Verslag plenaire vergadering
Verslag
Bespreking
Dames en heren, aan de orde is het voorstel van resolutie van Tine Soens, Katia Segers en Güler Turan betreffende de recente ontwikkelingen in Polen en de verdediging van de Europese waarden en fundamenten, in het bijzonder van de rechtsstaat met zijn scheiding der machten.
De bespreking is geopend.
Mevrouw Soens heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, eind december besliste de Europese Commissie om artikel 7 met betrekking tot Polen in werking te zetten. Mijn fractie heeft daar toen een voorstel van resolutie over ingediend, dat vandaag ter bespreking en ter stemming voorligt.
We hebben naar aanleiding van het voorstel van resolutie twee hoorzittingen gehad, een met de vertegenwoordiger van de Vlaamse Regering in Polen, Yves Wantens, en een met de Poolse ambassadeur.
Een van de speerpunten van het beleid van de Poolse regering is de hervorming van het gerechtelijk apparaat, die de macht van de politiek op het gerecht vergroot, de onafhankelijkheid ervan in groot gevaar brengt en dus eigenlijk de rechtsstaat aan het uithollen is. Sinds ze aan de macht kwam, heeft de regering ook haar greep op de openbare omroep versterkt en de persvrijheid aangevallen. Yves Wantens, onze vertegenwoordiger in Polen, heeft ons voorstel van resolutie in de hoorzitting overlopen en beaamde de overwegingen en conclusies die daarin staan.
Collega’s, als we denken dat Polen gaat inbinden en de concrete aanbevelingen van de Europese Commissie zal toepassen, dan hebben we het helaas grondig mis. We hebben een aantal uitspraken van Kaczynski en de Poolse premier Morawiecki waarin duidelijk wordt gesteld dat ze hun koers niet zullen wijzigen. We hebben de ‘white paper’ van de Poolse ambassadeur mogen ontvangen, waarbij professor Europees recht Laurent Pech het witboek een poging noemt om achteraf hervormingen te rechtvaardigen. De professor bestempelt die hervormingen als een bundeling van gehaaste, onderling verbonden en ongrondwettelijke aanvallen op de Poolse jurisdictie. Collega De Croo heeft zich in de commissie aangesloten bij onze bezorgdheden rond de hervorming van het Grondwettelijk Hof, de erg arbitraire verlaging van de pensioenleeftijd en de falende uitleg van de desovjetisering die de Poolse ambassadeur heeft proberen uit te leggen. De Poolse ambassadeur heeft trouwens geen enkele serieuze respons gegeven op de feiten en argumenten die door de commissie in de hoorzitting naar voren werden gebracht.
Collega’s, als we in Europa ‘zinkende rechtsstaten’ toelaten, wat zijn we dan eigenlijk nog aan het doen? De Europese Unie mag niet enkel een markt zijn. Ze kent haar fundamenten in de democratische waarden en die fundamenten moeten ook blijven. De bescherming van de rechtsstaat en van de mensenrechten is een constante strijd. Collega Van Overmeire zei in de hoorzitting met de Poolse ambassadeur dat het duidelijk moet zijn dat de EU geen vrijblijvende club is. Ik citeer hem: “Wie lid is, moet zich aan de regels houden en een van de sterke punten van de Europese Unie is dat de nationale soevereiniteit wat wordt overstegen en dat de leden aan elkaar verantwoording durven/mogen/moeten vragen over hun interne systemen.” We gaan daar uiteraard mee akkoord.
We moeten duidelijk maken dat we niet zwijgend toekijken wanneer de rechtsstaat wordt ondermijnd, in dit geval ten nadele van de rechten en de bescherming van de Poolse bevolking. Laat dit wel duidelijk zijn: we willen geen Europa zonder Polen, het is een Europa met Polen, maar wel een Polen dat zich aan de afgesproken regels houdt. Vlaanderen is een van de eerste, misschien wel het eerste parlement dat hierrond stelling neemt. De rechtsstaat en vrijheden staan helaas in de hele wereld onder druk. Het is een belangrijk signaal dat we hier samen, over de partijgrenzen heen, opkomen voor de rechtsstaat, voor grondrechten, voor de scheiding der machten en voor de vrije meningsuiting. Laat ons vandaag opnieuw met één stem onze bezorgdheid uitspreken over de aanval op de rechtsstaat in Polen, zoals we dat ook unaniem in de commissie hebben gedaan.
De heer De Croo heeft het woord.
Voorzitter, wij zijn zeer logisch geweest in onze benadering en wij hebben een amendement ingediend om te wachten tot wanneer de termijn van drie maanden waarin de voorverwittiging was gebeurd ten aanzien van Polen, zou zijn verlopen. Maar alle geduld ten spijt, met de inzet, de verklaringen en de bezoeken van de heer Timmermans en het witboek dat zij gepubliceerd hebben, veronderstellen wij dat dit niet aan de voorwaarden van de Europese Commissie beantwoordt.
Wij zijn zedelijk verplicht Polen op zijn plaats te wijzen. Ik zou wat verder gaan dan dat. Als we zien dat de rechtsstaat niet worden geëerbiedigd, vind ik het moeilijk. Dat is door twee derde van het Europees Parlement bekrachtigd. We moeten nadenken of we de gulle kraan van allerhande toelagen kunnen laten openstaan indien een staat niet blijft op de plaats waar we de EU willen zien terechtkomen. Ik steun dit voorstel van resolutie.
De heer Kennes heeft het woord.
Voorzitter, we spreken ons in het Vlaams Parlement en in de commissie Buitenlands Beleid geregeld uit over situaties op verschillende plaatsen in de wereld, maar nu het dicht bij huis misloopt, binnen onze kring en waardegemeenschap, namelijk de EU, moeten we onze stem ook verheffen. Het is niet enkel dat we enkel daarbuiten onze kritiek en bezorgdheid mogen uiten. Indien in de EU iets gebeurt, raakt ons dat nog meer, want we zitten in eenzelfde waardegemeenschap en politiek-economisch maatschappelijk project. Indien dan wordt geknaagd aan de fundamenten van de rechtsstaat, aan de democratische ordening, aan de verworvenheden en aan de burgerlijke vrijheden, dreigt dat ook op ons een effect te hebben.
Om die reden heeft mijn fractie het voorstel van resolutie vanaf het begin volmondig gesteund. We hebben de ambassadeur gehoord. Hij heeft het standpunt van zijn regering uitvoerig verdedigd, maar hij heeft de bezorgdheid niet kunnen wegnemen. Het Europees Parlement heeft zich hierover uitgesproken en we sluiten ons daar graag bij aan.
Er is in de EU een procedure die moet worden gevolgd. We gaan ervan uit dat die procedure op de agenda blijft staan, maar we beseffen ook dat daarvoor een grote eensgezindheid nodig is. We zijn niet zeker of gerust dat de procedure tot een goed einde kan worden gebracht.
We vragen de Vlaamse Regering en onze algemene afvaardiging – want Polen is een van die landen waar we een diplomatieke vertegenwoordiging hebben – het dossier van zeer nabij op te volgen en ons op de hoogte te houden van alle stappen die worden gezet. We hebben onze vertegenwoordiger gehoord en ik vond zijn toelichting verhelderend.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Voorzitter, de sp.a-fractie heeft een initiatief genomen met betrekking tot de situatie in Polen. Ondertussen hebben de meerderheidspartijen, in overleg met de oppositie, heel wat besprekingen gevoerd. Aanvankelijk was er het initiatief van de heer De Croo. Hij vond dat we moesten wachten op wat uiteindelijk op het niveau van de EU zou gebeuren, op wat de Europese Commissie zou doen en op de reactie van Polen hierop. We zijn dan tot een consensus gekomen. Het oorspronkelijk voorstel van resolutie van mevrouw Turan en mevrouw Soens is enigszins afgezwakt, maar is wel afgestemd op het initiatief dat onder meer door mijn fractie op het niveau van de EU is genomen.
We zitten nog steeds in die procedure. We kennen het witboek van de Poolse Regering, dat een verantwoording geeft voor de goedgekeurde wetten met betrekking tot de rechterlijke macht en de persvrijheid.
Het is goed dat we in Vlaanderen op de hoogte worden gebracht. Dat is uiteindelijk ook de inhoud van het amendement. We willen verder worden geïnformeerd over de verdere evolutie. Ondertussen moeten we natuurlijk het verder verloop van de procedure inzake artikel 7 afwachten. Misschien is dit voorstel van resolutie dan ook enigszins voorbarig, maar ik blijf erbij dat we het zeker zullen steunen. Het is immers volledig afgestemd op wat in het Europees Parlement is goedgekeurd.
Daarnaast wil ik misschien een open vraag stellen. Ik vraag me af op welke wijze de EU zou hebben gereageerd indien de Poolse Regering, die een andere samenstelling kent dan de partij van de heer Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, anders zou zijn en indien een andere politieke familie hieraan zou deelnemen. Ik ben benieuwd op welke wijze de EU dan zou hebben gereageerd.
Ik heb soms wel de indruk dat er bepaalde krachten op Europees niveau bezig waren in een bepaalde richting, met name de inwerkingtreding van artikel 7 van het verdrag van de Europese Unie.
En tegelijkertijd – en ik vind het jammer dat dit hier niet eerder ter sprake is gekomen, we hebben dit wel in de commissie gedaan – stel ik vast dat er ook wel problemen zijn met betrekking tot de rechtsstaat, met betrekking tot fundamentele vrijheden, met betrekking tot normen en waarden, met betrekking tot de democratie, meer bepaald in Spanje.
Ik stel vast dat er een conflict is tussen een deelstaat en een staat, waarbij die deelstaat streeft naar meer autonomie en vragende partij is voor dialoog, maar gedurende jaren gebotst is op een gebrek aan dialoog. Er waren juridische procedures bij een grondwettelijk hof dat – laten we eerlijk zijn – een bepaalde politieke beïnvloeding kent in Spanje. Een bepaald statuut voor Catalonië werd plots ingetrokken via een juridische procedure en mogelijk toch wel enige beïnvloeding.
We zien dat partijen die deelnemen aan verkiezingen met een heel duidelijk programma – dat mij wel zint, maar bepaalde partijen wellicht niet – op basis van dat programma een meerderheid achter zich halen. Er wordt een referendum georganiseerd, er wordt een heel democratisch proces nageleefd. En opnieuw stellen we vast dat een sterke Europese lidstaat hiertegen gaat reageren en mensen in de gevangenis steekt. Ondertussen zijn er al meer dan zes maanden politieke gevangenen. Niet in Polen, niet in Hongarije, maar wel in Spanje. Ik vind het dan ook bijzonder merkwaardig dat er niet gereageerd wordt, dat er geen artikel 7 wordt ingeroepen tegen die Spaanse lidstaat, goed wetende dat die politieke verkozenen in Catalonië – en ook zelfs in Baskenland – vragende partij zijn voor dialoog.
Er wordt dus met twee maten en twee gewichten gewerkt. Men kijkt bijzonder streng naar Polen, naar Hongarije, met een moraliserend vingertje. En tegelijkertijd sluit men de ogen ten aanzien van Spanje als lidstaat, waar volgens mij de fundamentele rechten, de vrije democratie en de rechtsstaat onder vuur worden genomen. (Applaus bij de N-VA)
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het voorstel van resolutie houden.