Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking en Toerisme
Verslag
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Minister-president, het ontgaat niemand: over enkele weken start het WK voetbal in Qatar. Een omstreden WK – we hebben hier al veel vragen daarover gehad –, vooral omdat Qatar het niet echt nauw neemt met de mensenrechten. Tijdens de bouw van de stadions stierven heel wat arbeiders door de bijzonder slechte arbeidsomstandigheden en het gebrek aan veiligheidsmaatregelen. Lgbtqi+’ers worden er actief vervolgd en 90 procent van de inwoners heeft er nauwelijks rechten, aangezien enkel het afstammen van een Qatarese vader hun toegang geeft tot de Qatarese nationaliteit en de rechten die die met zich meebrengt. Onafhankelijke justitie en media zijn er zo goed als onbestaande.
Vandaag nog, een paar uur geleden, was het in het nieuws: een gewezen Qatarese international die ambassadeur is voor dat WK durfde te zeggen dat homoseksualiteit “een mentale afwijking” is. Het zal niet stoppen. U zult dat zien.
Over de toewijzing van het WK aan Qatar zijn er heel wat vragen te stellen, maar nu het WK er toch is, is het belangrijk dat dit niet tot een promoshow voor het Qatarese regime wordt gemaakt en dat er kritisch wordt gekeken naar dat regime, dat iedereen die naar het voetbal kijkt, ook kritisch naar de mensenrechten daar kijkt.
Minister-president, ik heb daarom dan ook de volgende vragen.
Plant de Vlaamse Regering naar aanleiding van WK bepaalde campagnes inzake mensenrechten en de mensenrechten in Qatar in het bijzonder?
Zal de Vlaamse Regering lokale besturen ondersteunen in het voeren van campagnes rond deze mensenrechten, bijvoorbeeld door het aanleveren van een toolbox of visueel materiaal dat bijvoorbeeld tijdens de pauze van de voetbaluitzendingen kan worden gebruikt, dus in de pauze een beetje info over de mensrechten geven?
Hebt u vanuit uw bevoegdheid inzake het buitenlands beleid al overleg gepleegd met uw collega’s binnen de regering over hoe zij binnen hun beleidsdomeinen de sensibilisering over mensenrechten kunnen ondersteunen?
Ziet u een rol weggelegd voor Flanders Investment & Trade (FIT) om bedrijven tijdens het WK te informeren over de situatie in Qatar naar aanleiding van het WK?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Mevrouw Lambrecht, ik ga uw eerste drie vragen samen beantwoorden.
Specifieke campagnes rond mensenrechten in Qatar staan niet gepland, noch hebben we vanuit de Vlaamse Regering momenteel initiatieven richting lokale besturen in de pijplijn zitten die hen ondersteunen bij eventuele campagnes. Ik ontving tot op heden ook nog geen vragen van lokale besturen, maar indien die mij bereiken, ben ik uiteraard bereid om hen bij te staan waar nodig.
De VRT kondigde alvast aan ruimte te maken voor debat in de diverse duidingsprogramma’s. In de aanloop naar de wedstrijden zal men ook de schaduwzijden van dit WK, gaande van vrouwenrechten over de situatie van gastarbeiders tot ecologische aspecten en lgbtqi+-rechten enzovoort, onder de loep nemen.
Binnen de Vlaamse Regering maakten we al de afspraak dat geen enkele Vlaamse minister of vertegenwoordiger van Vlaanderen vanuit zijn of haar functie ter plaatse aanwezig zal zijn.
Verder benadruk ik nogmaals dat het Europese en multilaterale niveau het meest aangewezen zijn om landen zoals Qatar tot respect voor mensenrechten te bewegen. Onder meer binnen de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO), binnen de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en binnen de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties staat dit thema geagendeerd. Vlaanderen ondersteunt in de periode 2020-2022 de Internationale Arbeidsorganisatie ook financieel, via een toelage van 468.000 euro, om waardig werk te bevorderen.
De Vlaamse Regering benut ook de Europese hefbomen. Ik meldde reeds dat er op Europees niveau een richtlijn rond corporate accountability aankomt. Bedrijven zullen mensenrechten- en milieuschendingen in hun productieketens moeten identificeren, voorkomen en beperken. De onderhandelingen over deze richtlijn lopen. Vlaanderen werkt constructief mee.
Dan de rol van FIT. Ook FIT plant geen specifieke acties naar aanleiding van het WK in Qatar. Mijn diensten focussen zich niet op één specifiek land, maar richten zich op het algemeen sensibiliseren van Vlaamse bedrijven over duurzaam en ethisch internationaal ondernemen. Mevrouw Lambrecht, ik verwijs in dezen ook graag naar uw vraag om uitleg over de repressie van de Oeigoerse bevolking die ik in juni beantwoordde. Ik lichtte toen uitgebreid toe hoe FIT in algemene zin sensibiliseert rond maatschappelijk verantwoord ondernemen en rond mensenrechten. Zoals u weet, namen de diverse bevoegde regeringen in ons land in juni 2017 een eerste nationaal actieplan aan ter uitvoering van de Guiding Principles on Business and Human Rights van de Verenigde Naties. Momenteel werken we samen met de andere bevoegde overheden aan het tweede nationaal actieplan. FIT werkt mee aan de doorvertaling richting bedrijven. In mei 2018 werd een handleiding over het verduurzamen van internationaal ondernemen gepubliceerd. Deze handleiding verduidelijkt hoe ondernemers aan de slag kunnen gaan met de VN-richtlijnen. FIT zal deze handleiding updaten. In het voorjaar van 2023 wordt de nieuwe versie voorgesteld.
FIT en MVO Vlaanderen (maatschappelijk verantwoord ondernemen) beschikken verder over de zogenaamde Sustatool. Via die tool kunnen kmo’s diverse duurzaamheidsaspecten op systematische wijze in hun dagelijkse werking implementeren en monitoren. FIT en MVO Vlaanderen ontwikkelden ook een aparte extensie binnen deze tool, Sustatrade genaamd. Dat initiatief richt zich specifiek op de Vlaamse internationale ondernemer. MVO Vlaanderen werkt aan het operationeel krijgen van ook deze extensie. Verder blijft FIT de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen onder de aandacht brengen. Zo moeten bedrijven die subsidies van FIT wensen, deze richtlijnen onderschrijven.
Tot slot sensibiliseert FIT via webinars, via nieuwsbrieven, via informatie op de website en tijdens handelsmissies. Concreet kan ik meegeven dat er op 8 december een webinar over maatschappelijk verantwoord ondernemen is gepland. Ook op 15 december is er een webinar gepland, met als thema ‘Business & Human Rights’.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Minister-president, soms ben ik tevreden met uw antwoord, zeker als het over mensenrechten gaat. Ik kan dat tonen aan de hand van het verleden. Het zal u echter niet verwonderen dat ik dit toch echt een gemiste kans voor u vind als u geen enkele specifieke campagne plant. Wat niet is, kan echter nog komen. U zegt dat u nog geen vraag van lokale besturen kreeg, maar het werkt natuurlijk omgekeerd: als het aanbod er is, zullen daar zeker lokale besturen op ingaan. Vlaanderen kan in dezen het voortouw nemen, bijvoorbeeld door in de pauze toch wat duiding te geven over de landen, over mensenrechten. Dat is misschien niet altijd leuk, maar dat er zo duizenden mensen zijn gestorven, is ook niet leuk. Dit verbrodt nu al de sfeer om naar een wedstrijd te kijken. We kunnen dus beter allemaal toch al het maatschappelijke engagement tonen, terwijl we kijken, dat we niet akkoord gaan met wat daar allemaal gebeurt, en dat we zeker niet akkoord gaan met die gruwelijke uitspraak zoals die van vandaag dat homoseksualiteit een mentale afwijking zou zijn voor mensen in Qatar.
Dat de VRT daarover verslaggeeft en zo, dat is goed, maar dat was eigenlijk niet mijn vraag. Het zou er nog maar aan ontbreken dat er daar nooit eens een programma is over de schaduwzijden van Qatar. Dat niemand van jullie gaat, dat vind ik ook maar niet meer dan normaal. Ik vind het echter een beetje jammer dat u hier komt zeggen dat die sensibilisering eigenlijk op Europees vlak of multilateraal zou moeten gebeuren. U verdedigt hier altijd, en velen met u, dat er een Vlaams buitenlands beleid nodig is. Wel, er is nu een Vlaams buitenlands beleid. We willen dat allen au sérieux nemen. We praten hier inderdaad zelfs ook over Oeigoeren. Dat is ook nodig. Als er echter dan een Vlaams buitenlands beleid is, dan is het toch echt wel jammer dat we zo’n schandalige omgang met mensenrechten in een land als Qatar zomaar laten passeren wat het sensibiliseren van de bevolking betreft. Dat WK om de zoveel jaar is immers niet zomaar iets, een fait divers. Dat is toch een groot maatschappelijk gebeuren voor heel veel mensen van alle rangen en standen, mensen die ook niet altijd zin hebben om dit via webinars te volgen of via nieuwsbrieven te lezen. Zij zouden dat gewoon op straat kunnen lezen, als ze nog niet zouden weten welk vreselijk regime daar eigenlijk aan zet is.
Ik ben dus eigenlijk zeer ontgoocheld, maar wat niet is, kan nog komen. Je weet nooit dat er massaal vragen komen en dat u toch nog in actie schiet.
De heer Aerts heeft het woord.
Dat het WK door de FIFA werd toegewezen aan Qatar is op zich al heel opmerkelijk. Het is niet echt een voetbalnatie. Ze zijn nog nooit op het WK geweest. Ze hadden ook geen voetbalstadions de naam waardig om een WK te ontvangen. Het is daar ook veel te warm, niet alleen om te voetballen, maar ook om die stadions te bouwen. Officieel zijn er volgens de Qatarese cijfers maar drie doden, maar uit alle onderzoeken blijkt dat er veel meer jonge werkkrachten sterven. Heel vaak zijn dat buitenlandse werkkrachten die in Qatar aan de slag zijn, die perfect gezond waren, maar dan een hartaanval kregen. Dat wordt dan allemaal onder de mat van het WK geveegd. Volgens experten blijken die hartaanvallen vooral door de hoge temperaturen te komen waarin die arbeiders werken.
Dat is het eerste luik. Dan heb je inderdaad ook nog de heel pijnlijke verhouding ten opzichte van de lgbtqi+-gemeenschap. Je riskeert daar een gevangenisstraf tot zes jaar als je daarop wordt ‘betrapt’, als je daar schuldig aan wordt bevonden. Als je tot die gemeenschap behoort, komt dat door een schade aan het geheugen, alleszins toch volgens de WK-ambassadeur. Dat is dus allemaal zeer pijnlijk, en ik vind het dan nog pijnlijker worden als de FIFA dan ook nog eens alle voetballers oproept om alstublieft geen politieke uitspraken te doen, om zich daarvan te onthouden en te focussen op het voetbal. Ik vind het al heel pijnlijk dat dat van de voetballers wordt gevraagd, maar het wordt nog pijnlijker als we onszelf dat ook gaan opleggen. Daarom sluit ik me volmondig aan bij de vraag van mijn collega om daar wél meer duiding bij te geven. Als dat van voetballers wordt gevraagd, zou dat de Vlaamse overheid in de tegenreactie moeten dwingen om daar zelf veel meer duiding bij te geven, over hoe dit een regime is dat totaal verkeerd omgaat met mensenrechten, met de lgbtqi+-gemeenschap. Ik hoop dat de Vlaamse overheid op dat vlak inderdaad inspanningen doet.
Minister-president Jambon heeft het woord.
Ik verwijs opnieuw naar mijn antwoord. Ik ben het er wel mee eens dat de FIFA beter haar verantwoordelijkheid zou nemen en geen toernooien zou toewijzen aan dergelijke landen, maar dat kwaad is geschied. Ik hoop dat die organisatie daar lessen uit trekt.
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Er zijn de feiten: sport is sport, en sport is heel belangrijk en moet plaatsvinden. Er zijn echter ook de feiten naast de feiten, en dat is dat luik sensibilisering. Minister-president, het is echt, echt, echt jammer dat Vlaanderen dit zomaar laat passeren, dat u onze steden en gemeenten niet oproept om toch iets te doen, in de pauze of zo, om mensen te tonen naar welk regime we eigenlijk aan het kijken zijn. De FIFA moet inderdaad haar verantwoordelijkheid nemen. Ze neemt die niet, maar als de Vlaamse overheid een belangrijke overheid is, dan zouden wij die hier wel kunnen nemen, en dat gebeurt niet. Ik betreur dat, maar herhaal: wat niet is, kan nog komen. Minister-president, misschien zullen er ons de komende dagen nog zodanig veel onthutsende uitspraken bereiken dat u toch niet anders zult kunnen dan steden en gemeenten oproepen om hun sterke afkeuring van dat regime te uiten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.