Als voorzitter ben ik er voor alle leden, zowel van de meerderheid als van de oppositie. De deur van mijn kabinet staat altijd open voor iedereen.

Beste Vlamingen,

Bij de start van het nieuwe parlementaire jaar wil ik met jullie graag mijn visie delen op de toekomst van ons Vlaams Parlement.

Op 2 oktober 2019 mocht ik als voorzitter van het Vlaams Parlement mijn allereerste plenaire zitting leiden. Traditioneel (her)verkiezen de parlementsleden bij de opening van elk parlementair jaar de voorzitter.

Als voorzitter ben ik er voor alle leden, zowel van de meerderheid als van de oppositie. Ik vind een goed contact met alle fractieleiders, van links tot rechts, erg belangrijk. De deur van mijn kabinet staat altijd open voor iedereen.

Ik beschouw het als een belangrijke taak om een brug te blijven vormen tussen de wetgevende en controlerende macht – het Vlaams Parlement – en de uitvoerende macht – de Vlaamse Regering.

Twee jaar om niet snel te vergeten

De voorbije twee jaar werden we geconfronteerd met een gezondheidscrisis die niemand had zien aankomen. Er is een nieuwe realiteit ontstaan. Niets zal nog hetzelfde zijn. Ook niet in het Vlaams Parlement.

2020 en 2021 waren voor het Vlaams Parlement symbolische jubileumjaren. In 2020 was het 25 jaar geleden dat ons parlement rechtstreeks werd verkozen. In 2021 bestond ons parlementsgebouw 25 jaar en exact 50 jaar geleden kwam de Vlaamse Raad – de voorganger van dit parlement – voor het eerst bijeen. Maar reden tot vieren was er natuurlijk niet, omwille van corona. Bijna alle jubileumactiviteiten werden noodgedwongen – maar geheel terecht – afgelast.

Gelukkig is er licht aan het einde van de coronatunnel. Op 11 juli 2021 waren we al in de mogelijkheid om onze Vlaamse feestdag met genodigden te vieren. Weliswaar met de nodige voorzorgsmaatregelen en in het aangepaste buitenkader van de Plantentuin van Meise. Op 8 december 2021 zullen we in ons Vlaams Parlement een academische zitting houden om deze symbolische jubileumjaren toch in schoonheid af te sluiten.

Corona deed ons nadenken

Het is dankzij de grote vaccinatiebereidheid onder de Vlamingen dat er eindelijk perspectief is om ons normale leven terug te hervatten. De inspanningen van de vele burgers en vrijwilligers die zich hebben ingezet om dit einddoel te halen, zijn bewonderenswaardig. Het laat ons toe om opnieuw samen te komen, onze werkzaamheden op volle kracht te hervatten en ons sociaal leven te herstellen.

Twee jaar coronacrisis hebben natuurlijk sporen nagelaten en ons over veel zaken doen nadenken. Laat me toe nog even terug te blikken op de impact van corona op ons parlement.

Wij zijn geen volmachtenparlement geworden en zullen dat nooit zijn.

Binnen de coronaveiligheidsvoorschriften werd steeds een beperkt aantal parlementsleden toegelaten. Het is immers te allen tijde het recht én de plicht van de volksvertegenwoordigers om hun parlementaire controle te blijven uitoefenen.

Plenaire vergadering coronatijd

Het beperkter aantal parlementsleden in de plenaire vergadering was altijd samengesteld volgens de grootte van de fracties. Zo garandeerden we dat alle fracties volgens hun politieke gewicht aan bod kwamen.

De commissievergaderingen vonden deels fysiek, deels online plaats. Tijdens de coronacrisis hebben we de werkzaamheden in het Vlaams Parlement maximaal laten doorgaan. Wij zijn geen volmachtenparlement geworden en zullen dat nooit zijn.

Ik ben fier dat de diensten van het Algemeen Secretariaat van het Vlaams Parlement op korte tijd alle online vergaderingen faciliteerden en een systeem hebben ontwikkeld om op afstand te kunnen stemmen in de plenaire vergadering. Dat systeem wekte zelfs de interesse op van de andere parlementen in dit land, een erg mooi compliment.

Het digitale parlement heeft ons veel geleerd en heeft zijn nut, mits een beperkte agenda. We kunnen nu op een hybride manier vergaderen, fysiek en digitaal. Tijdens commissievergaderingen kunnen parlementsleden van thuis aansluiten of fysiek in de commissies aanwezig zijn. De keuze hiervoor ligt bij de respectieve commissies.

Toch gaat mijn persoonlijke voorkeur uit naar zo veel mogelijk fysieke zittingen. Wetgevend en controlerend parlementair werk online bespreken is niet evident en ook niet bevorderlijk voor de kwaliteit. De essentie van politiek is immers debatteren: elkaar in de ogen kijken, interactie en compromissen vinden door dialoog. We moeten een opeenvolging van monologen vermijden. In een online omgeving is dat bijna niet uit te sluiten.

Ik zal er dus naar blijven streven om de parlementaire activiteiten zoveel mogelijk fysiek te laten plaatsvinden binnen de geldende coronaprotocollen.

Ook voor het personeel van het Vlaams Parlement heeft de coronacrisis – net zoals voor de rest van de bevolking – een zware impact gehad. Thuiswerk werd de norm. Het was aanpassen, voor iedereen. Toch ben ik blij en fier dat onze diensten van het Algemeen Secretariaat onder moeilijke omstandigheden de parlementaire werkzaamheden optimaal bleven ondersteunen.

Eigen stijl

Mijn voorganger Jan Peumans heeft de voorbije 10 jaar een grote erfenis nagelaten, waar ik stevig kon op voortbouwen.  

Zelf doe ik in de functie van voorzitter beroep op mijn ervaring in en mét dit parlement, want ik heb er alle rollen gespeeld: als parlementair medewerker achter de schermen, als volksvertegenwoordiger in het halfrond, als minister op de ministerbanken, zelfs tijdelijk als minister-president en als voorzitter op de voorzittersstoel.

voorzitter Liesbeth Homans

Het voordeel is dat je hierdoor de specifieke gevoeligheden van de verschillende functies beter begrijpt. In mijn rol als voorzitter kan ik rekening houden met sommige verzuchtingen of frustraties en beter inspelen op bepaalde situaties. Verder ben ik een pragmatisch type, een vrouw van de actie. Ik heb een no-nonsenseaanpak en ben rechttoe rechtaan.

Als voorzitter wil ik mijn ervaring gebruiken om het Vlaams Parlement sterker te maken. Een parlement waar een aangename en pittige debatcultuur heerst, waar de goede voorstellen vanuit de oppositie worden meegenomen in een beter beleid, waar volksvertegenwoordigers het partijpolitieke niveau kunnen overstijgen en waar een professionele algemene omkadering het parlementaire proces versterkt.

Als parlement moeten we flexibel zijn en snel kunnen schakelen. Ik wil het voorbeeld aanhalen van de PFAS-PFOS onderzoekscommissie die op 25 juni 2021 werd geïnstalleerd. Het is nog maar de 5de onderzoekscommissie in de geschiedenis van het Vlaams Parlement. De laatste dateerde al van 1999.

Omwille van het maatschappelijke belang van dit dossier werd het intern reglement aangepast om parlementsleden uit alle fracties bij deze commissie te kunnen betrekken. Vanaf nu kan een onderzoekscommissie een toegevoegd lid installeren, met spreekrecht, maar zonder stemrecht. Het principe van evenredige samenstelling wordt hierbij behouden.

Een parlements- en regeringslid moet iets gebald kunnen zeggen. Geen ellenlange monoloog die wordt afgelezen van een papier, maar een kernachtige boodschap, voor de vuist gesproken, met passie en bevlogenheid.

Het Vlaams Parlement: het centrum van de debatcultuur

Onder mijn voorzitterschap is het mijn streefdoel om van het Vlaams Parlement meer dan ooit het centrum van de debatcultuur te maken. Op een beschaafde manier van mening verschillen, is de essentie van onze democratie.

Om de parlementaire werking te verbeteren, heb ik samen met de leden van de Werkgroep Reglement in de eerste plaats het reglement onder de loep genomen en grondig bijgeschaafd. Na een grondige evaluatie hebben we de beste elementen overgehouden die definitief in het reglement werden verankerd.

De grote lijnen overloop ik graag met u.

Scherpe actuadebatten

We willen beknoptere tussenkomsten: een parlements- en regeringslid moet iets gebald kunnen zeggen. Geen ellenlange monoloog die wordt afgelezen van een papier, maar een kernachtige boodschap, voor de vuist gesproken, met passie en bevlogenheid.

De afspraak is om zonder voorbereiding op papier het spreekgestoelte te betreden. Sommigen doen dat met verve, voor anderen blijft het een moeilijke oefening. Elk parlements- of regeringslid moet daarin zijn/haar eigen verantwoordelijkheid nemen. Ik ga niet iedereen voortdurend op de vingers blijven tikken.

Wat de actualiteitsvragen betreft is mijn advies: hol de kranten niet achterna met het kopiëren van het ‘meest gelezen’ artikel. Ga zelf op onderzoek, leg dingen bloot, doe opzoekingswerk en maak hierbij gebruik van de diensten van het Algemeen Secretariaat. Met het Parlementair Informatie Centrum bijvoorbeeld hebben we daarvoor uitstekende ondersteuning in huis. Om deze evolutie te stimuleren, is het criterium om de actualiteitswaarde van een vraag te ‘verantwoorden’ voortaan niet langer verplicht.

Actualiteitsdebatten geven de kans om over belangrijke onderwerpen een breed maatschappelijk debat te voeren. Dat is één van de kerntaken van dit parlement. Om de actualiteitsdebatten pittiger en gebalder te krijgen, werd een reeks aanpassingen doorgevoerd. Zo start een actuadebat voortaan altijd met de openingsstatements van de fracties. Tijdens deze openingsverklaringen worden geen onderbrekingen toegelaten, zodat iedereen in een kort tijdsbestek zicht krijgt op de standpunten van de verschillende fracties. Aansluitend antwoordt de minister, waarna het debat start met in de tijd beperkte tussenkomsten van de fracties. Hier zijn onderbrekingen wél toegelaten.

Ik wil de inhoudelijke kwaliteit van de debatten nog verhogen door een sterke debatcultuur in ons Vlaams Parlement te stimuleren. We moeten op een constructieve manier met elkaar in discussie blijven gaan, waardoor een positieve dynamiek ontstaat in het halfrond. Tijdens het wekelijkse vragenuurtje repliceren de ministers op de vragen. Andere parlementsleden kunnen zich mengen in het debat. Die interactie leidt tot vruchtbare discussies, ook in de commissies.

Beleidsspecialisten

Een sterk parlement word je door sterke parlementairen. Voor mij is een sterk parlementslid iemand die zich inhoudelijk in dossiers vastbijt, onderzoekswerk verricht en dossiers op de agenda plaatst. Inhoudelijk vraagt dit meer werk en het duurt ook langer vooraleer het resultaat zichtbaar is. Maar ik ben ervan overtuigd dat deze parlementairen uiteindelijk het meest wegen op het beleid en het beleid zelfs mee bepalen.

Misschien hebben we in ons parlement meer nood aan echte beleidsspecialisten die over een langere periode met dossiers bezig zijn. Een ideaal scenario is dat parlementairen een dossier op de agenda zetten in het parlement en dit wordt opgepikt door de media, die er op hun beurt een verhaal over maken. Nu is het al te vaak omgekeerd. Deze omslag zal evenwel tijd vragen. Er zal bij veel volksvertegenwoordigers een mentaliteitswissel nodig zijn om deze klik te maken.

De buitenwereld moet weten waarmee onze volksvertegenwoordigers bezig zijn.

Transparant en modern parlement

Als voorzitter wil ik me ervoor inzetten dat de sterke debatten in ons Vlaams Parlement genoeg weerklank vinden. We zijn een open en glazen huis, voor iedereen toegankelijk en zo transparant mogelijk in onze communicatie. De buitenwereld moet weten waar onze volksvertegenwoordigers mee bezig zijn. Ik pleit voor een goede professionele band met de journalisten en hoop op hun talrijke aanwezigheid in ons parlement. Zij brengen vanop de eerste lijn verslag uit van onze activiteiten ten dienste van de burger: met de nodige kennis, objectieve duiding en kritische blik.

In het verlengde daarvan hebben we ook ambitieuze plannen met Vlaams Parlement TV en onze andere (sociale) mediakanalen.

De uitzendingen van het wekelijkse vragenuurtje worden voortaan ondertiteld op de livestream. 

De nieuwe studio van Vlaams Parlement tv

Op Vlaams Parlement TV willen we nog meer debat creëren: we zijn reeds gestart met de bouw van een nieuwe TV-studio in ons bezoekerscentrum. In dat prachtige decor komt ook een multifunctionele ruimte waar debatten, lezingen en exposities kunnen plaatsvinden.

Het Vlaams Parlement moet meer dan ooit hét decor worden voor debatten rond en over democratie. Het bezoekerscentrum is de toegangspoort tot het politieke debat voor het brede publiek.

Het Vlaams Parlement wil een open en moderne instelling zijn die de parlementaire werkzaamheden dichter bij de burger brengt. Dat blijkt ook uit de vernieuwde huisstijl die op 27 september 2021 werd gelanceerd en opener, eenvoudiger en duidelijker oogt. We hopen dat de huisstijl bijdraagt tot een betere bekendheid en herkenbaarheid van het Vlaams Parlement bij de burger.

De website van het Vlaams Parlement is volgens de nieuwe huisstijl qua vorm en inhoud hertekend: met een aantrekkelijker en meer hedendaagse lay-out, een gebruiksvriendelijkere interface, met meer beeld en geluid, met meer opties om de activiteiten van ons parlement rechtstreeks of uitgesteld te volgen. Op de verschillende sociale mediakanalen zullen we nog intenser berichten over wat in ons parlement gebeurt en de dialoog met de burger aangaan.

Het heft in eigen handen nemen

Tijdens mijn 11 juli-toespraak afgelopen zomer heb ik ervoor gepleit om met een open blik te kijken naar hoe we ons staatsmodel in de toekomst kunnen verbeteren, in het belang van de burger. Wat zijn onze gemeenschappelijke belangen en waar kunnen we onze eigen accenten leggen? Wat kan beter en efficiënter in een vereenvoudigde en logische staatsstructuur? Daar heeft iedereen in dit land immers baat bij. Op de verschillende niveaus in ons land is dit besef intussen doorgedrongen. Ik voel ook de bereidheid om er iets aan te doen.

Het Vlaams Parlement heeft achter dit proces vaart willen zetten en richtte al in december 2020 een Werkgroep Institutionele Zaken op. Deze werkgroep vergadert wekelijks fysiek onder mijn voorzitterschap. De afgelopen maanden hebben we al heel wat experten uit verschillende bevoegdheidsdomeinen gehoord. Op basis hiervan zal de werkgroep verder debatteren over de financiering en de gewenste staatsvorm.

Wie het goed meent met Vlaanderen kan niet tevreden zijn met een status-quo.

Het Vlaams Parlement heeft als eerste parlement zo’n werkgroep geïnstalleerd. Ook federaal is men gevolgd met een gelijkaardig initiatief.

De werkgroep bouwt ook verder op ons parlementaire verleden. De befaamde resoluties die in 1999 daarover in het Vlaams Parlement zijn aangenomen, waren een mijlpaal en zijn jarenlang een steunpilaar geweest voor verdere communautaire besprekingen. Deze resoluties liggen al een tijdje achter ons: een deel is gerealiseerd, een deel niet en de politieke tijdgeest is ook veranderd. De actualisatie van de resoluties zou exemplarisch zijn voor een parlement dat mee evolueert en moderniseert en niet te beroerd is om zonder taboes na te denken over veranderingen in een maatschappij die snel evolueert.

We nemen zo het heft in eigen handen. Want wie het goed meent met Vlaanderen kan niet tevreden zijn met een status-quo.

Tondo in de avond

Brug met de overkant

Sinds enige tijd is er een cirkelvormige spiegelpasserelle ter hoogte van het Paleis der Natie en het Forumgebouw van de Kamer, een mooi staaltje architectuur. Een dergelijke brug – een fysieke verbinding met de ‘overkant’ – tussen ons Vlaams Parlement en de federale Kamer komt er niet. Toch pleit ik voor een goede samenwerking tussen de verschillende deelstaatparlementen en het federale niveau. Goed overleg en samenwerking is cruciaal bij de verdere uittekening van ons staatkundig landschap, niet alleen in tijden van crisis. Maar we moeten ook zonder taboes ‘gevoelige’ debatten durven aangaan. Ik som er een aantal op.

Een tijd geleden was er commotie in het Vlaams Parlement omdat ik een aantal actuele vragen had toegestaan over onder andere de federale effectentaks, de federale beleidsplannen om koolstoftaks in te voeren en de Brusselse stadstol. Ik ben de eerste om erover te waken dat er geen federale discussies worden geïmporteerd in ons Vlaams Parlement. Wij debatteren hier over bevoegdheden waarvoor we zélf verantwoordelijk zijn. Maar er zijn natuurlijk ook federale maatregelen, of maatregelen van andere deelstaatparlementen, die rechtstreeks een financiële impact hebben op de Vlamingen en de Vlaamse bevoegdheden. Dat debat moet wél mogelijk zijn, omdat deze maatregelen rechtstreeks ingrijpen in het leven van de Vlaming.

Een ander gevoelig debat is de hervorming van de verschillende parlementen. Ik heb het dan over vragen als: moeten we het aantal parlementsleden afslanken? Kan het met minder politiek personeel? Wat met de partijdotaties? Heeft de Senaat als parlement nog een toekomst?  Mijn standpunt is dat we voldoende tijd moeten nemen om dit debat aan te gaan en de discussie ook zo breed mogelijk moeten houden. Er moet een duidelijk plan zitten achter het idee om de parlementen te hervormen. Want is minder wel meer? We mogen niet hervormen om te hervormen. Leidt een afslanking per definitie tot meer efficiëntie en beter bestuur? En waar moet er dan ‘minder’ zijn? Als er meer bevoegdheden naar de regio’s gaan, zou het logischer zijn om net het federale niveau af te slanken. Ik zie deze discussie ook in een breder kader, waarbij fundamenteel moet worden nagedacht over staatsinrichting maar waarbij één zaak voorop moet staan: beter bestuur en efficiëntere dienstverlening voor de burger.

Vlaanderen in de wereld

Tot slot wil ik nog het belang benadrukken van de goede band van het Vlaams Parlement met de internationale instellingen.

Het is duidelijk dat de invloed van Europa op de besluitvorming in Vlaanderen steeds belangrijker wordt. De Brexit-onderhandelingen en de consequenties voor onze Vlaamse bedrijven waren daarvan een acuut voorbeeld. 

De werking van de Europese Unie staat ook systematisch op de agenda in de commissies van het Vlaams Parlement.  Het Infopunt Europa, dat aan de commissies alle wetgevingsvoorstellen en documenten van de Europese Commissie bezorgt, speelt hierbij een centrale rol.

Ik wil – net als mijn voorganger Jan Peumans – de relaties met de internationale instellingen proactief verbeteren. Wij moeten hen bijvoorbeeld duidelijk maken hoe de bevoegdheden in ons land verdeeld zijn. Ook uit nauwer contact met de verschillende grote regionale en autonome parlementen kunnen wij veel leren.

U kunt op me rekenen.

Ook in 2022 zullen we nog steeds geconfronteerd worden met de realiteit van het coronavirus. We zullen pas stap voor stap terug op volle sterkte kunnen bijeenkomen, veel bezoekers ontvangen en ons ‘normale leven’ ten volle hervatten.

Maar als voorzitter van het Vlaams Parlement engageer ik me wél dat de volksvertegenwoordigers hun parlementaire taken steeds maximaal zullen kunnen blijven uitoefenen. Want een goed functionerend parlement is de essentie van onze democratie en daar heeft de burger recht op.

U kunt op me rekenen.

voorzitter Liesbeth Homans

Liesbeth Homans, voorzitter van het Vlaams Parlement

27 september 2021

Scroll naar boven