Verslag plenaire vergadering
Verslag
Algemene bespreking
Dames en heren, aan de orde is het ontwerp van decreet houdende de organisatie van de digitale stemming bij de lokale en provinciale verkiezingen.
De algemene bespreking is geopend.
Mevrouw Vissers heeft het woord.
Voorzitter, mijn fractie vraagt sinds 1993 een systeem met stemregistratie.
Het voorliggend ontwerp van decreet houdende de organisatie van de digitale stemming schrijft voor dat de stemcomputer een papieren stembiljet afdrukt waarop de uitgebrachte stem in tekst en in een tweedimensionale barcode verschijnt. Hierdoor kan de kiezer nakijken of de namen op zijn afgedrukt stembiljet overeenstemmen met de keuze die hij op de stemcomputer heeft gemaakt. Dit levert de kiezer meer controlemogelijkheden op. Wij juichen dit uiteraard toe.
Een nadeel is het te kleine letterformaat op de afdrukken. Dit is in de commissie reeds uitvoerig besproken.
Er zullen per stembureau slechts vijf in plaats van zes stemcomputers staan. Het aantal kiezers per stembureau stijgt van 750 tot 900. In tegenstelling tot de voorgaande verkiezingen moet de kiezer nu zijn stem inscannen. We vrezen dan ook dat dit, vooral in de grotere steden, wel eens tot lange wachtrijen zou kunnen leiden.
Wat de kostprijs betreft, stelt de Vlaamse Adviesraad voor Bestuurszaken (VLABEST) akte te nemen van de twijfels van de Inspectie van Financiën over de mate waarin de in de Vlaamse begroting ingeschreven budgettaire ruimte voor software en technische bijstand zal volstaan om de voorliggende engagementen te kunnen dekken. We vragen de minister dan ook hier zeker op toe te zien.
Tot slot vragen we de minister voldoende voorlichtingssessies te organiseren om de kiezers met het nieuw systeem vertrouwd te maken. (Applaus bij het Vlaams Belang)
De heer De Loor heeft het woord.
Voorzitter, gezien het belang van de materie vind ik het wenselijk mijn toespraak hier vooraan te houden. Tenslotte vindt op 14 oktober 2012 de hoogmis van de lokale en de provinciale democratie plaats.
Mijn fractie vindt het een goede zaak dat voor het digitaal stemsysteem een wettelijke basis wordt gecreëerd en dat wordt geopteerd voor een aanbouwdecreet bij de lokale en provinciale kiesdecreten die we hier vorig jaar hebben goedgekeurd. Ik ga ervan uit dat iedereen zich die plenaire zitting nog herinnert.
We vinden het dan ook wenselijk dat de uitvoeringsbesluiten en de onderrichtingen zo snel mogelijk de deur uitgaan. De communicatie ten aanzien van de lokale en provinciale besturen en van de inwoners van de verschillende provincies en gemeenten moet zo snel mogelijk beginnen. Mijn fractie vindt eveneens dat we het digitaal stemmateriaal zo snel mogelijk ter beschikking van de besturen en de inwoners stellen.
Aangezien minister Bourgeois zich in het buitenland bevindt, moet ik me hier tot de minister van Welzijn richten. Ik stel vast dat de stemexperimenten die we eind vorig jaar hebben gehouden, goed zijn verlopen. Het amendement dat we op dit ontwerp van decreet hebben ingediend, is een goede zaak. We creëren immers een bijkomende veiligheid. We bouwen een bijkomende stap in om vergissingen tijdens het inscannen zo minimaal mogelijk te houden en, indien mogelijk, zelfs volledig uit te sluiten.
We vrezen dat er anders een bottleneck zou ontstaan, niet in de telbureaus maar in de hoofdtelbureaus.
Wanneer we de geschiedenis van het digitaal stemmen bekijken, dan zien we dat het een pad is dat niet over rozen liep. Om ervoor te zorgen dat het pad geëffend blijft van nu tot 14 oktober, dringen wij erop aan om in voldoende oefensessies en voorlichting te voorzien, zowel voor de besturen zelf als voor de inwoners van de verschillende gemeenten en provincies.
Tot slot wil ik ook vragen om voldoende aandacht te besteden aan oefensessies en voorlichting in woonzorgcentra en rusthuizen. Dat is een van mijn stokpaardjes.
Ik deel met groot genoegen mee dat de sp. a-fractie dit ontwerp van decreet zal steunen. (Applaus bij sp. a en bij de N-VA)
De heer Dehandschutter heeft het woord.
Er is lang gediscussieerd over de vervanging van het huidige kiessysteem. We moeten die discussie hier niet herhalen. Ze had echter anders kunnen verlopen indien de Federale Regering met voldoende middelen over de brug was gekomen. Dan had heel Vlaanderen op 14 oktober wellicht elektronisch kunnen stemmen.
In functie van het nieuw digitaal stemsysteem heeft de minister van Binnenlands Bestuur dit ontwerp van aanbouwdecreet een nieuw begrip in de legistieke terminologie voorgesteld dat op maat van het nieuwe systeem is geschreven. Het laat inderdaad toe om niet alleen in de 143 steden en gemeenten van Vlaanderen waar tot nu toe digitaal werd gestemd, verder digitaal te stemmen, ook hebben met enthousiasme vijf centrumsteden gebruik gemaakt van het aanbod om digitaal te stemmen. Gent heeft dat niet gedaan, en dat vind ik heel jammer.
Een van de voordelen van het nieuwe systeem is dat de kiezer kan verifiëren of zijn stem zoals hij die digitaal heeft uitgebracht op papier, ook overeenstemt met zijn wensen. Ik ben er ook van overtuigd, in tegenstelling tot de Raad van State, dat de geheimhouding van de stemming optimaal verzekerd zal blijven. Via de stemming met potlood en papier kan dat niet helemaal. Ook het inzetten van een bijkomende bijzitter voor het scannen van het stembiljet is een garantie voor die geheimhouding.
Tot slot sluit ik me aan bij de collegas die aandringen op voldoende en tijdige demonstraties en oefensessies, niet alleen in de steden waar nu voor het eerst elektronisch wordt gestemd maar ook in alle andere gemeenten. Ik stel bijvoorbeeld in Sint-Niklaas vast dat daar in de weken voor de verkiezingen heel veel mensen intens gebruik van maken om nog eens te gaan oefenen. Ik vraag dan ook aan de regering en aan het agentschap om daar tijdig de nodige maatregelen voor te nemen.
De heer De Meulemeester heeft het woord.
Open Vld is al lang voorstander van het veralgemenen van het digitaal stemmen. De nieuwe procedure geeft de kiezer bij de digitale stemming veel meer mogelijkheden om zijn stem te controleren. Er waren een aantal opmerkingen van de Raad van State over de geheimhouding waaraan via een amendement is tegemoetgekomen.
Ik zou willen vragen dat er voldoende toelichting wordt gegeven aan de kiezers bij de invoering van het nieuwe systeem in de gemeenten. Dat lijkt me heel belangrijk. In vele steden en gemeenten wordt voor het eerst digitaal gestemd. Het is dan ook belangrijk dat de nodige informatie en toelichting wordt gegeven. We hebben daar in de commissie op gewezen. Ik vraag aan de Vlaamse Regering en aan de bevoegde minister om daar samen met de administratie van Binnenlands Bestuur de nodige aandacht aan te besteden.
Mijn fractie zal dit ontwerp van decreet goedkeuren omdat het een decretaal kader schept voor het digitaal stemmen. Dat moet worden aangemoedigd. Wij hopen dat in de toekomst steeds meer gemeenten digitaal zullen kunnen stemmen.
De heer Verfaillie heeft het woord.
Voorzitter, de collegas hebben al heel wat informatie gegeven. Onze fractie is zeer blij dat er een einde is gekomen aan de processie van Echternach en dat er uiteindelijk een akkoord is over het digitale stemmen. Het risico bestond dat we met potlood en papier zouden stemmen omdat de vorige federale minister van Binnenlandse Zaken de zaken wat op hun beloop had gelaten. Eind goed, al goed. Het systeem is er. De computers zijn er. Ik zou de Vlaamse Regering willen danken voor de inspanningen. Ik zou de Vlaamse Regering ook willen danken omdat ze al een aantal aanpassingen heeft gedaan aan de voorwaarden die opgelegd zijn aan de lokale besturen.
In de commissie hebben we in een open sfeer gediscussieerd over de opmerkingen van de Raad van State. Er zal zeker geen probleem zijn omdat het ticket zeer klein is en het zeer moeilijk is om het af te lezen. De collegas van het Vlaams Belang waren al lang vragende partij voor een dubbele controle. Naast de stem op de computer is er een papieren outprint zodat er bij problemen toch kan worden nageteld.
Het is jammer dat minister Bourgeois hier vandaag niet is. Hij is verontschuldigd omdat hij in Marokko is. Ik heb nog een vraag en misschien kan minister Vandeurzen die beantwoorden. Of moet ik de vraag stellen aan minister Bourgeois als hij terug is? Alle gemeenten die vroeger elektronisch stemden, stemmen nu ook elektronisch, aangevuld met de centrumsteden. Er is één centrumstad die geweigerd heeft, namelijk Gent. Gent verkeert blijkbaar nog altijd in het stenen tijdperk. De Vlaamse Regering heeft het engagement genomen om de middelen die voorbehouden waren voor Gent Gent heeft ongeveer 220.000 inwoners aan te wenden voor de digitale stemming in andere steden, volgens grootte. Drie weken geleden hebben we met minister Bourgeois een discussie gehad over welke gemeenten dit zouden zijn. De minister zei toen dat hij die informatie niet kon vrijgeven omdat die gemeenten nog niet toegezegd hadden. Hoogstwaarschijnlijk hebben die gemeenten vandaag al wel een beslissing genomen. Het zou dus zeer interessant zijn om te weten welke gemeenten op 14 oktober ook met de computer zullen stemmen, en niet meer met potlood en papier.
Minister Bourgeois is verontschuldigd omdat hij in Marokko is en minister Vandeurzen probeert minister Bourgeois te vervangen.
De heer Caron heeft het woord.
Voorzitter, minister, collegas, ik sluit me voor 95 procent aan bij wat de voorgaande sprekers hebben gezegd. Wij delen dezelfde bekommernis.
Mijnheer Verfaillie, het is sterker dan uzelf u weet wat ik bedoel hè wanneer u commentaar geeft op een aantal situaties. Neutraliteit is wat dat betreft niet aan u besteed. U brengt veel ambiance en pigment in deze vergadering. Ik zal het u straks uitleggen.
Collegas, ik heb één ernstige opmerking over iets dat anderen ook al hebben aangehaald, namelijk de geheimhouding van de stemming. Men kan er lichtzinnig over gaan of diep ernstig aan twijfelen, maar de Raad van State heeft in zijn advies gezegd dat de manier van stemmen kan leiden tot het doorbreken van de geheimhouding van de stemming. Ik zal het u zo meteen demonstreren. Ik ben het eens met dit decreet en met de filosofie van dit decreet.
Ik ben ook blij dat er aanpassingen zijn gebeurd en dat er bijvoorbeeld een bijzitter bij komt om een aantal controles toe te passen. Wat dat betreft, delen wij die bekommernis. Maar de Raad van State zegt dat de geheimhouding niet verzekerd is. Voor de collegas die de demo niet hebben meegemaakt in de commissie, zal ik die even naspelen.
Als u stemt in uw stemhokje, komt er uit de printer een soort van kasticket. Ik ben niet speciaal naar de Delhaize geweest, maar het is een formaat ongeveer zoals het papiertje dat ik hier vast heb, zoals u het gewoon in de winkel vindt. Het is een gelijkaardige printer. Op zon ticket staat aan de voorzijde uw stemgedrag en onderaan staat een barcode. Op dat moment hebt u nog niet gestemd. U moet ermee naar de tafel van uw stembureau en in aanwezigheid van de bijzitter uw stem scannen. Stel nu even dat deze micro een elektronisch oog is, dan moet u dit doen en hoort u een beep. De persoon voor u aan de tafel zegt dan dat uw stem geldig is. Daarvoor is er een piepklein schermpje. Uw ticket moet u afgeven en dat verdwijnt in een bak, zoals de vroegere stem.
Nu, de kwestie waarover het gaat en ik wil niet lichtzinnig zijn, maar ook niet dramatiseren is het volgende: als je dat ticket open plooit, ondanks het feit dat het kleine lettertjes zijn, kan iemand die naast je staat het lezen. Ik kan een kasticket van Delhaize lezen. Ik vind het nu jammer dat ik geen echt voorbeeld mee heb van de demo. (Opmerkingen van de heer Kris Van Dijck)
Nee, het is een zwart-wit ticket, mijnheer Van Dijck. Als u het open plooit, kunt u zien hoe u hebt gestemd. Dat valt de Raad van State aan. Het is een klein schermpje, mijnheer Dehandschutter, voor dat oog. Ik wil de simpele suggestie van de heer De Loor herhalen, die hij in de commissie gedaan heeft, maar niet vandaag. Het moet toch technisch mogelijk zijn, zeker in een latere fase, om tweezijdig te printen, met name uw stemresultaat op de ene zijde en uw barcode op de andere zijde. Dan hoeft u uw stembiljet niet open te plooien om geldig te stemmen.
Ik kan als democraat niet anders dan de regering oproepen om dat toch nog eens te overwegen. De geheimhouding van de stemming is een cruciale bouwsteen, een pijler van ons democratisch bestel en van de wijze waarop we stemmen. U kunt zeggen dat het kleine lettertjes zijn en dat het veraf is, maar als het druk is in het stembureau en er staan drie of vier mensen naast u, kunnen die uw stemgedrag lezen. Dat is niet in orde.
Ik dring erop aan, collegas, omdat ik zou willen vermijden dat er na 14 oktober 2012 een aantal mensen op basis van dat argument naar een juridische instantie stappen, in dit geval de Raad van State, om de verkiezing van die dag in hun kantoor ongeldig te verklaren. Eerlijk gezegd, gelet op de vorige uitspraak van de Raad van State, denk ik dat daarvoor wel een grond te vinden is. Ik wil het niet dramatiseren, maar ik roep de Vlaamse Regering echt op om dat kleine laatste detail wat het niet is, want het is een principiële kwestie technisch op te lossen. Dat is al wat ik vraag en ik dank u daarvoor. (Applaus bij Groen)
Minister Vandeurzen heeft het woord.
Namens minister Bourgeois, die inderdaad in het buitenland is, dank ik de sprekers. Ik heb het verslag van de bespreking gelezen en heb begrepen dat de minister uitvoerig heeft geantwoord op de bedenkingen die door de Raad van State over de geheimhouding zijn geformuleerd en dat hij heeft aangetoond dat er toch heel wat maatregelen zijn genomen om die geheimhouding te verzekeren. Bij de vorige procedure bestond er ook geen 200 procent waterdicht systeem. Met die brief moest je je ook nog naar de bus begeven en die deponeren.
Ik heb ondertussen ook begrepen dat inderdaad een aantal nieuwe gemeenten zijn toegevoegd aan de lijst van degene die digitaal zullen stemmen. In het verslag is aangegeven met welke criteria minister Bourgeois nieuwe gemeenten toeliet, gelet op het feit dat de stad Gent dat initiatief inderdaad niet neemt. Het gaat, mijnheer Verfaillie, over Grimbergen, Halle en Knokke-Heist, die aan de lijst zijn toegevoegd.
De heer Verfaillie heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. U bent een heel goede minister van Binnenlands Bestuur.
De heer Dehandschutter heeft het woord.
Voorzitter, ik wil toch nog een bedenking formuleren in verband met de bekommernis die de heer Caron heeft geuit rond de geheimhouding van de stemmen en het alternatief dat hij voorstelt. Ook dat alternatief is natuurlijk niet waterdicht, net zoals geen enkel systeem dat is. Als men het briefje bijvoorbeeld verkeerd zou plooien, is men weer in hetzelfde bedje ziek.
In de gegeven omstandigheden hebben de minister en de regering alle mogelijke maatregelen getroffen. Het parlement wil dat met dit amendement verankeren om de geheimhouding te verzekeren. Zoals de minister heeft aangegeven, is dat in de technische evolutie niet het laatste systeem om digitaal te stemmen. Wanneer er een nieuw systeem zal zijn, zullen we opnieuw rekening moeten houden met die bekommernis en dat ook decretaal moeten vertalen en verankeren.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De algemene bespreking is gesloten.
Artikelsgewijze bespreking
Dames en heren, aan de orde is de artikelsgewijze bespreking van het ontwerp van decreet.
De door de commissie aangenomen tekst wordt als basis voor de bespreking genomen. (Zie Parl. St. Vl. Parl. 2011-12, nr. 1559/3)
De artikelen 1 tot en met 29 worden zonder opmerkingen aangenomen.
De artikelsgewijze bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het ontwerp van decreet houden.