Verslag vergadering Commissie voor Binnenlands Bestuur, Gelijke Kansen en Inburgering
Verslag
Mevrouw Sminate heeft het woord.
Binnen anderhalf jaar gaan we met z'n allen naar de stembus. We hebben een hele tijd geleden al gestemd over een aantal belangrijke hervormingen, maar het werk is nog niet af. U hebt aangekondigd dat er nog een aantal wijzigingen op til zijn. Er is enerzijds de regelgeving over de toegelaten campagnemiddelen, en anderzijds het organiseren van de tellingen per kiesbureau.
U hebt daarvoor een voorontwerp van decreet klaar. U hebt dat aangekondigd tegen ten laatste oktober vorig jaar. Maar uiteindelijk is dat in december 2022 op de tafel van de regering beland. Dat is de reden waarom ik de vraag stel, omdat ik mij een beetje zorgen maak over het vervolg, zeker omdat het toch de ambitie is om uiterlijk een jaar voor de verkiezingen duidelijkheid te hebben rond de regelgeving.
Ik heb ondertussen wel gezien dat de tweede principiële goedkeuring op de agenda van komende vrijdag staat. Ik neem graag aan dat dat ingegeven is door mijn vraag. (Opmerkingen van minister Bart Somers)
Dat is jammer.
Welke gevolgen heeft de vertraging van twee maanden van het voorontwerp van decreet op het verdere tijdsverloop?
Zal de deadline van september 2023 gehaald worden?
Hoe ziet het tijdspad tot die bewuste deadline eruit?
Aansluitend wil ik van de gelegenheid gebruikmaken om u te herinneren aan een bepaalde passage uit de visienota, namelijk dat het de ambitie is om de Vlaamse verkiezingen zelf te organiseren. Ik vind het onbegrijpelijk dat we nog altijd niet de mogelijkheid hebben om onze eigen verkiezingen vorm te geven. U hebt bij een vorig debat daarover gezegd dat u uw federale collega’s hierover zou bevragen.
Op welke manier is dat overleg doorgegaan? Wat zijn de resultaten?
Minister Somers heeft het woord.
Mevrouw Sminate, het voorontwerp van decreet dat de kiesregelgeving wijzigt, werd op 9 december 2022 een eerste keer goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Uw voorzichtige, constructieve maar terecht ook strenge vingerwijzing dat ik beloofd had dat in oktober al te realiseren, is juist. Dat heeft wat vertraging opgelopen, u hebt daar terecht naar verwezen. We moeten dat zoveel mogelijk trachten te vermijden, zeker in het vervolg van het traject. Ondertussen zijn de adviezen ingewonnen van de Vlaamse Toezichtcommissie voor de verwerking van persoonsgegevens – dat moesten we doen voor de tweede lezing – en van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG).
Het voorontwerp staat geagendeerd op de Vlaamse Regering van nu vrijdag, 17 februari 2023, voor een tweede principiële goedkeuring. Dat is uitsluitend te danken aan uw waakzaam oog en de druk die op die manier op mijn schouders ligt. (Opmerkingen van Nadia Sminate)
Na deze tweede principiële goedkeuring zal het advies van de Raad van State ingewonnen worden. U kent de procedure. Het ontwerp van decreet zou normaliter in juni 2023 worden ingediend in het Vlaams Parlement.
Het is mijn streefdoel om een jaar voor de verkiezingen klaar te zijn. Dat heb ik in het begin altijd gezegd. Dat is niet meer dan hoffelijk tegenover alle lokale mensen die zich in de verkiezingsstrijd willen gooien, dat ze een jaar op voorhand de spelregels kennen.
En dan kom ik tot uw vraag over de organisatie van de verkiezingen van het Vlaams Parlement. Ik kan u meegeven dat die vraag op 4 mei 2022 op een bijeenkomst van de interfederale werkgroep Lokale Besturen werd besproken. Deze ambtelijke werkgroep werd opgestart door de Taskforce Institutionele Hervormingen, met als doel de volgende staatshervorming voor te bereiden.
Het voorstel van het Vlaamse Gewest om de deelentiteiten bevoegd te maken voor de organisatie van de verkiezingen van de eigen parlementen werd daar dus besproken, zoals ik heb beloofd. Er was echter geen aanzet tot consensus over dit onderwerp. Het rapport werd bezorgd aan de Taskforce Institutionele Hervormingen.
Het zal dus een kwestie zijn van wachten op de andere partijen … Het hangt niet alleen af van de N-VA, het kunnen ook andere partijen … het is niet alleen ‘Godot’. Maar ik denk dat het zal afhangen van een mogelijke samenwerking tussen partijen, en een constructieve ingesteldheid waarbij men zegt: “We moeten proberen om, buiten dingen kapot te maken, ook dingen op te bouwen. Hoe kunnen we partners vinden die nog niet kapot zijn, om dingen mee op te bouwen?”
Maar dat is afwachten tot na de verkiezingen.
Dat vond ik nu eens een heel duidelijk antwoord. (Opmerkingen van minister Somers en van de voorzitter. Gelach.) Mevrouw Sminate heeft het woord.
Minister, ik denk dat het belangrijk is dat iedereen ruimschoots op voorhand weet welk spel men speelt. Niet alleen de administraties, maar ook de politieke partijen zelf moeten dat weten. Want dit betekent een andere manier van campagne voeren, en ik vind het alleen maar fijn dat alle partijen op voorhand weten hoe ze daarmee om moeten gaan.
Ik hoop dus dat u onmiddellijk na het advies van de Raad van State, eventuele opmerkingen die er komen snel zult inschrijven in de finale tekst. Zo kunnen we de deadline waarover u toch nog steeds spreekt, ook effectief halen.
Wat betreft de Vlaamse verkiezingen: ik vind het bedroevend om te zien dat het federale niveau – u zegt het zelf – geen enkele inspanning doet op vlak van institutionele hervormingen. De bevoegde minister staat erbij en kijkt ernaar. Ondanks veel beloftes, gebeurt er heel, heel erg weinig op dat vlak.
Ik heb deze vraag gesteld aan de minister van Binnenlands Bestuur. Maar ik stel deze vraag eigenlijk ook om te proberen die jongeman wakker te maken, die destijds zo vurig vocht voor de Vlaamse zaak dat hij het niet erg vond om een nachtje in de cel door te brengen. Ik weet niet of hij het gedaan heeft, maar weet zeker dat die jongeman het niet erg gevonden zou hebben om dat te doen. (Opmerkingen van minister Somers en van de voorzitter. Gelach.) Maar het was alleszins toch een jongeman die op de barricade ging staan voor Vlaanderen, en daarin een zeker politiek engagement heeft gevonden. En ik denk dat dat een jongeman was die toen nooit had durven dromen dat hij jaren later de sleutel in handen zou hebben om er mee voor te zorgen dat Vlaanderen baas zou kunnen worden over haar eigen verkiezingen. Ik hoop dat die jongeman toch ook een beetje wakker is geschud door deze vraag.
De heer Warnez heeft het woord.
Als partij van de ouderen heb ik ook een vraag voor de minister. (Opmerkingen van Katrien Partyka. Gelach.)
Minister, wanneer u zegt dat er geen aanzet is tot consensus om een staatshervorming op dit vlak door te voeren, vinden we dat natuurlijk heel jammer. Dat er geen consensus is, wil niet zeggen dat er geen partijen zijn die op federaal niveau pogingen doen, mevrouw Sminate. U vindt daarin dus een partner in ons, maar we zitten natuurlijk niet alleen aan tafel, en dat vinden we uiteraard ook jammer.
Wat de Vlaamse verkiezingen betreft, vergeten we soms zelfs dat we wel dingen kunnen doen. We kunnen hier in Vlaanderen wel dingen doen omtrent de verkiezingen voor het Vlaams Parlement. (Opmerkingen van Nadia Sminate) Nee, niets extralegaal. Als je in het kader van een staatshervorming dingen wilt doen, denkt mevrouw Sminate meteen aan ‘extralegaal’. Nee, neem gewoon de grondwet en kijk naar de constitutieve autonomie die we vandaag hebben. Eigenlijk kunnen we vandaag in Vlaanderen al beslissingen nemen over het devolutief karakter van de lijststem, over de opvolger, over de duur, kieskringen … Dat zijn allemaal dingen die we wel al kunnen doen.
Vandaar mijn vraag, minister: hoe ziet u dat? Moeten we in eerste instantie pogen om in 2024, en ik hoop dat we dat inderdaad allemaal van hieruit hand in hand doen, een serieuze staatshervorming op dat vlak te krijgen zodat we alles kunnen regelen? Of vindt u het ook zinvol om nu al te denken over kleine stappen in het kader van die constitutieve autonomie?
Dank u wel.
De heer De Loor heeft het woord.
Collega’s, als er een vraag over de gemeente- en provincieraadsverkiezingen op de agenda staat, is dat altijd een belangrijke vraag. De gemeenteraadsverkiezingen zijn de hoogmis van de lokale democratie.
Wat me opviel in de vraag van collega Sminate was: dat ‘hopelijk’ menig Vlaamse kiezer naar het stemhokje zal trekken voor de gemeente- en provincieraadsverkiezingen. Dat woordje ‘hopelijk’ was me toch in het oog gesprongen. Dan kan ik natuurlijk de drang niet weerstaan om daarin tussen te komen en nogmaals te wijzen op de historische vergissing die door de meerderheid in dit Vlaams Parlement begaan is: het afschaffen van de opkomstplicht. Ik vind dat nog altijd de grootste blunder van deze politieke generatie. Het zal er inderdaad toe leiden, samen met de andere wijzigingen die nog op de plank liggen, die nog op stapel staan, dat er op een andere manier campagne gevoerd moet worden. Minister, daarom wil ik me zeker ook aansluiten bij de bekommernis die geuit is om toch voldoende op voorhand en voldoende tijdig duidelijkheid te kunnen krijgen over de spelregels die nageleefd zullen moeten worden bij de gemeente- en provincieraadsverkiezingen.
Minister Somers heeft het woord.
Er zijn verschillende interessante vragen gesteld. Eerst en vooral wil ik mevrouw Sminate bedanken dat ze me terugwerpt in mijn jeugd. Dat is op mijn leeftijd altijd een moment van ontroering en nostalgie. Het doet me plezier dat u me op Valentijn de kans geeft om terug te blikken op mijn leven. Dank u daarvoor.
Twee, ik moet zeggen dat ik in mijn politieke loopbaan bij partijen behoord heb die, als ik erbij was, vijf van de zes staathervormingen gerealiseerd hebben: de staatshervorming van 1980, van 1988, trouwens ook de mislukte staatshervorming van 1977, niet die van 1993 – dat is de enige die we niet gedaan hebben –, wel die van 2001 en 2011.
Ik zou heel beleefd en met heel veel sympathie een bescheiden vraag kunnen stellen aan u en aan uw partij. Uw partij maakt daar een veel grotere prioriteit van dan mijn partij. Het verschuiven van bevoegdheden is één zaak, maar ze invullen en er vorm aan geven is een andere. Mijn bescheiden vraag zou zijn: hoeveel staatshervormingen heeft uw partij al gerealiseerd ondertussen? Dat is natuurlijk een voorzichtige vraag die ik stel.
Voor de agenda wil ik toch zeggen, collega Van Dijck kan dat trouwens getuigen, dat we altijd in de late avond vrijgelaten werden door de rijkswacht, dat wij nooit de nacht doorgebracht hebben in een cel, toch niet in een politiecel. (Opmerkingen van de voorzitter en van Katrien Partyka. Gelach)
In andere cellen hebben we misschien wel nachten doorgebracht, maar mevrouw Sminate, maar dat waren aangename nachten, waar ik verder ook geen commentaar op wens te geven.
Ten derde is het juist dat we eigenlijk vanuit Vlaanderen een aantal dingen zouden kunnen doen, zoals het afschaffen van de opvolgers, het herzien van kieskringen. Ik ben niet de bevoegde minister ter zake. Dat weet u. Maar er is tot nu toe nog geen enkele echte vraag gekomen, ook niet in het parlement, om daar stappen te zetten. Trouwens, de blokkering is niet noodzakelijk federaal, er kunnen ook deelstaten op dat institutioneel overleg zeggen dat ze niet geïnteresseerd zijn dat die bevoegdheid overkomt. Ik denk dus dat een staatshervorming in de mate dat men denkt dat dat een goede oplossing kan zijn voor een aantal maatschappelijke problemen – ik kijk daar met een open geest naar – er maar zal komen in de mate dat partijen elkaar vinden en tot een akkoord kunnen komen ter zake. Dat zullen wij hier in het Vlaams Parlement niet doen. Dat zal op een andere plaats moeten gebeuren.
Ik ben blij dat u me herinnert aan een van de onderdelen van het akkoord dat we goedgekeurd hebben: de mensen niet langer onder dwang laten stemmen inderdaad, maar de mensen wijzen op hun burgerplichten om te stemmen zonder dat we daar sancties aan verbinden. Soms zie ik dat sommige partijen erg bezig zijn met sancties te bedenken voor mensen. Als liberaal geloof ik nog altijd dat mensen ook vanuit een moreel engagement in beweging te krijgen zijn om hun burgerplicht te doen. Daar verschillen we respectvol van mening over.
Mevrouw Sminate heeft het woord.
Ik heb geen verdere vragen meer.
De vraag om uitleg is afgehandeld.