Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de zorgwekkende evolutie van de persvrijheid in Turkije
Actuele vraag over het Vlaamse standpunt ten aanzien van de recente beknotting van de persvrijheid door het Turkse regime
Actuele vraag over de schending van de basisrechten door de Turkse regering
Verslag
Mevrouw Soens heeft het woord.
Voorzitter, minister-president, dames en heren, ongeveer een jaar geleden kaartte ik de slechte situatie van de persvrijheid aan in Turkije. De aanleiding was toen de arrestatie van enkele kritische journalisten. U sloot zich toen aan bij de uitspraak van commissievoorzitter Juncker dat het EU-lidmaatschap voor Turkije wel heel ver weg was.
Ondertussen zijn we een jaar verder en staan we hier helaas opnieuw. Deze keer is de aanleiding het nogal gewelddadig onder curatele plaatsen van de kritische krant Zaman, net toevallig het weekend voor de Europese top. Het is duidelijk dat Turkije niet hoog oploopt met persvrijheid, toch een van de fundamentele waarden van de Europese Unie en onze democratie. Ik zwijg dan nog over de talloze mensenrechtenschendingen in Turkije, de rechten van de vluchtelingen en de aanvallen op de Koerden.
Europa onderhandelt vandaag alleen nog over de opvang van de vluchtelingen, over de extra steun van enkele miljarden voor Turkije, maar zwijgt als vermoord over de mensenrechtenschendingen en de persvrijheid.
Mijn vraag is dan ook heel concreet, minister-president: zult u dat scherp veroordelen?
De heer Sintobin heeft het woord.
Minister-president, het is inderdaad een jaar geleden dat in de commissie het debat over deze problematiek werd gevoerd. Ondertussen is de situatie in Turkije alleen maar verslechterd: er is geen persvrijheid, de mensenrechten worden ondergraven, de Koerden worden harder vervolgd, critici van Erdogan worden opgesloten. Het wordt steeds meer een autoritair regime.
Ondertussen laat de EU zich chanteren door de Turkse regering: 6 miljard voor de Turken, visumvrij reizen, onderhandelen over een EU-lidmaatschap en migranten die zullen blijven komen. Ondertussen is ook de Belgisch-Turkse top aan de gang. Minister-president, ik ben wel een beetje verbaasd – of eigenlijk zijn we niet verbaasd want we zijn dat wel gewoon van uw partij – dat u op twee benen hinkt. Enerzijds is er federaal minister Jambon die in de krant zegt dat hij de persvrijheid zeker niet ter sprake zal brengen want dat past niet in de gesprekken. Daarjuist laat hij ook nog via Belga uitschijnen dat nieuwe onderhandelingen over de EU-toetreding van Turkije mogelijk zijn. Dan zijn er uw twee Europese parlementsleden die zicht stoer op de borst kloppen en zeggen: Turkije niet in de EU, nu niet en morgen niet.
Minister-president, wat is de houding van de Vlaamse Regering tegenover het beleid van Turkije ten aanzien van mensenrechten en persvrijheid en wat is de visie van de Vlaamse Regering ten aanzien van het pre-akkoord van de EU met Turkije?
De heer Van Overmeire heeft het woord.
Voorzitter, minister-president, collega’s, een land dat lid wil worden van de Europese Unie moet voldoen aan de zogenaamde criteria van Kopenhagen: het moet een Europees land zijn – dat is in dit geval al een groot vraagteken; het moet een democratisch land zijn; men moet de Europese regelgeving overnemen; men moet de mensenrechten respecteren.
Pas in 1999 heeft Turkije het officiële statuut gekregen van kandidaat-lidstaat. Pas in 2005 zijn de onderhandelingen effectief van start gegaan. Nu, elf jaar later, is er van de 35 hoofdstukken nog maar 1 afgerond. Het gaat dus bijzonder traag. Dat is natuurlijk voor een stuk te wijten aan het feit dat veel Europeanen de Turkse kandidatuur, in mijn ogen terecht, niet zien zitten. Het is nog veel meer te wijten aan het feit dat de Turken zelf bijzonder weinig inspanningen doen. Misschien wel op economisch vlak, waar belangrijke hervormingen zijn doorgevoerd, maar zeker niet op het vlak van democratie en mensenrechten, waar het nog erger is dan de processie van Echternach. Die zet een paar stappen vooruit en achteruit. Turkije zet recent alleen nog maar stappen achteruit.
Die Erdogan, we moeten het hem nageven, die weet zijn moment toch wel te kiezen. Het vliegtuig van Donald Tusk staat nog op de tarmac en op datzelfde moment valt de Turkse politie binnen bij de krant Zaman en wordt die krant onder curatele gesteld. Je kunt daar maar één conclusie uit trekken: het is een doelbewuste poging om de Europese Unie te vernederen, het is een doelbewuste poging om een Turkse middenvinger op te steken naar de criteria van Kopenhagen.
Minister-president, ik had graag van u gehoord hoe u daartegenover staat. Er moet natuurlijk een akkoord worden gesloten rond die migratieproblematiek, maar de criteria van Kopenhagen vormen toch wel de essentie, de spelregels van de Europese Unie, en die kunnen toch niet het voorwerp zijn van chantage en koehandel.
De heer Bajart heeft het woord.
De nationalisering van een krant, zonder boe of ba. Voorzitter, minister-president, collega’s, vrijdag nam de Turkse regering Zaman over met een rechtsbevel, met traangas en met waterkanonnen. Privézenders werden tegelijkertijd uit de lucht gehaald of gedwongen om in de pas van de regering te stappen. Internet werd aan banden gelegd want zo kan de Turkse regering er, zeg maar, preventief voor zorgen dat artikels maar ook websites worden geblokkeerd. Journalisten en hun hoofdredacteurs worden dagelijks geïntimideerd, bedreigd en in de gevangenis gestopt.
Als het gaat over vrije meningsuiting, als het gaat over persvrijheid, dan maken die niet enkel onderdeel uit van een open samenleving, het zijn ook voorwaarden tot een open en vrije samenleving.
Wat gebeurt er maandag? De Turkse premier legt twee eisen op tafel: één tot meer fondsen en een tweede tot een snellere toetreding tot de Unie.
Een land met naar schatting meer dan 20 journalisten achter de tralies. Een land waar mensen en fundamentele vrijheden worden vertrapt. Een land waar er een loopje wordt genomen met de persvrijheden en waar de menselijke en fundamentele vrijheden worden gebruikt om meer te kunnen onderhandelen.
Minister-president, ik ga u niet vragen om dit te veroordelen. Wat ik wel ga vragen, is uw standpunt als Vlaams minister-president want Turkije vraagt uiteindelijk om een snellere toetreding. Bent u het daarmee eens? Hoe ziet u dat, zeker nu deze basisvrijheden werden vertrapt?
Minister-president Bourgeois heeft het woord.
Voorzitter, ik denk dat het in dezen past om te herinneren aan een aantal afspraken die gemaakt zijn en die ik al enkele keren in de commissie heb gebracht.
Ten eerste, het Vlaamse regeerakkoord bepaalt dat er eerst verdieping van de Unie moet komen, vooraleer er uitbreiding van de Unie kan komen. Ten tweede heeft de commissie-Juncker bij haar aantreden haar politieke prioriteiten bepaald. Bij die politieke prioriteiten is uitdrukkelijk opgenomen dat er in deze periode geen sprake is van uitbreiding van de Unie. Dit zijn twee gegevens die klaar en duidelijk zijn en die geen uitleg behoeven.
Collega’s, ik stel met u vast dat, niet alleen nu in het kader van de bespreking met Turkije en de afspraken met Turkije om tot beheersing van de vluchtelingenstroom te komen maar ook al in november, door de Europese Raad is beslist om nieuwe hoofdstukken te openen in de onderhandelingen met Turkije over het potentiële toetredingsproces. Op welke hoofdstukken dat zijn, hebben we nog geen zicht. Ik verneem in de wandelgangen dat het wel eens zou kunnen gaan over de hoofdstukken 23 en 24, uitgerekend de hoofdstukken die gaan over justitie, mensenrechten, burgerlijke vrijheden.
Zoals collega Van Overmeire zei, zijn er 35 hoofdstukken. De onderhandelingen met Turkije duren nu al minstens 10 jaar. Eén hoofdstuk is afgesloten. Het hoofdstuk gaat over wetenschap en onderzoek. Er zijn er 8 weer dichtgedaan omdat men niet tot een akkoord komt. Het zijn zeer fundamentele hoofdstukken zoals over het vrije verkeer van goederen en diensten. Turkije heeft gezegd dat het zijn havens en luchthavens niet wil openstellen voor Cyprus, een van de lidstaten van de Europese Unie. Over die 8 hoofdstukken kan er op dit ogenblik zelfs niet worden gesproken.
Er zal nu een opening komen om over nieuwe hoofdstukken te spreken. Als het de hoofdstukken 23 en 24 zijn, denk ik dat het bijzonder moeilijk zal zijn. Met andere woorden: ik denk niet dat wij zeer imminent zullen worden geconfronteerd – en ik zal het zacht uitdrukken – met een vraag om te beslissen over een toetreding van Turkije tot de Unie.
Ik kom tot de aanleiding van de vragen, namelijk de schending van de persvrijheid in Turkije op een ongelooflijk brutale manier. Ik heb me in de commissie aangesloten bij het protest van collega Gatz toen hij op bezoek ging bij de redactie van Zaman nadat journalisten opgesloten waren in Turkije. Collega Gatz heeft heel terecht, publiekelijk zijn verontwaardiging hierover uitgesproken.
Wat nu gebeurd is, is nog zoveel erger. Een onafhankelijke, vrije krant is brutaal overgenomen door de staat, schrijft van vandaag op morgen op een heel andere manier en wordt een regimegetrouwe krant, terwijl het voorheen een onafhankelijke krant was. Ik denk dat velen met mij, in het verleden al, geïnterviewd zijn door Zaman. Komt daarbij het naasten van het persagentschap, het intimideren van journalisten enzovoort.
Collega’s, het hoeft geen betoog dat dit strijdig is met de waarden waarop de Europese Unie is gebouwd. De Europese Unie is een unie van waarden, is naast een vrijhandelszone en een politieke unie, een zone waarin deze waarden, rechten en vrijheden worden erkend en gerespecteerd als een fundament van de unie. De vrijheid van mening en de persvrijheid horen daarbij. Daar kan geen discussie over bestaan.
Dus ik veroordeel dat heel scherp en ik voeg eraan toe dat er wat mij betreft geen enkel EU-toekomstperspectief is voor Turkije zolang het zich niet conformeert aan wat ons in die politieke unie bindt, namelijk die fundamentele rechten, vrijheden en waarden die wat mij betreft ook in de Vlaamse grondwet mogen komen. Het gaat over zaken die ons verbinden, die fundamenteel zijn en waar we geen millimeter mogen van afwijken om welke belangen dan ook. (Applaus bij de meerderheid)
Voor sp.a is het duidelijk dat de opvang van vluchtelingen geen excuus mag zijn voor Turkije om de persvrijheid onder druk te zetten en mensenrechten te schenden, maar intussen onderhandelt de EU wel over 6 miljard euro extra steun aan Turkije en wordt er met geen woord gerept over die mensenrechten. Intussen zijn uw federale collega’s, uw partijgenoten, wel in Turkije om de banden met Turkije nauwer aan te halen.
Ik ben blij dat u dit scherp veroordeelt maar mijn vraag is of u uw collega’s in de Federale Regering daar ook wilt op aanspreken.
Minister-president, u veroordeelt de schendingen van de mensenrechten en van de persvrijheid in Turkije, het zou er nog aan ontbreken dat u dat niet zou doen.
U geeft een mooi overzicht van de actuele situatie in verband met de mogelijke toetreding van Turkije maar u antwoordt eigenlijk niet op mijn vraag, en op dat vlak heeft mevrouw Soens gelijk. Terwijl u hier zegt dat er geen toekomstperspectief is voor de toetreding van Turkije tot de EU, zegt minister Jambon dat nieuwe hoofdstukken openen in de onderhandelingen met Turkije wel mogelijk zijn.
De actualiteit van de dag wordt beheerst door het pre-EU-akkoord dat waarschijnlijk volgende week wordt gesloten. Iedereen is nu vrij kritisch ten aanzien van dit akkoord maar we weten allemaal hoe dit in zijn werk zal gaan: het akkoord zal worden goedgekeurd. U stelt in het regeerakkoord dat de EU-reflex van Vlaanderen moet worden versterkt en dat wij moeten wegen op het EU-beleid, vandaar opnieuw mijn vraag: minister-president, wat is uw mening en die van de Vlaamse Regering over het akkoord dat volgende week met Turkije zal worden gesloten?
Minister-president, dat er met Turkije als buurland van de EU in de huidige crisissituatie praktische afspraken worden gemaakt, lijkt me evident. Dat we een blind oog zouden hebben voor de criteria van Kopenhagen en voor de Turkse toetreding en een aantal principes opzij zouden schuiven, lijkt me onaanvaardbaar. Wat we nu meemaken, is de wereld op zijn kop.
Er is een unie van 500 miljoen inwoners, er zijn 28 lidstaten en er is 1 land dat wil toetreden, en het is dat ene land dat die 28 andere het mes op de keel zet. Dat is een situatie die wat ons betreft compleet onaanvaardbaar is. Het Vlaams Parlement en de Vlaamse Regering moeten die situatie op de voet blijven volgen want als dat verdrag er ooit zou komen – hopelijk nooit en zeker niet deze en wellicht ook niet de volgende legislatuur – dan zal het ook in dit Vlaams Parlement komen en zal het Vlaams Parlement daar zijn zeg over moeten doen. Vandaar dat het van het grootste belang is dat we dit ook blijven opvolgen en dat we hier hardop zeggen wat we daarover zeggen. (Applaus bij de N-VA)
De Turkse regering legt een dubbele druk op Europa, dat is niet enkel de wereld op zijn kop maar Europa op zijn kop. De Turkse regering speelt deze menselijke crisis uit tegen de mensenrechten en dat is geen valabele en een onaanvaardbare strategie. Minister-president, minister Reynders heeft gezegd dat hij het eventueel wel ziet zitten om een aantal hoofdstukken te openen voor de toetreding van Turkije. Is dat dan een gedragen standpunt? Wat denkt u daarover? Hebt u daarover contact gehad met andere regeringen in België? Is dat een Belgisch standpunt?
De heer Caron heeft het woord.
Minister-president, ik wil het vooral hebben over de persvrijheid. Persvrijheid is een heel delicate kwestie en een fundament van een democratie. Zonder persvrijheid geen democratie en zonder democratie geen persvrijheid.
We kunnen dus niet genoeg veroordelen wat met de krant Zaman, maar ook met een aantal andere bladen en van verschillende persgroepen gebeurd is in Turkije. Dit is immers geen eenmalige zaak, dit is eigenlijk een bezegeling van een tendens die al een tijdje doorgaat en die nu blijkbaar nog verhevigd wordt naar aanleiding van de onderhandelingen met Europa. We moeten dat luidop veroordelen. Een aantal collega’s uit de commissie Media willen overigens morgen overleggen om de ambassadeur van Turkije uit te nodigen om over de persvrijheid in Turkije te komen spreken in de commissie.
Europese eenheid is noodzakelijk om dit soort ontwikkelingen tegen te gaan. Europa is vandaag blijkbaar zo onmachtig dat ze zelfs een kandidaat-lidstaat niet op die persvrijheid kan aanspreken.
De heer Kennes heeft het woord.
Zaman is een krant die we ook in de Benelux goed kennen. Daarover gaat het eigenlijk niet, wel over de aanslag op een van de meest fundamentele vrijheden die voor alle mensen moeten gelden. Daarmee zet de Turkse regering inderdaad een stap verder weg van Europa.
We moeten een onderscheid maken tussen Turkije en de huidige Turkse regering, die hiervoor verantwoordelijk is. Er is nog niet gesproken over het grootschalige geweld dat op dit moment in de Koerdische regio plaatsvindt. Ook dat is iets wat de huidige regering op haar conto moet schrijven. Erdogan heeft in het zand gebeten tijdens de Arabische lente, want toen had hij ook grote geostrategische spelletjes bedacht. Later zijn ook zijn strategieën voor Centraal-Europa mislukt – de haring braadt niet altijd.
Op dit ogenblik probeert hij Europa in de tang te nemen. We mogen niet toegeven aan chantage. Europa is een waardengemeenschap, we moeten met Turkije afspraken maken, we kunnen niet anders door de feiten, maar de waardengemeenschap mogen we niet in gevaar brengen.
Er zijn drie aspecten. Er is het in de maak zijnde akkoord met Turkije met betrekking tot een poging tot oplossing van de vluchtelingencrisis, waarover de Europese Raad van mening is dat met Turkije moet worden samengewerkt, omdat Turkije op dat vlak een heel belangrijke sleutel is. Ik denk dat dit op het eerste gezicht niet een onbegrijpelijke redenering is. Laten we hopen dat er een Europese aanpak, een Europese oplossing voor dit probleem kan komen. We zijn nog altijd niet zo ver.
Ten tweede wordt met Turkije afgesproken om de gesprekken over een of meer hoofdstukken opnieuw aan te snijden. Naar mijn informatie – maar ik ben daarvan niet 100 procent zeker – is daarvoor in november reeds een beslissing genomen, of is er minstens over gesproken. Nu wordt gezegd dat een gesprek zal worden aangevat over een aantal hoofdstukken. Ik hoor – ik herhaal het en beklemtoon het – dat het wel eens zou kunnen gaan over twee uiterst moeilijke hoofdstukken met betrekking tot Turkije, namelijk de hoofdstukken 23 en 24, justitie, mensenrechten, burgerlijke vrijheden, waar men in de gegeven omstandigheden niet zo snel zal kunnen doorgaan. Is het feit dat over die hoofdstukken gepraat wordt een drama op zich? Ik denk het niet. Er zijn al tien jaar besprekingen met Turkije aan de gang, er is een hoofdstuk tot een goed einde gebracht, dat van wetenschap en onderzoek. Over een van de fundamentele zaken van de Unie, vrij verkeer van goederen, personen en diensten, zijn de besprekingen stopgezet. Die acht hoofdstukken zijn opzijgezet, precies vanwege de weigering van Turkije om de Cyprioten vrije toegang te geven tot havens en luchthavens.
Het derde aspect is dat van een eventueel lidmaatschap van Turkije van de Europese Unie. Ik heb duidelijk gemaakt dat wat mij betreft, er geen toekomstperspectief is voor een staat die de fundamentele waarden, rechten en vrijheden van onze humane samenleving niet onderschrijft. Zeg ik daarmee zaken die de Federale Regering niet zegt? Neen , ik heb gisteren nog, in de rand van de ontmoeting met president Gauck daarover gesproken met premier Michel, die verwezen heeft naar wat hij in het parlement heeft verklaard. Hij heeft exact hetzelfde gezegd. Hij heeft het ook op de Europese Raad gezegd. Hij heeft namens België uitgehaald naar de schending van de persvrijheid en hij heeft ook in de Kamer gezegd dat het feit dat gesproken wordt over 1, 2 of 3 van de 35 hoofdstukken waarover een akkoord moet worden bereikt, geen garantie betekent voor een toetreding van Turkije tot de Europese Unie.
Ik denk dat dat duidelijk is. Er is ook geen tegenspraak.
Ik zeg het nog eens, er zijn drie zaken: vluchtelingencrisis, onderhandelen over hoofdstukken, en finaal het gesprek en een eventuele beslissing over toetreding. Maar daarvoor, dames en heren, is unanimiteit nodig. Niet alleen Cyprus moet zijn akkoord geven, alle 27 andere landen moeten ook hun akkoord geven vooraleer tot een toetreding kan worden overgegaan. Dat geldt voor Turkije, en voor eender welk ander land.
Minister-president, Turkije is een belangrijke speler bij het oplossen van de problematiek van de vluchtelingen. Maar dat mag het land geen vrijgeleide geven om onze fundamentele waarden, de persvrijheid en de mensenrechten te schenden! Ik verwacht van u dat u uw federale collega’s zult aanmoedigen om Turkije hierover te ondervragen. (Applaus bij sp.a)
Minister-president, ik ben eigenlijk nog altijd niet tevreden met uw antwoord… (Rumoer)
Dames en heren, de heer Sintobin onderbreekt nooit iemand, dus vraag ik u om hem ook niet te onderbreken. (Rumoer. Applaus)
Eindelijk gerechtigheid! (Gelach)
Minister-president, ik heb eigenlijk nog altijd geen antwoord gekregen op mijn vraag en die was nochtans klaar en duidelijk. Wat vindt u van het EU-akkoord dat volgende week op tafel ligt?
U zegt natuurlijk dat er unanimiteit moet zijn, maar zult u bijvoorbeeld contact opnemen met de Federale Regering om dit akkoord tot op de grond af te breken?
Dames en heren, wij als Vlaams Belang hadden natuurlijk de vluchtelingencrisis niet nodig om te weten dat Turkije geen Europees land is. De grens van Europa mag niet aan Syrië liggen! Turkije is geen Europees land en zal het nooit worden.
Ik hoop dan ook dat de N-VA zich stoer zal opstellen en de beslissing zal nemen om met ons op één lijn te gaan staan.
Mijnheer Daems, ik heb een voorstel voor u als voorzitter van de commissie Buitenlandse Zaken. Wat kan voor Polen, wat kan voor Hongarije en wat kan voor Rusland, moet ook kunnen voor Turkije. Ik vraag u dus om de Turkse ambassadeur op het matje te roepen, net zoals u met de Poolse ambassadeur hebt gedaan. (Applaus bij het Vlaams Belang)
Minister-president, u bent bezig met een interessante oefening: een Vlaamse standpuntbepaling over Europa. Welk Europa willen we? U nodigt ons, alle 124 parlementsleden, uit om daarover na te denken. Dat is een prikkelende oefening, maar wat dit betreft, ligt het voor de hand. We willen een slagkrachtig Europa, een Europa dat zijn eigen buitengrenzen kan bewaken. We willen een Europa dat zich niet laat chanteren en we willen een Europa waar Turkije – zeker dit Turkije – geen deel van uitmaakt. (Applaus bij de N-VA)
Minister-president, ik dank u voor uw antwoorden. We kijken in dezelfde richting: er mag nooit onderhandeld worden over de mensenrechten en over de persvrijheid. Daar valt niet over te praten. Ik hoop dat de lidstaten de handen in elkaar zullen slaan om deze onwaarschijnlijke menselijke crisis aan te pakken. Het zal een Europese oplossing zijn of geen oplossing! (Applaus bij Open Vld)
De actuele vragen zijn afgehandeld.