Verslag vergadering Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken
Vraag om uitleg over de verlaging van de maximumsnelheid tot 90 km/u op de snelwegen in Kortrijk
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werden deze vragen om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Minister, het is bij iedereen bekend, toch zeker bij de mensen uit de streek, dat Kortrijk een belangrijk knooppunt is in de regio Zuid-West-Vlaanderen en de verbinding maakt met Rijsel en Noord-Frankrijk, alsook met de Vlaamse Ruit. Daardoor is het omzoomd door snelwegen. Rondom Kortrijk ligt de R8, met in het zuiden de E17 als raaklijn. In het westen loopt de E403 en vertrekt de A19.
Een tweetal jaar geleden werd de maximumsnelheid op de R8 verlaagd tot 90 kilometer per uur. De impact op de leefbaarheid is duidelijk merkbaar. De geluidsoverlast ging naar beneden en de luchtkwaliteit verbeterde. Ook voor de verkeersdoorstroming en verkeersveiligheid zijn de gevolgen positief.
De verkeersdruk op de E17 kende de voorbije jaren opnieuw een flinke groei, met vooral heel veel vrachtverkeer op weg naar en vanuit de metropool Rijsel. Vooral in de nachtelijke uren nam de overlast van de snelweg toe, wat leidde tot een zeer zware druk op de leefomgeving van de Kortrijkzanen.
De Kortrijkse Burger Beweging E17-R8 die zich heeft georganiseerd, pleit er dan ook voor om ook op de E17 een snelheidsverlaging door te voeren. Wij zijn blij dat die oproep ruime bijval kent, ook bij het Kortrijkse stadsbestuur. Over de partijgrenzen heen wordt hier een draagvlak duidelijk. De Kortrijkzanen durven zelf heel wild te dromen, tot een overkapping van de E17 toe.
Maar ook kleinere, goedkopere en sneller in te voeren maatregelen kunnen een verschil maken. Naast de snelheidsverlaging, ook op de andere snelwegen, kan er gedacht worden aan het plaatsen van bijkomende geluidsschermen of het zorgzamer omspringen met de geluidswerende en luchtzuiverende vegetatie langs de snelwegen, waar we de laatste tijd op een aantal plaatsen een kaalslag zien.
Minister, hoe evalueert u de reeds doorgevoerde snelheidsverlaging op de R8? Erkent u de duidelijke positieve impact op de luchtkwaliteit, de geluidsoverlast, de doorstroming en de verkeersveiligheid? Hoe reageert u op de vraag om de snelheid te verlagen op de E17 en bij uitbreiding ook de andere snelwegen rond Kortrijk? Welke quick wins acht u mogelijk om de leefbaarheid in de omgeving van Kortrijk te verbeteren?
Mevrouw Ryheul heeft het woord.
Minister, op een dag na een jaar geleden stelde ik u een soortgelijke vraag over de verlaging van de maximumsnelheid op een strook van de autosnelweg E17 tussen de op- en afritten Kortrijk-Oost en Kortrijk-Zuid. Vandaag wordt die verlaging opnieuw ter discussie gesteld. De Kortrijkse Burger Beweging E17-R8 pleit er andermaal voor om de maximumsnelheid voor auto’s te verlagen naar 90 kilometer per uur en de snelheid voor vrachtwagens naar 70 kilometer per uur.
Kortrijks schepen van Mobiliteit Axel Weydts, ondersteunt dit en zal de snelheidsverlaging opnemen in een advies aan de Vlaamse overheid. Voor Groen Kortrijk mag het nog ingrijpender. Deze partij bepleit een maximumsnelheid van 90 kilometer per uur op alle snelwegen in Kortrijk.
Naar aanleiding van de snelheidsverlaging op de Nederlandse snelwegen ondervroeg de mobiliteitsorganisatie VAB vorig jaar ongeveer drieduizend Vlamingen. Uit die bevraging bleek dat er nauwelijks een draagvlak bestaat voor een snelheidsverlaging om milieuredenen. En ook als blijkt dat zo’n snelheidsverlaging effectief de luchtkwaliteit verbetert, is er nog altijd maar een op de vijf Vlamingen voor het idee gewonnen. Bij jongeren tot 35 is dat aantal een op de vier.
Minister, hebt u ondertussen een advies, een voorstel of een vraag van de stad Kortrijk ontvangen waarin gepleit wordt voor een drastische snelheidsverlaging op de E17 rond Kortrijk? Bent u nog steeds van mening dat er met betrekking tot snelheidsregimes eenduidigheid en uniformiteit moet zijn op onze snelwegen om de leesbaarheid van de wegsituatie te verzekeren? Blijft u bij uw standpunt dat dergelijke drastische maatregelen op autosnelwegen en het hoofdwegennetwerk gebaseerd moeten zijn op objectieve beoordelingscriteria? Hebt u ondertussen dergelijke criteria voorhanden om de verlaging opnieuw te evalueren? Welke objectieve criteria zullen u doen beslissen om die snelheidsverlaging effectief ooit door te voeren?
Minister Peeters heeft het woord.
Collega’s, de beslissing tot algemene snelheidsverlaging op de R8 werd genomen vanuit het oogpunt van verkeersveiligheid. De R8 vertoont een bochtig tracé met vrij veel aanknopingspunten. Een beslissing tot snelheidsverlaging kan in die zin dan ook verantwoord zijn.
Studies wijzen uit dat er een relatie is tussen enerzijds snelheid en anderzijds luchtkwaliteit en geluidsoverlast. De winst op het effect van luchtkwaliteit is echter zeer lokaal, zijnde enkel vlak naast de weg. In het geval van de snelheidsbeperking langs de R8 zal de verbetering van luchtkwaliteit en geluidsoverlast eerder aan de lage kant zijn, mede omdat de maximumsnelheid van vrachtwagens niet werd aangepast. Tot op heden zijn er echter nog geen effectieve, gemeten resultaten gekend met betrekking tot de genoemde criteria die de heer Vaneeckhout opsomt in zijn vragen.
Ik ben op de hoogte van de vraag vanuit Kortrijk waarin gepleit wordt voor een snelheidsverlaging op de E17. Mevrouw Ryheul, u zegt terecht dat de leesbaarheid van het snelwegennet ook van belang is. Ik ben nog steeds van mening dat er over snelheidsregimes eenduidigheid en uniformiteit moet zijn op onze snelwegen om de leesbaarheid van de wegsituatie te verzekeren. Deze leesbaarheid zorgt ervoor dat bestuurders automatisch weten hoe ze zich op een bepaalde weg moeten gedragen en welke snelheid ze kunnen verwachten.
Op dit ogenblik heb ik nog geen beslissing genomen over een snelheidsverlaging. Er zijn altijd heel wat pro’s en contra’s. Dat hebben we duidelijk vastgesteld bij de snelheidsverlaging op de ring rond Brussel. Ook daar waren pro's en contra's. Omdat er op de ring rond Brussel al diverse snelheidsregimes van toepassing waren, was het aangewezen om de snelheidsbeperking door te voeren. Een duidelijke evaluatie moet nog gebeuren.
Op de E17 rond Kortrijk is er richting Frankrijk regelmatig filevorming en problematisch weven, met gevolgen voor de doorstroming en verkeersveiligheid. We hebben dat ter harte genomen en besproken met het bestuur van Kortrijk. Daarom trekken we in 2021 een budget uit van bijna 2,5 miljoen euro voor de implementatie van een dynamische verkeerssignalisatie tussen Kortrijk-Oost en Aalbeke in de rijrichting van Frankrijk, ter verbetering van de doorstroming en de verkeersveiligheid. Een betere doorstroming heeft ook resultaat op leefbaarheid en luchtkwaliteit in de omgeving.
Ik ben ervan overtuigd dat dit voorstel een win-winsituatie kan opleveren en een tegemoetkoming is aan de vraag naar een algemene snelheidsverlaging. Zowel doorstroming, verkeersveiligheid als leefbaarheid zullen erbij gebaat zijn.
Welke andere maatregelen worden er in de omgeving van Kortrijk genomen, en welke quick wins zijn er eventueel nog te halen? Er worden verschillende maatregelen genomen. De dynamische verkeerssignalisatie hebben we al vernoemd. In 2020 werd er ook een structureel onderhoud uitgevoerd op de E17 richting Gent, tussen het complex Aalbeke en Kortrijk-Oost. Er werd een nieuwe verharding aangebracht, een stiller type asfalt dan het oorspronkelijke asfalt dat er lag. Bij toekomstig structureel onderhoud kan opnieuw deze keuze gemaakt worden, omdat dat ook de verkeersleefbaarheid ten goede komt.
Verder is op dit ogenblik ter hoogte van Keizershoek Harelbeke de aanleg bezig van een gronddam. Dat is een gronddam van 590 meter lang en 3,5 meter hoog, die een extra bescherming biedt aan de aanpalende bewoners en zo ook bijdraagt aan de verkeersleefbaarheid.
Verder is er recent gestart met het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan GRUP K-R8, of ‘Kracht’, zoals we het ook noemen, dat enerzijds een geïntegreerd planproces omvat, met daarin uiteraard ook de opmaak van een milieueffectrapport (MER). Dat is een MER waarbij alle impact van het verkeer op heel de omgeving mee in ogenschouw wordt genomen. We kijken uiteraard uit naar de resultaten daarvan, die op korte termijn kunnen worden verwacht.
Kortom, we zijn in gesprek met de stad Kortrijk. We nemen al een heel aantal maatregelen maar ik denk dat ook de leefbaarheid van onze snelwegen aandacht verdient. Het is een evolutief proces. Ik kijk nu wat er straks uit de MER komt, om dan indien nodig bij te sturen.
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Dank u wel, minister. Uw laatste zin vind ik wel een zeer belangrijke: het is inderdaad een evolutief proces. Ik ben blij dat er openheid is om de MER onbevangen te gaan bekijken in de komende tijd, om te kijken wat daarin eventueel moet worden bijgestuurd. Uiteraard, het invoeren van de dynamische verkeersborden en verkeerssignalisatie is een belangrijke eerste stap, al is het natuurlijk maar een deel van het traject. Maar we denken toch dat moet worden onderzocht of er niet een aantal structureel diepgaandere ingrepen nodig zijn. Ik wil u een klein beetje tegenspreken – in alle bescheidenheid – als u zegt dat het een verhaal met pro’s en contra’s is. Ik begrijp helemaal het pleidooi voor leefbaarheid, en ik snap ook het pleidooi voor doorstroming, maar vele onderzoeken wijzen ook uit dat snelheidsverlagingen vaak doorstroming ten goede komen, dat ze er eigenlijk voor zorgen dat er op een betere manier doorstroming in en rond de stad is. ‘In de stad’ is wat hier van toepassing is. Ik weet niet hoe goed u thuis bent in de Kortrijkse regio, maar dit is echt wel een snelweg die eigenlijk een stad doorklieft. Het is ook niet verwonderlijk dat er daardoor bij alle politieke kleuren, dus ook bij het stadsbestuur – dat, voor alle duidelijkheid, niet bevolkt wordt door groenen, maar door andere partijkleuren – eigenlijk een eensgezindheid is dat we die snelheidsverlaging ten gronde moeten onderzoeken en invoeren. Het gaat dus niet alleen over actiecomités of over een groene beweging die een en ander op tafel legt. Het gaat ook over het stadsbestuur, dat ook samengesteld is met partijgenoten van uzelf, die zelfs de burgemeester leveren. Ik ben dus blij dat de openheid er is om dit ernstig te bekijken.
Ten slotte, uiteraard gaat het over verkeersveiligheid, en was dat de reden voor de snelheidsverlaging op de R8. Maar het gaat ook over gezondheidseffecten. Ik hoor hier signalen dat het allemaal niet zoveel effect heeft. Dat geldt ten dele, voor CO2-uitstoot bijvoorbeeld. Maar als we kijken naar fijnstof, dan zien we een afname van 30 procent als je naar een snelheidsverlaging gaat van 120 naar 100 kilometer per uur. Dan vind ik het toch de moeite waard, voor de gezondheid van de Kortrijkzaan, om dit ten gronde te bekijken, als de snelweg zo dicht bij de stad ligt, of ooit gelegd werd. Dan vind ik het belangrijk dat we de Kortrijkzaan en de gezondheid centraal stellen in dit debat.
Mevrouw Ryheul heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Ik ben zeer tevreden dat u opnieuw niet wilt tornen aan het delicate onderwerp van de snelheidsverlaging en dat u vandaag nog geen beslissing hebt genomen. Ik wacht samen met jullie op de resultaten van het MER in het kader van het project K-R8. U kaartte het daarnet ook zelf aan. U hebt intussen al werk gemaakt van structureel onderhoud, van een stiller wegdek en van dynamische signalisatieborden op de E17 in de richting van Frankrijk, omdat daar ook de meeste ongevallen gebeuren en de meeste files staan. Wij vinden dit alvast een absolute meerwaarde, omdat met die borden kan worden ingespeeld op de verkeersdrukte door de snelheid bij te sturen. Het zal de leefbaarheid rond de E17 absoluut verbeteren en de doorstroming zeker bevorderen.
Minister, er is nog een punt waar ik graag uw visie over zou horen. Gisteren werd hier in het Vlaams Parlement een actualiteitsdebat gevoerd over de stikstofproblematiek. U weet dat er in Nederland een snelheidsbeperking is ingevoerd naar aanleiding van de stikstofmalaise. Overdag wordt de maximumsnelheid daar verlaagd tot 100 kilometer per uur. Verwacht u dat er oproepen zullen komen tot plaatselijke of algemene snelheidsverlagingen op die wegen en zo ja, hoe staat u daartegenover? Is dat iets dat momenteel wordt bestudeerd? In Nederland bestaat er namelijk wel wat discussie over het eigenlijke nut van een dergelijke snelheidsbeperking.
Mevrouw Fournier heeft het woord.
Minister, dit is inderdaad een discussie die we een jaar geleden ook al hebben gevoerd in de commissie. We kunnen de R8, de ring rond Kortrijk, inderdaad niet vergelijken met de E17. Op sommige stukken van de R8, die ik ook dagelijks neem, is het bijna gevaarlijk om 120 kilometer per uur te rijden. Op het vlak van verkeersveiligheid was het dus echt noodzakelijk om daar een snelheidsbeperking van 90 kilometer per uur in te voeren.
Minister, ik vrees een beetje dat als we snelheid in Kortrijk verlagen tot 90 kilometer per uur, we een kakofonie zullen krijgen op de snelheden. Ik volg u op dat vlak voor 100 procent. Men rijdt dan van Frankrijk Vlaanderen binnen. In Menen rijdt men 120 kilometer per uur, in Kortrijk 90, in Deerlijk 120. Dan kan Waregem ook vragen om de snelheid te verminderen naar 90 kilometer per uur. Dan is er geen uniformiteit meer en ontstaat er een kakofonie van snelheden. Dat zal zeker de verkeersveiligheid niet bevorderen. Ik zou dan ook eerder gaan voor digitale snelheidsborden en voor een betere trajectcontrole. Als we een constante snelheid invoeren en veel meer controles doen op die snelheid van 120 kilometer per uur, zal dat ook beter zijn voor de luchtkwaliteit. Onze fractie vraagt dan ook om te gaan voor digitale borden en eventueel trajectcontroles, om een kakofonie van verschillende snelheidsregimes op de autosnelwegen te vermijden.
De heer Maertens heeft het woord.
Minister, ik volg u wanneer u zegt dat de leesbaarheid van de snelwegen en de snelheidsregimes op die snelwegen belangrijk zijn. Dat is inderdaad belangrijk. Maar men moet natuurlijk ook kijken naar de specifieke context. Zoals collega Vaneeckhout aangeeft, doorklieft de E17 op dat punt echt een stad. Men kan die situatie misschien wel een beetje vergelijken men een viaduct zoals in Gentbrugge, waar ook een ander snelheidsregime geldt. Ik zal hier niet zeggen wat u moet doen, maar ik wil enkel vragen om het op zijn minst zeer ernstig te bekijken. Ik heb het dan niet alleen over de veiligheid en de doorstroming maar ook over de leefbaarheid en de luchtkwaliteit in die zone. Dat is belangrijk voor de omwonenden en die zijn met velen.
Een uniek element in dit dossier is toch wel verrassend. Als je spreekt over een ideologisch beladen dossier als de snelheid op snelwegen, dan hebt u toch gezien dat in 2018 de gemeenteraad van Kortrijk bijna unaniem een motie heeft goedgekeurd waarbij een pleidooi wordt gehouden om die snelheid te verlagen. De signalen zijn er dus en we moeten die ernstig nemen. Ik reken erop dat u dat zult doen en in de verdere stappen in dit dossier uw oor te luisteren legt bij het lokaal bestuur van Kortrijk.
Minister Peeters heeft het woord.
Dit zijn allemaal terechte bedenkingen. We moeten de verkeersveiligheid, de leefbaarheid en de luchtkwaliteit zeker in ogenschouw nemen. Ook de leesbaarheid van onze autosnelwegen is een belangrijk aspect. Er mag geen kakofonie van snelheidsregimes zijn. Er moet eenduidigheid voor onze weggebruikers zijn. Het is dus een afweging van verschillende elementen tout court.
Ik heb weet van de vraag van Kortrijk. Kortrijk heeft ook weet van de maatregelen die wij al hebben uitgevoerd en die wij ook hebben voorgesteld inzake de dynamische verkeerslichten. Ik zou dat willen afwegen om te zien of dit voldoende is voor de Kortrijkzanen – moet ik ze zo noemen?
Is dit voldoende? Dat zal de toekomst moeten uitwijzen. Maar alleszins wil ik ook de resultaten meenemen die wij straks halen uit het verhaal van de MER, in het kader van het GRUP K-R8. We moeten dan bekijken of we moeten bijsturen. Ik zeg dus zeker niet dogmatisch: dit moet het absoluut zijn. Er moet een duidelijke afweging zijn van diverse aspecten tegenover elkaar en dan moeten we bekijken wat finaal het beste is. We moeten ook niet ter plaatse trappelen en niets doen. Neen, in afwachting van de MER en meer onderbouwde elementen moeten we zeker ook al een aantal tijdelijke maatregelen of quick wins invoeren en daar werk van maken.
Mevrouw Ryheul, u verwijst naar het debat van gisteren over de stikstofuitstoot en u vraagt of wij naar een regeling willen zoals in Nederland, waar men de 100 kilometer per uur heeft doorgevoerd en vandaag ook weer in twijfel trekt. Ik wil wat dat betreft alleszins meegeven dat wij in het kader van de opmaak van ons luchtbeleidsplan sowieso ook het verhaal van de bijdrage van vervoer en transport al in kaart hebben gebracht en daar de voorbije jaren al heel wat extra input geleverd hebben. Ik ga niet alles herhalen wat ik gisteren in de plenaire vergadering heb gezegd. We hebben inzake transport en vervoer toch al heel wat belangrijke maatregelen getroffen en we hebben al heel wat belangrijke bijdragen geleverd inzake de stikstofemissies. Er is al een reductie van 75 procent. Wat dat betreft, denk ik dat we sowieso al een goede zaak hebben gedaan. Maar luchtkwaliteit is heel belangrijk. We moeten dat blijven monitoren en opvolgen.
De beslissing van Nederland kwam er omdat daar een vergunningenstop was aangekondigd bij 18.000 vergunningen inzake wegenbouw, fiets en wonen en sociaal wonen, kortom in heel veel aspecten, ook in dienstencentra. Dat willen we te allen tijde voorkomen. Wat dat betreft, maken wij sowieso ook hier de screening wat de impact zou zijn van een vergunningenstop op heel het beleidsdomein Mobiliteit en Openbare Werken. Dat zou immens zijn. Daarom willen we snel werken aan een duidelijk kader en een duidelijke MER inzake het verhaal van de stikstofemissies, zodat we wat dat betreft een vergunningenstop kunnen voorkomen en alleszins ook oog hebben voor onze luchtkwaliteit.
Ik rond af. Het is een afweging van diverse aspecten over en weer. Nu toch al maatregelen nemen die gedragen en ondersteund worden door de stad Kortrijk. Er moet toekomstgericht toch worden ingezet op de snelheidsverlagingen. Als dat straks blijkt uit de MER, zullen wij moeten bijsturen.
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Minister, ik kijk uit naar de MER. We zullen dan het debat waarschijnlijk opnieuw voeren. We zullen op dat moment meer elementen hebben om een aantal zaken opnieuw op tafel te leggen.
Ik wil nog een iets tegenspreken. Collega Fournier, ik snap het pleidooi voor de leesbaarheid: 120 of 100 kilometer per uur. Maar als je dynamische verkeerssignalisatie plaatst, is dat bij uitstek natuurlijk niet leesbaar, in die zin dat het zich altijd aanpast. Je gaat sowieso naar verschillende snelheidsregimes op verschillende momenten, afhankelijk van de congestie van de wegen. Het is op zich geen argument dat het op bepaalde plaatsen niet opgelegd mag worden door de context, zoals collega Martens schetst, dat er een andere snelheid geldt op dat moment of op die plaats.
Als je net in een stad zit waar een snelweg een stedelijke omgeving doorklieft met heel veel bewoning onmiddellijk ernaast, dan moet je meer dan elders rekening houden met de uitstoot van een aantal schadelijke stoffen, met lawaaioverlast, en dan vinden we het legitiem dat die vraag op tafel komt. Maar ik merk bij de minister de bereidheid om daarover na te denken. We zijn er nog niet, maar we zullen alvast het gesprek mee voeren in de komende tijd en we zien wel waar we samen uitkomen. Dank u wel.
Mevrouw Ryheul heeft het woord.
Samen met mijn collega’s kijk ik uit naar het MER, maar mocht het ooit zover komen dat de snelheid op de E17 rond Kortrijk toch verlaagd wordt, dan hoop ik dat we voldoende beseffen dat we een transitland zijn en dat er heel veel signalisatie zal moeten worden geplaatst om al dan niet plaatselijk de snelheidsregimes zo kenbaar mogelijk te maken. Collega Fournier had het heel terecht over een kakofonie.
Dat wil uiteraard niet zeggen dat het Vlaams Belang bepaalde problematieken, zoals geluidsoverlast en fijn stof, niet ernstig neemt, integendeel. Maar daar wordt het best op andere manieren iets aan gedaan. Dat kan bijvoorbeeld door het plaatsen van geluidsschermen, eventueel met zonnepanelen. Daardoor kan de hinder voor de omwonenden alvast ook beperkter worden.
Snelheidsregimes zijn voor ons het best zo eenduidig en uniform mogelijk, om de leesbaarheid van de wegsituatie te verzekeren. Die uniformiteit zorgt er ook voor dat de bestuurders automatisch weten hoe ze zich op een bepaalde weg moeten gedragen en ook welke snelheid ze kunnen verwachten. Dat verklaarde u zelf ook al, minister. Ik hoop dat u dat indachtig blijft houden.
De vragen om uitleg zijn afgehandeld.