Verslag plenaire vergadering
Verslag
Algemene bespreking
Dames en heren, de algemene bespreking is geopend.
De heer Decaluwe, verslaggever, heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, ik verwijs naar het schriftelijke verslag.
De heer Decaluwe heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, geachte collega's, het decreet gaat over boodschappen van algemeen nut (BAN): nuttige informatie voor alle burgers of een toelichting op het beleid van een instelling of een vereniging. Dit zijn althans in theorie en op papier boodschappen van algemeen nut. Deze definitie wordt ook gehanteerd door de VRT.
Deze problematiek is al een paar keer aan bod gekomen in de plenaire vergadering naar aanleiding van actuele vragen van de heer Caron over de boodschap van nagelschimmelinfectie. Een groot deel van de BAN's op de VRT kunnen nog moeilijk geklasseerd worden als boodschappen van algemeen nut. Zulke televisiespotjes mogen in feite geen reclame bevatten maar vaak wordt dit enorm ruim geïnterpreteerd. De heer Vandenbossche had het vanmorgen op een ontbijtvergadering nog over de verwarring van buitenlandse gasten bij het bekijken van die BAN's op een 'reclame-arme' VRT.
Het nieuwe decreet moet de definitie verfijnen maar moet tegelijkertijd de boodschappen van algemeen nut openstellen voor culturele verenigingen. Ik denk dat dit een noodzakelijke wetgevende correctie is. De Mediacommissie van het Vlaams Parlement is niet over één nacht ijs gegaan. Ze is zelfs een paar keer opgeschort om bijkomende vragen toe te laten om misbruiken in de toekomst zoveel mogelijk te beperken. Want de decretale definitie van BAN's wordt nu aangevuld met de bepaling dat boodschappen van sociale en humanitaire verenigingen op geen enkele manier mogen gericht zijn op de commerciële promotie van individuele producten of diensten. De boodschappen van deze verenigingen mogen enkel verband houden met hun opdracht van algemeen belang. Verenigingen met winstoogmerk zijn dus uitgesloten.
Ook de promotie van diensten van vrije beroepen en de imagospot voor een vereniging, met de bedoeling leden te werven, worden geweerd. Op papier en volgens het decreet, maar branchebevorderende boodschappen als 'Vraag raad aan een advocaat' kunnen nog wel.
Mijnheer de minister, we hebben in de commissie enorm veel detailvragen gesteld. U hebt daar ook gedetailleerde antwoorden op gegeven, om het kader, ook met het oog op de controle door de regulator en de regeringscommissaris, duidelijk te maken.
Ik heb de voorbije week opnieuw een boodschap van algemeen nut gezien - ik noem dat eigenlijk een reclamespot - om te komen feesten in Antwerpen. Je ziet mensen een café in- en uitlopen, en dat is op zijn minst een promo om Maes te drinken, want er zijn beelden van café De Pallieter, met op twee plaatsen op de voorgevel in het groot het logo van Maes Pils. Bij de afkondiging verschijnen ook nog logo's van Gazet van Antwerpen en ATV. De vermelding van ATV is nog toegelaten, maar de Gazet van Antwerpen is wel een commercieel product. We kunnen nog discussiëren over de logo's, want we hebben altijd gezegd dat logo's toegelaten zijn om een bepaald evenement aan te kondigen, maar als elke stad in Vlaanderen boodschappen van algemeen nut op de openbare omroep laat uitzenden om er tijdens de kerst- of paasperiode te komen winkelen, rijzen toch vragen. Ik weet niet wat het algemeen nut is om naar Antwerpen te gaan.
Ik geef dit voorbeeld om aan te tonen dat men op dat vlak bijzonder slecht bezig is. Mijnheer de minister, ik zou willen vragen om voor dit specifieke punt - het ontwerp van decreet is nog niet goedgekeurd en we kunnen discussiëren of het eronder valt of niet - aandacht te hebben. Als het de bedoeling is dat dit allemaal kan onder de noemer van boodschap van algemeen nut, hoeft het voor mij niet meer. De commissie was genoodzaakt om die beperkingen te formuleren. De naam boodschap van algemeen nut en de sluikreclame zetten de kijkers te veel op een verkeerd been.
De Vlaamse Audiovisuele Regie, de reclameregie met de VRT als hoofdaandeelhouder, marketeert in de boodschappen van algemeen nut. In haar commerciële brochure promoot de VAR dit instrument als een effectieve boodschap met een zeer grote impact, omdat Eén en Canvas een zeer beperkt aantal commerciële prikkels bevatten en omdat de blokken van korte duur zijn.
Ik heb de moeite genomen om de brochure van de VAR over de boodschappen van algemeen nut te bekijken. Mijnheer de minister, ik vind dat dat gewoon niet kan. Dat is een pure reclamespot. Men kan voor boodschappen van algemeen nut kortingen en premies krijgen: groeipremies, welkomstpremies en als men vijf of zes boodschappen plaatst, krijgt men korting. Dat is dus pure reclame. In de commissie voor Media hebben we destijds voorgesteld om de boodschappen van algemeen nut uit de VAR te halen. De VRT is daar natuurlijk niet toe geneigd, met het simpele argument dat het niet kan omwille van boekhoudkundige redenen. Ik noem dat zever in pakjes. Men kan het perfect anders omschrijven en anders boeken. Dat kan dus geen enkel probleem zijn.
Het is een commerciële brochure, en in combinatie met de spot over Antwerpen, bewijst dit dat de boodschappen van algemeen nut in feite misbruikt worden door de openbare omroep. Het zijn commerciële prikkels, zoals de commerciële brochure van de VAR zelf stelt. Dat klopt, maar het gaat voorbij aan het initiële opzet van de boodschappen van algemeen nut.
Dergelijke, door marketing doordrenkte promotie is voor mij alleen noodzakelijk als een commerciële logica de belangrijkste drijfveer is. Dat klopt voor de VAR, maar geldt initieel zeker niet voor de openbare omroep en absoluut niet voor het instrument van de boodschappen van algemeen nut.
De VRT haalt dus naast haar dotatie inkomsten uit de activiteiten die haar decretaal zijn toegestaan en heeft hieromtrent volledige autonomie. We betwisten dit zeker niet. Buiten haar openbareomroepopdracht kan de VRT ook commerciële activiteiten uitoefenen zoals is vastgelegd in de gecoördineerde mediadecreten. Het was nooit het opzet van de decreetgever dat de BAN zouden worden gecommercialiseerd. Deze niet-commerciële boodschappen worden tegen een lager tarief aangeboden, en te vage bepalingen hebben geleid tot een oneigenlijk gebruik. Dit zijn storende elementen in het al te stroeve Vlaamse medialandschap. De VRT heeft nood aan centen en terecht probeert men de inkomstopportuniteit van de BAN verder te maximaliseren. Dat is het goede recht van de openbare omroep. Het is onze taak om dat in te perken.
De inkomsten uit de BAN stegen vorig jaar tot 9,33 miljoen euro, vier keer meer dan wat in de beheersovereenkomst staat. Is dat ermee in strijd? Neen, want er is geen plafond vastgelegd voor de inkomsten uit de BAN. Wat houdt de VRT tegen om te gaan naar bijvoorbeeld 20 miljoen euro? Dat kan allemaal, maar de vraag is wat we dan nog allemaal te zien zullen krijgen. Door het grote aantal BAN zullen die zichzelf wel ondergraven. Zowel het oneigenlijke gebruik van de BAN als de indirecte oorzaak ervan moeten worden aangepakt. Deze niet-commerciële spotjes met nuttige informatie voor de burger zouden in feite gratis moeten worden uitgezonden. Ik geef dit mee voor de toekomst. Dit is de beste en meest correcte oplossing en de logica zelf. Onder de noemer van de overheidscommunicatie kan dit gemakkelijk, aangezien het publiek de BAN zo al percipieert. Als de VAR zich niet meer moet ontfermen over een commercieel ontkrachte BAN, worden deze niet-commerciële televisiespotjes compleet anders benaderd. Als dit zou gebeuren, moet principieel de Vlaamse Gemeenschap het inkomstenverlies voor onze openbare omroep, die al zware financiële zorgen heeft, dragen. Het gaat erom dat een herpositionering van de BAN de financiële leefbaarheid van onze openbare omroep niet ondergraaft, maar verstevigt. Als het gratis-verhaal van de BAN niet haalbaar blijkt op korte termijn, dan moet er minstens een plafonnering komen voor de BAN-inkomsten en kan dit instrument best uit de VAR worden gehaald.
De heer Stassen heeft het woord.
Mijnheer Caluwe, ik volg uw redenering helemaal. Ik denk dat de budgettaire toestand van de Vlaamse begroting wel in staat moet zijn om dat probleem op te lossen. Het gaat om ongeveer 10 miljoen euro die per jaar op die manier, eigenlijk of oneigenlijk, bij de VRT terechtkomt. Op zich is dat perfect op te lossen bij de herziening van de begroting 2008. Door de omvang van een oneigenlijk gebruik van de BAN, raken de boodschappen van Studio Brussel voor Music For Life of de boodschappen van Artsen Zonder Grenzen wat ondergesneeuwd door commerciële boodschappen. Zo kunnen we aan de VRT duidelijk zeggen: algemeen nut is gratis en we maken daar een regeling voor, en de andere inkomsten compenseren we via de begroting. Dat zou een oplossing kunnen zijn.
De begroting is gisteren goedgekeurd. We kunnen bij de herziening van de begroting bijvoorbeeld een aantal zaken oplossen. Dat kan een heel tijdelijke regeling worden in afwachting van wat er wordt voorbereid door de minister om uw denkspoor, dat ik volg, te installeren.
Mijnheer Stassen, ik heb daarnet gezegd dat dit denkspoor waarschijnlijk niet haalbaar is op korte termijn. Ik ben er wel voorstander van. Ik denk dat dit bij de begrotingscontrole de eerste grote oefening zal zijn. De VRT heeft andere zorgen, maar men zal dit moeten oplossen. Het zal een enorme opgave zijn voor de minister bij de begrotingscontrole.
Ik weet echter niet of een en ander te combineren is. Als men er middelen aan geeft, heb ik daar geen probleem mee, maar ik heb er geen zicht op of men die middelen geeft. Ik herhaal het: aan die mogelijkheid moet stilaan worden gedacht. Misschien kan er in een eerste fase sprake zijn van een plafonnering. Dan moet worden bekeken hoe dat moet worden gecompenseerd. Ik wil die mogelijkheid immers niet naar voren schuiven om de financiële leefbaarheid van de VRT voort onder druk te zetten. Ik vind echter wel dat er we in de komende periode over moeten nadenken om hier toch iets aan te doen. Ik weet niet of er in begrotingscontrole al ruimte voor is. Ik denk dat er ruimte zal moeten worden gecreëerd om andere elementen op te vangen binnen de financiële gegevenheid van de VRT.
Met voldoende financiële middelen - wat vanzelfsprekend ook de opdracht zal zijn van de begrotingscontrole 2008 - en een aantal hefbomen, moet de VRT haar opdracht als openbare omroepen goed voort kunnen waarmaken. De gemengde financieringsvorm, met een dotatie en commerciële inkomsten, blijft weliswaar een moeilijke evenwichtsoefening. Dat moeten we erkennen. Er bestaat weliswaar geen pax media, maar de commerciële sector is hier gevoelig voor. Denken we maar aan de prijsdumping van die boodschappen van algemeen nut. Vergelijken we de prijzen van vergelijkbare boodschappen aan Franstalige en Vlaamse zijde, dan is er sprake van sterke verschillen: vandaar de nervositeit van de commerciële omroepen. Als we daaraan geleidelijk aan iets willen doen, dan is het onze stelling dat het inkomstenverlies moet worden opgevangen. Dat zal waarschijnlijk stof zijn voor komende besprekingen, zowel met betrekking tot de beheersovereenkomst als met betrekking tot de begroting. Dat moet het principe zijn. Pas dan zullen we kunnen praten over echte boodschappen van algemeen nut en zullen we de commerciële druk wegnemen.
Mijnheer de minister, we zien dit ontwerp dus als een eerste stap in de operatie om die boodschappen van algemeen nut te herleiden tot hun juiste proporties. Daarom zullen we het ontwerp goedkeuren. Wellicht zal de regulator stof vinden in ons schriftelijke verslag en in de rapporten van de regeringscommissaris. Hopelijk zal er binnen een jaar opnieuw sprake kunnen zijn van een klein debat of een evaluatie. (Applaus)
De heer Caron heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, geachte leden, ik wil één aanknopingspunt van dit ontwerp van decreet nog eens extra in de verf zetten. Door deze decreetswijziging laten we de mogelijkheid dat culturele evenementen - en dan hebben we het over de niet-commerciële wereld - die geen geld hebben om reclametijd te kopen op commerciële zenders of breed te adverteren in de kranten, tegen een betaalbare prijs kunnen deelnemen aan die boodschappen van algemeen nut. De gesubsidieerde cultuur in Vlaanderen is immers daadwerkelijk van algemeen nut. Dat is ook de bedoeling. Cultuur wordt ook met die bedoeling gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap. Parallel daarmee kunnen ze dus tegen een betaalbaar tarief deel uitmaken van die boodschappen van de openbare omroep. In het verleden was dat niet mogelijk. Ik wil dat onderstrepen. Dat is immers een heel belangrijke stap voorwaarts. Ik hoop dat de culturele sector daar gebruik van kan maken en dat men elkaar vindt. Voor cultuur blijft dit immers uiteindelijk een duur instrument. Die spots moeten tenslotte worden gemaakt. Zoals de heer Decaluwe echter opmerkt, zal de mogelijkheid dat sponsorlogo's een plaats krijgen bij die culturele evenementen - zij het dat dit beperkt moet worden gehouden - die toegang creëren en zo ook bijdragen tot een bredere en meer diepgaande cultuurparticipatie. Het zal er hopelijk toe leiden dat mensen deelnemen aan culturele activiteiten waaraan ze vandaag niet deelnemen. Zowel voor de omroep als voor de cultuurmaker - artiest en organisatie - en het publiek is dat een win-winsituatie.
Wat de andere facetten betreft, kan ik me grotendeels aansluiten bij de heer Decaluwe. We moeten een aantal achterpoortjes, die soms veeleer achterdeuren zijn, sluiten om het publiek duidelijk te maken wat een boodschap van algemeen nut is. Ik heb hier vroeger, naar aanleiding van een actuele vraag, ook al op gewezen. De kijker moet weten wat er wordt bedoeld met algemeen nut. Ik heb die laatste spot niet gezien, maar de heer Decaluwe zal wel gelijk hebben: sommige dingen die te zien waren, zijn niet van algemeen nut.
De discussie in de commissie en het antwoord van de minister hebben de tekst van het decreet voldoende verduidelijkt. Nu is de situatie helder, en daar ben ik blij om.
Op een bepaald moment leek het er immers op dat de boodschappen van algemeen nut oneigenlijk gebruikt werden, namelijk als extra financieringskanaal voor de openbare omroep. Dat kan niet de bedoeling zijn, want boodschappen van algemeen nut zijn boodschappen, punt uit.
Natuurlijk mogen we niet blind zijn voor het probleem van de financiering van de openbare omroep. De minister heeft al aangekondigd dat indien nodig in extra middelen voor de VRT moet worden voorzien. Die discussie zullen we nu niet voeren, ik wou er alleen op wijzen dat het oneigenlijke gebruik van de BAN dit probleem aan het licht bracht. Daar moeten we op een ander moment een oplossing voor vinden.
De heer Decaluwe suggereert een aparte boekhouding waardoor de BAN boekhoudkundig apart zichtbaar worden, los van de reclame en van de VRT-boekhouding. Ik weet dat hij dit goed bedoelt, maar het is geen goed signaal. Ik heb begrepen dat het voor Europa technisch niet kan, en bovendien toont de jaarrekening voldoende duidelijk wat de specifieke inkomstenbronnen van de VRT zijn.
Ik deel wel de bekommernis dat de BAN geen vorm van verkapte reclame mogen zijn, maar de minister heeft duidelijk gezegd dat de regeringscommissaris in de raad van bestuur van de omroep aan hem en aan het parlement zal rapporteren hoe de inkomsten evolueren en wat de gedragslijnen zullen zijn. We mogen voldoende vertrouwen op onze eigen mensen en ons eigen instrumentarium.
De heer Decaluwe heeft het woord.
Mijnheer Caron, ik ben het gedeeltelijk met u eens, maar het argument dat het niet mag van Europa, klopt niet. Ik heb dit eens laten onderzoeken en het is compleet onjuist dat Europa verbiedt dat we een apart instrument creëren waarmee we alles duidelijk zien in de boekhouding. Wellicht hebben de mensen van de VAR dit verzonnen, want zij dreigen inkomsten te verliezen.
Minister Bourgeois heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, we mogen twee zaken niet verwarren. Europa eist een gescheiden boekhouding tussen wat commercieel en niet-commercieel is. Iets anders is de vraag naar de oprichting van een aparte entiteit met een eigen boekhouding voor de boodschappen van algemeen nut. Theoretisch kan dit. Ik heb in de commissie al opgemerkt dat ik me grote vragen stel bij de operationaliteit, de leefbaarheid en de opportuniteit van een dergelijke aparte entiteit met een eigen boekhouding, maar het Europees argument speelt hier niet.
Ik herhaal dat Europa wel een strikt gescheiden boekhouding eist, maar daaraan heeft de VRT zich al geconformeerd.
Dat is duidelijk.
Er zal gerapporteerd worden. We zullen wel zien hoe het verder loopt.
Ik sluit af. Het is belangrijk dat het duidelijk is wat reclame is en wat een boodschap van algemeen nut is.
Bovendien moet het kanaal van de BAN een belangrijke toegang zijn voor culturele evenementen, want dat is 'algemeen nut' in een drievoudige betekenis. (Applaus)
Mevrouw de voorzitter, dames en heren, ik houd het heel kort, want we hebben in de commissie inderdaad de kans gekregen om hier heel uitvoerig over te discussiëren. Het was een interessante discussie en ook de opschorting om de dingen uit te klaren, is een goede zaak geweest. Die heeft ons immers toegelaten om een aantal zaken scherp te stellen.
Ik herinner u kort aan het opzet van dit ontwerp van decreet. In de eerste plaats wilden we ingaan op de vraag die naar aanleiding van de cultuurdelta door de culturele sector werd gesteld om ook boodschappen van algemeen nut te mogen brengen. We hebben het zo geformuleerd dat culturele verenigingen die erkend of gesubsidieerd zijn door de overheid, toegelaten kunnen worden tot de BAN.
Ik heb van de gelegenheid gebruik gemaakt om de definitie en het artikel over de boodschappen van algemeen nut uitgaande van humanitaire, sociale en welzijnsverenigingen aan te scherpen.
Daar is heel uitdrukkelijk bij bepaald - en dat is uitgeklaard in de commissie - dat die boodschappen verband moeten houden met hun opdracht van algemeen belang. Bovendien mogen zij niet strekken tot promotie van individuele producten of diensten. De culturele verenigingen mogen wel individuele producten promoten omdat het voor hen precies over dat product gaat. Een festival of evenement bijvoorbeeld mogen ze promoten, want anders heeft de BAN voor erkende culturele verenigingen geen nut.
We hebben van de discussie gebruik gemaakt om de BAN van de overheid in de brede zin van het woord duidelijk te stellen. Ik kreeg bijvoorbeeld de vraag over BAN van een zuivere intercommunale. Ik heb erop gewezen dat de BAN alleen toegelaten zijn om het beleid te promoten, en op uitdrukkelijke voorwaarde dat het niet gaat om diensten of producten die ook door de particuliere sector geleverd worden. In het ontwerp van decreet is dat lichtjes anders geformuleerd: "waargenomen worden door de privésector".
Is dit nu allemaal heel helder en sluitend? Ik geloof dat we vooruitgang geboekt hebben. Ik heb aan de mensen van het ARKADE-project gevraagd om in het licht van de hele herziening uit te zoeken of we een en ander niet beter kunnen formuleren. Ik heb daar zelf legistiek-juridisch nog vragen bij. Het was echter niet de opzet van dit ontwerp van decreet om dit nu helemaal te gaan herschrijven.
Tot slot bracht de heer Decaluwe een fundamenteel punt aan, waarop ook in de plenaire vergadering is ingegaan. Het financieringsmechanisme van de VRT is een gemengd mechanisme en voor een niet onbelangrijk deel gebaseerd op die inkomsten van de BAN. We kunnen daarover praten, maar dan moeten we het ook hebben over de financiering van de VRT. De BAN brengen de VRT jaarlijks een kleine 10 miljoen euro op. Als we dat afschaffen, moeten we in andere financiering voorzien. Ik ben niet bereid om de BAN af te schaffen of gratis te maken en de financiële gevolgen aan de VRT zelf over te laten. Dat kan niet de bedoeling zijn.
Dit debat stelt sommige zaken in een scherp daglicht. Zoals de heer Decaluwe zei, zullen we dat vandaag niet allemaal oplossen. De eerste noot die we moeten kraken, is die van de evaluatie van het financieringsmechanisme in het kader van de beheersovereenkomst. Die komt eraan naar aanleiding van de begrotingscontrole 2008. Ik heb daar al uitspraken over gedaan. Dat is dan een bijkomend debat dat op latere datum zal worden gevoerd. Ik denk dat we het erover eens zijn dat we nu niet ondoordacht mogen optreden. Dat zou enorme gevolgen hebben voor de financiering van de VRT. Dat zou onaanvaardbaar zijn.
Mijnheer de minister, de BAN van de stad Antwerpen zijn voor mij geen boodschappen van algemeen nut. We moeten ervoor zorgen dat dat niet escaleert rond Pasen. Ik hoop dat u dat onderzoekt.
Ik heb die BAN niet gezien. Ik heb het in de commissie al gezegd, het is niet aan mij om op elke zaak apart in te gaan. Ik ga niet in de casuïstiek treden. Ik ben niet de instantie die daarover moet oordelen, dat is de taak van de VRM. De VRM kan dat ambtshalve of op aangifte doen. Men moet zelfs geen belang hebben om de feiten aan te kaarten bij de VRM.
Ik ben ervan overtuigd dat de VRM de commissiedebatten aandachtig gevolgd heeft en het verslag zal lezen. De VRM kent zijn taak, en moet daarop toezien. Naar aanleiding van een vraag over de controle heb ik erop gewezen dat het niet nodig is daarover een nieuwe decretale bepaling in te voeren. De VRM heeft immers de opdracht toezicht te houden op de naleving van de decreten, met inbegrip van deze kwestie.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De algemene bespreking is gesloten.
Artikelsgewijze bespreking
De voorzitter: Dames en heren, aan de orde is de artikelsgewijze bespreking van het ontwerp van decreet. (Zie Parl. St. Vl. Parl. 2006-07, nr. 1301/1).
De artikelen 1 tot en met 4 worden zonder opmerkingen aangenomen.De artikelsgewijze bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het ontwerp van decreet houden.