Verslag vergadering Commissie voor Buitenlands Beleid, Europese Aangelegenheden, Internationale Samenwerking, Toerisme en Onroerend Erfgoed
Verslag
De heer Hendrickx heeft het woord.
In de Koerdische gebieden in Irak vond vorige week het aangekondigde onafhankelijkheidsreferendum plaats. De polls gaven al snel aan dat er een zeer ruime meerderheid was voor de optie van het oprichten van een onafhankelijke Koerdische staat.
Vorig jaar rond deze tijd hebben wij in deze commissie ook over de zaak gesproken. Ik ondervroeg u toen over dit geplande referendum. U stelde daarbij het volgende. “We zullen zien of de Koerden een referendum organiseren. Dat werd toen aangekondigd. Dat is een van de mogelijkheden. Ik stel vast dat het nog niet gehouden is. Het is in dit geval aan de Koerden om zich uit te spreken over hoe zij hun toekomst en autonomie zien. Ik vind, zoals ik dat ook ten aanzien van de Schotten heb gezegd, dat je de keuze van de bevolking moet respecteren.”
Tevens verwees u naar de mogelijkheden inzake Vlaamse handelsmissies en intensievere samenwerking met de regering van Iraaks Koerdistan.
Hoe evalueert u momenteel de humanitaire en politieke situatie in Iraaks Koerdistan? Werd er reeds verder vormgegeven aan de opties inzake gezamenlijke projecten of handelsmissies? Welke gevolgen verwacht u van het referendum?
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Het referendum in Koerdistan verliep, in tegenstelling tot dat in Catalonië, probleemloos. Er was een opkomst van 72 procent van de bevolking. 92,7 procent sprak zich uit voor een onafhankelijk Iraaks Koerdistan. Daarna zijn echter zware problemen gevolgd. De reactie van Bagdad en van omliggende landen zoals Iran en vooral Turkije is zeer vijandig, en dat zorgt voor een heel precaire toestand. Bagdad, Iran en Turkije hebben hun luchtruim gesloten voor vluchten naar de regio. De internationale luchthavens van Erbil en Suleimaniya liggen er nagenoeg verlaten bij.
Dit heeft niet alleen grote gevolgen voor buitenlandse werknemers, maar bijvoorbeeld ook voor het Slemani International Film Festival in Suleimaniya, van 1 tot 7 oktober. Daar werden gasten uit meer dan honderd landen verwacht. Een aantal genodigden kwam gewoon niet opdagen en wie er wel was, was bezorgd om weer terug te kunnen keren.
De Turkse president Erdogan haalde hard uit en verklaarde dat de Koerden de prijs zullen betalen voor hun referendum. Hij sloot een militair ingrijpen niet uit en dreigde ermee de Koerden uit te hongeren. Economische sancties zouden wellicht de export van olie uit Koerdistan treffen, zowat de levenslijn van de regio. De Turkse premier verklaarde dat Ankara geen zaken meer zal doen met de Koerdische autoriteiten in Erbil. De relaties zullen voortaan verlopen via de centrale regering in Bagdad.
Bagdad zelf dreigde eveneens met militair ingrijpen. Koerdische volksvertegenwoordigers die het referendum hebben gesteund, kunnen worden vervolgd en de toegang tot het Iraakse parlement geweigerd. Dit weekend, op zaterdag, vroeg president Barzani om een dialoog met de centrale regering. De Iraakse regering liet weten zich niet gebonden te achten door de afspraken die president Barzani zaterdag maakte met twee Iraakse vicepresidenten, dat waren soennieten en de regering is sjiitisch. Ook het bezoek van Iraaks parlementsvoorzitter Jabouri zorgt voor controverse in de Iraakse politiek.
Het is op dit ogenblik niet duidelijk hoe de situatie zal evolueren. De sancties opgelegd door Bagdad en sommige buurlanden zullen ongetwijfeld een harde klap betekenen voor de deelstaat, en niet alleen economisch. Men vreest bijvoorbeeld een gebrek aan geneesmiddelen voor gewonde Peshmerga die strijden tegen IS. Een militaire invasie lijkt voorlopig afgewend, maar het zou wel degelijk kunnen dat de geïsoleerde Iraakse Koerden opnieuw harde tijden te wachten staan.
Ik heb al een paar keer uitleg gegeven over de projecten die wij gezamenlijk uitvoeren. Ik herhaal ze kort. Er waren verschillende de noodhulpdossiers met steunverlening via het Rode Kruis met 200.000 euro aan noodhulp. In 2014 was er 400.000 euro bijkomende steun vanuit Vlaanderen. Vlaanderen heeft 350.000 euro bijgedragen aan het Emergency Response Plan van het UNHCR om de vluchtelingen van de slag om Mosoel op te vangen.
Begin september hebben we afgesproken dat we de behandeling van een aantal gewonde Peshmerga zouden bekostigen in onze universitaire centra. Dat is gebeurd.
Nog in 2016 heeft het Departement Buitenlandse Zaken contacten gelegd met de Human Rights Office in Noord-Irak. Ik heb op basis daarvan beslist een subsidie te verlenen aan een project voor het versterken van het onderwijscurriculum omtrent mensenrechten, burgerzin en interculturele normen, van de vierde, vijfde en zesde graad in het openbaar onderwijssysteem. Het gaat om een steun van 114.017 euro.
Vanaf 2017 werkt Voka samen met Koerdische experten aan een Koerdische versie van het PLATO-programma. PLATO is een peterschapsproject. Vlaanderen komt hiermee tegemoet aan de vraag van de Koerdische autoriteiten voor meer economische samenwerking en hoopt zo bij te dragen tot de economische uitbouw van Iraaks Koerdistan. Naar aanleiding van het bezoek van minister Ali Sindi had Voka Antwerpen een handelsmissie in het vooruitzicht gesteld, met ondersteuning van FIT. De idee leeft nog altijd, maar is vooruitgeschoven naar 2018. Of de missie doorgaat, is momenteel totaal onzeker.
De situatie ter plaatse is natuurlijk precair. We zullen dat in grote mate blijven opvolgen.
Het aantal gezamenlijke projecten dat u opsomt en opnoemt, stemt me zeer hoopvol. Het is een goede zaak dat daar handel mee wordt gedreven.
We zullen hier in de commissie in de komende maanden nog op terugkomen.
De heer Kennes heeft het woord.
Het is duidelijk dat referenda op dit moment een belangrijke rol beginnen te spelen, ook in de internationale politiek. Als er een referendum gehouden wordt in Schotland, Catalonië of Koerdistan, dan is de buitenlandse impact op een of andere manier altijd reëel. In dit geval is het heel reëel omdat Koerdistan verspreid ligt over minstens vier en misschien wel meer staten.
Wat in Koerdistan gebeurt, is meteen voelbaar in heel de regio. De president heeft de resultaten genoemd. Er is een grote deelname geweest en een overweldigende meerderheid heeft…
Dat is niet verwonderlijk natuurlijk als men weet hoe Irak eraan toe is en hoe de Koerden daar letterlijk moeten vechten voor hun plaats, en jammerlijk genoeg moeten ze dat doen in een oorlogssituatie. Er is heel weinig begrip vanuit Bagdad voor hun vraag naar autonomie en voor het succes dat ze toch ook wel in hun regio hebben opgebouwd. Het is een aparte regio, die zich tot nu toe ten goede heeft kunnen onderscheiden van de rest van Irak. Maar waar ze nu mee te kampen krijgen omdat iedereen daar in de regio schrik krijgt, stemt mij eerder pessimistisch.
Het is goed dat Vlaanderen op verschillende momenten zijn solidariteit heeft kunnen tonen, dat er noodhulp is geweest enzovoort, maar de situatie blijft heel verontrustend. En als de andere landen verder gaan met hun boycot en het afsluiten van het gebied, waar het toch al moeilijk is, en een oorlogseconomie gaan voeren, dan krijgen de Koerden het nog moeilijker. Dat moet een reden zijn om zowel politiek als humanitair het dossier niet los te laten. Europa mag daar niet al te gemakkelijk van wegkijken, we hebben de neiging om dat te doen als het over zogenaamde interne zaken gaat. Dit verdient absoluut onze aandacht. Ik dank de heer Hendrickx om dat op de agenda te zetten.
De vraag om uitleg is afgehandeld.