Verslag vergadering Commissie voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin
Verslag
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Een recent rapport ‘Jongeren en Gezondheid’, dat gebaseerd is op enquêtes bij 9500 jongeren uit 98 scholen, leert ons dat meer dan een kwart van de Vlaamse tienermeisjes kampt met slaapproblemen. Bij jongens is dat een op vijf. Tieners raken steeds moeilijker in slaap of hebben moeite met doorslapen. Het fenomeen doet zich ook voor in andere landen.
De boosdoeners zijn volgens experts de smartphone, de tablet of de laptop. Tieners gebruiken tot vlak voor het slapengaan deze toestellen. Uit een steekproef van de KU Leuven bleek dat 35 procent van de 18- tot 25-jarigen bijna elke dag Facebook checkt in bed of vlak voor het slapengaan. Pubers zouden dat nog meer doen.
Het blauwe licht van de schermen weerhoudt onze hersenen ervan om melatonine aan te maken. Dat hormoon moet ons rustig maken en zo voorbereiden op de slaap. Het verstoren van de productie van dit hormoon stuurt ons bioritme in de knoop.
Moeilijk inslapen bij jongeren is eigen aan de pubertijd, maar het gebruik van smartphones, tablets en laptops verergert het fenomeen. In slaap vallen veronderstelt een periode van mentale rust. Om die rust te bereiken, zou men anderhalf uur voor het slapengaan moeten ophouden met sociale media of gamen.
Niet alleen jongeren slapen slecht. De Belgische gezondheidsenquête van 2013 leerde ons dat 33 procent van de vrouwen en 26 procent van de mannen lijdt aan slapeloosheid. Slapeloosheid blijkt ondertussen minder onschuldig dan gedacht. Het zou de oorzaak zijn van veel verkeersongevallen, verhoogt het risico op obesitas, zorgt voor meer infecties en heeft een negatief impact op het geheugen.
Minister, het gebruik van smartphones, tablets en laptops blijken nefast voor de slaaphygiëne bij jongeren en kinderen. In welke mate houdt u rekening met deze kennis in uw preventief gezondheidsbeleid ten aanzien van jongeren en volwassenen?
De meeste mensen zijn zich onvoldoende bewust van de impact van smartphones, tablets en laptops op ons slaapgedrag. Bent u bereid om, gelet op het toenemend belang van deze problematiek, hierover te sensibiliseren?
Minister Vandeurzen heeft het woord.
Het is bekend dat in- en doorslaapproblemen frequent voorkomen, ook bij jongeren en kinderen. Daarbij spelen verschillende factoren een rol, waaronder inderdaad vlak voor het slapengaan televisiekijken en andere beeldschermen gebruiken. Dat heeft te maken met onder andere de invloed van licht op ons slaapritme en de mentale activiteit die gepaard gaat met wat men doet op die smartphone, tablet of computer, namelijk mailen, chatten enzovoort.
Die zaken vermijden vlak voor het slapengaan hoort bij de algemene maatregelen van gezond leven. De persaandacht die gegeven wordt aan het gezond en ongezond gebruik van smartphones en tablets, werkt in elk geval ook al sensibiliserend.
Naast het vermijden van mentale activiteit door voor het slapengaan geen gebruik te maken van smartphones of tablets, zijn er nog heel wat andere zaken die bijdragen tot een goede slaaphygiëne zoals een regelmatig slaappatroon, vermijden van uitschieters in het weekend, pas gaan slapen wanneer men slaperig is, zorgen voor een rustige slaapomgeving in een aangename temperatuur waar geen storende geluiden de slaap kunnen doorbreken, vermijden van cafeïnehoudende dranken zoals koffie en cola, en alcohol voor het slapengaan.
Ook in ons beleid over sedentair gedrag trachten we de schermtijd te beperken. Onder sedentair gedrag verstaan we activiteiten met een laag energieverbruik zoals televisiekijken, gamen, computeren, schermtijd enzovoort.
Sedentair gedrag is een vrij nieuw gezondheidsthema waarvan tot voor kort de gezondheidsrisico’s minder gekend waren. De gezondheidsrisico’s door te veel sedentair gedrag zijn onafhankelijk van de risico’s door te weinig lichaamsbeweging. Dit wil zeggen dat een persoon voldoende kan bewegen om gezondheidswinst te boeken maar toch nog gezondheidsrisico’s heeft doordat hij daarbuiten te veel sedentaire activiteiten heeft.
Het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ), partnerorganisatie van de Vlaamse overheid, formuleerde in 2011 een aanbeveling over sedentair gedrag in de actieve voedingsdriehoek. Er wordt aanbevolen om langdurige periodes van sedentair gedrag bij peuters en kleuters van 1 tot 6 jaar te beperken en er wordt afgeraden om peuters jonger dan 2 jaar tv of beeldscherm te laten kijken. Kinderen en jongeren van 6 tot 18 jaar wordt aangeraden om langdurige periodes van sedentair gedrag te beperken. Zij moeten ook de schermtijd – televisiekijken, dvd-kijken, computeren – in de vrije tijd beperken tot maximaal 2 uur per dag. Volwassenen wordt aangeraden om langdurige periodes van sedentair gedrag te beperken en regelmatig te onderbreken, om de 20 minuten tot het halfuur. Bij 65-plussers is dit extra belangrijk voor de preventie van spierafbraak.
VIGeZ maakte in 2015 een syntheserapport ‘Lang stilzitten: de uitdaging van de 21ste eeuw’. Dat rapport bundelt de belangrijkste bevindingen over sedentair gedrag en diverse types ervan uit de internationale en nationale wetenschappelijke literatuur. Het bevat de meest recente cijfergegevens, gezondheidsrisico’s en aanbevelingen.
Het syntheserapport en een samenvattende factsheet kunnen worden gedownload via de website van VIGeZ.
Tevens worden deze nieuwe inzichten stelselmatig verwerkt in bestaande en nieuwe methodieken van het Vlaams preventief voedings- en bewegingsbeleid en wordt sedentair gedrag mee opgenomen in de herziening van de doelstelling voeding en beweging waarvoor we een gezondheidsconferentie plannen eind dit jaar.
Op het vlak van preventie moet ik binnen de beschikbare budgetten keuzes maken waarbij efficiëntie een belangrijke drijfveer is. Het is nog onvoldoende duidelijk of er naast de algemene boodschappen over gezond leven, geschikte sensibiliseringsinitiatieven bestaan die gericht zijn op beeldschermgebruik voor het slapengaan bij het brede publiek en die kosteneffectief zijn. In afwachting van meer wetenschappelijke input plan ik momenteel dan ook geen specifieke acties hierover. Dit kan uiteraard wel ter sprake komen op de gezondheidsconferentie.
Mevrouw Saeys heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Nieuwe studies wijzen op de negatieve effecten, vooral van het blauwe licht van de schermen. Nieuwe inzichten leren ons ook dat de cognitieve functies door dat blauwe licht enorm zouden achteruitgaan. Het lijkt me dan ook zinvol om daar rekening mee te houden.
De vraag om uitleg is afgehandeld.