien werd er extra financiering voorzien voor de energiehuizen om doelgroep 3 te gaan begeleiden bij de installatie van zonnepanelen en hen ook te begeleiden bij betalingsproblemen bij het onderhoud en de verduurzaming van hun verwarming.
Vandaar dat ik een aantal vragen heb, minister.
Hoeveel gezinnen werden de voorbije jaren met de energiescans bereikt en hoeveel energiebesparing heeft dat eigenlijk opgeleverd?
Hoe loopt het project om samen met de energiehuizen mensen met een sociaal tarief extra toe te leiden richting zonnepanelen, en hen extra te ondersteunen en te begeleiden?
Hoeveel zonnepanelen zijn er ondertussen geplaatst bij doelgroep 3? Hoeveel zijn er nog gepland? Kan inkomensgerelateerde steun voor wie zonnepanelen plaatst, eventueel helpen om dit ook voor mensen die een sociaal tarief hebben – of straks misschien verliezen – mogelijk te maken?
Welke andere nieuwe initiatieven plant u nog om mensen met een lager inkomen te helpen in de energietransitie? Ik had het daarnet al over de kortingsbonnen die vandaag in het nieuws waren. Die zijn nu gekoppeld aan het statuut van rechthebbende op het sociaal tarief. Het zou logisch zijn, en in de lijn van ons Vlaams regeerakkoord en in de lijn van uw eigen beleid rond Mijn Verbouwpremie, om die te koppelen aan het inkomen van de betrokkene. Kunnen we die kortingsbonnen niet op die manier hervormen en ze koppelen aan het inkomen en de inkomensgroepen die u al gedefinieerd hebt in het kader van het renovatiebeleid?
Tot slot: we hebben een energiearmoedeplan, dat ondertussen tweeënhalf jaar oud is, denk ik, en dat loopt tot 2025. Wat is de stand van zaken van de uitvoering daarvan? Welke stappen voorziet u nog tijdens deze legislatuur? Hoe zult u de voorbereiding voor een nieuw energiearmoedeplan aanvatten?
Minister Demir heeft het woord.
De voorbije jaren kende het aantal uitgevoerde energiescans een fluctuerend verloop. Dat is natuurlijk vooral te wijten aan de coronamaatregelen.
In 2019 werd er bij 21.445 gezinnen een energiescan uitgevoerd. In 2020 en 2021 is dat wat teruggelopen, naar 11.450 en 12.269 gezinnen tijdens de coronajaren, maar in 2022 zien we dat het weer bijna 23.000 gezinnen zijn.
De gerealiseerde energiebesparing na de uitvoering van een energiescan hangt samen met de mate waarin de tips worden opgevolgd door de mensen zelf, en met de uitgevoerde kleine energiebesparende maatregelen. Tijdens het huisbezoek plaatst de energiescanner gratis energiebesparende materialen met een waarde van ongeveer 25 euro. Dat spaarpakket kan bestaan uit onder andere ledlampen, een spaardouchekop, tochtstrips onder de deur, enzovoort.
Een indicatieve raming zegt dat een scan leidt tot ongeveer 2 procent structurele energiebesparing, of 340 kilowattuur per huishouden op jaarbasis. Voor de bijna 23.000 energiescans die in 2022 werden uitgevoerd gaat het dan om 7300 uitgespaarde megawattuur per jaar.
De in uw vraag vermelde ondersteuning – voor de installatie van zonnepanelen, voor het onderhoud en de verduurzaming van verwarming – is niet beperkt tot mensen met een sociaal tarief. Het is misschien goed om dat te onderlijnen. Zoals u weet hebben we dat ook ruimer aangeboden aan mensen met een laag of middellaag inkomen, de werkende mensen.
Beide projecten zitten in de opstartfase. Ik besliste om dit aanbod niet te lanceren via een call, zoals we aanvankelijk wilden doen, maar om beide vormen van begeleiding op te nemen in het basisaanbod van de energiehuizen. De Vlaamse Regering heeft dat voorstel twee keer principieel goedgekeurd. De begeleiding voor verwarming zal met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2023 kunnen worden vergoed aan de energiehuizen, en die voor zonnepanelen vanaf 1 maart 2023.
Deze projecten lopen voorlopig tot eind 2024. Voor de begeleiding bij de installatie van zonnepanelen kunnen met het voorziene budget van 10,4 miljoen euro ongeveer 15.000 gezinnen worden ondersteund. Voor de begeleiding bij onderhoud en verduurzaming van de verwarming kunnen met het budget van 5 miljoen euro twintigduizend gezinnen worden begeleid.
Ik denk dat het goed is dat we dat basisaanbod, met de hele begeleiding, hebben meegenomen met de energiehuizen. Ik denk dat het eerder daar thuishoort dan dat we een call zouden organiseren.
Wat uw derde vraag betreft: zoals ik al zei zit dit nog in opstartfase, dus er zijn nog geeen cijfers beschikbaar.
Het werken met inkomensgerelateerde steunbedragen is zeker en vast een aanpak die kan werken, zoals ook blijkt uit de ervaring die we sinds september 2022 hebben met Mijn Verbouwpremie. Daar zien we dat van alle toegekende premies ruim 50 procent naar de laagste inkomensdoelgroep gaat. Dat is op zich goed, want de bezorgheid was net of mensen met een laag inkomen ook zouden gaan isoleren en renoveren, en of ze wel een beroep zouden doen op de premies. Maar aan de hand van de cijfers zien we dus dat de helft naar die laagste-inkomensdoelgroep gaat. Dat is ook de bedoeling van het beleid.
De bestaande premie voor zonnepanelen varieert eigenlijk al beperkt volgens het inkomen. Beschermde afnemers hebben namelijk een 20 procent hoger premiebedrag. Daardoor ligt het maximum van 750 euro voor de huishoudens met sociaal tarief op 900 euro. Voor deze premie is wel een afbouwscenario voorzien voor iedereen, met een volgende verlaging in 2024.
Een bijkomend initiatief is de uitbreiding van het basisaanbod van de energiehuizen met de Mijn Verbouwbegeleiding vanaf 2024. Op basis van een evaluatie van onder andere de huur- en isolatiepremie (HIP), de opvolgscan type 2 en de burenpremie, werd beslist om deze ontzorgende trajecten als op zichzelf staande maatregelen stop te zetten en te vervangen door een versterkt, geïntegreerd en in het energiehuis gecentraliseerd begeleidingsaanbod, dat bestaat uit drie pijlers. Er is het eerstelijnsadvies bij het loket van de energiehuizen, dat toegankelijk is voor alle inkomensdoelgroepen. Daarnaast is er de renovatiebegeleiding aan huis. Ten derde is er een nieuwe doelgroepgerichte begeleiding bij de totaalrenovatie van woningen met EPC-label (energieprestatiecertificaat) E en F.
Voor de verdere groei van het Noodkoopfonds stap ik af van calls, omdat we gezien hebben dat dat niet veel zin heeft, want daar wordt weinig op ingetekend. We gaan gewoon de lokale overheden continu bevragen, en we zullen toekennen op basis van ‘first come, first served’.
Er worden vanaf 2024 ook enkele wijzigingen aangebracht met betrekking tot de energiescans, namelijk dat deze maatregel volledig inkomensafhankelijk wordt gemaakt.
Ten slotte wordt ook de kortingsbon voor de energiezuinige huishoudtoestellen, die nu voorbehouden is voor beschermde afnemers, vanaf 2024 inkomensafhankelijk gemaakt.
Verder had u een vraag over het energiearmoedeplan. Alle acties werden opgestart sinds we het energiearmoedeplan hebben goedgekeurd. Een groot deel hiervan werd al afgewerkt. Ik geef een korte toelichting.
Binnenkort wordt een herziening van de goede praktijk voor afbetaalplannen gepubliceerd door de Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG). Met de netbeheerder werd ook een actieplan rond de uitfasering van de autonome stroombegrenzer afgesproken en het nieuwe dataplatform met gegevens over het klantenbestand bij de netbeheerder wordt momenteel uitgerold in alle OCMW’s. De nieuwe sociale openbaredienstverplichtingen (ODV's) zijn ondertussen al bijna een jaar in werking en de beleidsevaluatie van deze wijzigingen staat gepland voor 2024.
Zoals ik vermeldde bij de vorige vraag, wordt momenteel gewerkt aan een volledige omschakeling naar inkomensvoorwaarden voor de resterende sociale energiemaatregelen, en wordt de noodkooplening hervormd. Bij die laatste maatregel verhoogde ik in 2022 ook het budget naar 50.000 euro per woning en de werkings- en administratieve vergoeding naar 3000 euro. Er zijn ook de eenmaking van de renovatie- en energiepremies tot de Mijn Verbouwpremie, de omvorming van de energielening aan nul procent tot de Mijn Verbouwlening, en de uitbreiding van de ondersteuning voor de aankoop en huur van energiezuinige toestellen.
Ook met de lancering van de ondersteuning bij de opmaak van renovatiemasterplannen bij verenigingen van mede-eigenaars (VME’s) zijn er nog heel wat winsten te halen. Dan is er nog de uitrol in 2022 van het project Thermovault, dat inzet op de uitrol van zelfsturingssystemen bij accumulatieverwarming.
In het kader van de uitfasering van het exclusief nachttarief en de invoering van het capaciteitstarief werden ook meerdere beschermingsmaatregelen genomen, waarvan de meest recente een uitbreiding van de kortingsbon voor energiezuinige huishoudtoestellen naar afnemers met een zeer laag verbruik.
Bijkomend besliste ik ook om de bedragen voor de minimale levering tussentijds te verhogen op basis van op dat moment geldende tarieven, en breidde ik deze maatregel ook uit met een minimale levering elektriciteit voor personen met exclusief nachttarief. Ook de vergoeding voor de OCMW’s hebben we tijdelijk verhoogd van 70 procent naar 90 procent van de opgeladen bedragen.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Wat het energiearmoedeplan betreft is het duidelijk dat heel wat acties op kruissnelheid aan het komen zijn. Het is goed dat die ook uitgevoerd worden. Er zijn heel wat zaken waar veel potentieel inzit, zoals bijvoorbeeld de VME’s. 30 procent van de Vlamingen woont in een appartement, en eigenlijk hebben we daar met ons energiebeleid en energierenovatiebeleid de voorbije jaren nauwelijks impact gehad. Het is dus een goede zaak dat we specifiek op die groep gaan werken.
Wat de kortingsbonnen betreft, die worden dus inkomensafhankelijk. Wordt dan de volledige doelgroep van de laagste inkomens gevat? Of hoe groot zal die groep worden in vergelijking met de huidige situatie en met de doelgroep die we vandaag kennen? Er is waarschijnlijk een rush bezig op die kortingsbonnen, met de oproep die vandaag gebeurt om ze nog voor 1 juli aan te kopen. Het is misschien niet onbelangrijk dat u de mensen geruststelt dat ze dat niet snel-snel hoeven te doen, en dat ze op termijn ook in aanmerking zullen komen, ook als ze het sociaal tarief niet meer zullen hebben zoals vandaag.
In verband met het begeleiden van mensen in de richting van zonnepanelen en in de richting van energiebesparing in hun woning, denk ik dat het de juiste keuze is om de energiehuizen centraal te zetten en één duidelijke actor, samen met de lokale besturen, naar voren te schuiven. Mensen gaan op die manier weten bij wie ze terechtkunnen voor begeleiding en ondersteuning. Dat wordt echt heel belangrijk als we willen dat ook de mensen met een lager inkomen mee zijn in de energietransitie en zo hun huis energiezuinig kunnen maken of kunnen investeren in zonnepanelen.
Voor zonnepanelen is er nu nog altijd de ondersteuning met die premie, die in afbouw is. Ik zou durven vragen om dat toch te evalueren voor de laagste-inkomensgroepen, minister, omdat wie een laag inkomen heeft, niet altijd in staat zal zijn om de financiering te doen van zonnepanelen, zelfs met de lening die de Vlaamse overheid daarvoor voorziet. Een inkomensgerelateerde steun voor lagere inkomens, ook op langere termijn, lijkt me dus belangrijk als we willen dat ook zij kunnen meegenieten van de voordelen van zonneënergie.
Een laatste element is dat van de renteloze leningen, die niet meer renteloos zijn. Ik weet dat er ideeën zijn om dat te evalueren en om, minstens voor de laagste inkomensgroepen, die renteloze leningen effectief weer renteloos te maken. Ik zou daar heel hard voor durven pleiten, om op die manier mensen met een lager inkomen de nodige financiering te kunnen bieden om bijvoorbeeld te investeren in zonnepanelen en zo bij te dragen aan de energietransitie, en daar zelf ook de vruchten van te plukken.
Minister Demir heeft het woord.
We zijn in het regeerakkoord overeengekomen dat we financiële steun koppelen aan het inkomen. Ik denk dus dat het goed is dat we dat gedaan hebben met de Mijn Verbouwpremie en ook de Mijn Verbouwlening.
De kortingsbonnen en de energiescan worden vanaf begin volgend jaar gekoppeld aan het inkomen. De regelgeving daarvoor is volop aan de gang. Ze is al twee keer principieel goedgekeurd. ICT-gewijs moeten we nog wel nog een en ander aanpassen. Ik wil wel nog meegeven dat er geen nood is om te rushen naar de kortingsbonnen. Vanaf volgend jaar wordt de doelgroep zelfs verder uitgebreid. Voor doelgroep 5 – inkomensgrens verhoogde tegemoetkoming – wordt het mogelijk gemaakt voor de OCMW’s om, los van het inkomen, te bepalen of een kortingsbon kan helpen in sommige gevallen. Enkel tussen 1 juli 2023 en 31 december 2023 wordt de doelgroep teruggebracht tot de initiële doelgroep, maar vanaf 2024 is de inkomensdoelgroep weer de huidige, uitgebreide doelgroep. Ik wil de mensen daarover dus wel geruststellen.
Zonnepanelen worden ondersteund via de Mijn Verbouwlening. Er is ook begeleiding bij de energiehuizen om zonnepanelen te plaatsen. De pv-premie (photovoltaic) wordt inderdaad afgebouwd omdat het rendabel is met minder steun. Ik denk dat we dat dan ook moeten doen, maar zoals u weet monitoren we dat wel, en we volgen dat op.
De heer Bothuyne heeft het woord.
Die monitoring en opvolging is belangrijk. Ik denk dat, om mensen met een lager inkomen mee te krijgen in de energietransitie, er niet alleen nood is aan monitoring maar natuurlijk ook aan goed beleid. De ontzorging die u voorziet via de energiehuizen, is heel belangrijk, de inkomensgerelateerde steun is heel belangrijk, en ik denk dat ook het renteloze karakter van de energieleningen voor die groep heel belangrijk is. Het feit dat u de kortingsbonnen terug opentrekt naar de ruimere doelgroep, is ook een goed signaal. Rushen is niet nodig. Op die manier komt er een ruimere groep in aanmerking voor steun om naar energiezuinige alternatieven over te schakelen.
Dat is de manier waarop onze klimaattransitie moet worden vormgegeven: ervoor zorgen dat de klimaatvriendelijke opties de goedkoopste opties zijn.
De vraag om uitleg is afgehandeld.