Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de geplande fusie tussen Suez en Gaz de France en de gevolgen ervan voor de Vlaamse energiemarkt
Verslag
De heer Verreycken heeft het woord.
Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, geachte leden, ten zuiden van Brussel, in Waterloo, staat er een groot standbeeld van een leeuw, dat een memorabele overwinning op het Franse leger gedenkt. De muil ervan is gericht naar het zuiden. Het is in feite een blijvende oproep aan de Nederlandstalige gewesten om argwanend te zijn ten overstaan van de machtsaspiraties van Frankrijk.
Het is een toepasselijk symbool voor de kwestie die voorligt, namelijk het dossier van de aangekondigde fusie tussen Suez en Gaz de France. Het is duidelijk dat in Vlaanderen anno 2006 de energievoorziening zowel voor de burgers als voor de bedrijven van cruciaal belang is. Ik herinner me dat, toen we hier een tijdje geleden, in het kader van de vrije markt en de Europese eenmaking, het dossier bespraken van de overname van Electrabel door Suez, mijn fractie de enige was die daar zeer grote bedenkingen bij had. Er werden links en rechts nog wel een paar vraagtekens gezet, maar uiteindelijk besliste deze meerderheid toch om de gemeenten de opdracht te geven hun aandelen in de intercommunales te verkopen aan Suez. Ik herinner me goed dat toen de werking van de vrije markt als argument werd aangehaald.
Vandaag is de volgende fase ingetreden. We zien hoe in Frankrijk wordt gedacht over de werking van die vrije markt. Toen er een Italiaans bod kwam op een grote Franse groep, namelijk Suez, hebben de Fransen meteen zeer duidelijk 'non' gezegd. Voor hen zou dit in geen geval gebeuren. Ze hebben onmiddellijk een bliksemsnelle fusieoperatie opgezet met Gaz de France om die Italiaanse invloed op wat zij niet ten onrechte een strategische sector noemen, tegen te gaan.
Het gevolg is dat de zeer voorzichtige liberalisering die hier met veel problemen en met veel vallen en opstaan was ingezet, in feite compleet is onderuitgehaald. Ik citeer de voorzitter van de VREG: 'Er dreigt nu een toestand te ontstaan die erger is dan die voor de liberalisering.' De monopoliepositie van Electrabel, die al erg was, wordt in feite nog uitgebreid.
Ik ben ervan overtuigd dat dit dossier niet enkel een economisch dossier is. Het gaat hier niet alleen over evoluties van vennootschappen. Dit is een politiek dossier, en ik ben blij dat dit vandaag ook in Knack wordt geschreven. We zijn het slachtoffer van politieke beslissingen van Franse politici. Mijnheer de minister, ik meen dus dat er ook een politiek antwoord moet komen. Het is trouwens opmerkelijk dat deze aanval op onze energiesector niet los staat van andere evoluties. Een ING-studie stelt dat sinds 1995 van alle Belgische aandelen die zijn opgekocht er 4 percent naar Nederland is gegaan, 8 percent naar Duitsland en maar liefst 88 percent naar Frankrijk. Dit is dus wel degelijk een politieke operatie, waarbij we door Frankrijk dreigen te worden gekoloniseerd, maar deze keer economisch.
Mijnheer de minister, veroordeelt de Vlaamse Regering heel duidelijk de monopoliepositie die deze fusie creëert op onze energiemarkt? Veroordeelt de Vlaamse Regering dus ook in feite de al te lakse houding van de federale minister van Energie, die, als ik de verklaringen van de heer Davignon in TerZake mag geloven, blijkbaar een van de laatsten was om op de hoogte te worden gebracht van heel deze operatie? Zo blijkt dat premier Verhofstadt al veel langer op de hoogte was en er in feite niet echt problemen mee had.
Dit dossier evolueert snel. In een persbericht van Belga wordt gesteld dat de gewestoverheden en de federale regering, dus uzelf en premier Verhofstadt, een gezamenlijk standpunt hebben ingenomen. Premier Verhofstadt stelt: 'Ons land is niet opgewassen tegen de consolidatiebewegingen die bezig zijn op de Europese markt, en dat hoeft ook niet.' Voor premier Verhofstadt is er dus geen enkel probleem. De monopoliepositie die nu wordt gecreëerd op onze markt en waardoor we qua energie afhankelijk worden van Parijs, is geen probleem, aldus de premier. Ik veronderstel dat zijn standpunt ook het uwe is.
De monopoliepositie die nu op onze markt wordt gecreëerd, waardoor we qua energie afhankelijk worden van Parijs, is voor de heer Verhofstadt geen probleem. En dat is, zo wordt althans aangekondigd, ook het gezamenlijke standpunt. Mijnheer de minister, ik heb begrepen dat u hier onlangs toch wat kritischer tegenover stond. Is het wel uw standpunt dat vandaag door Belga wordt vertolkt?
Er wordt ook gezegd dat ons land niets meer zal doen dan de Europese Commissie eens vragen om bij haar analyse rekening te houden met de Belgische situatie. Ik neem aan dat de Europese Commissie dat automatisch zal doen. Zal de Vlaamse Regering echter zelf uitdrukkelijk een klacht indienen bij de Europese Commissie om de belangen van Vlaanderen te verdedigen? Zult u ook een klacht indienen bij de Belgische mededingingsinstanties die hier eventueel ook nog een stokje voor kunnen steken?
Het niet aangewezen dat we ons zomaar neerleggen bij dit dossier, zoals de heer Verhofstadt zegt. Het is daarentegen nodig een duidelijk standpunt in te nemen. Ons nationaal symbool is een leeuw, net zoals die van Waterloo. Dat is een dier dat erom bekend staat veel te slapen, maar ook wakker te worden als het echt noodzakelijk is. Welnu, ik vraag u die Vlaamse leeuw voor één keer niet de heer Verhofstadt achterna te laten huppelen, maar in de richting van het zuiden te laten brullen. (Applaus bij het Vlaams Belang)
De heer Martens heeft het woord.
Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, mijn vraag gaat over hetzelfde thema. De Vlaamse regulator voor de elektriciteits- en gasmarkt publiceert met de regelmaat van een klok cijfers over de prijsevolutie van de stroom voor de Vlaamse gezinnen en kleinverbruikers. Daaruit blijkt dat de vrijmaking van de markt en de vrije keuze van een leverancier die sinds enkele jaren in Vlaanderen bestaan, ontegensprekelijk hebben geleid tot een neerwaartse druk op de prijzen.
In Vlaanderen betaalt een gezin gemiddeld minder dan voor de vrijmaking van de markt, ondanks het feit dat de brandstofprijzen serieus zijn gestegen. Zeker indien een Vlaams gezin kiest voor een nieuwe speler op de markt, kan het een serieus prijsvoordeel boeken. Als we de evolutie van de prijzen in Vlaanderen vergelijken met die in Wallonië, waar de markt nog niet vrijgemaakt is, dan blijkt dat de snellere liberalisering van de markt Vlaanderen zeker geen windeieren heeft gelegd en dat de gemiddelde elektriciteits- en gastarieven in Vlaanderen lager zijn dan die in Wallonië.
Uiteraard is het maar de vraag of die situatie kan blijven duren. Zullen de Vlaamse gezinnen en bedrijven straks nog wel een vrije keuze van stroom- of gasleverancier hebben? Immers, met de aangekondigde fusie van Suez en Gaz de France komt nagenoeg heel het productiepark van elektriciteit in ons land terecht in de handen van één groep. Momenteel hebben we nog een oligopolie van SPE enerzijds en Electrabel anderzijds, maar op het vlak van de leveranciers is de keuze nog ruimer.
We kunnen als leverancier nu kiezen tussen bijvoorbeeld Luminus, Citypower of Electrabel Customer Solutions, maar die drie leveranciers komen straks ook terecht onder één vlag. Hetzelfde geldt voor gas. Momenteel kunnen bedrijven Gaz de France en Distrigas tegenover elkaar uitspelen, maar straks als de fusie tussen Suez en Gaz de France doorgaat, is ook die keuzemogelijkheid er niet meer. Als de vrije keuze er niet meer is, dan zal ook de neerwaartse druk op de prijzen als gevolg van de concurrentie vervallen. We dreigen dan terecht te komen in een scenario waarin zowel de stroom- als de gasprijzen zullen stijgen.
Mijnheer de minister, ik heb begrepen dat ook u zich over die situatie zorgen maakt, althans dat stond vorige week in de krant. Vanmorgen heeft een onderhoud plaatsgevonden met enkele van uw collega's, de ministers van de andere gewesten en premier Verhofstadt, om het overleg met de heer Mestrallet en met de baas van Gaz de France, dat morgen plaatsvindt, voor te bereiden. Maar kan zo'n overleg wel voldoende opleveren?
Ik vraag me af of zo'n nieuwe mammoet wel getemd kan worden via canapépolitiek of een gentlemen's agreement waarbij men volledig is overgeleverd aan de goodwill van de tegenspeler.
Ik meen dat er ook wettelijke maatregelen nodig zullen zijn om de markt te dwingen om vrij te zijn, om de vrije leverancierskeuze en de vrije concurrentie op vlak van stroomproductie en ‑levering te garanderen. Daarvoor zijn er verschillende mogelijkheden. Ik heb samen met de heer Willems in de Senaat een wetsvoorstel ingediend om nieuwe investeringskansen op de markt vrij te houden voor nieuwe spelers en om te voorkomen dat de dominante kolos, die nog zal groeien door de overname van SPE, nog dominanter wordt en bijkomende productiecentrales bouwt.
De federale regering heeft tijdens de superministerraad te Gembloux afgesproken dat Electrabel een kwart van zijn productiecapaciteit moet veilen in de vorm van virtuele productiecapaciteit. Daarvan is spijtig genoeg nog maar weinig in huis gekomen. U moet meer doen dan bij premier Verhofstadt aandringen op maatregelen die via een vrijwillige overeenkomst met de heer Mestrallet in een nieuwe 'pax electrica' kunnen worden opgenomen. De federale overheid moet wel degelijk harde, wettelijke maatregelen nemen om de vrije concurrentie te garanderen en om er op die manier voor te zorgen dat er een neerwaartse druk op de prijzen kan blijven bestaan.
Mijnheer de minister, we moeten niet alleen proberen om de verdere concentratie op het vlak van productie en levering tegen te gaan, maar we moeten er ook voor zorgen dat we verder gaan op het vlak van de ontvlechting van activiteiten tussen productie, transport, distributie en levering. In een recent rapport van de Europese Commissie wordt het probleem aangekaart dat producenten en leveranciers nog altijd dominante strategische posities innemen in het beheer van de netten: het hoogspanningsnet, het aardgasnet en het distributienet. We moeten daar ook in ons land komaf mee maken. Als er op het vlak van de productie een zodanig grote concentratie is, is het van dermate groot belang dat het beheer van de netten op een onafhankelijke wijze kan gebeuren en dat de toegang tot die netten voor alle leveranciers op een eerlijke manier kan worden gegarandeerd.
Ik herinner u nogmaals aan de motie van aanbeveling die we naar aanleiding van een actualiteitsdebat in dit halfrond hebben goedgekeurd en waarin we de Vlaamse Regering aanmanen om het belang van producenten en leveranciers in het beheer van de distributienetten verder te doen afbouwen tot onder de blokkeringsminderheid. Uiteraard geldt hetzelfde voor het beheer van het aardgasnet-Fluxys. Suez en Gaz de France zouden wat ons betreft moeten worden teruggedrongen tot onder de blokkeringsminderheid. Hetzelfde geldt ook voor het hoogspanningsnet-Elia. We moeten niet enkel in de richting van de federale overheid kijken, want voor wat het distributienet betreft kan en moet de Vlaamse Regering zelf stappen zetten. Ze moet Suez terugdringen tot onder de blokkeringsminderheid zodat de strategische beslissingen over het beheer van het net niet langer geblokkeerd kunnen worden. Er moet een eerlijke toegang tot het net worden gegarandeerd voor de verschillende spelers en leveranciers.
Minister Peeters heeft het woord.
Mijnheer de voorzitter, dames en heren, we kunnen minstens vaststellen dat de leeuw waakzaam is. Zondag werd bekendgemaakt dat de Franse regering een beslissing heeft genomen en dat ook Suez en Gaz de France een beslissing hebben genomen om te fusioneren. We hebben duidelijk en vrij snel laten weten dat deze evolutie, deze bijkomende en nieuwe fusie, een zorgwekkende situatie zal creëren in Vlaanderen. Op maandag 27 februari heb ik mijn federale collega, de heer Verwilghen, proberen te bereiken. Op een bepaald moment ben ik daarin geslaagd en heb ik hem gevraagd hoe de vork in de steel zat. (Opmerkingen van de heer Francis Vermeiren)
Ik bedoel daarmee dat het gelukt is: ik heb hem kunnen bereiken. Ik bespaar u de details.
Dat doet niet terzake. We hebben afgesproken dat ik hem mijn pertinente vragen ook schriftelijk zou stellen. Mijn vragen hebben niet alleen betrekking op de monopoliesituatie, maar ook op het gebrek aan concurrentie, de gevolgen voor de tarifering en de bevoorrading op korte en op lange termijn, mijnheer Martens. Ik wil de minister van Economie vragen hoe het zit met de mededinging en welke initiatieven de mededingingsautoriteiten zouden nemen, of België deze zaak aanhangig zou maken bij de raad en daar verder de discussie zou voeren. Deze vragen zijn gesteld.
We hebben vanmorgen met de premier, met mijn federale collega en de ministers van de regio's verder van gedachten gewisseld. Het is zonneklaar dat deze mogelijke fusie ons terug bij de oude situatie kan brengen, namelijk die van het monopolie. In de eerste plaats moeten de Europese mededingingsautoriteiten daar hun zeg over doen. Europees commissaris Kroes zal daar een uitspraak over doen. Dat werd ons vanmorgen bevestigd.
Het blijft de vraag welke afspraken de vorige keer werden gemaakt naar aanleiding van de fusie tussen Electrabel en Suez. Dat is de pax electrica waar u naar verwijst. Begin deze week werden drie sites met een capaciteit van 500 megawatt op de markt gebracht. Vanmorgen is gezegd dat de verkoop onverkort zou plaatsvinden. Normaliter zou die 500 megawatt in september op de beurs gebracht worden.
We hebben ook de Eliaheffing, Publigas en Fluxys bekeken. Als de fusie plaatsvindt, heeft dat gevolgen voor de gasmarkt. Het was de afspraak om de participatie in Fluxys van 21,5 percent op te trekken naar 37,5 percent. Toen heeft Suez gezegd dat het daar de meerderheid wou behouden. Dat is nu opnieuw aan de orde.
Nog belangrijker is de bevoorrading en de hub van de haven van Zeebrugge. Ik vraag me af hoe die zal evolueren als die operatie plaatsvindt. U weet dat het Franse FOS de mogelijkheden van bevoorrading verder zal ontwikkelen. Dat zal enorme gevolgen hebben voor Vlaanderen. Wij willen dus garanties voor Zeebrugge.
We hebben gesproken over onze knowhow inzake kernenergie, gesitueerd in de Kempen. Ik heb gevraagd of daarover gesproken zal worden, of men bereid zal zijn om die knowhow in rekening te nemen, hoe de heer Mestrallet daar zal naar kijken. De afspraak is duidelijk: de premier brengt al die elementen ter sprake in het onderhoud met de heer Mestrallet. Daarna volgt er een terugkoppeling, en op basis daarvan zullen we verder onze positie innemen en gesprekken voeren. Dit is allemaal van het grootste belang voor Vlaanderen, niet alleen inzake elektriciteit, maar ook inzake gas, de monopoliesituatie, de participatie in Elia en Fluxys en de gemengde intercommunales. We moeten dit opnieuw bekijken, we moeten bijkomende stappen zetten en bijkomende maatregelen treffen.
Dat is deze morgen allemaal aan bod gekomen, en het zal ook de volgende dagen nog aan bod komen. Het is heel belangrijk om de reactie van mevrouw Nelly Kroes af te wachten, of ze bijkomende voorwaarden zal opleggen. We moeten verder heel duidelijke stappen zetten en we moeten brullen en bijten als de tijd rijp is. (Applaus bij CD&V)
Mijnheer de minister, u verwijst naar ons geliefde dier, maar eerlijk gezegd heb ik nog geen gebrul gehoord. Het is veeleer een braaf welpje dat morgen op bezoek gaat bij de topmensen van Suez en Gaz de France. Uw verklaringen blijven hangen in de vrijblijvendheid.
U zegt opnieuw dat de situatie zorgwekkend is. U wenst garanties, maar u weet dat dat relatief is. Als u dat vraagt van een privé-bedrijf, kunt u alleen hopen op goodwill. De strategie van dit soort bedrijven reikt meestal verder dan de horizon van de meeste politici. U hebt het ook over terugkoppeling. Ik vind dat allemaal te vrijblijvend. De indruk is dat u wacht en hoopt op een initiatief van mevrouw Kroes. Dat kunt u doen, maar u schakelt zich dan in in de strategie van ons land ten aanzien van Electrabel gedurende de afgelopen 20 jaar. We hebben altijd aan de kant staan toekijken en geen enkel initiatief genomen om een deel van onze elektriciteitsvoorziening te verankeren in Vlaanderen. De ultieme consequentie is nu dat we een Franse kolonie worden.
Ik roep de Vlaamse Regering op om zelf de nodige stappen te zetten en een klacht te formuleren bij de Europese instanties, en een procedure te starten bij de Belgische mededingingsautoriteiten, die ook voor een deel bevoegd zijn. Onze fractie zal dit dossier met de grootste aandacht volgen en nagaan welke klachten kunnen worden geformuleerd en welke procedures kunnen worden gevolgd. Als het over Europese mededinging gaat, kunnen niet alleen de nationale instanties, maar ook particulieren klachten indienen. We betreuren dat de Vlaamse Regering enkel de kat uit de boom kijkt en hoopt en wacht tot Europa iets onderneemt. (Applaus bij het Vlaams Belang)
Mijnheer de minister, we moeten wat proactiever zijn en niet berusten in een afwachtende houding tot de Europese mededingingsautoriteiten bepaalde maatregelen opleggen, of tot premier Verhofstadt klaar is met zijn gesprek met de heer Mestrallet. Van de vorige pax electrica is bijna niets in huis gekomen.
Electrabel zal nu vrijwillig drie productiesites in het uitstalraam zetten. Op die sites heeft nooit een centrale gestaan. Dat is niet zonder reden. Die sites hebben geen aansluiting op het hoogspannings- en aardgasnet. Er is twijfel of er voldoende koelwater aanwezig is. Elia, de hoogspanningsnetbeheerder, moet nog kijken of op die plaatsen een nieuwe productieinstallatie in het net integreerbaar is. Dat is vrij mager.
De 500 megawatt die Electrabel naar de stroombeurs Belpex zou brengen, is veel minder dan de 1.200 megawatt die de raad voor mededinging verplicht als te veilen capaciteit heeft opgelegd, en nog veel minder dan de 5.800 megawatt die in een studie van Deloitte werd vooruitgeschoven om een vrije marktwerking mogelijk te maken.
Ik vraag me af of de berg morgen niet opnieuw een muis zal baren. Zouden we er niet beter aan doen om onze ongerustheid kenbaar te maken aan de Europese mededingingsautoriteiten en de Europees Commissaris en aan de federale regering en aan Europa zeer concrete maatregelen voorstellen om de concurrentie op vlak van productie en levering te versterken? We moeten zelf constructieve voorstellen doen om het productiemonopolie aan te pakken en de ontvlechting van activiteiten te kunnen voortzetten. Wat dat laatste betreft, vind ik het positief dat u zegt dat Suez in het kader van de vorige pax electrica weliswaar niet bereid was om zijn meerderheid in Fluxys af te bouwen, maar dat dit nu opnieuw moet worden bekeken. Daarbij moeten we duidelijk maken dat het niet langer kan dat Suez en straks de nieuwe fusiemaatschappij in het beheer van een natuurlijk monopolie als een aardgasnet, meer dan de helft van de bestuursmandaten invult en een volledige zeggenschap heeft over alle strategische beslissingen die over dat aardgasnet moeten worden genomen.
Mijnheer Verreycken, Europa is dit dossier momenteel zelf aan het bekijken, dus is het niet nodig om een klacht neer te leggen. Mevrouw Neelie Kroes zal daar uitspraken over doen.
Mijnheer Martens, de federale regering speelt met de bevoegdheden waarover ze beschikt een belangrijke rol in dit dossier. Vanuit Vlaanderen moeten we eensgezind en samen met de andere regio's een standpunt innemen omdat dat ons zal versterken. Gaandeweg zullen we discussiëren over de belangen die we vanmorgen reeds op tafel hebben gelegd en daar verder invulling aan geven. Alleen initiatieven nemen vanuit Vlaanderen, los van de federale en andere collega's, zou onze positie alleen verzwakken.
Het incident is gesloten.