Verslag plenaire vergadering
Voorstel van bijzonder decreet houdende vaststelling van de Vlaamse nationale kieskring voor de verkiezing van het Vlaams Parlement
Voorstel van bijzonder decreet houdende de oprichting van één Vlaamse nationale kieskring met regionale correcties voor de verkiezingen van het Vlaams Parlement
Verslag
VOORSTELLEN VAN BIJZONDER DECREET
Kieskringen voor de verkiezingen van het Vlaams Parlement
Algemene bespreking (Voortzetting)
De voorzitter : Aan de orde is de voortzetting van de algemene bespreking van het voorstel van bijzonder decreet van de heren Van Dijck, Loones en Vandenbroeke houdende wijziging van de gewone wet van 16 juli 1993 tot vervollediging van de federale staatsstructuur, wat betreft de kieskringen voor de verkiezingen van het Vlaams Parlement, het voorstel van bijzonder decreet van de heer Van Grembergen c.s. houdende vaststelling van de Vlaamse nationale kieskring voor de verkiezing van het Vlaams Parlement en het voorstel van bijzonder decreet van de heren Dewinter, Van Nieuwenhuysen, Van Overmeire, Van Hauthem en Penris en mevrouw Dillen houdende de oprichting van één Vlaamse nationale kieskring met regionale correcties voor de verkiezingen van het Vlaams Parlement.
Ik stel vast dat de minister-president niet meer aanwezig is. Misschien heeft dat te maken met het feit dat we onze agenda afwerken zoals afgesproken.
We leven in eigenaardige tijden. Terwijl een aantal belangrijke federale debatten, onder meer over de vergrijzing en over de toestand van de sociale zekerheid, worden uitgesteld tot na de verkiezingen, wordt alles wat te maken heeft met de electorale strijd in gestrekte draf afgehandeld in de verschillende parlementen. Ik vraag me af of dit goed is voor de democratie.
Als dan toch de problematiek van verkiezingen bespreekt, dan kan men ook het hebben over een zaak waarover veel fracties het eens zijn en waarover het Arbitragehof zeer duidelijk was, namelijk de dubbele kandidatuurstelling. Dat gebeurt echter niet.
Binnen de paars-groene federale regering bestond er een traditie om de zaken die op federaal niveau werden beslist, maar die repercussies hadden voor Vlaanderen, te bespreken met de partners in het parlement, maar zeker in de regering op Vlaams niveau. In dit dossier is dat niet gebeurd. Op federaal niveau werd een akkoord afgesloten over de Vlaamse verkiezingen terwijl twee van de partners in de Vlaamse regering pas achteraf in de krant hebben vernomen welke hervormingen men zou doorvoeren. Dat getuigt van een elementair gebrek aan politiek fatsoen.
De Vlaamse partijen waren het erover eens om via een wijziging of een andere toepassing van artikel 118 van de Grondwet heel het pakket dat betrekking heeft op de Vlaamse verkiezingen naar het Vlaamse niveau over te hevelen. Dat is tot nog toe niet gebeurd. Wij vragen ons af waarom niet.
Wat nu op het getouw staat, is niet conform aan de lijn van de verschillende staatshervormingen. In 1995 hebben heel wat collega's en ikzelf bewust gekozen voor het Vlaams Parlement omdat we dachten dat de rechtstreekse verkiezing van het Vlaams Parlement een democratisch deficit kon goed maken. We gingen ervan uit dat we als verkozenen rechtstreeks gesanctioneerd konden worden door de bevolking voor de materies waarvoor we bevoegd waren. Ik vond het ook een uitdaging te beginnen met een nieuw parlement. Nu stel ik vast dat er op federaal niveau wordt beslist over de vormgeving van de Vlaamse verkiezingen. Nochtans behoren verkiezingen tot de grondregels van een democratisch politiek landschap. Ik ben geen separatist, ik ben zelfs geen confederalist, maar als federalist vind ik dit een zware eigenaardigheid. Het Vlaams Parlement wordt rechtstreeks verkozen, maar de manier waarop wordt rechtstreeks bepaald door een instelling die slechts indirect betrokken is in de geest van deze staatshervorming.
We moeten het er minstens over eens zijn dat de federale teksten juridisch betwistbaar zijn. Is het goed dat men met een gewone wet onze verkiezingen kan regelen, terwijl wij daarvoor een tweederde meerderheid nodig hebben? Is het correct dat men oneigenlijk gebruik maakt van een overgangsartikel in de bijzondere wet om een de kieskringen te regelen op federaal niveau als het Vlaams Parlement dit niet doet? Daarvoor baseer ik me op een uitspraak van minister Dewael in de Kamer.
Alle juristen waren het erover eens dat een tweederde meerderheid noodzakelijk is.
Een ander voorbeeld van een juridische eigenaardigheid is dat alles wat met het quorum te maken heeft, thuishoort in het Vlaams Parlement. Als het federale niveau het quorum op een creatieve manier regelt, dienen er stappen te worden ondernomen. Juridisch is er geen goed werk geleverd.
Wat de timing betreft stelt de Raad van State dat het niet goed is om minder dan 1 jaar voor de verkiezingen de regels te veranderen. We hebben daarover in de commissie gediscussieerd. De vraag is of het goed is om de fundamentele spelregels te wijzigen vlak voor de ontbinding van het parlement. Bovendien wordt dat grotendeels op een ander niveau beslist.
Als het ontwerp in de Kamer wordt goedgekeurd, is het mogelijk dat 9,8 procent van de stemmen niet wordt vertaald in zetels. Dat betekent dat 10 tot 12 zetels niet worden bezet. Is dat een verfijning van de democratie? Volgens de politicologen Bart Maddens en Jo Noppe is de mengvorm democratisch gezien het worst case scenario met een parlement dat uit vier partijen bestaat. Ik nodig iedereen uit om na te denken over de vraag of een veelkleurig parlement in tegenspraak is met een efficiënt bestuur.
De voorzitter heeft in de commissie de oproep gedaan dat het federale niveau zich zou neerleggen bij de politieke uitspraak van het Vlaams Parlement, ook als er niet wordt gekozen voor provinciale kieskringen. Dat betekent niet alleen dat men de beslissing respecteert maar ook dat men de bestaande ontwerpen wijzigt, tenzij men de kiesdrempel op arrondissementeel niveau wil organiseren. In dat geval klopt er niets meer van de logica van het arrest van het Arbitragehof over het verband tussen grotere kiesomschrijvingen en de kiesdrempel. Wat denken de fracties daarover?
Blijft Spirit bij het standpunt dat het pas over de kiesdrempel wil spreken, als Vlaanderen akkoord gaat met provinciale kieskringen? Wat is het standpunt van sp·a? De heer Stevaert heeft in een aantal interviews gezegd dat er geen kiesdrempel komt als er geen provinciale kieskringen zijn. De heer Denys heeft vanmorgen gezegd dat de logica tussen de kiesdrempel en grotere provinciale kieskringen moet worden gehandhaafd. Is dat het standpunt van de VLD?
We zijn ingegaan op de oproep van de heer Denys tot bezinning. Dat heeft geen resultaten opgeleverd. Onze fractie zal zich onthouden. We zijn niet tegen provinciale kieskringen, maar we hebben op een reeks fundamentele opmerkingen geen positief antwoord gekregen. Er is met dit dossier geknoeid. Als lid van de groenen voel ik me gepest. Men kan beslissen wat men wil. Dat zal ons sterken in onze gedrevenheid om te bewijzen dat groen een mooie kleur is in het parlement. (Applaus bij CD&V en Groen!)
Spirit is voorstander van een Vlaamse kieskring met arrondissementele variaties vanaf de vijfde of de zesde plaats. Volgens de Raad van State is Vlaanderen daarvoor niet bevoegd omdat er een nieuw systeem wordt ingevoerd en dat is een bevoegdheid van de Kamer. De provinciale kieskringen zijn voor ons een tussenoplossing. We zijn daarvan voorstander omdat we willen vermijden dat het Vlaams Parlement overwegend bestaat uit burgemeesters en schepenen. Het gevaar voor eenzijdigheid is daar groter omdat veel bevoegdheden te maken hebben met gemeentelijke aangelegenheden.
Het gevaar voor eenzijdigheid van een communale benadering is des te groter in het Vlaams Parlement omdat veel bevoegdheden er te maken hebben met gemeentelijke aangelegenheden. Bovendien schuilt het gevaar dat dit nog meer het geval zou zijn voor kleine gemeenten dan voor grote steden. Dit zou voor een extra onevenwicht zorgen. Wij zijn weliswaar voorstander van een doorgedreven cumulverbod, maar vinden niet dat dit absoluut en volledig zou moeten verboden worden.
Er zijn provinciale kieskringen voor de Kamer en er is een Vlaamse kieskering voor de Senaat. Een instandhouding van de arrondissementele kieskringen voor het Vlaams Parlement zou een hiërarchie creëren, zowel voor de burgers als voor de politici. Daarom hebben wij de kieskringen federaal goedgekeurd en zullen we hetzelfde doen voor het Vlaams Parlement.
Het is laat, maar we doen niet meer dan het bestaande systeem van 2003 overplaatsten naar 2004. De kiezer is ermee vertrouwd en de partijen zijn ernaar georganiseerd. Juist het niet aannemen van de kieskringen zou voor verwarring zorgen. Het is onjuist de situatie te vergelijken met de code van goede praktijk bij verkiezingsaangelegenheden van de Raad van Europa. Maar voor onszelf wordt het hoogtijd en moeten we nu beslissen. Ik nodig iedereen uit consequent te zijn met wat in de Kamer hebben aangenomen.
Iedereen is het erover eens dat gedeelde bevoegdheden voor een knoeiboel zorgen. Ik roep iedereen op zijn fractie in de federale Kamer ertoe aan te zetten de autonomie volledig over te dragen.
Als we hier de tweederde meerderheid halen volgt de discussie over de drempels. Mevrouw Van Weert wees erop dat wij in de Kamer om principiële redenen de kiesdrempel van 5 procent niet steunden. Maar vandaag zijn wij bereid dat, omwille van de conformiteit, wel te doen.
Als de kieskringen hier niet worden aangenomen verbind ik er mijn partij toe dat Spirit geen steun zal verlenen aan het doordrukken van een provinciale kieskring via de Kamer. Door de stemming van vandaag oefenen wij immers onze bevoegdheid uit, en wordt ze automatisch opgenomen. Professor Van Orshoven beweert zelfs dat wij reeds sinds 1995 over die bevoegdheid beschikken. Die juridische discussie wil ik hier niet aangaan.
Het niet invoeren van de kieskringen zal aanleiding geven tot het indienen van klachten of zelfs tot het ongeldig verklaren van de verkiezingen : het kan de chaos alleen maar vergroten.
Als noch wij, noch de federale Kamer die kieskringen doordrukken is er geen goede kant meer aan. Wat zal er in dat geval gebeuren met de arrondissementele drempels die nu in een ontwerp circuleren? Wat met de provinciale apparentering, met de lijstverbinding, met het quorum, met verkiesbaarheidsleeftijd, met de man-vrouw verhoudingen, met het opvolgsysteem?
Het partijbestuur van Spirit zal zijn houding bepalen als zou blijken dat de tweederde meerderheid hier vandaag niet gehaald wordt. Maar ik waarschuw : dan wordt het een schaakspel, waarvan we de afloop niet kunnen voorzien, maar zwart is aan zet.
Er is maar één goede uitweg voor dit dossier : hier vandaag de provinciale kieskringen goedkeuren. (Applaus bij VU-ID)
De algemene bespreking is gesloten.
Artikelsgewijze bespreking
De voorzitter : Aan de orde is de artikelsgewijze bespreking vanhet voorstel van bijzonder decreet van de heren Kris Van Dijck, Jan Loones en Chris Vandenbroeke houdende wijziging van de gewone wet van 16 juli 1993 tot vervollediging van de federale staatsstructuur, wat betreft de kieskringen voor de verkiezingen van het Vlaams Parlement.
- De stemmingen over de amendementen op de artikelen 1, 2, 3 en 4 en tot toevoeging van nieuwe artikelen 5, 6 en 7 en over de artikelen 1, 2, 3, en 4 worden aangehouden.
De artikelsgewijze bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het voorstel van decreet houden.