Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over gokreclame bij De Lijn
Verslag
De heer Bertels heeft het woord.
Voorzitter, in 2016 hebben we het al eens over reclame op de bussen van De Lijn gehad. De aanleiding was toen de ook door u ongeoorloofd genoemde reclame van een antiabortusbeweging. U hebt toen een aantal maatregelen beloofd, maar die maatregelen zijn onvoldoende of hebben niet tot het verhoopte resultaat geleid. Nu is er terecht heel wat commotie rond nieuwe reclame op de bussen van De Lijn, namelijk reclame voor gokken.
Gelet op de maatschappelijke kost die gokken in de maatschappij en in de omgeving van problematische gokkers teweegbrengt en gelet op de toevloed van gokactiviteiten, ook bij jongeren, en gelet op de stijging van het aantal problematische gokkers, wat te lezen staat in de verslagen van de Kansspelcommissie, is reclame voor gokken an sich al erg. Maar het is eigenlijk nog veel erger, want het gaat om reclame voor illegale kansspelen.
Minister, hoe is het mogelijk dat een controleorgaan als Lijncom toelaat dat er dergelijke reclame voor illegale kansspelen staat op bussen die in onze straten rijden en die iedereen kan zien? Wat mij betreft, is dit ontoelaatbaar. Het is een onvergeeflijke fout. Ik vraag u dan ook of het niet dringend tijd wordt het beleid inzake reclame op de bussen van De Lijn bij te sturen, zodat dit zeker nooit meer zal kunnen gebeuren.
De heer Annouri heeft het woord.
Voorzitter, de gokproblematiek kost onze samenleving jaarlijks 1 miljard euro. Dat heeft professor Albrecht in 2006 berekend. We weten dat het aantal problematische gokkers in Vlaanderen, Wallonië en Brussel sinds 2012 exponentieel is gestegen. Dat stond afgelopen zomer nog in De Tijd. Het aantal problematische gokkers bedraagt momenteel 300.000 mensen. Dat zijn dan enkel diegenen die boven de waterlijn komen en waarvan we het weten.
Tegelijkertijd is het mogelijk dat in Vlaanderen bussen van De Lijn rondrijden waarop reclame wordt gemaakt voor een casino waar dan ook nog eens een auto kan worden gewonnen. Die reclame om te gokken en om een auto te winnen, staat op de bussen van onze openbare vervoersmaatschappij.
Reclame heeft een impact op onze gedragingen en normaliseert bepaalde gedragingen. Ik heb het gevoel dat er tegenwoordig zo veel reclame voor gokken in onze samenleving is dat ik al bijna abnormaal ben omdat ik niet af en toe een gokje waag en dat risico durf te nemen. De gevolgen van problematisch gokgedrag zijn nochtans vernielend.
Iedereen is, voor alle duidelijkheid, vrij om te doen en te laten wat hij of zij wil, zoals roken, drinken of gokken. Als overheid hebben we echter de zeer duidelijke taak de burgers te beschermen tegen gevaren, ziektes, risico’s en verslavingen. Wat mij betreft, is het dan ook onvoorstelbaar dat een overheidsbedrijf als De Lijn reclame voor gokken maakt.
Minister, mijn vraag is duidelijk en simpel. Zult u er werk van maken reclame voor gokken op alle voertuigen van De Lijn te verbieden? Dit mag gewoonweg niet meer aan bod komen. Dat is een heldere en duidelijke lijn die vanaf nu voor iedereen zichtbaar moet zijn.
Minister Weyts heeft het woord.
Voorzitter, we hebben nu duidelijke lijnen die in een deontologische code zijn vervat. Reclame bij De Lijn kan niet indien het gaat om politieke partijen, om religieuze of filosofische boodschappen of om geneesmiddelen. Reclameboodschappen die niet conform de regelgeving van de Jury voor Ethische Praktijken inzake reclame (JEP) zijn, kunnen niet.
Maar gokreclame mag. Gokreclame is toegelaten, net zoals het op andere dragers en media is toegelaten. Trouwens, reizigers zien die reclameboodschappen ook via televisie, ook via de openbare omroep, via het voetbal, via shirtsponsors, via reclamepanelen. Dit weekend heeft men inderdaad reclame weggenomen. Dat had te maken met het feit dat de adverteerder wel beschikte over een vergunning, maar in Nederland, niet in België. Daarom is dat aangemerkt als ‘geen vergunning, dus illegaal’ en is het weggenomen.
Wij met zijn allen, met het parlement, willen dat De Lijn performant is. Wij willen zelfs dat De Lijn ook de benchmark met private bedrijven doorstaat. We gaan die benchmark zelf organiseren. En dus gelden dezelfde regels voor De Lijn. U zegt dat gokreclame moet worden verboden. Prima, voor mij geen probleem. Maar dan voor iedereen. Dan ga je alle spelers gelijk behandelen, op een gelijk speelveld. Dan wordt voor alle spelers overal een verbod op gokreclame ingevoerd. Ik kan daar perfect mee leven.
We hebben hier een resolutie aangenomen waarin we zeggen dat De Lijn over enkele jaren de vergelijking moet doorstaan met private spelers. De Lijn moet dezelfde performantie en efficiëntie hebben en moet dus de voetbalmatch spelen tegen de concurrenten en moet daarvan winnen. Maar dan kun je niet zeggen dat ze wel met één hand op de rug gebonden moeten spelen. Het is een beetje moeilijker om dan goed te kunnen spelen.
Voor mij is het dus geen enkel probleem als u zegt dat we gokreclame gaan verbieden, maar dan zal het overal en voor iedereen zijn. (Applaus bij de N-VA)
Minister, de deontologische code van Lijncom waar u naar verwijst, werkt niet. U kunt daarnaar verwijzen, maar ze werkt niet naar behoren. U zegt dat er een aantal reclameactiviteiten mogen worden toegelaten. Ik neem aan dat u het met mij eens bent dat het niet geoorloofd is, en dat het dus de deontologische code niet zou mogen passeren, om reclame te maken voor illegale activiteiten. Het kansspel waarvoor reclame werd gemaakt, was illegaal in België. Of u dat nu wilt ontkennen of niet, het was illegaal in België. Het had geen vergunning voor België. Het ging dus om een illegale activiteit.
Ik ben blij dat u ernaar verwijst, minister: in Brussel heeft onze sp.a-fractie ervoor kunnen zorgen dat reclame voor gokken gewoon verboden wordt bij de MIVB. In mijn visie – en daar verschillen we blijkbaar van mening – heeft een overheidsorganisatie nog iets meer deontologie dan een pure private speler. Voor een overheidsorganisatie bepalen wij zelf regels. Een overheidsorganisatie – en voor mij is De Lijn dat nog altijd – heeft een aantal deontologische regels te respecteren en moet geen problematisch gokgedrag aanmoedigen. Dat is gewoon not done. U mag dat keren hoe u wilt, dat is not done. (Applaus bij sp.a)
Minister, ik vind uw antwoord teleurstellend. U geeft aan dat het wat u betreft mag worden verboden. Ik neem dus aan dat u met mij erkent dat de problematiek van gokken een reëel, wezenlijk maatschappelijk probleem is. Dan vraag ik aan u als minister om maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen, en dan zegt u dat de regels eigenlijk wel min of meer gerespecteerd zijn, en dat de burger er anders wel mee zal worden geconfronteerd tijdens voetbalmatchen, op televisie, op reclameborden. Dat klopt. Dat is een debat dat hier ook gaande is, in de commissie Sport, in de commissie Cultuur en Media, omdat wij net vinden dat dat aan banden moet worden gelegd.
Dan vraag ik aan u als minister en aan deze overheid ‘to lead by example’, om het morele voorbeeld te geven en te tonen dat u daar niet aan meedoet. En dan zegt u: we moeten wel op een eerlijke manier de match kunnen spelen, en niet met één hand op de rug gebonden. Als u dan toch over voetbaltermen wilt spreken, verwacht ik van een Vlaamse overheid dat ze zich houdt aan de regels, dat ze fair play hanteert, en vooral dat ze toont dat je niet op een smerige manier moet spelen. De regels zijn op dit moment zo, minister, dat de burger niet beschermd wordt, dat die in contact wordt gebracht met die reclames. Onderzoek toont aan dat de gokproblematiek groter wordt als die reclames op straat te zien zijn. Dan moet u als overheid het voorbeeld geven en u niet gaan verschuilen achter regels die op dit moment door alle experten worden aangehaald als niet voldoende. (Applaus bij sp.a en Groen)
Mevrouw De Ridder heeft het woord.
Ik begin met hetgeen waar jullie mee begonnen zijn. Het gaat hier over een illegale activiteit. Dat klopt. En die reclame is ook ingetrokken. U moet hier vandaag niet met de grote trom staan zeggen dat het een schande is. Het is een illegale activiteit geweest, en de reclame is ingetrokken. Daar zijn we het over eens.
De rest van het debat is ook wel breder dan dit. Dat gaat over de vraag of men die gokreclame, legale, voor alle duidelijkheid, toestaat of niet. Dat is echter ruimer dan deze vraag. Als u hier zegt dat het enkel voor De Lijn moet, dan zouden jullie de eersten zijn om in de commissie te zeggen dat er weer een ‘drop’ van de inkomsten is, om te vragen hoe dat komt en te zeggen dat De Lijn toch de toets met de privésector moet kunnen doorstaan. Ik zou dus toch voor enige intellectuele eerlijkheid willen pleiten. Trek dat debat open, breng het op het niveau waar het hoort. Voor iedereen of niet, maar hang de grote verontwaardiging nu niet op aan de kapstok van De Lijn.
De heer de Kort heeft het woord.
Voorzitter, minister, twee jaar geleden heeft collega Rombouts u ook al vragen gesteld omtrent reclame die wordt gemaakt bij De Lijn. Dat ging over de campagne ‘Ik ben zwanger. Wat nu?’. Toen hebt u ook gezegd dat u zeker en vast verder contact zou opnemen met de mensen van LijnCom om te bekijken of de deontologische code van De Lijn niet beter zou kunnen worden opgesteld. Minister, ik denk dat u in dezen mag verwachten dat De Lijn, ook in het kader van de beheersovereenkomst die u daarmee hebt, toch wel wat professioneler te werk zou gaan. Het kan immers toch niet dat we als Vlaamse overheid via Welzijn preventiecampagnes organiseren en centen uitgeven om het gokken tegen te gaan, en dat we dan met De Lijn, een verlengde van die Vlaamse overheid, het aanmoedigen van kansspelen toelaten.
Dit is illegaal, niet alleen omdat ze enkel een vergunning hadden voor een activiteit in Nederland, maar ook omdat er sprake was van toegang voor jongeren vanaf 18 jaar, het was dus onder de leeftijd van 21 jaar. Minister, dan verwacht ik toch wel dat er wordt bijgestuurd en dring ik erop aan dat De Lijn professioneler met dergelijke zaken omspringt. (Applaus bij CD&V)
De heer Keulen heeft het woord.
Voorzitter, goede collega’s, er zijn twee dimensies. Er is het praktische, het feit dat men reclame heeft gemaakt voor een onwettig Nederlands systeem. Dat kan niet, maar goed, De Lijn heeft daar ook meteen op ingegrepen, en men zal daar in de toekomst nog waakzamer voor moeten zijn. Dan is er de ethische dimensie. Daar kan je natuurlijk heel wat bomen over opzetten. Aan mij is gokken niet besteed, aan de meeste mensen niet, denk ik. Ik denk ook te gronde dat het weinig mensen al echt fundamenteel gelukkig heeft gemaakt.
Aan de andere kant is in dit land de federale overheid – het had ook de Vlaamse kunnen zijn – wel de grootste organisator van het gokken. Met name de Nationale Loterij is een federale instelling, vandaag geleid door Jannie Haek, in een vorig leven nog sp.a- cabinetard. Dus, verander de wereld, begin bij uzelf. Als je dat echter helemaal verbiedt, dan vrees ik dat mensen illegale circuits gaan opzoeken, en dan denk ik dat we verder van huis zijn dan vandaag. (Opmerkingen bij sp.a)
Er worden inderdaad twee zaken dooreengehaspeld. Er was het incident met betrekking tot de adverteerder die niet beschikte over een vergunning. Die advertenties waren illegaal en zijn verwijderd, punt aan de lijn. Wat de rest betreft, is er echter toch enige hypocrisie, vind ik. Legale gokbedrijven mogen ook legaal reclame maken. Iedereen mag daar reclame voor maken, maar De Lijn niet. Dat vind ik toch wel een tikje hypocriet. Heb dus de moed van uw overtuiging en ga inderdaad voor een volledig verbod op die reclame.
In dit parlement zegt men dat De Lijn dezelfde performantie aan de dag moet leggen als private bedrijven, maar die valt dan wel onder regels die anders zijn dan die voor diezelfde private bedrijven. Dus, van twee zaken één: ga gewoon resoluut voor een verbod op die reclame, en zoek daar dan misschien ook een draagvlak voor, en/of zelfs gewoon voor een verbod op die gokbedrijven.
Minister, mevrouw De Ridder, de illegale reclame is pas teruggetrokken na een activiteit van een alerte burger en de Kansspelcommissie. Ik verwacht van een overheidsbedrijf dat het maatschappelijk verantwoord onderneemt. Bij maatschappelijk verantwoord ondernemen door een overheidsbedrijf mogen de standaarden hoger, en moet men niet wachten op een alerte burger die zegt dat men iets verkeerds doet, dat men een illegale activiteit doet.
Minister, wat de daad bij het woord voegen betreft, samen met mevrouw Segers hebben we een voorstel ingediend met betrekking tot het verbieden van commerciële reclame voor kansspelen.
Ik daag u uit, minister, om dat voorstel mee goed te keuren. Alle collega’s in het Vlaams Parlement kunnen dat mee goedkeuren. Ik wil zien of u de daad bij het woord voegt. Ja, wij gaan voor onze overtuiging, ik hoop u ook. (Applaus bij sp.a)
De heer Annouri heeft het woord.
Mijnheer Keulen, u haalt aan dat dit een breder maatschappelijk probleem is en dat de overheid daarin ook een verantwoordelijk heeft. Helemaal mee eens.
Ik heb de openbare omroep daarover al op de vingers getikt. We voeren dat debat in de commissies. Ik heb zelf ook gevraagd om het debat over de Nationale Loterij te openen. Niet zodat u er zich kunt achter verschuilen door te zeggen dat we eerst dát debat moeten voeren, maar om simultaan maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen. U zegt dat u ervan overtuigd bent dat de meeste Belgen zich daar niet aan bezondigen of niet aan gokken doen. 64 procent van de Belgen gokt al eens een keer. Hoe meer reclame, hoe meer problematisch gokgedrag.
Om dan als overheid te zeggen – en ik vind dit hallucinant, mevrouw De Ridder, als het over intellectuele eerlijkheid gaat – dat we van De Lijn wel verwachten dat het een performant bedrijf is, maar dat het oneerlijk is dat we daarnaast ook verwachten dat het geen reclame mag maken voor gokken. Ja, ik verwacht dat u als overheid van De Lijn een performant bedrijf maakt en niet dat u daarvoor inkomsten moet gaan halen bij gokbedrijven die de miserie van mensen vergroten. Tegelijkertijd zegt u dan tegen minister Vandeurzen dat we het budget moeten optrekken om er net voor te zorgen dat die mensen worden geholpen.
Voer een consequent beleid dat de burger beschermt en een performant openbaar vervoer geeft, zonder daarbij het verlengstuk te zijn van een gokindustrie die op dit moment over-gesubsidieerd én onder-gereguleerd is. (Applaus bij de oppositie)
De actuele vragen zijn afgehandeld.