Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de afschaffing van de zogenaamde Elia-heffing en de aanrekening van een recuperatie-Eliataks door de intercommunales
Verslag
De heer Peumans heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, mevrouw de minister, dames en heren, wie op het woordje 'Eliataks' zou zoeken in de stukken van dit parlement, zou een hele lijst vinden. Het begint te lijken op een niet aflatende soap. Er zijn de voorbije dagen ook heel wat persberichten over verschenen. We hebben ook uw reactie gelezen in een persbericht op Belga van 29 februari. Ik stel vast dat zich nu iets nieuws heeft ontwikkeld waarvan iedereen uit de lucht valt. De CREG zegt dat dit niet kan, terwijl die blijkbaar in het verleden heeft gezegd dat het wel zo moest.
Ik vind Eliaheffing ook een verkeerd woord. Wie heeft dat eigenlijk uitgevonden? Het gaat erom dat gemeenten een compensatie krijgen voor het verlies dat ze lijden door de liberalisering van de energiemarkt. Plots wordt de factuur toch doorgerekend. In de ene krant lees ik dat dit zal duren tot 2010, in een andere tot eind dit jaar. We horen dus allerlei tegenstrijdige berichten. De consument voelt zich gepakt omdat de Vlaamse Regering de Eliaheffing bij besluit van november vorig jaar had afgeschaft. Er is geen eenduidige lijn te trekken in de berichtgeving. Mevrouw de minister, is dit wettelijk?
U zult misschien antwoorden dat u daar niets mee te maken hebt omdat dit een federale bevoegdheid is. Er is natuurlijk ook een andere invalshoek die betrekking heeft op het toezicht op de distributienetbeheerders, ofwel de zuivere of goede intercommunales en de gemengde intercommunales. Daar is de Vlaamse overheid wel bij betrokken. Kunt u uitleggen wat er aan de hand is? Is het gebeurde wettelijk? Is er overleg gepleegd? Hoe wordt de consument daarover ingelicht? Wat is de relatie tot de gemeenten? De gemeenten denken tweemaal te passeren langs de kassa. Via het lokaal pact zullen ze een compensatie krijgen voor de Eliaheffing en via de distributienetbeheerder zullen ze een hoger dividend krijgen dankzij deze inkomsten. Ik geloof echter niet in sprookjes en ik hoop dat uw antwoord genoeg duidelijkheid brengt.
De heer Tavernier heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, ik wil niet meteen een onderscheid maken tussen goede en minder goede intercommunales. Ik heb de indruk dat ze allemaal de recuperatie-Eliataks willen heffen. Aan de consument is gezegd dat de Eliaheffing is afgeschaft. Gemeenten krijgen daar een compensatie voor vanuit de Vlaamse overheid. Waar staat die compensatie voor?
Is het mogelijk dat verschillende netbeheerders ook verschillende recuperatietarieven toepassen? Wat is het standpunt van de Vlaamse Regering? En wat is wettelijk, en wat niet?
Minister Crevits heeft het woord.
Ik dank u voor deze vragen. Zoals de heer Peumans het zei, is er in de pers al heel wat verschenen over Elia. Ik zal proberen wat duidelijkheid te scheppen, ook al hebben we zelf nog wel enkele vragen die ik vandaag niet kan beantwoorden.
U weet allemaal dat een tijdje geleden de gemeenten een pak inkomsten hebben gederfd ten gevolge van de liberalisering van de energiemarkt. Ze ontvangen minder dividenden. De toenmalige overheid heeft daarom beslist de gemeenten op een of andere manier te vergoeden. Daartoe is de Eliataks in het leven geroepen Die moet worden betaald door de gezinnen en de bedrijven. In de programmawet is duidelijk bepaald wat die Eliataks precies inhoudt, onder meer wie wat betaalt. Een van de zaken die daarin staan, is dat de taks degressief moet zijn.
Verder is in de mogelijkheid voorzien dat de gewesten vrijstellingen voor die taks kunnen geven. De Vlaamse Regering heeft eind 2007 daarvan gebruik gemaakt om een vrijstelling te geven, waardoor vanaf 1 januari 2008 geen Eliataks meer mag worden geheven. Die vrijstelling wordt gecompenseerd met een bedrag dat de Vlaamse overheid aan de gemeenten betaalt. De Eliataks spijsde het Eliafonds waaruit middelen naar de gemeenten werden overgeheveld, maar vandaag is er dus een vrijstelling.
De vergoedingen die vanaf medio 2004 aan de gemeenten zijn uitbetaald, konden nog niet uit het Eliafonds komen, want dat fonds was toen nog niet gespijsd. De effectieve bijdragen aan het fonds gebeuren pas veertien maanden later. Omdat het fonds in die tussenperiode leeg was, heeft de federale overheid beslist om de distributienetbeheerders te verplichten een voorschot te betalen waarmee het fonds dan moest worden gespijsd.
De vrijstelling van de Vlaamse overheid slaat op de Eliataks die men vanaf 2008 had kunnen innen. De distributienetbeheerders mogen geen taks meer heffen. De Vlaamse Regering heeft geen uitstaans met de afspraken die de federale overheid heeft gemaakt met de distributienetbeheerders over de modaliteiten waaronder het voorschot zou worden terugbetaald. Daarover zijn mij geen afspraken bekend. We weten daar eigenlijk niets van.
Ik weet alleen dat de programmawet van 20 juli 2006 de hefboom bevat. Daarin staan de twee "dozen": de gewone taks en de mogelijkheid voor de federale minister om te voorzien in afspraken over de modaliteiten om dat voorschot van 100 miljoen terug te betalen. Het gaat dus om een probleem tussen de federale overheid en de distributienetbeheerders waar de Vlaamse Regering zich niet zal over uitspreken en waarin we trouwens geen betrokken partij zijn.
Ik ben van de hand Gods geslagen. Een van de vragen gaat over de rol van de Vlaamse overheid tegenover de intercommunales en hun verhouding met de distributienetbeheerders. Ik dacht dat u overal een soort van regeringscommissaris hebt die toezicht uitoefent. Er moet toch ergens zijn beslist om vanaf 1 januari 2008 de taks af te schaffen? Ik las in een e-mail van Siemat Energy dat wat op de factuur de Eliataks wordt genoemd, gewoon van de website is verwijderd. Er is dus een band met de gemeenten.
Ik heb de indruk dat het een begrotingstruc is geweest van de federale overheid om het gat van 100 miljoen euro in het desbetreffende begrotingsjaar dicht te rijden. Ik heb niet veel meer nieuws. Wie houdt zich bezig met de communicatie met de gemeenten en de consumenten? Is dat de federale overheid? Ik blijf op dat punt op mijn honger zitten.
Ik dank de minister voor haar antwoord. Ik leer eruit dat ze nog veel kan leren van haar federale collega's op het vlak van creatief begroten. Vroeger verkocht men gebouwen of werden pensioenfondsen overgenomen. Nu is er een nieuw instrument. De vraag blijft of de Vlaamse overheid een toezicht behoudt op de intercommunales. Wat doen de regeringscommissarissen? Kan men zomaar verschillende tarieven toepassen in de verschillende intercommunales? Wat heeft de Vlaamse overheid hierin te zeggen?
De heer Strackx heeft het woord.
Dit is een echt schoolvoorbeeld van de frustraties die men tegenkomt als men moet werken met verdeelde bevoegdheidspakketten over de federale en Vlaamse overheden. Men had twee weken geleden perfect de kans om het op de onderhandelingstafel te brengen. Men heeft het zelfs geen borrelnootje waard gevonden. Men wordt er nu weer maar eens mee geconfronteerd. Dat gaat zo maar verder, iedere dag in dit parlement. Voortdurend botsen we op niet-homogene bevoegdheidspakketten. Zolang men daar niets aan wil doen, zitten we hier onze tijd te verliezen. Meer wil ik hier niet over zeggen.
De heer Matthijs heeft het woord.
De minister heeft het bij het rechte eind. De gemeenten zouden de Eliaheffing ontvangen vanaf mei, juni 2004. Eind 2004 had men nog altijd niets ontvangen. De federale regering heef toen in de programmawet ingeschreven dat zij een voorschot vroegen van de intercommunales zodat de gemeenten toch nog iets zouden kunnen inschrijven. De Vlaamse Regering compenseert nu de Eliaheffing en de gemeenten krijgen nu de bedragen. Wat nu nog wordt aangerekend door de elektriciteitleveranciers is gewoon de terugbetaling van het voorschot. Zoals de heer Peumans het stelt, het is een recuperatieheffing. De minister heeft het dus volledig bij het rechte eind.
De heer Martens heeft het woord.
De voorschotten die de netbeheerders hebben betaald, waren geen vorm van creatief begroten of een begrotingstruc van de federale overheid. Het is er gekomen op vraag van de gemeenten. Het is goed dat het er nog is gekomen, want de Vlaamse minister bevoegd voor binnenlandse aangelegenheden had toen aan de Vlaamse gemeenten laten weten dat ze mochten rekenen op een tegemoetkoming van de Eliaheffing in het kader van de opmaak van hun begroting van dat jaar. Laat ons blij zijn dat het voorschot er effectief is gekomen.
Voorts is het iets te gemakkelijk te stellen dat we niets te maken hebben met het recupereren van dat voorschot. Het Vlaamse Gewest zetelt ook in het Overlegcomité met de federale overheid en legt samen de spelregels vast. Ik denk niet dat men deze hete aardappel zomaar naar de federale overheid kan doorschuiven. Er moet een oplossing worden gevonden die niet ten koste gaat van de dividenden van de gemeenten, want de gemeenten hebben inderdaad al door de liberalisering van de markt voldoende dividenden en inkomsten verloren, maar het mag evenmin ten koste zijn van de consument.
De minister had een iets voorzichtiger aankondigingsbeleid kunnen voeren en niet met veel bombarie aankondigen dat vanaf 1 januari 2008 de Eliaheffing zou worden afgeschaft. Op dat ogenblik mag men dat niet maar gedeeltelijk afschaffen. Men moet dat dan hard kunnen maken. Ik denk dat u toen wist dat er voorschotten betaald waren die gerecupereerd zouden worden.
Als u ervan uitging dat deze niet gerecupereerd zouden worden, dan staat u eigenlijk toe dat de gemeenten alweer dividenden verliezen. Als de distributienetbeheerders niet de kans krijgen die voorschotten te recupereren, dan zit u weer in de zakken van de lokale besturen. Ik vind het iets te gemakkelijk te zeggen dat dit nu het probleem is van de federale overheid. Het omgekeerde vindt ook plaats: minister Magnette zegt dat dit het probleem van Vlaanderen is en dat hij nu geen juridische basis gaat leggen voor het recupereren van die voorschotten. De burger, de consument en de lokale besturen hebben er geen boodschap aan dat de zwartepiet van de ene overheid naar de andere wordt doorgespeeld. (Applaus bij sp.a-spirit)
Ik zal proberen zo duidelijk mogelijk te antwoorden, hoewel ik dacht al vrij duidelijk te zijn geweest. Het gaat hier over een tariferingsprobleem. Er is een discussie gaande tussen de CREG en de distributienetbeheerders. Vlaanderen is niet bevoegd voor de tarifering.
Mijnheer Martens, u hebt het bij het verkeerde eind. Eind november 2007 heeft Vlaanderen beslist de Eliataks af te schaffen. In de programmawet van 27 december 2004 stond zeer duidelijk te lezen wat die bedragen waren. In november 2007 ging het over 2,50 euro per megawattuur. Vlaanderen heeft die taks afgeschaft. Vlaanderen heeft de gezinnen en bedrijven vrijgesteld en heeft beslist de gemeenten te compenseren. Dat is glashelder. Er is geen speld tussen te krijgen.
Wat de voorschotten betreft die destijds zijn betaald, dat is een afspraak die is gemaakt tussen de distributienetbeheerders en de federale overheid. U wijst erop dat minister Magnette stelt niet bereid te zijn om te voorzien in een grondslag daarvoor. Wel, ik heb die grondslag aangereikt. In de programmawet van 20 juli 2006 staat in artikel 132 dat het de minister is die kan bepalen welke maatregelen moeten worden genomen "met het oog op de recuperatie van de door de distributienetbeheerders enerzijds en de leveranciers anderzijds geprefinancierde bijdrage". Daarmee wil ik maar aantonen dat er een verschil is tussen de beslissing van de Vlaamse Regering om mensen vrij te stellen van de Eliataks en dat zelf te compenseren enerzijds en de voorschotten anderzijds. Dit is apart behandeld. Het is de federale minister die daarover een beslissing moet nemen. Met alle sympathie, maar Vlaanderen staat daar volkomen buiten. (Applaus bij CD&V)
Mevrouw de minister, uw antwoord was erg overtuigend. Het is geen verwijt aan u, maar heel de commotie van de jongste weken wijst erop dat de communicatie allesbehalve duidelijk is geweest. Denken we maar aan een krant als De Tijd, die op de voorpagina berichtte dat er nog steeds een verdoken Eliaheffing wordt geheven. Andere kranten hebben dat bericht dan overgenomen. Men heeft dat voort uitgespit. Dat is geen staaltje van goed bestuur. Mijnheer Martens, het is dan iets te gemakkelijk om de hete aardappel door te spelen aan de Vlaamse Regering. De federale regering heeft wat dat betreft heel duidelijk boter op het hoofd.
Mevrouw de minister, uit uw antwoord blijkt duidelijk waar de verantwoordelijkheid ligt. Ik blijf erbij dat dit creatief begroten was. Daar is ook niets mis mee, want het was niet onwettelijk.
Ik vind niet dat de Vlaamse Regering daar niets mee te maken heeft. Ze heeft toch een bepaald toezicht en dergelijke. Als er verschillende tarieven zijn, dan rijst er toch wel een probleem. Ik vind dat niet kunnen. De Vlaamse Regering moet daar toch wel even naar kijken.
Het incident is gesloten.