Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Voorzitter, minister-president, dit is een vraag van begin maart, ik zal ze updaten met de nieuwe cijfers die we intussen kennen.
Sinds december 2022 kent Mozambique een exponentiële groei van cholera, vooral dan in de noordelijke provincies Niassa, Sofala en Tete die het zwaarst getroffen zijn. De ziekte is endemisch in de noordelijke regio’s van Mozambique en kent jaarlijkse uitbraken, maar hevige regenval in februari dreigt de situatie in de regio te verergeren. De storm Freddy is intussen overgetrokken met vele overstromingen. Op 27 februari 2023 werden er al meer dan vijfduizend geschatte cases en 37 doden vastgesteld. Om de cholera-epidemie in te dijken is Mozambique in samenwerking met de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization of WHO) gestart met een grootschalige vaccinatiecampagne voor 720.000 mensen. De WHO zet zich ook, in de drie meest getroffen provincies, in bij de ondersteuning van lokale directies van Volksgezondheid. Buurland Malawi kampt ook al sinds maart 2022 met een cholera-uitbraak, de dodelijkste in twee decennia. Sinds het begin van de huidige cholera-uitbraak in Malawi zijn er al meer dan dertigduizend besmettingen vastgesteld en duizend doden gevallen, van wie de meesten sinds december 2022.
Ik heb meer recente cijfers van het European Centre for Disease Prevention and Control. Het aantal gevallen in Malawi is sinds 16 maart gestegen tot bijna vierduizend waarvan 81 doden. Uit de globale cijfers voor 2023 tot 20 april blijken 40.641 besmettingen geregistreerd te zijn, waarvan 1165 mensen reeds overleden zijn. Mozambique lijkt nu zwaarder getroffen te worden, sinds 12 maart werden 17.023 nieuwe besmettingen geregistreerd met 68 overlijdens. Sinds het begin van het jaar tot 14 april waren er 23.105 besmettingen met 113 overlijdens.
Het partnerschap tussen Mozambique en Vlaanderen streeft naar de versterking van het gezondheidssysteem zowel op gedecentraliseerd als op centraal niveau. Dit doet het mede door het ondersteunen van het nationaal gezondheidsinstituut van Mozambique (INS), dat de overheid van Mozambique adviseert in haar gezondheidsbeleid. Met Malawi onderhoudt Vlaanderen ook een partnerschap, hoewel deze enkel de focus legt op landbouw.
Minister-president, wetende dat de situatie in de noordelijke regio’s van Mozambique kritisch was en is, voorziet u een heroriëntatie van de voorziene middelen voor ontwikkelingssamenwerking richting de bestrijding van de epidemie? Of zult u hiervoor middelen uit het budget noodhulp gebruiken?
Gelet op het feit dat Malawi met een ernstige gezondheidscrisis af te rekenen heeft en het partnerschap tussen Malawi en Vlaanderen zich enkel richt op landbouw, zal de Vlaamse Regering dit partnerschap tijdelijk uitbreiden naar gezondheidshulp en hiervoor de nodige middelen heroriënteren?
Vlaanderen werkt ook samen met de lokale overheden, hoe ondersteunt de Vlaamse overheid in de getroffen provincies in Mozambique de gezondheidszorg? Werkt het hiervoor samen met het INS? Is het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen bij de strijd tegen deze uitbraak betrokken?
De cholera-uitbraak is van dien aard dat ook de WHO hulp biedt aan Mozambique met het oog op een grootschalige vaccinatiecampagne en op een betere monitoring, preventie en bewustwording bij de bevolking. Op welke wijze werkt Vlaanderen samen met de WHO in de strijd tegen deze epidemie?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Collega Van de Wauwer, de middelen voorzien voor ontwikkelingssamenwerking dienen niet geheroriënteerd te worden voor de bestrijding van de cholera-epidemie in Mozambique. De component ‘weerbaarheid’ is immers als horizontale component opgenomen in elk project dat onder de landenstrategienota met Mozambique gesubsidieerd wordt.
Daarnaast bestrijdt Vlaanderen de cholera-uitbraak via andere kanalen, terwijl we onze middelen behouden waarvoor ze voorzien zijn. Zo voorzien we driejaarlijks steun ten belope van 479.000 euro in het kader van rampenpreventie- en paraatheid. Dit jaar zal een nieuw dossier worden vastgelegd voor Mozambique. Het identificatieproces hiervoor is lopende. De middelen zijn echter beperkt en we trachten deze zo gericht mogelijk in te zetten om een meerwaarde te kunnen bieden op het terrein. Ik zal mijn diensten vragen om de impact en de noden ten gevolge van deze nieuwe cholera-uitbraak mee te nemen in dit identificatieproces.
Verder zet Vlaanderen in op acute noodsituaties met het budget voorzien voor humanitaire actie. De Vlaamse vertegenwoordiger ter plaatse en mijn diensten volgen de situatie op de voet en hebben contact met de organisaties die de hulpverlening verzorgen. Momenteel ontvingen wij nog geen concrete vragen voor noodhulp in het kader van de cholera-uitbraak, maar er is budget ter beschikking als die vraag komt.
Ten slotte kunnen er middelen vanuit het PROSAUDE-fonds, waaraan Vlaanderen jaarlijks 2 miljoen euro bijdraagt, naar deze specifieke crisis gekanaliseerd worden. De middelen voor de projecten in Mozambique worden niet gebruikt, er zijn andere middelen waarvoor we uitkijken naar een concrete vraag. Er komt geen kannibalisme op het bestaande programma.
Wat vervolgens Malawi betreft staat in de huidige samenwerking tussen Malawi en Vlaanderen landbouw, met inbegrip van voedselzekerheid, centraal. Deze keuze werd gemaakt in overleg met de Malawiaanse overheid en werd voor vijf jaar vastgelegd. Deze langetermijnengagementen laten ons toe continuïteit en zekerheid te garanderen.
Ook hier is een heroriëntering van de middelen niet nodig. Via het budget voor humanitaire actie – hetzelfde antwoord als ik daarstraks gegeven heb – heeft Vlaanderen vorig jaar 479.000 euro toegekend aan het Humanitarian Action Window van het Malawi SDG Acceleration Fund (Sustainable Development Goals). Dit fonds zit ingebed in de lokale VN-structuur en via deze weg kan men snel middelen vrijmaken voor acute humanitaire noodsituaties, zoals deze cholera-uitbraak.
Daarnaast draagt Vlaanderen ook bij aan het Central Emergency Response Fund (CERF). Met een jaarlijkse bijdrage van 600.000 euro aan het CERF zet Vlaanderen op een structurele en efficiënte manier zijn noodhulpbudget in voor de huidige humanitaire uitdagingen. Via dit fonds worden de acties van onder meer UNICEF en de WHO ondersteund om de cholera-epidemie in Malawi in te dijken. Beide organisaties zijn ter plaatse en werken nauw samen met de regering van het land. Ook hier hebben we weer steunmiddelen ter beschikking, maar willen we geen kannibalisme op de ontwikkelingssamenwerkingsdoelstellingen.
Dan kom ik bij uw vraag over de samenwerking met het nationaal gezondheidsinstituut van Mozambique, en ook of het Instituut voor Tropische Geneeskunde in Antwerpen meewerkt. De doelstellingen van de strategienota 2021-2025 gelden zowel voor de nationale als de subnationale steun, waarbij de focus van de subnationale steun op de provincie Tete ligt. Deze focus zal Vlaanderen niet wijzigen. De provincie Tete is door haar ligging immers kwetsbaar voor dergelijke epidemieën, die zich vaak verspreiden vanuit het grensgebied met Malawi. In samenwerking met het Instituut voor Tropische Geneeskunde en het nationaal gezondheidsinstituut van Mozambique, zet Vlaanderen zich in om het gezondheidssysteem in de provincie Tete structureel te versterken. Dit gebeurt door capaciteit en expertise in het systeem in te bouwen. Ook streven we naar een betere coördinatie en planning van de noodhulp en de voorbereiding op noodsituaties.
De Mozambikaanse overheid kan beslissen om middelen vanuit het PROSAUDE-fonds voor deze crisis vrij te maken. Deze kunnen ook gebruikt worden voor andere regio’s. Het nationaal gezondheidsinstituut van Mozambique is in ieder geval al nauw betrokken bij de monitoring van de epidemie en de vaccinatiecampagne. Het kan daarbij zeker ook kapitaliseren op de jarenlange steun voor algemene organisatieversterking in het partnerschap met het Instituut voor Tropische Geneeskunde.
Op welke manier werken wij samen met de WHO? De Vlaamse vertegenwoordiger woont verschillende coördinatievergaderingen bij, waaronder de Donor Partner Group en de Emergency Health Cluster, waar ook de Wereldgezondheidsorganisatie deel van uitmaakt.
De vaccinatiecampagnes waarnaar u verwijst, worden op dit moment uitgevoerd in de verschillende districten, zoals Niassa, Sofala, Nampula. Deze vinden niet plaats in Tete omdat de preventie daar goed werkt. Die preventiecampagnes worden mee ondersteund via projecten die Vlaanderen subsidieert.
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Dank u wel, minister-president, om alles heel helder te schetsen. Het is een goede zaak dat we vernemen dat de structurele steun die Vlaanderen sowieso voorziet via internationale organisaties, nu ook daarbinnen via noodhulp ingezet wordt voor dergelijke crisissen.
Ik heb één bijvraag. In antwoord op de eerste vraag met betrekking tot Mozambique hebt u een aantal zaken opgesomd die u aan uw diensten zult vragen. Ik vermoed dat dat in antwoord was op mijn vraag van 2 maart en dat dat toen ook al onmiddellijk gebeurd is. Hebt u daar misschien nog iets van opvolging of reactie gekregen, over de situatie op het terrein? Indien u daar nu geen antwoord op kunt geven, dan snap ik dat ook. Maar ik vermoed dat alles toen al wel in gang gezet is naar uw diensten toe.
De heer De Veuster heeft het woord.
Minister-president, ik had u die vraag ook al schriftelijk gesteld en de antwoorden ook al gekregen. Maar even voor alle duidelijkheid: hebt u daarnet nu verteld dat er eventueel ruimte is boven op het budget dat reeds toegestaan is? Dus geen kannibalisme als de vraag wordt gesteld? Dat nog even ter verduidelijking graag.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Ik heb ook begrepen dat er dus budget zou zijn als de vraag komt om cholera te helpen bestrijden. Het is zo dat Mozambique ook een partnerland is van de ontwikkelingssamenwerking van de federale overheid. De prioriteit ligt daar wel op klimaat, maar men versterkt daar ook de capaciteit van het ministerie van Volksgezondheid en men ondersteunt ook activiteiten in de provincie Tete.
Mijn concrete vraag is of er eigenlijk al een vraag is geweest van het federale niveau om samen te werken met het Vlaamse niveau om cholera te bestrijden. Indien dat nog niet zo is, maar als die vraag zou komen, zou u daar dan op ingaan?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mijnheer Van de Wauwer, die vraag is inderdaad destijds gesteld, maar ik heb nu geen zicht op de antwoorden op dat vlak.
Mijnheer De Veuster, wij hebben ons noodfonds om tussen te komen waar er humanitaire rampen of het een of ander gebeurt. Ja, er is dus budget beschikbaar boven op de ontwikkelingsbudgetten. Die zijn aanspreekbaar, want we willen niet graag kannibaliseren op de bestaande ontwikkelingssamenwerkingsprojecten.
Mevrouw Lambrecht, neen, we hebben nog geen vraag gekregen, maar natúúrlijk staan wij volop open om samen met het federale niveau op een zeer slagkrachtige manier samenwerkingsfederalisme óók in Malawi en Mozambique op het veld neer te zetten. Maar we hebben spijtig genoeg van de overkant van de straat nog geen vraag mogen ontvangen. (Opmerkingen van Karl Vanlouwe)
De vraag om uitleg is afgehandeld.