Verslag plenaire vergadering
Verslag
De heer Maertens heeft het woord.
Minister, collega’s, op onze bussen en trams van De Lijn rijden zonder tickets, zonder geldig vervoerbewijs, het is een plaag, het is een pest. Dat weten we. Het zogenaamde zwartrijden is echt iets wat we zouden moeten kunnen vermijden. Voor corona communiceerde De Lijn dat ze cijfers hadden; het zou over maximum 10 procent gaan, het zou onder de 10 procent liggen. Tijdens corona kregen we echt wel een ander beeld, en liep het aantal zwartrijders op tot 50 procent in de grote steden, waar trams en bussen natuurlijk frequenter gaan rijden.
Dan zou je denken dat we na corona opnieuw met onze 178 controleurs bij De Lijn aan de slag gaan en dat we ook daar extra acties ondernemen, waardoor het aantal zwartrijders kan verminderen.
Het is een momentopname, maar bij een controle van de politie in het Antwerpse is vastgesteld dat op duizend personen een derde zonder geldig vervoerbewijs reed.
Ik herinner mij dat u in maart in de plenaire vergadering hebt gezegd dat we naast de controleurs ook extra maatregelen zouden nemen om te sensibiliseren. Vandaag zien we bij die ene controle alleszins geen effect. Ik neem aan dat er nog geen algemene cijfers beschikbaar zijn.
Minister, welke initiatieven werden er sinds maart door u en door de Lijn ter zake genomen? En vooral, welke extra maatregelen zitten er in de pijplijn? We merken immers dat het aantal zwartrijders niet systematisch aan het dalen is.
Minister Peeters heeft het woord.
Mijnheer Maertens, ik dank u voor uw vraag. Op de eerste plaats wil ik heel duidelijk stellen dat zwartrijden totaal onaanvaardbaar is. Het is asociaal gedrag en dat willen we uiteraard massaal terugdringen.
U verwijst zelf naar de coronaperiode. Ten tijde van corona, toen je achteraan moest opstappen, is het aantal zwartrijders enorm toegenomen. Toen zaten we in een stedelijke context met percentages tot 50 procent en in meer perifere gebieden rond 10 tot 15 procent. Er waren dus heel veel zwartrijders.
Toen betrof de controle door onze lijncontroleurs vooral het naleven van de maatregelen inzake covid. Maar ik heb hier in maart inderdaad heel duidelijk gezegd dat, zodra die covidmaatregelen voorbij zouden zijn, onmiddellijk de focus weer zou worden gelegd op het zwartrijden. Zwartrijden doe je niet. Daarom heeft De Lijn eind maart een grootschalige campagne uitgerold, die vandaag nog steeds loopt. Die sensibiliseringscampagne loopt via diverse kanalen, om mensen aan te moedigen verantwoordelijkheidszin aan de dag te leggen en effectief een ticket te kopen vooraleer ze op de bus of de tram stappen.
Naast die grootschalige sensibiliseringscampagnes wordt er ook heel gericht gecontroleerd. U verwijst terecht naar de controle die in de Antwerpse regio, Merksem en Luchtbal, is uitgevoerd, en waarbij op een duizendtal gecontroleerde reizigers een derde geen ticket had betaald. Die mensen zullen het uiteindelijk wel voelen, want wie niet betaalt, zal een boete krijgen. Wie niet wil horen, zal moeten voelen, zal op de blaren moeten zitten en een boete moeten betalen die een pak hoger ligt dan een gewoon ticket. Wat dat betreft is de boodschap heel duidelijk: koop een ticket vooraleer je het openbaar vervoer neemt. Zorg dat je in regel bent en mijd dat asociaal gedrag. Want controles zullen blijven volgen. En uiteraard blijft die sensibiliseringscampagne ook nog lopen.
De heer Maertens heeft het woord.
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Het is inderdaad belangrijk om te sensibiliseren. Maar die controle op het kopen van tickets, op het geldig reizen op onze bussen en trams is echt cruciaal.
Het gaat mij absoluut niet over de boetes, want die zorgen voor belangrijke inkomsten voor De Lijn, maar daarover gaat het niet. We moeten niet controleren om boetes te innen, maar wel om aan wie zich niet aan de regels houdt, te tonen dat die asociaal gedrag vertoont. Dat is echt een pest. En ook voor de mensen die het goed menen, die er zelf voor zorgen dat ze in orde zijn, is het echt wel heel moeilijk om dergelijke zaken te zien.
Ik heb twee deelvragen voor u. Zitten er meer controleurs in de pijplijn? Zijn er de komende maanden en jaren aanwervingen voorzien?
In Antwerpen was het de politie die controle uitoefende op de bussen en trams. Hoe loopt de samenwerking met de politie? Ik weet dat die niet altijd overal even evident verloopt.
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister, het is een open deur intrappen: zwartrijden blijft inderdaad een probleem. Vorig jaar kon u nog met een beschuldigende vinger richting corona wijzen, omdat er minder sociale controle was doordat reizigers niet vooraan op de bus konden opstappen. De jaren daarvoor was het enerzijds het invoeren van het cashloze betalen en anderzijds het gebrek aan controleurs. Dat zou allemaal opgelost moeten zijn, als we dat mogen geloven.
Collega Maertens heeft inderdaad de percentages opgesomd. Het is opvallend dat De Lijn op die manier 20 tot 30 miljoen euro op een totaal van 200 miljoen euro aan opbrengsten misloopt. Daar moet dringend iets aan worden gedaan, tenzij De Lijn geld genoeg heeft, maar dat is ook niet het geval, want dat verhaal kennen we. Tegelijkertijd stellen we echter vast dat heel wat van die boetes onbetaald blijven: 63 procent van de boetes van 2020 zijn nog niet geïnd en vorig jaar was dat 54 procent.
In een antwoord op eerdere vragen die we u over dat zwartrijden stelden, zei u dat u meer zou bewustmaken en meer controles zou uitvoeren. Dat is allemaal goed en wel, minister, maar ik heb al herhaaldelijk een krachtig signaal gegeven dat u stevig zou moeten optreden. Dat zou u ondertussen toch al moeten weten. Ik zal de vraag dus anders stellen: waar loopt het verkeerd met de maatregelen die u invoert? Kunt u daar duiding bij geven? Hoe staat het met de inning van de boetes?
De heer Keulen heeft het woord.
In de grensregio is de samenwerking tussen De Lijn aan de ene kant en de politie aan de andere kant goed. Men doet daar op regelmatige tijdstippen acties om geseinde personen te vatten en om de zoektocht naar drugs en ook zwartrijders succesvol te laten verlopen. Ik wil er vooral voor pleiten om de politie en ook de controlediensten vooral in te zetten op de lijnen waar het aandeel zwartrijders het grootst is – men kent die –, al is het maar als een rechtvaardig signaal naar de grote meerderheid die wel correct hun vervoerbewijzen kopen en betalen.
Mevrouw Robeyns heeft het woord.
Minister, laat het duidelijk zijn: zwartrijden is onaanvaardbaar en oneerlijk tegenover de mensen die correct hun ticket betalen. Het is belangrijk dat daar streng tegen opgetreden wordt. Naast repressief optreden zou het goed zijn mochten we dat kunnen voorkomen. Ik wil graag een suggestie doen, want misschien is die er wel om zwartrijden te voorkomen, namelijk mensen aan 1 euro per dag met de bus te laten rijden. Dat zou niet slecht zijn om het zwartrijden te voorkomen. Dat is niet alleen daarvoor goed, maar ook goed om de files terug te dringen en de koopkracht van de mensen te versterken. U hebt dat ballonnetje al eens opgelaten, maar we hebben er sindsdien nog maar weinig over gehoord. Hierbij willen we u laten weten dat u wat dat betreft zeker op de steun van Vooruit kan rekenen.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Blijkbaar is het heel moeilijk, minister, om een slechte gewoonte af te leren. Nu de coronamaatregelen op de bussen al even verleden tijd zijn, merken we dat er toch nog een derde zwartrijders zijn, tenminste in het Antwerpse. Ik vind dat ook verschrikkelijk veel. Ik ben een en ander gaan opzoeken op de website van De Lijn. Daar worden de controles aangekondigd. Bijvoorbeeld voor oktober zijn er dertien controles gepland, onder meer aanstaande vrijdag in Leuven en later op de maand nog een. Ik hoop dat dat niet de enige controles zijn en dat er ook nog bij verrassing controles her en der in Vlaanderen zijn en niet alleen op die dertien plaatsen. Dat is gewoon een vraag om informatie.
De heer Bex heeft het woord.
Ik sluit me enerzijds graag aan bij de vraag van collega Maertens, die heel terecht is. Mensen die het openbaar vervoer nemen, moeten de ticketprijs betalen. We moeten dat controleren en ervoor zorgen dat ze dat effectief doen.
Maar ten tweede – en ik val wat in herhaling, maar zo krijgt u wat meer tijd om uitgebreid te antwoorden – denk ik dat u een goed voorstel hebt gedaan om in deze koopkrachtcrisis de prijs voor een openbaarvervoerticket te verlagen tot 1 euro, zodat meer mensen de bus kunnen nemen en dat de mensen die de bus al nemen, dat op een betaalbare manier kunnen doen. Dat wijkt een beetje af van wat u in het verleden daarover al hebt gezegd in dit parlement, waarbij u verwees naar onder andere benchmarkstudies. Ik ben blij dat u het licht hebt gezien.
Kunt u zeggen wat het vervolg van die plannen is en hoe u daar verder mee aan de slag gaat? Is dat aan bod gekomen in het kader van de besprekingen over de Septemberverklaring? (Applaus van Els Robeyns, Caroline Gennez en Jos D'Haese)
Minister Peeters heeft het woord.
Collega’s, ik dank u voor de bijkomende vragen en bedenkingen of voorstellen.
Mijnheer Maertens, u vraagt of er meer controles zullen gebeuren en hoe de samenwerking met de politie verloopt. Wat betreft specifiek het voorval dat u hier hebt geschetst en dat in de pers naar boven is gekomen over Merksem en de Luchtbal, was er een heel intense samenwerking met de politie. U hebt ook kunnen lezen dat een aantal mensen zelfs gezocht werden voor andere strafbare feiten. Die samenwerking verloopt heel goed en zoals de heer Keulen al heeft gezegd, zien we dat in stedelijke contexten het aantal zwartrijders vaak veel hoger ligt dan in de perifere gebieden. Daarom ligt daar vooral de focus op een intense samenwerking met de politie om ervoor te zorgen dat diegene die zich niet aan de regels houdt, effectief wordt beteugeld.
Dus wat dat betreft, kan ik u zeker geruststellen. Dat verloopt goed en er wordt toekomstgericht nog meer ingezet om het aantal zwartrijders, dat tijdens de covidpandemie op 50 procent lag en nu op 30 procent – wat nog altijd veel te hoog is – sterk terug te dringen. Daar wordt veel aandacht aan geschonken, zowel hier in het parlement als in de pers. Overal waar het maar te horen valt, is de boodschap dat mensen die niet betalen beboet zullen worden. Ik denk dat die boodschap heel duidelijk is en dat we die naar buiten moeten blijven brengen.
We hebben het al uitgebreid gehad over het innen van de boetes. Op het moment dat men betrapt wordt op zwartrijden, krijgt men eerst een voorstel tot betaling van een boete. Die boete kan oplopen van 56 euro tot 500 euro. Men krijgt dan dat voorstel en men kan het daarmee eens zijn en spontaan betalen of een afbetalingsplan vragen, of in verweer gaan en daarover procederen. Finaal is het zo dat al de boetes die niet op een spontane wijze of via een afbetalingsplan worden geïnd, worden overgemaakt aan een gerechtsdeurwaarder, en die zal overgaan tot inning. Men heeft in principe vijf jaar de tijd om tot de finale inning over te gaan en daarom ziet men nu niet onmiddellijk in de cijfers dat elke boete die bijvoorbeeld in de eerste jaarhelft is uitgeschreven ook al effectief en formeel is geïnd. Daar wordt alleszins volop op ingezet.
Dan is er het verhaal van het ‘1 euro per dag’-ticket. Ik had het al verwacht, mevrouw Robeyns en mijnheer Bex, dat u daarover zou beginnen. Het klopt inderdaad dat ik die suggestie heb geponeerd en dat we willen kijken of we in het kader van de koopkrachtmaatregelen mensen meer kunnen ondersteunen. Ik kan u meegeven dat daarvoor niet direct een draagvlak was, ook niet bij de mensen van De Lijn zelf. Zij zeggen dat ze op dit ogenblik al zodanig veel tarieven hebben met onder andere het meest recente tarief waarbij men voor 75 euro vijftig tickets kan boeken en 1,5 euro voor een dagticket betaalt. Men zou veel te veel bestaande abonnementen gaan kannibaliseren was bij hen vooral de boodschap. Dat geldt ook voor de abonnementen voor de schoolgaande jeugd die al in augustus of september zijn gekocht. Daarom is er gezegd dat men beter niet inzet op bijkomende promotieartikelen, maar dat men beter kan inzetten op het versterken van het aanbod. Daarvoor hebben we dan ook finaal gekozen en daarrond hebben we binnen de Vlaamse Regering een consensus gevonden. Boven op de extra middelen die we in het kader van het openbaredienstencontract reeds kregen – u weet dat dat we 40 miljoen euro extra inzake exploitatie en 120 miljoen euro extra inzake investeringen kregen – komt nu nog 50 miljoen euro extra voor de werkingsmiddelen van De Lijn. Daarvan is zeker 20 miljoen euro exclusief gereserveerd om het aanbod van De Lijn nog te versterken. Ik denk dat dat een heel belangrijk aspect is en dat we de klantvriendelijkheid van De Lijn hoog in het vaandel moeten dragen en dat we mensen zoveel mogelijk in het richting van het openbaar vervoer moeten leiden.
Zou een 1 euro-ticket nu effectief een oplossing voor het zwartrijden zijn geweest? Ik denk het niet, want of men nu 1,5 euro of 1 euro betaalt, dat zal iemand die moedwillig niet betaalt, niet overhalen om wel te betalen. Hij zal ook de moeite niet doen om een 1 euro-ticket te kopen. Ja, ik zie aan uw hoofdschuddend gedrag dat u het niet helemaal eens bent, maar we stellen vast dat heel wat mensen moedwillig niet betalen en ik denk dat we dat laakbaar gedrag vooral moeten sanctioneren. Vandaar zetten we volop in op de sensibiliseringscampagnes die lopen en zeker ook op die heel gerichte controles in samenspraak met de politiediensten. We hopen zodoende dat mensen twee keer nadenken voor ze zich schuldig maken aan zwartrijden. Ik dank u.
De heer Maertens heeft het woord.
Ik denk dat de keuzes die regering over de tarieven heeft gemaakt, de enige juiste beleidskeuzes zijn. Dat wil ik toch even gezegd hebben.
Minister, de samenwerking met de politie is en blijft in dit verhaal cruciaal. We zien dat dat in Antwerpen bij die ene actie goed gelukt is, maar we weten vanuit de praktijk dat ook de politie met arbeidskrapte kampt en heel moeilijk aan nieuwe inspecteurs raakt. Dan zou het wel eens kunnen dat de politie heel snel oordeelt dat het controleren van tickets van De Lijn niet tot hun corebusiness, hun kerntaken behoort. Ik zou echt wel willen vermijden dat we daardoor minder controles zullen uitoefenen en meer zwartrijden zullen zien.
Ik denk echt niet dat we de pakkans mogen laten verkleinen. Stel dus dat het zover komt, dan denk ik dat we meer moeten inzetten op eigen controleurs en controles bij De Lijn. Nogmaals, dit is het meest asociale gedrag dat een reiziger kan vertonen, vooral ten opzichte van de mensen die het goed menen. Dat moeten we zeker vermijden. Ik ben ervan overtuigd dat we in die strijd zeer goed zullen samenwerken in deze regering. (Applaus bij de N-VA)
De actuele vraag is afgehandeld.