Verslag plenaire vergadering
Verslag
Algemene bespreking
Dames en heren, aan de orde is het ontwerp van decreet houdende invoering van een gereglementeerde boekenprijs.
De algemene bespreking is geopend.
Mevrouw Bastiaens, verslaggever, heeft het woord.
Voorzitter, collega's, vooreerst wil ik mijn collega-verslaggever, mevrouw Idrissi, verontschuldigen: ze is wegens ziekte afwezig. Als verslaggevers kiezen we ervoor om vandaag ook mondeling verslag uit te brengen over dit historisch ontwerp van decreet. Ik sta even stil bij de totstandkoming enerzijds en de inhoud en de doelstellingen ervan anderzijds. Ondertussen is het 34 jaar geleden dat het eerste wetsvoorstel werd ingediend om de toegestane korting voor nieuwe boeken te reguleren. Voorbeelden uit de buurlanden hebben het nut van die gereglementeerde of vaste boekenprijs al aangetoond. Ook onze boekensector was een vragende partij. Om allerlei redenen zijn dat eerste wetsvoorstel en de achttien daaropvolgende nooit omgezet in een wet.
Sinds de zesde staatshervorming is de bevoegdheid voor de prijsregulering van culturele producten zoals boeken een bevoegdheid van de gemeenschappen. De boekensector heeft hier heel doortastend op ingespeeld en is met alle stakeholders rond de tafel gaan zitten om een gedragen consensusvoorstel uit te werken. Onder leiding van het Boekenoverleg is op die manier een aanzienlijk deel van het voorbereidende werk voor dit ontwerpdecreet gerealiseerd. De meerderheidsfracties hebben dit voorstel dankbaar geaccepteerd en in het regeerakkoord zo verwerkt: “We voeren een gereglementeerde boekenprijs in, zodat bij de verkoop van nieuwe boeken gedurende de eerste zes maanden een maximaal kortingsplafond geldt, om de boekensector ademruimte te geven om te blijven investeren in een rijk en divers boekenaanbod.”
In het voorjaar van 2015 hield de commissie Cultuur een zeer uitgebreide hoorzitting met alle betrokkenen: het Boekenoverleg, een onderzoeker van iMinds, de onafhankelijke boekhandels, maar ook een vertegenwoordiger van een grootwarenhuisketen, de bibliotheeksector, de Vlaamse auteursvereniging en een ervaringsdeskundige uit Nederland. Begin juli 2015 volgde een interessante gedachtewisseling met minister Gatz. De minister gaf inzage in zijn plannen met het voorstel van de boekensector, en wees op juridische en praktische bezwaren waarvoor hij nog oplossingen zou zoeken. De commissieleden deden suggesties om het voorstel van het Boekenoverleg te verfijnen en te verbeteren.
De minister werkte daarop naarstig voort aan het ontwerpdecreet. Hij vroeg advies aan de Strategische Adviesraad voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media (SARC) en aan de Raad van State. In oktober jongsleden kon het ontwerpdecreet dan worden ingediend. Begin november heeft de commissie opnieuw een hoorzitting gehouden en geluisterd naar de finale bedenkingen bij het ontwerpdecreet van onder meer Boek.be, De Standaard Boekhandel, de onafhankelijke boekhandelsorganisatie Confituur en de bibliotheeksector. De commissie Cultuur besprak het ontwerpdecreet op 1 december. Het werd unaniem goedgekeurd door de aanwezige fracties.
Het invoeren van een gereglementeerde boekenprijs maakt deel uit van geïntegreerd letterenbeleid, waarbij niet enkel ondersteuning wordt gegeven via subsidies maar ook flankerende maatregelen worden genomen. In negen Europese landen – waaronder de buurlanden Nederland, Frankrijk en Duitsland – is al vele jaren een vaste of een vorm van een gereglementeerde boekenprijs ingevoerd. Met dit decreet wordt dat nu ook in ons land realiteit. De invoering van een gereglementeerde boekenprijs heeft een dubbel doel: de daling van het aantal boekhandels een halt toeroepen en de diversiteit van het aanbod in de boekhandels handhaven. Voor Nederlandstalige boeken, zowel in print als digitaal, die in de Vlaamse Gemeenschap voor het eerst op de markt worden gebracht, zal een prijs worden vastgesteld door de uitgever of door de importeur. Deze prijs is bindend voor de duur van zes opeenvolgende maanden, met ingang vanaf de eerste dag waarop het boek voor verkoop aan de eindconsument beschikbaar is. Iedereen die boeken te koop aanbiedt of verkoopt voor commerciële doeleinden aan de eindconsument, moet die vastgestelde prijs hanteren. Op die vastgestelde prijs kunnen wel kortingen worden toegestaan, mits die gelden voor alle verkooppunten.
Dit geldt bijvoorbeeld voor de ledenprijs, actieprijs, combinatieprijs of serieprijs. Het uitgangspunt is evenwel een maximale korting van 10 procent op de vastgestelde prijs. Bij geschillen kan er uiteraard een beroep worden gedaan op een onafhankelijke buitengerechtelijke geschillencommissie of gerechtelijke vorderingsmogelijkheden op basis van onwettige handelspraktijken.
Het ontwerp van decreet gaat dus uit van een maximale korting van 10 procent op de vastgestelde prijs. Enkel voor onderwijsinstellingen en bibliotheken is een grotere korting mogelijk. Op dit punt werd het ontwerp trouwens geamendeerd, ook alweer unaniem. In het ontwerp van de minister werd het maximumkortingsbedrag voor bibliotheken vastgelegd op 25 procent. Tijdens de hoorzittingen was evenwel gebleken dat die korting voor bibliotheken bij veel betrokkenen moeilijk lag. De bibliotheeksector vond de korting te laag, omdat bibliotheken nu vaak hogere kortingspercentages krijgen. Ze vrezen voor de negatieve impact op het collectiebeleid. De boekensector daarentegen argumenteerde dat de korting van 25 procent voor bibliotheken de doelstelling van het decreet ernstig zou bedreigen en pleitte voor een maximale korting van 15 procent. Ook die vraag was onderbouwd. Tal van bibliotheken gaan op dit moment immers nog te vaak uit van een maximale gratis dienstverlening boven op de bestaande grote kortingen.
De commissieleden hadden begrip voor die bekommernissen, maar wensen de belangen van de hele boekensector voor ogen te houden. Als er geen Vlaamse boeken meer worden uitgegeven en verkocht, dan is dat immers ook nadelig voor de bibliotheken. Bovendien bedraagt het aandeel van de bibliotheeksector in de omzet van de boekensector op dit moment slechts 7 procent, en uit een vergelijking met de kortingen die in onze buurlanden worden gehanteerd, blijkt dat de gemiddelde korting voor de bibliotheeksector, de nu voorgestelde 25 procent, aan de hoge kant was. Daarom werd een amendement unaniem goedgekeurd om de maximale korting voor bibliotheken te beperken tot 20 procent. Dit compromis werd trouwens ook voorgesteld in het SARC-advies. Dit compromis van 20 procent mag uiteraard niet tot gevolg hebben dat de hele set van diensten van boekhandels onverminderd ‘gratis’ dient te worden geleverd aan bibliotheken.
Om de doeltreffendheid en de effecten op het ecosysteem van het Vlaamse boekenvak te evalueren, wordt binnen vier jaar een verslag opgemaakt. Voor de inwerkingtreding, dus eigenlijk op dit moment, gebeurt daartoe een nulmeting, op basis van diverse criteria en opnieuw in overleg met de hele sector. (Applaus)
De heer Meremans heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, ik kom toch even vooraan omdat dit toch belangrijk is. Zoals de verslaggever heeft aangeduid, is dit ook enigszins historisch. We zijn er immers eindelijk, na een paar decennia in geslaagd om te komen tot geen vaste, maar een gereglementeerde boekenprijs. We gaan even terug in de tijd, niet zo heel ver terug. Onder ons, in De Schelp, vond in 2014 De Staat van het Boek plaats, een debat waarop een aantal collega’s ook aanwezig waren. Voor CD&V was dat toen nog de heer Paul Delva. We hebben daar toen gedebatteerd over de toekomst van het boek. Ik heb daar toen ook namens mijn partij beloofd dat wij zouden gaan voor een gereglementeerde boekenprijs. Om het te zeggen met de woorden van Hannibal van The A-Team – ik kijk altijd naar zeer boeiende feuilletons: “I love it when a plan comes together.” Ik ga geen sigaar opsteken, maar het is toch zo, ‘the plan has come together’. We staan hier vandaag voor de goedkeuring van dit ontwerp van decreet over de gereglementeerde boekenprijs.
Dames en heren, als Vlaams-nationalisten beschouwen wij cultuur als een heel hoog goed. Onze boeken, onze literatuur zijn daarbij zeer belangrijk. Waarom? Het is onze taal, onze ziel, onze geschiedenis, onze toekomst. Niets is zo verweven met onze identiteit als onze auteurs, als onze boeken.
Is dit nu een mirakeloplossing? Zullen morgen alle problemen voor het boekenvak opgelost zijn? Neen, uiteraard niet. Dit hoort thuis in een ketting van maatregelen die we moeten nemen wanneer we het boekenlandschap willen verbeteren. Dit ontwerp van decreet is echter onontbeerlijk wanneer men die ketting wil vervolmaken.
Ik ben heel blij dat wij ook in de commissie op een heel grote eensgezindheid konden rekenen. Het is ook belangrijk dat het parlement dit ontwerp kamerbreed – dat hoop ik toch – steunt. Het geeft een duidelijk signaal dat wij het over die elementen eens kunnen zijn, over partijgrenzen heen.
Wat het amendement betreft, hebben we een oplossing gezocht. Voor bibliotheken gaan we voor 20 procent korting in plaats van 25 procent. Dat is een goede maatregel waarbij we rekening houden met de bezorgdheid van de bibliotheken en van de boekensector.
Mijn uiteenzetting was eerder een kortverhaal dan een volumineuze roman. Ik wil u en de diensten danken dat we zo snel kunnen landen met dit ontwerp van decreet. De N-VA zal dit ontwerp van decreet volmondig steunen, dan kunnen we allemaal snel naar huis en nog een boek lezen.
Mevrouw Bastiaens heeft het woord.
Voorzitter, ik wil graag nog even reageren namens mijn fractie.
Het gebeurt niet zo vaak dat we als politici geschiedenis kunnen schrijven. We moeten het woord historisch niet te vaak gebruiken, maar vandaag lijkt het me wel gepast. Na dertig jaar debatteren en amper twee jaar nadat Vlaanderen bevoegd is geworden, kunnen we vandaag een decretale regeling goedkeuren en invoeren.
Ere wie ere toekomt: we zouden hier vandaag niet over kunnen debatteren zonder het uitstekend voorbereidende werk van het Boekenoverleg. Het is immers geen sinecure om alle partners, vaak met tegenstrijdige of alvast niet gelijklopende belangen, op dezelfde golflengte te krijgen.
Ik ben ook heel tevreden over het parlementaire proces dat dit ontwerp van decreet heeft doorlopen met een interessante wisselwerking tussen het veld, de parlementsleden en de minister. Voor de collega’s die twijfelen aan het nut van dergelijke interventies in een economische sector die de boekensector toch ook is, wil ik toch graag de Nederlandse expert citeren die we beluisterd hebben tijdens de hoorzitting: “De gereglementeerde boekenprijs is geen economische maatregel maar een instrument van cultuurbeleid.”
We willen dit instrument inzetten om de hele boekensector meer ademruimte te geven. Immers, een neerwaartse prijsspiraal brengt de positie van boekhandel en boekenproducent in gevaar. De doelstelling van de vaste boekenprijs is dus duidelijk: een gelijk speelveld creëren voor alle boekenhandels, groot en klein, en een breed en divers aanbod garanderen, ook van minder bekende en beginnende auteurs. Ook de onlineverkoop van boeken zal onder de nieuwe regelgeving vallen, en het ontwerp van decreet zal ook werk maken van een grondige evaluatie van het effect van de gereglementeerde boekenprijs. Ik wil daarom een warme oproep doen aan alle spelers in het veld om er nu samen voor te gaan, uit een hopelijk gezamenlijke liefde voor het boek. Het is een prima zaak dat het decreet er na vele jaren eindelijk komt, maar het is even belangrijk dat alle spelers – auteurs, uitgevers, de grote en de kleine boekhandels, de bibliotheken en de scholen – dit samen doen in de toekomst.
De heer Vandenbroucke heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega’s, mevrouw Idrissi vindt het echt verschrikkelijk dat ze vandaag niet aanwezig kan zijn in het Vlaams Parlement om deze historische stemming bij te wonen. De verslaggever heeft al duidelijk gemaakt welke aanloop is genomen naar dit ontwerp van decreet, hoeveel pogingen al zijn ondernomen om een reglementaire boekenprijs of een variant in te voeren in Vlaanderen. En vandaag zal het zover zijn, mijn fractie zal met heel veel enthousiasme dit ontwerp van decreet goedkeuren omdat wij ervan overtuigd zijn dat het een goede zaak zal zijn voor de boekhandels in Vlaanderen. Helaas hebben wij er daarvan de afgelopen jaren te veel de deuren zien sluiten. Het zal ook een heel goede zaak zijn voor de boekenlezers, aan wie we willen garanderen dat zij hun gading zullen blijven vinden in een rijk en gevarieerd aanbod en natuurlijk ook voor de auteurs, in wier talent wij kunnen blijven investeren wanneer hun werk, ook letterlijk, naar waarde kan worden geschat. (Applaus bij sp.a)
De heer Caron heeft het woord.
Ik dank de verslaggever, mevrouw Bastiaens, voor haar zeer adequaat verslag en haar goede overzicht. Ik dank ook collega Meremans voor zijn bevlogenheid, dat mag worden gezegd.
Minister, als het goed is, willen we het ook gezegd hebben. Het is een goed ontwerp van decreet. We zullen het dan ook met heel veel enthousiasme goedkeuren.
Het is ook tot stand gekomen, zoals collega Bastiaens al zei, vanuit een fijne samenwerking met het middenveld uit die brede boekensector: het BoekenOverleg met Boek.be op kop, maar ook met de Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie (VVBAD) die de bibliotheeksector vertegenwoordigt en de Strategische Adviesraad voor Cultuur, Jeugd, Sport en Media (SARC).
Ik ben persoonlijk heel blij dat het er komt. Hoeveel versies waren er ook alweer, mevrouw Bastiaens? Ik heb er in 2002 ook nog eens eentje geschreven. Ik weet niet de hoeveelste in het rijtje het toen was, maar het doet er ook niet toe.
Het is een belangrijk ontwerp van decreet. We gaan de markt reguleren of iets meer reguleren dan voorheen omwille van de diversiteit en de breedte van het boekenaanbod, omwille van de leefbaarheid van de onafhankelijke boekhandel en omwille van een redelijke prijskorting die het openbare bibliotheken ook mogelijk maakt om aan toegankelijke prijzen de eigen collectie blijvend actueel te houden en te versterken.
Minister, er is nog een aandachtspuntje voor Brussel. Er moet nog een afstemming gebeuren met de andere gemeenschappen voor het tweetalig gebied Brussel. Ik heb begrepen dat de Brusselse boekhandels zich op vrijwillige basis zullen houden aan de prijszetting. Ik hoop dat dit ook met de grote spelers het geval is, zoals Fnac en Standaard Boekhandel. Als dat zo is, dan hebben we een heel grote stap gezet.
Ik maak even een vergelijking. Ik heb ooit met de bisschop van Brugge gepraat over de financiering van de kerkfabrieken. Hij zei: “Je kunt als kerkfabriek niet beter worden gefinancierd dan met een sp.a-politicus als burgemeester.” Wel, ook dit ontwerp van decreet is tot stand gekomen onder impuls van een liberale minister die geschiedenis schrijft.
De heer Janssens heeft het woord.
Voorzitter, ik wil me kort aansluiten bij de woorden van lof die al door diverse collega’s zijn uitgesproken. Het ontwerp van decreet komt iets te laat voor de traditioneel drukke eindejaarsperiode in de boekhandels. Niettemin ben ik er zeker van dat het een duwtje in de rug zal zijn voor de boekensector in het algemeen en in het bijzonder voor de helaas veel te weinig onafhankelijke boekhandels die er nog in Vlaanderen zijn.
Minister, het gebeurt niet vaak dat u bij de bespreking van een ontwerp van decreet de steun krijgt van alle fracties, maar ik vond het toch de moeite om ook namens mijn fractie onze volledige steun en goedkeuring voor dit ontwerp van decreet uit te spreken.
Minister Gatz heeft het woord.
Collega’s, ik dank u voor de steun bij de werkzaamheden van de totstandkoming van dit ontwerp van decreet. Ik wil nog eens benadrukken dat het een culturele tussenkomst is in een sector die vervlochten is tussen culturele en economische belangen. We hebben ons uiterste best gedaan om een evenwicht te vinden – ik ga niet zeggen hét evenwicht – om met alle belangen van de spelers in de boekensector rekening te houden en tegelijk, zoekende naar dat evenwicht, toch nog een impact te hebben en de gezondheid van de globale boekensector te kunnen garanderen.
Ik dank de verschillende geledingen van de boekensector en het maatschappelijk middenveld die zich hier hebben aangediend om ons wijzer te maken, want dat is toch wel degelijk gebeurd.
Ik dank ook de collega’s in het Vlaams Parlement en hoop stiekem op een voortzetting van de unanieme stemming in de commissie Cultuur.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De algemene bespreking is gesloten.
Artikelsgewijze bespreking
Dames en heren, aan de orde is de artikelsgewijze bespreking van het ontwerp van decreet.
De door de commissie aangenomen tekst wordt als basis voor de bespreking genomen. (Zie Parl.St. Vl.Parl. 2016-17, nr. 945/4)
– De artikelen 1 tot en met 27 worden zonder opmerkingen aangenomen.
De artikelsgewijze bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het ontwerp van decreet houden.