Commissie voor Binnenlandse Aangelegenheden, Bestuurszaken, Institutionele en Bestuurlijke Hervorming en Decreetsevaluatie Vergadering van 11/03/2008
Vraag om uitleg van de heer Kris Van Dijck tot de heer Marino Keulen, Vlaams minister van Binnenlands Bestuur, Stedenbeleid, Wonen en Inburgering, over de afschaffing van de zogenaamde Elia-heffing
De voorzitter: De heer Van Dijck heeft het woord.
De heer Kris Van Dijck: Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, het onderwerp van mijn vraag was vorige week tijdens de plenaire vergadering ook het onderwerp van een actuele vraag. Intussen is er al heel wat duidelijk geworden.
Op 23 november 2007 keurde de Vlaamse Regering na overleg met onder andere de federale overheid definitief een besluit goed dat beoogt eindafnemers van elektriciteit volledig vrij te stellen van de federale bijdrage ter compensatie van de inkomstenderving van de gemeenten door de liberalisering van de elektriciteitsmarkt. Dat werd in het verleden ook wel onterecht de Elia-heffing genoemd.
Deze vrijstelling werd toegekend vanaf 1 januari 2008. De inkomstenderving voor de gemeenten wordt gecompenseerd door een aanvullende dotatie in het Gemeentefonds. In De Tijd van 29 februari 2008 verscheen een artikel dat de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas, de CREG, een onderzoek gestart is op basis van informatie van energieadviesbureau Siemat Energy. Daaruit bleek dat diverse intercommunales nog steeds een bijdrage aanrekenen. Deze intercommunales zijn nog altijd een belangrijke schakel in het energielandschap. Zij bezitten en onderhouden de elektriciteitskabels op hun grondgebied, de meters en verdeelkasten enzovoort. Daarvoor worden ze vergoed met een distributienettarief, dat elke verbruiker terugvindt op zijn elektriciteitsfactuur.
In dat artikel staat:?Via die weg proberen ze nu de Elia-taks te recupereren. In hun actuele tarieven hebben de intercommunales bijna zonder uitzondering een?toeslag federale bijdrage´,?retributie gemeenten´ of?Elia-heffing´ opgenomen. Daardoor betalen Vlaamse gezinnen en bedrijven via hun stroomfactuur een onterechte bijdrage aan de gemeentekas. De energiewaakhond CREG noemt de werkwijze van de intercommunales illegaal en vraagt dat de minister optreedt.?
Voordien had de CREG de bevoegdheid toe te kijken op de distributienettarieven, maar momenteel krijgen de intercommunales vrij spel. Volgens Siemat Energy, dat de praktijk ontdekte, is er een juridisch vacu?m aangezien de tarieven van de distributienetbeheerders door niemand meer worden gecontroleerd nu de CREG dat niet meer mag. De opbrengst van de Elia-heffing vloeit nu echter niet naar de gemeenten, maar dient voor de terugbetaling van een voorschot dat de netbeheerders eind 2004 moesten betalen aan de CREG. Zo reageert althans de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) op het nieuws.?De Elia-heffing zat pas sinds juni 2005 in het elektriciteitstarief. Toch kregen de gemeenten die maand al een bedrag van 107 miljoen euro voor de periode sinds mei 2004. Dat gebeurde via een voorschot dat de netbeheerders eind december 2004 reeds moesten betalen aan de CREG?, aldus de heer Leroy van de VVSG.
De netbeheerders rekenden de Elia-heffing sinds juni 2005 effectief aan aan de leveranciers van elektriciteit, die ze factureerden aan hun klanten.
Om het voorschot van drie jaar geleden te kunnen recupereren, ondertekende aftredend minister van Energie Verwilghen trouwens nog een koninklijk besluit dat het tarief voor de Elia-heffing verlengde tot eind juni 2010.?De opbrengst daarvan zou niet meer naar de gemeenten gaan, maar dienen voor de terugbetaling van het voorschot?, aldus de heer Leroy.
Mijnheer de minister, bent u het ermee eens dat deze bijkomende bijdrage onwettig is of dat de Vlaamse beslissing op zijn minst verwarrend is? Oefent de Vlaamse overheid, met name het Agentschap voor Binnenlands Bestuur, geen toezicht uit op dit soort beslissingen van die intercommunales, of is hier inderdaad sprake van een juridisch vacu?m? Wat is de rol van de VREG hierin? Zult u dit waar mogelijk aankaarten? Zult u indien nodig stappen ondernemen in uitvoering van uw toezichtsbevoegdheid ten aanzien van de onwettig optredende intercommunales en de naleving van de Vlaamse besluitvorming van 2007 afdwingen?
Intussen heb ik inzage gekregen in de verschillende tarieven die de verschillende netbeheerders aanrekenen. Hoe worden die verschillende tarieven bepaald? In hoeverre wordt gecontroleerd of er niet meer wordt ge?nd dan de voorschotten waar men recht op heeft?
De voorzitter: De heer Matthijs heeft het woord.
De heer Erik Matthijs: De heer Van Dijck heeft gelijk over wat hij aan het eind van zijn betoog zegt inzake die voorschotten. De distributienetintercommunales hebben eind 2004 hun voorschot betaald van 107 miljoen euro.
De Vlaamse Regering heeft terecht de Elia-heffing afgeschaft. Ze betaalt die nu rechtstreeks aan de gemeenten op basis van dezelfde verdeelsleutel. Het gaat hier over het voorschot dat terugbetaald moet worden en dat de distributienetbeheerders nu aanrekenen aan de verbruikers.
De voorzitter: De heer Verfaillie heeft het woord.
De heer Jan Verfaillie: Mijnheer de minister, mijnheer de voorzitter, geachte collega´s, ik wil nog eens benadrukken dat, ondanks de inspanningen van de Vlaamse Regering om de Elia-heffing te compenseren, de lokale besturen nog altijd 200 miljoen euro minder inkomsten per jaar hebben. Die moeten ze op een of andere manier van de belastingbetaler vorderen voor hun noden en behoeften.
De voorzitter: Minister Keulen heeft het woord.
Minister Marino Keulen: Mijnheer de voorzitter, geachte collega´s, in tegenstelling tot sommige krantenberichten en conform met wat de VVSG heeft vooropgesteld en wat inmiddels ook door de CREG is toegegeven, gaat het bij de Elia-bijdrage in het distributienettarief 2008 wel degelijk om de recuperatie van het voorschot van de netbeheerders aan de gemeenten, en gaat het niet om een onwettige bijkomende bijdrage.
De Elia-bijdrage die dus nu op de energiefactuur staat, recupereert alleen maar een voorschot dat de netbeheerders in 2004 hebben geprefinancierd. De Elia-heffing werd in mei 2004 ingevoerd, maar pas in juni 2005 werd een KB van kracht. De distributienetbeheerders schoten de elektriciteitsleveranciers daarmee, op last van de federale overheid, een?overbruggingskrediet´ voor, zodat de gemeenten hun geld toch tijdig zouden krijgen.
Het Agentschap voor Binnenlands Bestuur heeft mij een korte voorgeschiedenis bezorgd. De op 1 mei 2004 opgelegde Elia-heffing werd pas vanaf 1 juli 2005 effectief aan de leveranciers aangerekend. Bijgevolg waren de netbeheerders verplicht om acht maanden van 2004 en twee trimesters van 2005 vooruit te betalen.
Dat krediet vragen ze vandaag aan de elektriciteitsleveranciers terug, die het geld op hun beurt doorrekenen aan de consument. Voor de Vlaamse gemengde distributienetbeheerders gaat dit nog om 93 miljoen euro. De vanaf 1 juli 2005 effectief aan de leveranciers aangerekende Elia-heffing wordt in de omzet geboekt. De doorstorting ervan naar de Commissie voor de Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG) is in de andere bedrijfskosten terug te vinden. Met ingang van 1 januari 2008 is de Elia-heffing afgeschaft.
De beslissing van de Vlaamse Regering van 23 november 2007 is in dit opzicht niet verwarrend. De vrijstelling van de Vlaamse overheid slaat op de Elia-heffing die men vanaf 2008 had kunnen innen. De distributienetbeheerders mogen geen taks meer heffen op de gezinnen en de bedrijven, en de Vlaamse Regering wil de gemeenten hiervoor compenseren. De Vlaamse Regering heeft niets te maken met de afspraken die de federale overheid heeft gemaakt met de distributienetbeheerders over de modaliteiten waaronder het voorschot zou worden terugbetaald.
Als Vlaamse toezichthoudende overheid oefenen de regeringscommissaris en de minister van Binnenlands Bestuur enkel een algemeen toezicht uit over de tariefvoorstellen van de distributienetbeheerder en op het einde een algemeen toezicht op de rekening. De Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) speelt geen rol in de tariefvoorstellen van de distributienetbeheerder.
De federale instantie CREG is nog steeds wettelijk bevoegd om op basis van het tariefvoorstel van de distributienetbeheerder een tarief vast te stellen, weliswaar beperkt door enkele recente uitspraken van het hof van beroep. Volgens de CREG zouden deze gerechtelijke beslissingen de bevoegdheden van de regulator om onredelijke kosten te verwerpen, volledig uithollen en zo zou er een juridisch vacu?m ontstaan.
De realiteit is echter genuanceerd. De netbeheerder dient jaarlijks een tariefdossier in. Kosten die als onredelijk kunnen worden bestempeld, worden door de regulator uit de tarieven geschrapt. Het hof van beroep te Brussel heeft deze bevoegdheid bevestigd, ook voor de betwiste afschrijvingen. Maar het verwerpen van onredelijke kosten moet wel op objectief verantwoorde gegevens steunen, niet op veronderstellingen. En als een andere overheid, bijvoorbeeld de regionale overheid, kosten oplegt, dan kan de federale regulator die niet als onredelijk afwijzen.
In een ander arrest wordt gesteld dat bij de beoordeling achteraf van de resultaten van de netbeheerder het democratisch vastgelegde wettelijk kader gerespecteerd moet worden. Zoals u waarschijnlijk ook uit de pers vernomen hebt, wil federaal minister van Energie Magnette nu een wetsvoorstel indienen om de bevoegdheden van de CREG uit te breiden en te versterken.
Vlaanderen heeft de Elia-heffing voor gezinnen en bedrijven per 1 januari 2008 afgeschaft. Die beslissing werd genomen op 19 juli 2007 en op 23 november 2007 nog eens bevestigd. Dit wil zeggen dat de gemeenten door de Vlaamse Regering gecompenseerd worden voor de gederfde inkomsten. De gezinnen sparen op jaarbasis 20 euro uit, de middenstand - kappers, slagers, bakkers - sparen tussen 100 en 200 euro uit en de industrie algauw een paar duizend euro. Wat nu gebeurd is, valt onder de federale verantwoordelijkheid. Als Vlaamse toezichthoudende overheid hebben we geen impact op tarifering en prijszetting van de energieprijzen. Dat is de verantwoordelijkheid van de CREG. De vragen moeten eigenlijk worden gesteld aan de federale minister van Energie.
De voorzitter: De heer Van Dijck heeft het woord.
De heer Kris Van Dijck: Ik dank de minister voor zijn antwoord.
De voorzitter: Het incident is gesloten.