Verslag vergadering Commissie voor Leefmilieu, Natuur, Ruimtelijke Ordening en Energie
Verslag
– Wegens de coronamaatregelen werd deze vraag om uitleg via videoconferentie behandeld.
De heer Vandenberghe heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, ik heb twee vragen na elkaar. Ik beschouw de eerste vraag een beetje als opwarmer voor de tweede vraag. De aanwezigheid van marien zwerfvuil is een mondiaal probleem dat blijft toenemen in alle zeeën en oceanen. Op de zeebodem van het Belgische deel van de Noordzee kunnen tot 20.000 items zwerfvuil per vierkante kilometer worden aangetroffen, waarvan 90 tot 96 percent uit plastic afval bestaat. Als kustburgemeester weet ik perfect waarover ik spreek, want ik word daar dagelijks, vooral in de drukke zomerperiode, mee geconfronteerd. Ook op het strand bestaat een groot deel van het afval uit plastic. Het microscopisch plastic afval is eveneens abundant aanwezig in het Belgische deel van de Noordzee. Plastic afval kan onder andere door verstikking of verstrikking leiden tot de dood van talrijke zeedieren, zoals walvissen en zeehonden, maar ook kleinere zeedieren waar we niet altijd bij stil staan. Als men bij laagwater of zelfs bij hoogwater langs de waterlijn wandelt, dan merkt men dat wel.
Daarom hebben wij met andere partijen al een aantal initiatieven genomen om het probleem van zwerfafval in de Noordzee en op het strand aan te pakken. Andere organisaties, zoals Proper Strand Lopers, proberen ook iets aan dit probleem te doen. Ze waren de laatste dagen in de media met de cijfers van de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) die zijn vrijgekomen. Deze specifieke organisatie brengt mensen samen om te proberen de stranden aan onze kust afvalvrij te houden. Zij houden ook bij hoeveel afval er op het strand aangetroffen wordt. In september werd aan de Belgische kust tijdens 469 opruimacties 12.283 liter afval geruimd. In augustus vonden ze maar liefst 21.095 liter afval op onze Vlaamse stranden.
Minister, deze aanzienlijke hoeveelheden brengen ons ertoe u enkele concrete vragen te stellen. U liet vorige zomer weten dat er nulmetingen worden uitgevoerd met als doel te monitoren of er een impact is van de verschillende acties om marien zwerfvuil te verminderen. Zijn deze metingen ondertussen al uitgevoerd of gedeeltelijk uitgevoerd? Kunt u de resultaten van deze metingen met ons delen? Indien dat vandaag niet kan, wanneer kunnen we die dan wel krijgen?
Voor de zomer gaf u aan dat er nog 2 van de 36 maatregelen in voorbereiding waren. Over welke twee maatregen ging het en worden die ondertussen uitgevoerd?
Minister Demir heeft het woord.
Collega Vandenberghe, dank u voor de vraag en voor uw inzet voor de problematiek. Collega’s, ik ben eens tot bij de heer Vandenberghe geweest en hij is daar heel fel mee bezig. Mijn dank daarvoor.
De nulmeting rond de instroom van macro- en microplastics via onze rivieren en havens in de Noordzee is momenteel volop bezig. De staalnames, inclusief dataverwerking en modellering, zijn gespreid over 2020 en 2021. De uitvoering is in handen van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) in samenwerking met de universiteiten van Gent, Antwerpen en Leuven. De definitieve resultaten verwachten wij eind 2021. De eerste tussentijdse resultaten zullen er zijn in het voorjaar van 2021.
De actie rond het voorkomen van verlies van visnetten is intussen deels opgestart. Er wordt in het kader van de omzetting van de SUP-richtlijn (single-use plastic), gewerkt aan een aanvaardingsplicht voor visnetten. Wetgevende artikels daarover worden bij een volgende aanpassing van het Vlaams reglement betreffende het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen (VLAREMA) meegenomen. Met de omzetting van de Europese richtlijn rond havenontvangstvoorzieningen maken we het ook gemakkelijker voor de schepen om hun afval correct af te geven in de haven. Schepen moeten bij het aanlopen van een haven dan een indirecte afvalbijdrage betalen, ongeacht of er afval wordt afgegeven.
Dit betekent dat er aan het schip bijkomend geen directe kosten in rekening moeten worden gebracht, om zo te zorgen voor een recht van afgifte zonder aanvullende kosten op basis van het afgegeven afvalvolume. Dit moet ervoor zorgen dat afval niet langer over boord wordt gegooid.
Rond het in kaart brengen van de impact van off-shoreactiviteiten loopt er een Europees project. Het VLIZ is daar partner in. Het gaat over het inzetten van biocomposieten voor maritieme toepassingen in onder andere off-shorewindmolenparken. Het is dus wachten op de resultaten van dit project om eventueel maatregelen inzake off-shore voor te stellen.
Het project ingediend bij Europa door onder andere de Intercommunale Maatschappij voor Openbare Gezondheid in het Gewest Kortrijk (IMOG) en het kenniscentrum van de textielsector Centexbel, met ondersteuning van de OVAM, rond de impact van het vrijkomen van microvezels bij het wassen van textiel is helaas niet aanvaard. Nieuwe mogelijkheden voor het onderzoek worden op dit moment onderzocht.
Rond het vergroten van het bewustzijn inzake marien zwerfvuil bij vissers was er deze maand een speciale opleidingsmodule gepland in de visserijschool Maritiem Instituut Mercator. Vanwege de nieuwe coronagolf hebben ze die helaas moeten uitstellen naar volgend jaar.
De heer Vandenberghe heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw uitleg. U zei vorig jaar dat u niet wilde wachten tot 2023 en ondertussen niets doen. Dat vond ik heel positief. U zei ook dat u heel regelmatig de sector bij u zou roepen om te kijken hoever men staat.
Ik heb een tabel bij me van de cijfers. Ik ga natuurlijk niet al die cijfers voorlezen, maar als je ze bekijkt, zie je dat van 2013 tot 2019 – een periode waarin u niet verantwoordelijk was, voor alle duidelijkheid –, de hoeveelheid zwerfvuil opgeruimd door gemeenten en andere overheden, niet door de Propere Strand Lopers, van 17.500 ton naar 22.641 ton ging. Dat is een stijging sinds 2013 van bijna 30 procent. Als men dan vergelijkt met 2015 is er nog eens een verhoging van 9,8 percent. Als men dan kijkt naar wat dat aan de lokale en de hogere overheden kost, dan gaat het in de periode van 2013 tot 2019 van 61,5 miljoen euro naar 161,4 miljoen euro. In plaats van vooruit te gaan, gaan we achteruit. Ik kom daar in mijn volgende vraag nog op terug, want men kan die twee vragen eigenlijk niet van elkaar loskoppelen.
Minister, mijn voorstel is om in het voorjaar van 2021 op parlementair niveau een debat te voeren met alle parlementsleden om de cijfers nog eens echt te analyseren, om echt andere en meer drastische maatregelen te nemen. Het is natuurlijk niet alleen uw verantwoordelijkheid, men moet rekening houden met de diverse overheden. Ik ben ervan overtuigd dat u er zeker mee aan de slag wilt gaan. Ik ben daar veel meer van overtuigd dan tijdens de vorige legislatuur, dat heb ik al een paar keer gezegd. Maar laat ons dat dan samen doen. Wij zijn met onze sp.a-fractie vragende partij om daar op een positieve manier toe bij te dragen, vooral omdat ik met collega Schauvliege van Groen klaarsta met een voorstel van resolutie rond statiegeld om te kijken hoe we dat verder kunnen aanpakken. Minister, mijn concrete vraag is: bent u bereid om de strijd niet alleen te voeren maar om dat debat te voeren op parlementair niveau zodat we eventueel kunnen gaan naar drastischere maatregelen, die u dan ook kunt voorstellen aan de Vlaamse Regering?
De heer Van Rooy heeft het woord.
Voorzitter, dit thema gaat mij zeer na aan het hart, zoals u weet. Ik ben nog niet zo lang parlementslid, maar ik volg parlementen al tien of vijftien jaar. Het debat over het zwerfvuil, over het illegaal dumpen van afval komt steeds opnieuw terug. Het klinkt mij als muziek in de oren, mijnheer Vandenberghe, dat ik u twee keer hoor pleiten voor drastischere maatregelen. Ik ben uiteraard ook fan van de vraag naar het meten. Meten is weten, zoals wij allen weten. Ik kan alleen maar mijn pleidooi herhalen dat ik hier al een paar keer heb gehouden, namelijk dat draconische handhaving en draconische boetes de enige manier is om op den duur niet meer te hoeven meten, omdat er simpelweg geen zwerfvuil meer zal te vinden zijn op onze stranden.
Ik heb al eens verwezen naar Singapore, dat misschien een land is dat op vele terreinen geen voorbeeld is voor ons, laat dat duidelijk zijn. Maar het is wel een voorbeeld op het gebied van handhaving en beboeten van mensen die zo marginaal zijn dat ze zwerfvuil achterlaten, nota bene op onze prachtige stranden; die kunnen in mijn ogen niet hard genoeg worden beboet. En als ze dat niet kunnen betalen – ik heb het dan over boetes van duizenden euro's, en telkens een verdubbeling mochten zij opnieuw worden betrapt – dan moeten zij ervoor gaan werken, bijvoorbeeld zwerfvuil opruimen, tot ze die boetes wel hebben betaald.
Ik hoor het ook uit het veld van mensen die voor de stad werken en zwerfvuil moeten opruimen. Mijnheer Vandenberghe, u hebt ernaar verwezen, dat kost onze steden handenvol geld. Die mensen zeggen ook dat zij geen mentaliteitswijziging zien bij de mensen zolang ze niet diep in hun portefeuille worden geraakt. Steun mij daar toch eens in, zou ik durven te vragen, in die draconische boetes van minstens duizenden euro's. Ik denk dat het in Singapore 4000 euro is bij de eerste betrapping en een verdubbeling bij de tweede betrapping. Dan zult u zien dat, indien dat goed wordt gehandhaafd – want dat is natuurlijk een conditio sine qua non – het zwerfvuil uiteindelijk zal verdwijnen als sneeuw voor de zon.
Minister Demir heeft het woord.
Dank u voor de verschillende tussenkomsten. Collega Vandenberghe, de discussie in de commissie over de cijfers is een tijd geleden al voorgesteld. Ik heb er geen probleem mee om daarop verder te werken. Belangrijk is te weten dat we in het voorjaar hieromtrent ook een rondetafel organiseren met lokale besturen en producenten. U hebt volledig gelijk als u verwijst naar de zwerfvuilkosten die de lokale besturen ook moeten dragen. Wat dat betreft zijn we bezig met een oplossing om die kosten, die vandaag worden begroot op ongeveer 150 miljoen euro, Vlaams en lokaal, volledig door te rekenen aan de producenten, want zij hebben daar ook een verantwoordelijkheid in.
Voor het overige denk ik dat we bij de volgende vraag op verschillende aspecten zullen terugkomen.
De heer Vandenberghe heeft het woord.
Ik zal dan maar een bruggetje maken naar mijn volgende vraag. Een draconische maatregel, ja, maar gewoon alleen de mensen beboeten… Je moet ook de mensen op een positieve en constructieve manier in het verhaal meekrijgen. Er kunnen structurele maatregelen worden genomen door statiegeld in te voeren.
De vraag om uitleg is afgehandeld.