Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over het uitzenden van islamitische erediensten op de VRT
Verslag
De heer De Gucht heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, vandaag zendt de VRT rooms-katholieke, orthodoxe, protestantse, evangelische en israëlitische godsdienst uit. Dat zal nu worden uitgebreid met islamitische godsdienst. Persoonlijk vind ik dit een gemiste kans. Als men naar de beheersovereenkomst kijkt, dan staat daarin dat de verschillende levensbeschouwingen – dus niet alleen religies – integraal aan bod moeten komen in de verschillende programmaties, waaronder verschillende die aan de nieuwsdienst verbonden zijn.
De stappen zijn gezet om uit te breiden naar de islamitische godsdienst. Minister, op welke manier valt deze stap van de VRT te rijmen met wat er in de beheersovereenkomst staat?
De heer Van Grieken heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, niet alleen ik verslikte mij in mijn koffie toen ik het nieuws vernam dat de VRT islamitische eredienst wil uitzenden. Ik denk niet dat het diehard Vlaams Belangers waren die daarvan schrokken, maar vele Vlamingen met mij. Het is des te opmerkelijker omdat we het al eens hebben gehad bij de VRT. In 2010 was er de moslimradio-omroep. En wat bleek? Er zaten toch wel moslimfundamentalisten achter, die propaganda voerden tegen het hoofddoekenverbod. Ze waren voor het onverdoofd slachten. Uzelf hebt het toen opgedoekt.
Waarom de VRT, en u als bevoegd minister, het nu oké vindt dat er opnieuw moslimuitzendingen op de VRT worden uitgezonden, is mij een raadsel, en niet alleen mij, maar vele Vlamingen met mij. Waarom, is de vraag? Waarom gaat de VRT dit doen? Wat gaat u doen om dit verhinderen?
Minister Gatz heeft het woord.
Collega's, laat me eerst stellen dat levensbeschouwing – en religie maakt daar zeker deel van uit – een belangrijke zaak is of kan zijn in een samenleving. Ik wil daar dus omzichtig en voorzichtig mee omspringen en niet te veel slogantaal gebruiken.
Ik heb net zoals u kennis en akte genomen van de aankondiging en de beslissing van de VRT vorige week. Op zijn minst is de interne besluitvorming om dit te doen eigenaardig te noemen omdat bijvoorbeeld de raad van bestuur niet in kennis is gesteld en er ook geen appreciatiebevoegdheid over heeft gekregen.
De kernvraag is natuurlijk of het een kerntaak is van de openbare omroep om erediensten uit te zenden en of ze daar autonoom over kan beslissen? Nu, in de twee gevallen wens ik daar ontkennend op te antwoorden. Het is geen kerntaak en het is geen autonome beslissingsbevoegdheid van de VRT. De beheersovereenkomst is op dit ogenblik – misschien moeten ze nog worden verduidelijkt – in elk geval duidelijk op het punt dat de levensbeschouwelijke derden afgeschaft werden/worden en worden geïntegreerd in de redactionele programma's van de VRT. Begrijp me goed: het is belangrijk dat onze openbare omroep veel en regelmatig aandacht schenkt aan levensbeschouwingen, en dus ook godsdienst, in de redactionele programma's. Een eredienst uitzenden evenwel, is geen redactioneel programma.
Wat nu? U weet dat er twee jaar geleden al een beperkte herziening was geagendeerd van de beheersovereenkomst kort na nieuwjaar. Wij gaan in alle rust onderzoeken hoe wij deze zaak een oplossing kunnen geven. Het lijkt me goed om het juiste evenwicht te vinden van wel levensbeschouwing en religie op de openbare omroep, maar de beslissing van vorige week is merkwaardig.
Minister, voor alle duidelijkheid, had men mij gezegd dat men de uitzendingen zou gaan uitbreiden met orthodoxe of protestants-evangelische, mochten die er nog niet op zitten, dan zou ik dezelfde reactie hebben gehad. Dat maakt mij verschillend van de heer Van Grieken, en ik ben er trouwens uitzonderlijk tevreden over dat wij op heel veel vlakken verschillen. We leven in een maatschappij waarin religie en levensbeschouwing inderdaad een rol spelen. Ik denk dat het belangrijk is dat een openbare omroep daar inderdaad de nodige aandacht aan schenkt, dat wordt uitgegaan van een dialoog. Het uitzenden van erediensten is een monoloog. Dat past níet op een openbare omroep. Ik zou dan ook graag willen dat we bij de aanpassing van de beheersovereenkomst, of de verduidelijking, zoals u stelt, ertoe kunnen komen dat we vastleggen dat dat redactioneel aan bod komt in diverse programma’s, maar dat er niet langer vanuit een monoloog zal worden geredeneerd en erediensten geen uitzendtijd meer zullen krijgen. Dan gaat het niet alleen over de islamitische, dan gaat het over alle erediensten. Die hebben geen plaats op een openbare omroep.
Ik ben mijn voorganger dankbaar, want hij doet mijn inleiding. Wij maken inderdaad wél een onderscheid naargelang het type uitzendingen en de religie die erachter zit. Ik raad u allemaal aan om een kerstmarkt bezoeken. Of moet ik nu ‘wintermarkt’ zeggen? Dan staan daar betonblokken. Dan is dat niet de ideologie achter een protestantse uitzending of een joodse uitzending. Dat is de ideologie achter al die moslimuitzendingen die nu in heel Vlaanderen door de VRT worden uitgezonden.
Ja, mijnheer De Gucht, we verschillen heel veel van mening. Ik ben ook heel dankbaar daarover, maar veeg eerst voor uw eigen deur, want als de heer Somers hier had gestaan, dan was dat voor een superdiverse samenleving, en nu is het dan voor absolute neutraliteit. Het wordt een beetje moeilijk. (Opmerkingen van Bart Somers)
Minister, hoe gaat u garanderen dat daar geen verzen worden verkondigd die geweld bepleiten, die ongelijkheid tussen mannen en vrouwen bepleiten? Hoe gaat u dat voorkomen?
De heer Vandaele heeft het woord.
Voorzitter, het is al gezegd: het is de algemene verplichting van de VRT, door de beheersovereenkomst, om aandacht te besteden aan diverse levensbeschouwingen. De VRT kiest er zelf voor om ook erediensten uit te zenden van erkende religies: de katholieke, de orthodoxe, de joodse. Als ze daar dan de islam bij neemt, dan denken wij dat daar een zekere logica in zit. Dat is een dienstverlening aan de gelovigen, zegt de VRT, aan mensen die minder mobiel zijn. Dat is één aspect. Het tweede aspect is dat we natuurlijk ook als kijkers dan kennis kunnen maken met een wereld die we misschien niet kennen. Minister, voor dat tweede aspect vinden wij het dan wel bijzonder belangrijk dat die eredienst zo veel mogelijk in het Nederlands verloopt en dat de VRT inderdaad ook toeziet – het is hier al aangehaald – op wat men uitzendt en hoe men dat uitzendt.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Minister, over het uitzenden van de erediensten hebben we het uitvoerig gehad bij het voorbereiden van de huidige beheersovereenkomst. Er is toen uitdrukkelijk voor gekozen om die geen deel te laten uitmaken van die beheersovereenkomst, maar levensbeschouwelijke programma’s wel. Erediensten werden echter beschouwd als een onderdeel van de decretale vrijheid die de VRT heeft om zelf programma’s te kiezen. We gaan toch niet gaan naar een staatstelevisie, waarbij wij zeggen wat er al dan niet op tv mag komen. Moet bijvoorbeeld de uitslag van de Lotto op de VRT? Dat is ook een van die dingen waarbij men vragen kan stellen. Het feit dat de VRT tot op heden het uitzenden van erediensten beschouwt als een dienstverlening voor de minder mobiele, vaak oudere bevolking, daar kunnen wij als CD&V alleen maar achter staan. Ik ga wel akkoord met de heer Vandaele dat wij erop zullen moeten toezien dat de preken die worden gehouden in dergelijke erediensten, in het Nederlands zijn.
Mevrouw Segers heeft het woord.
Levensbeschouwing, waaronder religie, heeft inderdaad een heel belangrijke plaats in onze samenleving. In deze gepolariseerde tijden is dialoog zeer cruciaal. Waar anders dan op de openbare omroep kunnen we proberen om die dialoog een plaats te geven? Wij van sp.a vinden dus dat die interlevensbeschouwelijke dialoog een plaats heeft op de VRT.
We zijn ook van mening dat de VRT die opdracht vrij moet kunnen invullen. We hebben geen probleem met het uitzenden van de mis. We vinden dat alle erkende religies hun plaats moeten krijgen, ook met het uitzenden van erediensten. Maar minstens even belangrijk is dat de dialoog tot stand wordt gebracht. Bovendien vinden we dat er dan sprake moet zijn van gelijkberechtiging. Dat wil zeggen dat ook de vrijzinnigen een plaats moeten krijgen binnen de VRT om – ze hebben geen erediensten – op een manier hun stem te laten horen.
Twee zaken: stemmen laten horen van alle erkende levensbeschouwingen en de dialoog via nieuwe innovatieve, kwalitatieve formats ontwikkelen.
Ik wil twee praktische zaken meenemen in het hele debat dat ik in alle rust wil benaderen. Er is hier gevraagd in welke taal de erediensten zullen worden uitgezonden: welke taal spreekt men? Kunnen wij daar dingen van begrijpen? Dat is een zaak die ik zeker wil opnemen. Er is ook, niet onbelangrijk, aangegeven dat er een aantal minder mobiele mensen zijn die naar de erediensten kijken. Dat zijn praktische zaken die ik zeker wil bekijken.
Het fundament blijft natuurlijk of het een taak is van de openbare omroep. Ik verklaar me nader. De islam als aanleiding van de vraag is een erkende godsdienst. Daar is op zichzelf helemaal geen probleem mee. Waar volgens mij wel een probleem mee is, is dat de openbare omroep als regulator optreedt om te zeggen wat gelijkberechtiging is voor erediensten maar wat in feite geen gelijkberechtiging is. Als je dertig erediensten hebt van een bepaalde geloofsovertuiging en zesmaal twee, twaalf dus, van andere, dan komt dat volgens mij niet aan de autonomie van de openbare omroep toe om daar de gelijkberechtiging over te hanteren. We moeten en zullen het gesprek met de openbare omroep aangaan. Daar zal uiteraard ook besluitvorming in de Vlaamse Regering voor nodig zijn. Dat spreekt voor zich. Het is goed om bij de herziening van de beheersovereenkomst die gepland was na nieuwjaar, een en ander te verduidelijken.
We moeten een paar zaken indachtig zijn. Een eredienst is een monoloog. Een openbare omroep moet de dialoog, het gesprek voeden en niet de monoloog organiseren. Daar moet duiding bij te pas komen. Als het gaat over het inhoudelijk kaderen, dan kan dat niet met een monoloog. Je kunt niet inhoudelijk kaderen in een monoloog, maar enkel in een dialoog.
Als het gaat over de minder mobiele mens: er bestaat zoiets als Belgacom en Telenet. Daar staan verschillende kanalen op. Er is geen enkel probleem dat dit daar vanuit de erediensten zelf wordt georganiseerd. Ik heb daar geen probleem mee.
Een vaste producer, een halve regisseur, een assistent per eredienst. Als het om een nieuwe plaats gaat, moet er op voorhand een technisch team komen. En er is sowieso altijd een technisch team bij. U moet zich eens afvragen in welke mate wij voor al die erediensten vinden dat dit een taak is die met overheidsgeld moet worden betaald. Met dialoog heb ik geen probleem, maar een monoloog onderhouden waarbij erediensten worden georganiseerd, is volgens mij een fout die niet met belastinggeld moet gebeuren. Een dialoog zorgt ervoor dat mensen bij elkaar komen. Een monoloog zorgt ervoor dat mensen van elkaar worden gescheiden. (Applaus bij Open Vld)
Voorzitter, sta me toe een kleine randbemerking te maken. Zo’n eredienst van de moslims is op vrijdag. Het vrijdaggebed zal de VRT op zondag uitzenden. Ik vind dat een beetje raar, maar dit terzijde.
Laat me vooral stilstaan bij wat is gezegd door de N-VA. Voor de N-VA is het geen probleem dat er moslimuitzendingen zijn, geen probleem wat voor ‘hate speech’ daar wordt verkondigd, als het maar in het Nederlands is. Dat is belangrijk. (Opmerkingen. Rumoer. Applaus bij het Vlaams Belang)
Het doet pijn als we de waarheid zeggen. (Rumoer)
De essentie is dat er u voorstander van bent dat Vlaams belastinggeld gaat naar een moslimomroep, dat deze rechtse regering belastinggeld uitkeert voor de erkenning van moskeeën, dat er imamopleidingen worden ingericht door deze Vlaamse Regering. Als dit een rechtse N-VA- regering is, dan hou ik m’n hart vast wat een linkse regering zou moeten zijn. (Applaus bij het Vlaams Belang)
De actuele vragen zijn afgehandeld.