Zesde Staatshervorming

Het Vlaams Parlement

Wat hetzelfde blijft:

• De 124 leden worden verkozen om de 5 jaar, tegelijkertijd met de Europese verkiezingen
• Het parlement kan niet ontbonden worden maar blijft vijf jaar verkozen.
• Het parlement kan zelf bepalen in welke kieskringen het wordt verkozen. Het Vlaams Parlement heeft ervoor gekozen in kieskringen per provincie te worden verkozen: er zijn dus vijf provinciale kieskringen voor het Vlaams Parlement. De 6 Brusselse leden worden apart verkozen in de hoofdstad.
• Het parlement kan zelf bepalen hoeveel leden het telt.

Wat nieuw is na de zesde staatshervorming:

• Het Vlaams Parlement vaardigt 29 deelstaatsenatoren af naar de Senaat. De Senaat wordt niet rechtstreeks verkozen, maar samengesteld uit leden van de deelstaatparlement: die worden deelstaatsenatoren genoemd. Het Vlaams Parlement mag zo 29 deelstaatsenatoren afvaardigen.

Het speciale is dat het Vlaams Parlement ook Nederlandstalige deelstaatsenatoren mag aanwijzen die uit het Brusselse Parlement komen. Er moet minstens een Vlaamse Brusselaar naar de Senaat worden afgevaardigd door het Vlaams Parlement.
Vóór de zesde staatshervorming kon het Vlaams Parlement maar 10 leden afvaardigen naar de senaat. Die werden gemeenschapssenatoren genoemd.

• Het is nog niet  goedgekeurd, maar er is een voorstel dat zegt dat het parlement voortaan ook zelf de datum van zijn verkiezing kan veranderen.  

De Federale Kamer van Volksvertegenwoordigers

Wat hetzelfde blijft:

• Er zijn 150 leden in de Kamer van Volksvertegenwoordigers.
• Het parlement kan ontbonden worden: dan zijn er vervroegde verkiezingen. 

Wat nieuw is na de zesde staatshervorming:

• De 150 leden worden voor 5 jaar verkozen.

Senaat

Wat nieuw is na de zesde staatshervorming:

• De senaat wordt niet meer rechtstreeks verkozen, maar wordt samengesteld uit de parlementen van de deelstaten:
  • 29 deelstaatsenatoren komen uit het Vlaams Parlement en/of de Nederlandse taalgroep van het Brusselse Parlement (er moet minstens 1 Vlaamse Brusselaar bij de 29 zijn)
  • 10 deelstaatsenatoren worden afgevaardigd door het Parlement van de Franse Gemeenschap
  • 8 deelstaatsenatoren worden afgevaardigd door het Waalse Parlement
  • 2 deelstaatsenatoren worden afgevaardigd door de Franse taalgroep van het Brusselse Parlement
  • 1 deelstaatsenator wordt afgevaardigd door het Parlement van de Duitse gemeenschap

De 50 deelstaatsenatoren kunnen ten slotte zelf nog 10 senatoren kiezen (coöpteren).

• De senaat kan alleen nog voorstellen doen om de Grondwet of de wetten die België organiseren te veranderen (voor de zesde staatshervorming kon ze nog zelf wetten voorstellen, of wetten veranderen die de Kamer had goedgekeurd).
• De Senaat is de bemiddelaar tussen de deelstaten.
• De Senaat kan alleen nog schriftelijke vragen stellen aan de federale regering (voor de zesde staatshervorming konden de senatoren ook mondelinge vragen stellen, nu niet meer).

Zeer gedetailleerde informatie over de samenstelling van de Senaat na de 6e staatshervorming is te vinden op de website van de Senaat. (pdf)

Door de zesde staatshervorming worden heel wat federale bevoegdheden en maatregelen overgeheveld naar de deelstaten. Welke bevoegdheden komen erbij voor Vlaanderen?

ARBEIDSMARKT

• 2,4 miljard euro

De controle of werklozen wel beschikbaar zijn voor de arbeidsmarkt, en de sancties die daarbij horen, komen volledig in handen van de gewesten, net als lastenverlagingen voor allerlei doelgroepen, diverse banenplannen, PWA’s en de dienstencheques. Ook de leercontracten en het betaald educatief verlof komen over, net als de regels en financiering van outplacement en de regels over economische migratie (de voorwaarden voor een arbeidskaart, bijvoorbeeld).

GEZINSBIJSLAGEN

• 3,5 miljard euro

Een van de grootste budgettaire posten die overkomen, is de kinderbijslag, samen met de geboorte- en adoptiepremies. De gezinsbijslagen zijn volledig geregionaliseerd

GEZONDHEIDSZORG EN WELZIJN

• 3 miljard euro

De bouw én werking van alle oudereninstellingen (woonzorgcentra, rust- en verzorgingstehuizen, centra voor dagverzorging enzovoort), en de prijzen voor de bewoners. De bouw en renovatie van ziekenhuizen en de normen waaraan ziekenhuizen moeten voldoen.

In vele zorgsectoren worden ook een aantal versnipperde bevoegdheden samengebracht, zoals in de gehandicaptenzorg, de ouderenzorg, de geestelijke gezondheidszorg en revalidatie. Tot nu toe werd bijvoorbeeld de aankoop van een rolstoel door de ziekteverzekering (van de federale overheid) betaald, maar moest men voor onderhoud en herstellingen van de rolstoel bij het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH) aankloppen. Dat wordt nu allemaal Vlaams. Tot slot komen nog andere aspecten over, zoals de organisatie van de wachtdiensten van de huisartsen.

JUSTITIE

• 50 miljoen euro

Enerzijds krijgen de gemeenschappen en gewesten nu inspraak bij het vervolgingsbeleid binnen hun eigen bevoegdheden. Als Vlaanderen bijvoorbeeld bepaalde milieumisdrijven een grote prioriteit wil geven, dan kan ze daarover een samenwerkingsakkoord sluiten met het openbaar ministerie.

Anderzijds worden we ook gedeeltelijk bevoegd voor de uitvoering van straffen die de rechtbanken opleggen. Zo komen de justitiehuizen over, die onder meer aan slachtofferonthaal doen en veroordeelden begeleiden en controleren bij alternatieve straffen, bij elektronisch toezicht, bij voorwaardelijke invrijheidstelling enzovoort. Ook de ‘jeugdgevangenissen’ van Everberg en Tongeren komen volledig in Vlaamse handen.

VERKEER

• 3,7 miljoen euro

De zesde staatshervorming hevelt een allegaartje van bevoegdheden rond verkeer over. Zo komen de technische keuring van voertuigen, de rijopleidingen, de rijscholen en de rijexamencentra onder Vlaamse bevoegdheid, net als de regelgeving en de controle op de binnenscheepvaart. Een aantal onderdelen van de verkeerswet komen ook over, zoals de snelheidsbeperkingen op alle openbare wegen, behalve op de snelwegen.

ANDERE

• 130 miljoen euro

Grote delen van het landbouwbeleid waren al in de vorige staatshervormingen naar de gewesten overgeheveld. Nu komt daar nog het BIRB bij, een instelling die Europees geld uitbetaalt. Nog binnen de landbouwsfeer is dierenwelzijn een nieuwe Vlaamse bevoegdheid, al blijven dierengezondheid en sommige andere aspecten van dierenwelzijn federaal. Ook het landbouwrampenfonds wordt overgeheveld, net als het gewoon rampenfonds.

Daarnaast komen ook de pachtwetgeving en de huurwetgeving voor woningen naar de gewesten. Hetzelfde geldt voor de vergunningen voor handelsvestigingen en de toegang tot bepaalde zelfstandige beroepen.

Verder zijn er nog diverse andere nieuwe bevoegdheden, zoals de distributietarieven voor gas en elektriciteit, sommige prijscontroles, de filmkeuring voor bioscopen enzovoort..

Schematisch:

Met alle bevoegdheden komt een heel pak geld over. Maar liefst 11 miljard euro. “Dat is ongeveer 40 % van de huidige begroting”, zegt Martin Ruebens, secretaris-generaal van het Departement Diensten voor het Algemeen Regeringsbeleid. “En dat zorgt voor een nieuwe verhouding tussen de verschillende beleidsdomeinen. Tot nu toe was Onderwijs en Vorming de belangrijkste begrotingspost, met ongeveer 40 % van het totaalbudget. Maar vanaf volgend jaar zakt dat naar zo’n 25 %. Tegelijkertijd stijgt het budget voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, en wordt dat ongeveer even groot als dat van Onderwijs.”

34 % van de Vlaamse inkomsten komt voortaan uit eigen belastingen (voorheen minder dan 20 %) Het Vlaamse Gewest kan vanaf nu opcentiemen heffen of kortingen toestaan op de personenbelasting. We kunnen ook belastingverminderingen (of -vermeerderingen) invoeren die te maken hebben met de bevoegdheden van het gewest. De woonbonus, de belastingvermindering voor dienstencheques en de vermindering voor energiebesparende maatregelen zijn de bekendste voorbeelden.

Het Rekenhof heeft de impact van de zesde staatshervorming op de Vlaamse overheid onderzocht. Het onderzocht in het bijzonder of de overdracht van bevoegdheden aan Vlaanderen de vooropgestelde budgettaire ramingen volgde en of de overdracht van bevoegdheden en middelen knelpunten vertoonde.

• Verslag van het Rekenhof over de impact van de zesde staatshervorming op de Vlaamse overheid

• De meest uitgebreide juridische informatie, met alle wetgevende documenten en de voorbereiding is te vinden op de dossierpagina over de 6e staatshervorming van Jeroen Van Nieuwenhove.
• In het Vlaams Parlement is de bespreking van het Groenboek 6e staatshervorming de belangrijkste stap tot nu toe. In het Groenboek werkt de Vlaamse overheid uitgebreid de overgang van de bevoegdheden uit. Het Groenboek werd in elke commissie besproken.
• De Senaat verzamelt in de databank SenLex officiële informatie over de Belgische institutionele regelgeving.  U vindt in deze databank, voor elk artikel van de belangrijkste institutionele normen, de relevante fragmenten uit de parlementaire stukken, de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof en de adviezen van de Raad van State.