Verslag plenaire vergadering
Verslag
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, u hebt het ongetwijfeld gemerkt, al weken staan de kranten er vol van. Collega’s en ikzelf hebben er al verschillende vragen over gesteld, de vervuiling met perfluoroctaansulfonaat (PFOS), veroorzaakt door 3M, in Zwijndrecht is zeer ernstig. De rol die de vervuiling gespeeld heeft voor de plannen voor de Oosterweelwerken, de impact op de volksgezondheid in Zwijndrecht en omgeving, de manier waarop de Vlaamse Regering deze problematiek heeft aangepakt, roept heel wat vragen op.
Elke dag, echt elke dag, komt er iets nieuws op tafel. Pas vorige week toen de gemeente Zwijndrecht besliste om stalen te nemen, en de resultaten heel slecht waren, en u daarvan op de hoogte stelde, schoot de Vlaamse Regering echt in actie. Het is te zeggen, u kondigde vrijdag de aanstelling van een opdrachthouder aan om de administraties met elkaar te doen praten en alles op elkaar af te stemmen, iets waarvan u woensdag nog zei dat het niet nodig was.
Het aantal zorgwekkende meldingen blijft maar komen. Gisteren verklaarde Lantis dat 3M nog geen euro schadevergoeding betaald heeft en dat Lantis helemaal geen juridische stappen overweegt om 3M te laten betalen voor de vervuiling. Men wil de goede samenwerking bij de Oosterweelwerken niet in het gedrang brengen. Er is met 3M een deal gesloten waarbij een deel van de vervuilde gronden op de site van 3M kan blijven liggen zonder sanering.
Ik heb de volgende vraag voor u, minister. U kondigt aan dat u wilt dat de vervuiler betaalt, maar uit alles wat we nu horen, blijkt dat de afspraken al zijn gemaakt en dat al is bepaald wat de vervuiler zal betalen, namelijk heel weinig.
Welke concrete afspraken zijn er gemaakt tussen Lantis, 3M en de Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij (OVAM)? Zal 3M instaan voor de sanering van die vervuilde gronden? Welke concrete en kortetermijninitiatieven zult u met de Vlaamse Regering nemen om ervoor te zorgen dat 3M de volledige sanering en alle geleden schade betaalt?
U bent goed begonnen met uw vraagstelling, maar u bent opnieuw volledig over uw tijd gegaan.
Minister Demir heeft het woord.
Collega Schauvliege, ik heb net als u de berichten gelezen over de dading tussen 3M en Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM). Voor alle duidelijkheid: ik beschik niet over de dading. De OVAM is ook geen partij in deze dading. Het gaat over het verplaatsen van gronden, niet over het saneren. Ik wil nog eens heel duidelijk zeggen dat 3M hoofdaansprakelijk is als het gaat over saneren. Die dading bindt de OVAM niet en wijzigt op geen enkele manier het bodemdecreet. Dat is heel duidelijk op de punt: de plicht en aansprakelijkheid worden vastgelegd en 3M is saneringsplichtig voor die verontreiniging.
Naar aanleiding van de bodemonderzoeken die in het verleden werden uitgevoerd, is 3M door de OVAM aangemaand om tot bodemsanering over te gaan. In 2006 werd er een beschrijvend bodemonderzoek uitgevoerd. Vervolgens zijn de werken in 2010 gestart. Op basis van de toenmalige wetenschappelijke kennis heeft men zich vooral gericht op het grondwater.
In 2018 werden de internationale toxicologische waarden voor poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS) bijgesteld. Op basis van die nieuwe kennis heeft de OVAM in 2019 3M opnieuw aangemaand tot een beschrijvend bodemonderzoek. Dat is momenteel in uitvoering.
Op basis van de recentste evoluties hebben we opdracht gegeven aan 3M om zo snel mogelijk te onderzoeken of er voorzorgsmaatregelen noodzakelijk zijn om eventuele gezondheidsrisico’s te voorkomen. We zullen volgende week een tussentijds rapport krijgen. Het volledige rapport moet klaar zijn tegen eind deze maand.
Ik hoop dat u er niet aan twijfelt dat ik alle juridische mogelijkheden die we hebben, ook volgens de bestaande regelgeving, zal gebruiken om 3M te wijzen op zijn verantwoordelijkheid. Ik zal mijn verantwoordelijkheid nemen, ook al moeten we daarvoor gerechtelijke stappen ondernemen.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, het lijkt me een heel eigenaardige zaak. Voor zover ik weet, is Lantis verbonden met de Vlaamse overheid. Als dat bedrijf overeenkomsten afsluit met 3M, dan lijkt het toch dat de Vlaamse Regering zich niet mag verschuilen achter het feit dat ze dat niet wist. U zegt dat er zal worden gesaneerd. In die overeenkomst wordt er blijkbaar gezegd dat er niet gesaneerd hoeft te worden en dat men alles ter plaatse houdt en inkapselt. Ik vind die manier van werken heel eigenaardig.
Waar u zeker ook verantwoordelijk voor bent, is het bepalen van de normen. In heel dit verhaal kan ik me niet van de indruk ontdoen dat de normen bepaald worden in overleg met de vervuiler. Minister, kunt u me nog eens heel duidelijk de chronologie opsommen van alle onderzoeken die er gedaan zijn en de manier waarop die normen zijn vastgesteld? Is die overeenkomst voor het bepalen van de normen opgemaakt of erna?
Dat is binnen de tijd, collega Schauvliege.
Mevrouw Rombouts heeft het woord.
Het is duidelijk dat heel wat mensen bezorgd zijn over het hele PFOS-gebeuren. We hebben daarover al een aantal debatten gehad. Ik heb bij het eerste debat in het parlement aan de minister duidelijk gevraagd om alles op alles te zetten om de mensen de nodige zekerheid over hun gezondheid te kunnen geven en om tot sanering over te kunnen gaan.
In die zin lijkt het mij belangrijk dat we kijken naar innovatieve technieken. We moeten opletten met inkapselen en wegstoppen, maar maximale mogelijkheden houden om effectief tot sanering te kunnen overgaan.
Minister, een tweede element is dat er nu op het terrein heel veel bezorgdheid is. U geeft aan dat er volgende week meer duidelijkheid zal zijn, ook wat betreft de gezondheidsimpact. Ik hoop dat inderdaad alles op alles wordt ingezet om naar een duidelijke en eenduidige communicatie te kunnen gaan voor de burgers en de mensen die in het gebied leven en werken, zodat die bezorgdheid wordt weggenomen. Daarnaast hoop ik, minister, dat er ook wordt ingezet op de mensen die hierdoor schade lijden, eventueel door aangepaste maatregelen die moeten worden genomen in hun leven en hun werken. Ik hoop dat ook die schade effectief wordt vergoed.
De heer Pieters heeft het woord.
Dank aan u, voorzitter, en ook dank aan de vraagsteller. Op 28 april heeft mijn collega Bart Claes daarover een vraag gesteld aan minister Peeters. Zij heeft aangegeven dat er alleen een mogelijkheid was met die grondverplaatsing en dat er geen sanering mogelijk was om de uitloging tegen te gaan. Maar inmiddels is het duidelijk dat bijvoorbeeld DEME Environmental met een ‘hybrid soil washing’ de mogelijkheid heeft om die gronden duurzaam te saneren. Minister, bent u bereid om zulke maatregelen te nemen en om de OVAM, 3M en Lantis ertoe aan te manen hun verantwoordelijkheid te nemen?
De heer Vandaele heeft het woord.
Minister, u hebt dit thema al uitvoerig behandeld in de commissie. U hebt de verschillende normen opgesomd en gewezen op de complexiteit van het dossier en op de noodzaak, collega’s, dat de vervuiler hierin inderdaad verantwoordelijkheid neemt.
Minister, wij gaan akkoord met die visie, die aanpak die u net hebt geschetst. We zijn ervan overtuigd dat u alle stappen zult zetten die nodig zijn, waar dat mogelijk is.
Mevrouw Van den Bossche heeft het woord.
Minister, u lijkt het dossier inderdaad wel ernstig te nemen. Maar ik heb toch een aantal vragen over wat er in het verleden is gebeurd, over de periode waarin u nog niet bevoegd was. Want dat die gronden vervuild waren, gronden op 1 kilometer van een gemeente waar men woont en aan landbouw doet, zou gebleken zijn uit eerdere studies van de OVAM. De minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin laat ons weten dat zijn departement daar nooit van op de hoogte is gesteld. Zij hebben die informatie een week geleden voor het eerst gekregen. Ook de gemeente Zwijndrecht zou die informatie niet hebben ontvangen.
Minister, hoe is het mogelijk dat informatie over chemische stoffen met dergelijk gezondheidsrisico binnen de Vlaamse overheid niet wordt gedeeld? Tenzij u mij kunt tegenspreken en die informatie wel werd gedeeld? Ik vind dat erg cruciaal en wil u die vraag graag heel duidelijk stellen.
De heer Schiltz heeft het woord.
Minister, in dit dossier heb je de principes ‘de vervuiler betaalt’, ‘iedereen moet opkuisen wat hij vervuilt’, bezorgdheden rond de volksgezondheid, maar ook een pragmatiek. Als hier al snel wat pijlen vertrekken naar Lantis, dan denk ik: ja maar, hoor eens hier, de organisatie is zeer behoedzaam te werk gegaan in het vaststellen van de vervuiling, heeft onmiddellijk contact opgenomen met de OVAM en met de vervuiler om een dading af te sluiten over een bijdrage in het opkuisen van die vervuiling. De normen zijn nadien verstrengd en dus moet er nu opnieuw worden bekeken.
Minister, zullen we de belastingbetaler sowieso meer moeten laten betalen? Of zullen we proberen om die historische vervuiler op zijn verantwoordelijkheden te wijzen, wat niet evident zal zijn? De impact van het inpakken van die grond hebt u goed opgevolgd. Maar er mag geen paniek ontstaan rond de volksgezondheid. Kunnen wij weten of er een probleem is met de volksgezondheid? Binnen welke termijn?
De heer D’Haese heeft het woord.
Beste collega’s, minister, de grond in Zwijndrecht is ernstig vervuild met de schadelijke stof PFOS. En als we de berichten moeten geloven, is dat blijkbaar al tien tot twintig jaar geweten.
De Vlaamse overheid heeft ondertussen 63 miljoen euro geïnvesteerd om vervuild grondwater te zuiveren bij de grondwerken. Niet de vervuiler betaalt, maar de belastingbetaler betaalt.
En verder weet blijkbaar niemand hier iets. De minister van Volksgezondheid zegt dat hij pas vorige week op de hoogte werd gebracht van die problematiek. De minister van Leefmilieu is niet op de hoogte van de afspraken die werden gemaakt over de waterzuivering. Dat zegt u hier net. De burgemeester van Zwijndrecht hoort het in Keulen donderen. En de mensen die daar wonen en werken, weten al helemaal van niets.
Als er vandaag één ding moet gebeuren, minister, dan is het dat er zeer snel een onderzoek komt over hoe ver in de bodem, in het water en bij de mensen die er wonen de vervuiling verspreid is. In Zwijndrecht, maar ook op Linkeroever.
Minister Demir heeft het woord.
Voor alle duidelijkheid, collega D’Haese: ik heb alleen gezegd dat ik niet beschik over de dading. Het zou onwaar zijn als ik hier zou zeggen dat ik beschik over de dading die destijds werd afgesloten en dat ik daar de inhoud van ken. Dat is niet het geval.
Ik heb in de commissie heel duidelijk verteld hoe het normenkader er gekomen is. Dat we samen met Nederland en Vlaanderen en Scandinavië het voortouw nemen om een goed kader te maken. Dat dat internationaal ook altijd wijzigt. Ik heb vorig jaar heel concreet een nota over al die PFOS- en PFAS-stoffen gemaakt. Ik zal niet over wat dan ook zeggen dat ik niet op de hoogte was vanuit Leefmilieu of vanuit wat dan ook, collega D’Haese. Ik houd daar ook niet van.
In 2004 werden op de gemeenteraad van Zwijndrecht door de burgemeester en de schepenen discussies gevoerd. De toenmalige schepen zei, op basis van de informatie op dat moment, dat er op de fabrieksterreinen van 3M geen risico’s bestonden voor de werknemers en buurtbedrijven van 3M, enzovoort. Maar los van alle verklaringen die ik de voorbije dagen heb gelezen, en daar hebben de mensen nu eens echt niets aan, stel ik vast, los van welke actie door wie werd ondernomen in dit dossier, dat er veel te weinig actie is ondernomen in dit dossier.
Het gaat over een belangrijk project. Ik denk dat we nog allemaal achter dat grote project staan, een project dat belangrijk is voor Vlaanderen. Het is niet alleen een mobiliteitsproject, maar ook een leefbaarheidsproject. Als dit zo’n belangrijk dossier is, zou ik bepaalde zaken in het verleden hebben uitgesloten. Dan zou ik wel bloedafnames hebben genomen, om gewoon op een wetenschappelijke manier tegen die mensen te zeggen: ‘Beste mens, je mag je tomaten opeten. Daar is geen enkel probleem mee!’ Soms moet men een aantal daden stellen om gewoon gerustheid te geven aan de mensen. Dat is wat we nu zullen doen. We hebben een opdrachthouder aangesteld. Die is vandaag heel duidelijk op de hoogte van wat hij moet doen. Dat zal op korte termijn gebeuren. Wij zullen bijkomende staalafnames doen van bodem en water, niet alleen in Zwijndrecht maar ook ruimer. Dat is van groot belang. Daarnaast doen we ook een biomonitoringsonderzoek, met bloedanalyses, om net de vragen die mensen hebben weg te nemen.
Ik stel vast dat vandaag nog altijd de vragen worden opgeworpen die men eigenlijk in 2004, 2005, 2006, noem maar op, de afgelopen vijftien jaar heeft gesteld. Het zijn exact dezelfde vragen, en we hebben er eigenlijk amper antwoorden op. Dat is zeer frustrerend. Daarom, collega’s, ben ik van mening dat de historiek van dit dossier over de PFOS-verontreiniging meer vragen en antwoorden oproept. Ik wil mij helemaal niet moeien met de werkzaamheden van het parlement, maar ik denk dat het niet slecht zou zijn indien een parlementaire onderzoekscommissie zich zou buigen over dit dossier.
Mevrouw Schauvliege heeft het woord.
Minister, het is onwaarschijnlijk. We zijn drie weken geleden begonnen met dit dossier. Toen antwoordde u dat we goed bezig zijn en dat alles onder controle is. ‘Het is wat ingewikkeld, we hebben voortschrijdend inzicht. Maar we hebben het onder controle. We weten wat we aan het doen zijn en we werken volgens de best practices.’ Nu loopt u hier te vertellen: ‘Ik zou daar nu urgentie achter gestoken hebben!’ Dit is echt niet geloofwaardig.
Het allerbelangrijkste wat we nu moeten doen is de gezondheid van de mensen vooropstellen, van de Vlamingen, van de omwonenden. Heel het normenkader, met de sanering die nu op tafel ligt: daar hebben we allemaal duidelijke aanwijzingen dat het opgesteld is in functie van de vervuiling die aanwezig was. Dat moet helemaal weg. We moeten in eerste instantie de gezondheid van de Vlaming, van de Zwijndrechtenaar en van die hele omgeving op de eerste plaats stellen en ervoor zorgen dat we dat aanpakken.
Het heeft lang geduurd voor we die duidelijke uitspraken kregen. Ze zijn er nu. Laten we er nu voluit werk van maken zodat we dat probleem zo snel mogelijk van tafel kunnen halen. (Applaus bij Groen)
De actuele vraag is afgehandeld.