Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de implementatie van de beslissingen van de Nationale Veiligheidsraad bij De Lijn
Verslag
De heer Verheyden heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, vanaf 4 mei wordt het gebruik van mondmaskers op het openbaar vervoer verplicht, terecht, want op het openbaar vervoer kan de social distancing die essentieel is in onze strijd tegen het coronavirus, moeilijk worden gehandhaafd.
Ondertussen, minister, stellen we vast dat het niet evident zal zijn dat iedereen – ondanks de inspanningen van heel wat lokale besturen en de belofte van de federale overheid om iedereen van een masker te voorzien – op 4 mei over een mondmasker zal beschikken. Laten we eerlijk zijn: niet iedereen heeft de mogelijkheid om een mondmasker te maken. Maskers aankopen via onlinekanalen is eveneens niet eenvoudig, gewoonweg omdat men niet altijd kan verifiëren of die maskers kwalitatief in orde zijn.
De plicht om bij het gebruik van het openbaar vervoer een mondmasker te gaan dragen, doet dus vragen rijzen. Hoe zal die beslissing worden gehandhaafd? Zal iedereen die het openbaar vervoer wil nemen tegen dan wel over een mondmasker kunnen beschikken? Is er een rechtsbasis om mensen te sanctioneren?
Minister, welke initiatieven wilt u in dit verband nemen?
De heer Maertens heeft het woord.
Mijn vraag sluit aan bij die van collega Verheyden.
Minister, u bent met een terecht standpunt naar de Veiligheidsraad gestapt of hebt het althans doorgesproken met de mensen van de Veiligheidsraad. Als we het openbaar vervoer volop willen laten starten, en dat is de bedoeling maandag, en de dienstverlening weer op peil brengen bij De Lijn, moet wie naar het werk of later de school moet, de bus of tram kunnen nemen. U hebt een zeer terecht standpunt gehuldigd, dat we daarbij het best het mondmasker, of de mond-neusbescherming zoals het heet, gaan verplichten. De Veiligheidsraad heeft daar positief op geantwoord en is u daarin gevolgd. Met andere woorden: vanaf maandag zal iedereen die de bus neemt, een mond-neusbescherming moeten hebben.
Zoals de collega het stelde, rekenen we allemaal op de Federale Regering om te voorzien in mondmaskers voor alle inwoners. De communicatie daarover is bijzonder onduidelijk en blijft dat eigenlijk. Ik ben zelf burgemeester, ik weet welke druk dat op de mensen legt en via de mensen op de lokale besturen. We zitten allemaal in afwachting van een duidelijke beslissing en communicatie.
Maandag zal het duidelijk zijn: iedereen die de bus neemt, moet een mondmasker hebben, maar dat zal lang niet het geval zijn. Minister, hoe wilt u de beslissing van de Veiligheidsraad specifiek over de verplichting van het dragen van een mond-neusbescherming vanaf maandag implementeren bij De Lijn en ook handhaven?
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel, mijnheer Verheyden en mijnheer Maertens, voor uw vragen. De Nationale Veiligheidsraad heeft gezegd dat er vanaf fase 1, vanaf 4 mei dus, op het openbaar vervoer een verplichting komt voor elke reiziger om de mond en de neus te bedekken. De verplichting van een mondmasker is nog iets enger, maar het is: of een mondmasker, of een sjaal, of een bandana is te gebruiken op het openbaar vervoer.
U weet ook dat het openbaar vervoer altijd is blijven rijden. Wij hebben met de ministers van de andere gewesten, alsook met de minister die bevoegd is voor de NMBS, overleg gehad. Wij hebben voorafgaandelijk aan de Nationale Veiligheidsraad een overleg over de mobiliteitsproblemen gehad met de Groep van Experts belast met de Exitstrategie (GEES). Wij hebben daar gezegd dat als wij de capaciteit moeten verhogen omdat meer mensen het openbaar vervoer gaan gebruiken om naar het werk of naar school te gaan, de social distancing van anderhalve meter niet altijd evident is. We kunnen niet méér bussen inzetten. Neen, er moeten meer mensen op de bussen komen. Het is niet evident om dan social distancing te handhaven. Daarom is het beter om de mondmaskers te verplichten. Men is ons daarin gevolgd.
Dat betekent inderdaad dat iedereen die vanaf 4 mei op de bus of de tram stapt, de mond en de neus moet bedekken. Met het Departement Mobiliteit en Openbare Werken en De Lijn hebben wij half april al een bestelling geplaatst voor 90.000 mondmaskers. Elk personeelslid van De Lijn krijgt sowieso 5 herbruikbare mondmaskers ter beschikking. Die kunnen gewassen worden. Ook de andere maatregelen voor De Lijn blijven van toepassing, zoals het cashless betalen, het afschermen van het bestuurdersslot, het gebruiken van handgel en het achteraan opstappen. Wij vragen de reiziger om neus en mond te bedekken met een sjaal, een bandana of een mondmasker.
Hoe gaan we dat nu handhaven? In eerste instantie zullen wij focussen op informatie en sensibilisering. We roepen iedereen op om zijn gezond verstand te gebruiken en om verantwoordelijkheidszin aan de dag te leggen. Het gaat over de gezondheid van iedereen. We zullen natuurlijk niet aan de chauffeurs vragen om zelf te handhaven. Dat gaan we niet doen. Mochten er mensen totaal onwillig zijn om een neus- en mondbedekking te dragen, vermoed ik dat de sociale controle van de andere reizigers zal werken. En er is nog altijd de mogelijkheid om de dispatching op te roepen. Dan rekenen we erop dat de politie zal tussenkomen en de persoon in kwestie die geen mond- en neusbedekking wil dragen, zal verwijderen van het openbaar vervoer.
We wachten nog even op de uitvoeringsmaatregelen die de federale overheid zal nemen naar aanleiding van de Nationale Veiligheidsraad van afgelopen vrijdag. De details daarvan hebben we nog niet, maar ik neem aan dat daarin ook wel nog iets over handhaving zal staan waar het gaat over de verplichting van de mondmaskers.
Minister, als mensen worden opgeroepen om opnieuw te gaan werken, dan moeten ze dat op een veilige manier kunnen doen. Wij stellen vast dat maandag die veiligheid niet voor iedereen zal gegarandeerd zijn. Wie geen masker heeft maar toch moet gaan werken met het openbaar vervoer, is de pineut. Herinner u: nauwelijks een maand geleden was een bandana of een sjaal not done. Toen zei men vlakaf dat dat niet hielp. En nu raadt u het de mensen wel aan? Begrijpe wie begrijpen kan. Onduidelijkheid troef!
Minister, waarom geeft u niet gewoon toe dat er over een exit van de lockdown met betrekking tot het openbaar vervoer niet voldoende is nagedacht? We weten nu al weken dat mondmaskers een wezenlijke rol zullen spelen in die exit. Het is uw taak, als voogdijminister van De Lijn, om ervoor te zorgen dat de reizigers zich op een veilige manier kunnen verplaatsen. Waarom hebt u niet in een budget voorzien om ook voor de reizigers mondmaskers aan te kopen? U kunt dat met uw budget. Waarom kan in Vlaanderen niet wat in een land als Spanje, dat nota bene veel zwaarder getroffen is door de coronacrisis, wel kan? Waarom kan men daar wel mondmaskers uitdelen, en hier niet?
Minister, ik dank u voor uw antwoord. Het is terecht dat De Lijn de politie kan inschakelen als er moet worden gehandhaafd. U weet natuurlijk ook wat voor een vertraging dit met zich zal meebrengen. Het is een scenario dat we moeten vermijden. Als men de politie oproept om op een bus op te treden, is er vertraging. Als we het openbaar vervoer opnieuw opstarten, moeten we net dat vermijden om de mensen opnieuw warm te maken om het openbaar vervoer te gebruiken. Het zal in deze tijd al moeilijk genoeg zijn.
Ik vraag me af wat de rol van controleurs kan zijn. Als het over sensibilisering gaat, vraag ik me ook af of het niet nuttig zou zijn om op de bussen zelf een aantal regels te afficheren. Iets in mij zegt dat die regels, of delen van die regels, voor een hele tijd zullen gelden de komende maanden. Kunt u daar wat meer info over geven? Hoe gaan we sensibiliseren?
Het blijft belangrijk dat we elke inwoner voor zijn verantwoordelijkheid stellen maar dat we hulp bieden indien mogelijk. Vandaar de suggestie om in de winkels van De Lijn mondmaskers te verkopen. Is daarover nagedacht? Ziet u dat mogelijk?
De heer Van Rompuy heeft het woord.
Minister, ik heb goed begrepen dat de wijze waarop men het verplicht dragen van een mondmasker zal handhaven, nog niet helemaal duidelijk is en dat de Nationale Veiligheidsraad daarover nog een beslissing moet nemen. Graag kreeg ik daarover wat meer uitleg, indien mogelijk.
De Nationale Veiligheidsraad heeft nog een andere beslissing genomen: om drukte te vermijden, is het raadzaam om u te verplaatsen met eigen middelen – fiets, auto – om zo voorrang te geven aan wie het openbaar vervoer het hardst nodig heeft. Er is ook een oproep om het spitsuur te vermijden. Op welke manier zullen die twee richtlijnen door u worden uitgevoerd?
De heer Rzoska heeft het woord.
Minister, ik sluit me aan bij de vragen van collega Van Rompuy en ik koppel er nog een extra vraag aan. In stedelijke gebieden zijn er een aantal drukke lijnen, zowel op tram als op bus. Op het moment dat de economie opnieuw voor een deel aantrekt, kan ik me voorstellen dat die drukke lijnen ook opnieuw drukker worden gebruikt. Mijn vraag is heel specifiek: is er een scenario binnen De Lijn om op die drukke lijnen een capaciteitsverhoging en een hogere frequentie te creëren? In Brussel zie je regelmatig bussen die melden dat ze vol zijn. Ze stoppen niet meer aan een halte. Is er dus een scenario bij De Lijn waarbij op drukke lijnen extra capaciteit wordt gecreëerd om mensen naar het werk te brengen?
De heer D’Haese heeft het woord.
Minister, ik heb dezelfde vragen als mijn collega's. De bussen zitten altijd overvol en social distancing is uiteraard moeilijk te garanderen. De afgelopen weken zaten er op bussen waar slechts acht of negen mensen op mochten, soms al twintig mensen.
Mondmaskers zijn een belangrijke maatregel, maar voor de chauffeurs mogen we volgens mij verder gaan en moeten we verder gaan. Als de chauffeurs die de afgelopen weken zijn blijven rijden, nu ziek vallen, dan loopt de heropening van het openbaar vervoer helemaal in de soep. Ik kijk dan naar het buitenland. Met name in Nederland en bij een aantal pachters in Vlaanderen sluit men het voorste gedeelte van de bus helemaal af van het achterste gedeelte, niet enkel met een lint maar met een plexiglazen wand. Kunnen we dat ook voorzien in onze bussen? Het is perfect mogelijk en het zou maken dat de chauffeurs zich veiliger voelen en veiliger zijn en ook niet altijd een mondmasker moeten dragen. Voor brildragers is het een probleem dat de glazen aandampen en dan zien ze niet meer waar ze rijden. Ik heb er al heel veel verhalen over gehoord en de mensen maken zich er echt zorgen over, voor de reizigers en voor zichzelf. Kunnen we de voorkant van de bussen dus afsluiten met de plexiglazen wand?
Mevrouw Goeman heeft het woord.
Ik maak van de gelegenheid gebruik om heel kort mijn bezorgdheid te uiten over het feit dat wanneer ik naar de communicatie luister – en de heer Van Rompuy verwees er ook al naar – het openbaar vervoer een soort van laatste redmiddel is geworden voor mensen die echt geen alternatief hebben. Ik denk dat het op dit moment het compleet verkeerde signaal is. Het openbaar vervoer is een collectieve oplossing voor iedereen en moet dat altijd zijn, ook vandaag.
Minister, het is uw opdracht om ervoor te zorgen dat het veilig kan, zowel voor chauffeurs als voor gebruikers. Ik sluit me graag aan bij de oproep van mijn collega's om alle mogelijke maatregelen te nemen – plexiglas, mondmaskers, eventueel extra capaciteit – zodat het voor iedereen duidelijk is dat men ook vandaag met een gerust hart de bus en de tram kan nemen.
Mijnheer Verheyden, ik ben het niet helemaal met u eens dat wij er niet voor zorgen dat mensen vanaf 4 mei veilig naar het werk kunnen gaan. Ik nodig u uit om te kijken naar wat de Nationale Veiligheidsraad afgelopen vrijdag heeft beslist. Er is gezegd dat telewerken nog altijd zoveel mogelijk gepromoot moet blijven. Ongeveer 1,3 miljoen mensen doet momenteel aan tele- of thuiswerken. Men verwacht – dat zijn cijfers van de experten – dat dit in de eerste fase zal oplopen tot 1,9 miljoen mensen.
We willen dat mensen die straks weer aan het werk gaan of die vanaf 15 of 18 mei naar school willen gaan, het openbaar vervoer kunnen gebruiken. We moeten dan de capaciteit verhogen. De Lijn heeft gegarandeerd dat vanaf 4 mei 100 procent capaciteit mogelijk is, op een paar trams in Antwerpen na, waar het nog niet onmiddellijk mogelijk is maar wel vanaf 15 mei. De nachtritten zijn op dit ogenblik niet echt nodig, en die komen er voorlopig nog niet. Verder is er 100 procent capaciteit bij De Lijn.
In normale omstandigheden zijn er ongeveer 970.000 reizigers op de bussen en trams. Afgelopen dinsdag bijvoorbeeld waren dat ongeveer 78.000 reizigers. Dat betekent dat momenteel amper 8 procent het openbaar vervoer gebruikt. Zal dat vanaf maandag plots naar 80 procent of naar 100 procent gaan? Ik denk van niet. Zo'n vaart zal het absoluut niet lopen. We kunnen refereren aan Wuhan. De eerste maand na het opheffen van de lockdown is het gebruik van het openbaar vervoer maar met 30 procent gestegen. Dat is misschien een heel andere situatie, maar ik verwacht niet dat we maandag een grote stormloop zullen hebben op het openbaar vervoer. Het openbaar vervoer moet er wel zijn.
Mijnheer Van Rompuy, u maakt terecht de bedenking dat de Nationale Veiligheidsraad ook heeft gezegd dat, wanneer het kan, men andere vervoersmiddelen moet gebruiken. Wij focussen dan, gelet ook op de modal shift die we willen realiseren, voor korte verplaatsingen op te voet gaan, met de fiets of de motor. Er moet echter ook de mogelijkheid zijn om het openbaar vervoer te gebruiken.
Als we de anderhalve meter social distancing handhaven, dan betekent dit dat er op een normale bus waar 55 personen kunnen zitten, maximum 9 kunnen zitten. Ik kan moeilijk van vandaag op morgen heel veel extra bussen inleggen. Daarom is de verplichting gekomen om een mondmasker of een bedekking van neus en mond via een sjaal of bandana te dragen op het openbaar vervoer vanaf de leeftijd van 12 jaar. Als de social distancing niet gerespecteerd kan worden, dan wordt toch de maximale veiligheid voor de andere reizigers gegarandeerd. Maar opnieuw, ik verwacht niet dat we maandag al aan 50 of 80 procent en al zeker niet aan 100 procent bezetting van het openbaar vervoer zullen komen.
Er waren nog vragen over het nog iets verder gaan voor de chauffeurs. Het bestuurlijk slot wordt momenteel afgesloten met een lint. Er is voorgesteld om dat met een ketting of plexiglas te doen. Ik weet niet of dat vanaf maandag al op alle bussen en trams kan, maar ook dat is een mogelijkheid die men verder aan het onderzoeken is. Alle andere hygiënische maatregelen, zoals het gebruik van handgel en het vaak reinigen van de bussen en van wat aangeraakt wordt, worden gehandhaafd, evenals het cashless betalen en het achteraan opstappen.
Ik heb de suggestie gehoord, van de heer Maertens, denk ik, om in Lijnwinkels mondmaskers aan te bieden. U weet dat vandaag de dag vrijwel iedereen bezig is met het aankopen van mondmaskers. Het is al gezegd: de burgemeesters hier aanwezig zijn daar volop mee bezig, maar ook bedrijven, en eigenlijk alle overheden zijn massaal bezig met het aankopen van mondmaskers. We kennen ook de initiatieven waarbij men zelf mondmaskers maakt, de Nationale Naaiactie die op dit ogenblik bezig is, maar opnieuw, die bandana’s en sjaals kunnen ook werken. Ik denk dus niet dat het zo’n vaart zal lopen dat er maandag heel veel mensen op het openbaar vervoer zullen zitten zonder mond- en neusbedekking, maar de suggestie om er eventueel ook via de Lijnwinkel te verkopen, wil ik zeker nog wel meenemen. Als er voldoende zijn, kunnen we dat zeker ook doen, maar in eerste instantie kijkt de werkgever naar de beveiliging van zijn werknemers. Ik denk dat dat de verantwoordelijkheid is van eenieder. Van dat eerste lot van 90.000 mondmaskers die het Departement Mobiliteit en Openbare Werken samen met De Lijn heeft besteld, komt morgen een eerste levering aan van om en bij de 40.000 mondmaskers. Die zullen in het weekend aan het personeel worden bedeeld.
We hopen dan dat vanaf maandag alle veiligheid kan worden gegarandeerd op het openbaar vervoer, dat er natuurlijk moet zijn voor iedereen die die essentiële verplaatsingen nu al doet of vanaf 4 mei wil doen.
Minister, heel veel goede voornemens. We hebben hier ook een aantal suggesties gehoord van collega’s die in de commissie omtrent corona al duidelijk aan bod zijn gekomen. U zou die zaken meenemen. Ik stel vast dat daar maar bijzonder weinig van is gerealiseerd en dat u nog volop ideeën aan het meenemen en bekijken bent.
Nee, alles is geregeld.
Maandag beginnen de bussen en de trams opnieuw volop te rijden. Dat zou dan in orde moeten zijn.
Het is volgens ons duidelijk dat u bent meegegaan in de logica van uw federale collega, mevrouw De Block, die amper een maand geleden nog duidelijk zei dat mondmaskers geen enkele meerwaarde hebben. U bent meegegaan in dat verhaal, en het gevolg is dat de reizigers zich nu zelf moeten behelpen. De Open Vld-ministers schieten zowel op het federale als op het Vlaamse niveau duidelijk tekort, maar wat blijkbaar wél kan, waar Open Vld wél in slaagt, is het voorzien van mondmaskers voor de eigen leden.
Minister, het is de taak van een overheid om in te staan voor de veiligheid van haar burgers, niet alleen de fysieke veiligheid, maar ook de veiligheid inzake gezondheid. Het is voor iedereen duidelijk dat u daarin tekortschiet.
Minister, bedankt dat u een aantal suggesties mee in overweging neemt. We worden allemaal al weken om de oren geslagen met berichtgeving over corona, alle sensibilisering, alle info enzovoort, maar als je eens in de buurt gaat horen, zou je ervan schrikken hoeveel mensen er zijn die eigenlijk nog altijd niet weten wat ze moeten doen in welke situatie enzovoort. Ik zie dat in mijn stad, in Izegem, dat een klein stadje is. Wij hebben amper een allochtone bevolking, maar je ziet dat vooral die groep mensen, anderstaligen, het zeer moeilijk hebben om goed geïnformeerd te zijn over die maatregelen. Dat is echt uit het leven gegrepen. Zeker in grootstedelijk gebied nemen heel veel vreemdelingen de bussen van De Lijn. Ik hoop ook dat ze dat in de toekomst blijven doen, maar ik denk dat het goed zou zijn om via pictogrammen of wat dan ook goed te sensibiliseren, ook op de bussen zelf, om iedereen ervan bewust te maken dat een mond- en neusbescherming nodig en verplicht is.
Ik wil ten slotte de stellige hoop uitdrukken dat de beloftes die er federaal zijn gekomen om elke inwoner van een mondmasker te voorzien, niet bij woorden blijven, dat er eindelijk daden komen. Zoals u zegt: iedereen is bezig met het hamsteren van mondmaskers en andere bescherming. Die markt droogt natuurlijk op.
De actuele vragen zijn afgehandeld.