Commissie voor Openbare Werken, Mobiliteit en Energie Vergadering van 09/03/2004
Vraag om uitleg van de heer Johan Malcorps tot de heer Gilbert Bossuyt, Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie, over het bevorderen van verplaatsingen per fiets en het verhogen van de veiligheid voor fietsers tijdens en na de werken aan de Antwerpse Ring
De voorzitter : Aan de orde is de vraag om uitleg van de heer Malcorps tot de heer Bossuyt, Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie, over het bevorderen van verplaatsingen per fiets en het verhogen van de veiligheid voor fietsers tijdens en na de werken aan de Antwerpse Ring.
De heer Malcorps heeft het woord.
De heer Johan Malcorps : Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, op vrijdag 20 februari vond er een dodenwake plaats op het kruispunt van de Noordersingel en de Buurtspoorweglei, waar een week eerder een 50-jarige fietser werd doodgereden. De Fietsersbond en het buurtcomité Hof Ter Lo vragen dringend om een aanpassing van dit kruispunt. Die aanpassing zou nog moeten gebeuren voor de werken aan de ring beginnen en de Singel tijdelijk tot een nieuwe ringweg en stadsautostrade zal worden omgevormd, want dan zal er nog veel meer verkeer zijn en zullen er nog meer vrachtwagens worden aangetrokken, waardoor de onveiligheid op dit kruispunt nog zal toenemen.
Uit de toelichting over het Minder-Hinderplan, die in deze commissie werd gegeven, blijkt overigens dat er bij de maatregelen die voor minder hinder moeten zorgen, nauwelijks wordt uitgegaan van het potentieel van mensen die overstappen op de fiets.
Bovendien wordt er te weinig rekening gehouden met problemen van onveiligheid die kunnen ontstaan door maatregelen die voor minder hinder moeten zorgen voor de huidige en eventuele nieuwe fietsers. Er werd aangekondigd dat er zal worden geïnvesteerd in het beter onderhouden van bestaande fietspaden, en dat enkele missing links in het fietsnetwerk van de stad zullen worden aangelegd.
In verband met de problemen op de Singel en meer bepaald op de Noordersingel, hebben we vernomen dat er ondanks de verwachte bijkomende stroom van verkeer inderdaad weinig veiligheidsmaatregelen waren gepland, en dat het nu te laat was. Uiteindelijk bleek er dan toch ruimte te zijn voor nieuwe voorstellen.
Mijnheer de minister, wordt er gerekend op een percentage weggebruikers dat tijdens de werken aan de ring voor de fiets zal kiezen als alternatief? Wordt dit percentage als verwaarloosbaar beschouwd? Zijn de huidige maatregelen voldoende om een minimale modal shift in de richting van de fiets te realiseren? Welke concrete maatregelen zullen er worden genomen om de veiligheid van de huidige fietsers te verzekeren, en om een nieuw potentieel van fietsgebruikers aan te spreken?
Komen er nieuwe fietspaden? Krijgen de grote invalswegen een veilige fietsinfrastructuur? Hoe worden de kruispunten aan de Singel - een te verwachten snelweg in de stad - beveiligd voor overstekend fietsverkeer? Wordt ervoor gezorgd dat de fietspaden langs de Noordersingel voldoende afgeschermd zijn van het toegenomen autoverkeer, en dat ze voldoen aan de criteria van het Vlaams Vademecum Fietsvoorzieningen?
De bewoners vragen al maanden om het pikzwarte kruispunt van de Noordersingel met de Buurtspoorweglei te Borgerhout aan te pakken. Wat is de stand van zaken in dat verband?
Zullen er extra fietsstallingen komen aan het station Antwerpen-Centraal en Antwerpen- Berchem? Zullen er fietsstallingen verdwijnen om de extra brug over de Singel ter hoogte van de Posthoflei aan te leggen? Hoeveel stallingen komen er aan de kant van het Burgemeester E. Ryckaertsplein? Wat is de stand van zaken in verband met de fietsstallingen in de ondergrondse parking van Berchem?
In welke mate tracht de Vlaamse overheid de gewijzigde modal split na de werken te behouden? Dreigt iedereen na de werken opnieuw te hervallen in zijn oude gewoonten? Welke mate van continuïteit hebben de voorgestelde maatregelen? Dit is een algemenere vraag, maar ik denk dat we dezelfde bezorgdheid delen.
De voorzitter : Minister Bossuyt heeft het woord.
Minister Gilbert Bossuyt :Mevrouw de voorzitter, collega's, ik zal een heel duidelijk antwoord proberen te geven. Het is niet zo dat het percentage weggebruikers dat de fiets zou kunnen gebruiken tijdens de werken, als verwaarloosbaar wordt beschouwd, integendeel zelfs. Tijdens vergelijkbare werken in Rotterdam werden er immers 18.000 bijkomende fietsers geteld. Juist zoals de overstap naar het openbaar vervoer, is ook het aantal bijkomende fietsgebruikers zeer moeilijk in te schatten. Het is wellicht erg afhankelijk van bijvoorbeeld de weersomstandigheden.
Er werden geen percentages vooropgesteld voor het bijkomend fietsgebruik en het bijkomend gebruik van het openbaar vervoer. Het is immers zeer moeilijk om gedetailleerd en exact te voorspellen wie het openbaar vervoer zal gebruiken, wie zal fietsen en wie Antwerpen gewoon zal vermijden. Ik zal me daarom niet vastpinnen door percentages te voorspellen. Toch zal het voor iedereen duidelijk zijn dat de overstap naar het openbaar vervoer en de fiets een belangrijke factor zal zijn in het beperken van de verkeershinder. De buitenlandse voorbeelden tonen aan dat de overstap naar het openbaar vervoer en de fiets wel degelijk plaatsvindt.
Er zijn voorafgaand aan en parallel met de voorbereidingen van de werken aan de ring heel wat maatregelen doorgevoerd om het fietsen op de Antwerpse gewestwegen veiliger en comfortabeler te maken. Dat gebeurt onder andere in de context van het project in verband met de kleine ingrepen ten voordele van het openbaar vervoer en de zwakke weggebruiker, een deelproject van het Masterplan Antwerpen.
Heel wat fietspaden werden heraangelegd en in goede staat van berijdbaarheid gebracht. Ik heb enkele maanden geleden in het Vlaams Parlement nog een overzicht gegeven van de gewestwegen die werden aangepast in de context van dit specifieke deelproject van het Masterplan Antwerpen. Dit programma werd trouwens uitgewerkt in samenwerking met de Fietsersbond. Bovendien is er in het Minder-Hinderprogramma getracht om juist die maatregelen te nemen en uit te voeren die nog haalbaar waren in de korte tijdspanne die de projectleiding had om de R1-werken voor te bereiden. Die maatregelen concentreren zich vooral rond de Singel.
Ik ben ervan overtuigd dat de maatregelen van het Masterplan en in het Minder-Hinderprogramma samen voldoende zijn om een groot aantal mensen op de fiets te krijgen, zeker nu er ook in de maand juni een communicatiecampagne volgt die speciaal is gericht op fietsen. De campagnes moeten natuurlijk aansluiten bij de realiteit. Het beste is dat een informatiecampagne in verband met fietsen wordt gelanceerd op het ogenblik dat het weer beter wordt. Te vroeg informeren kan verspilling van geld betekenen.
Om een overzicht te krijgen van alle maatregelen ten gunste van de fietser, moet er worden gekeken naar de projecten die zijn opgenomen in een van de volgende lopende programma's. Het eerste is de heraanleg van de doortochten. Dat is module 3 van het mobiliteitsconvenant. Het volgende is de aanleg van de fietsvoorzieningen langs gewestwegen. Dat zijn modules 11 en 13 van het mobiliteitsconvenant. Vervolgens is er ook programma TV 3V in verband met da aanpak van verkeersonveilige gevaarlijke punten. Er moet ook worden gekeken naar de aanpak van knelpunten voor zwakke weggebruikers en fietsers, wat een deelaspect is van het Masterplan Antwerpen. Verder moet er worden gekeken naar fietsvoorzieningen die werden gerealiseerd of geoptimaliseerd in het kader van het Minder-Hinderprogramma.
Voor elk van deze lopende programma's worden steeds de criteria van het Vlaams Vademecum Fietsvoorzieningen als uitgangspunt genomen bij de uitvoering van de fietsvoorzieningen. Op die manier voldoen ze kwalitatief aan alle voorwaarden om de veiligheid van de fietsers te waarborgen.
Niettegenstaande het feit dat de aanpassingen van de Singel, als draaischijf voor het lokale autoverkeer met bestemming Antwerpen en de omliggende rand, slechts tijdelijke inrichtingsmaatregelen omvatten, wordt er toch maximaal over gewaakt dat fietsers op een goede en veilige wijze de Singel kunnen oversteken en dat veilig fietsen langs de Singel mogelijk is.
Daarenboven zal de situatie voor het fietsverkeer op diverse kruisingen in bijzondere mate worden verbeterd ten opzichte van de huidige situatie. Op diverse kruispunten wordt tevens het aantal mogelijke bewegingen voor het autoverkeer ingeperkt, terwijl fietsers quasi overal de Singel kunnen kruisen in de richting van het stadscentrum. Dat heeft enerzijds als voordeel dat het aantal mogelijke conflicten wordt beperkt en dat een veiligere situatie wordt bereikt en anderzijds dat de fietser de kortste weg naar zijn bestemming kan volgen terwijl het autoverkeer moet omrijden.
Op die wijze krijgt de fietser meer dan een wiellengte voorsprong en zal fietsen voor vele verplaatsingen ook de snelste verplaatsingswijze zijn. Er mag worden verwacht dat dit een stimulans is voor een wijziging in de modal split ten voordele van het fietsgebruik.
Ik geef nu een concreter overzicht van de lopende projecten met specifieke voorzieningen voor de fietsers. Wat de maatregelen in uitvoering betreft die kaderen in de globale heraanleg van belangrijke gewestwegen, hebben we de eerste fase van de heraanleg van de Leien, de heraanleg van de N1 Antwerpsestraat - Gemeenteplein en de heraanleg van de N148 Sint-Bernardsesteenweg te Hoboken.
In het kader van het deelproject 'Kleine ingrepen ten voordele van het openbaar vervoer en de zwakke weggebruiker' van het Masterplan Antwerpen worden de knelpunten inzake fietsverkeer en openbaar vervoer systematisch weggewerkt op basis van een meerjarenprogramma. Een aantal projecten zijn reeds gerealiseerd en een aantal andere zullen nog worden gerealiseerd voorafgaand aan de R1-werkzaamheden. Het gaat dan over de N11 Kapelsesteenweg, de N130 Deurnsebaan - Merksemsesteenweg of de brug 'Azijn', de N12 Turnhoutsebaan vanaf de Singel tot Deurne-centrum, de N1 Mechelsesteenweg tussen de Leien en de Gounodstraat of de fietssuggestiestrook en het kruispunt N177 Boomsesteenweg - Jan Van Rijswijcklaan - Jan De Voslei - VII Olympiadelaan.
De administratie Wegen en Verkeer doet momenteel ook nog inspanningen om het fietspad langs de N177 Boomsesteenweg - tussen het Olympiadekruispunt en de Atomiumlaan te Wilrijk - te verbeteren.
In het kader van het Minder-Hinderplan zijn er eveneens een aantal bijkomende fietsvoorzieningen gepland. Vooreerst wordt er bij de nieuwe verkeerssituatie op de Singel naar gestreefd het fietsverkeer vanuit de rand op een veilige en vlotte wijze naar de binnenstad te leiden en vice versa. Voor het autoverkeer zullen verschillende bewegingen niet meer mogelijk zijn daar waar fietsers nog wel volgens de kortste weg hun route kunnen vervolgen.
Geplande fietsvoorzieningen zijn het fietspad Linkeroever vanaf de Kennedytunnel naar de Blancefloerlaan en naar de Katwilgweg, het tweerichtingsfietspad langs de Singel van de Bolivarplaats tot de Kolonel Silvertopstraat, de aansluiting van het ringfietspad bij de Legrellelaan, de aansluiting Uitbreidingstraat - Berchembrug - Singel en de verbetering van het kruispunt Singel - Plantin en Moretuslei, namelijk vrijliggende paden omheen het kruispunt. Er is ook continuïteit gepland in de fietsroute die loopt via de Kempenstraat, het Asiadok, de Noorderlaan, de IJzerlaan, de Menneslaan en de Gildestraat in Merksem. Over de gehele route komt er een tweerichtingsfietspad waarbij op het viaduct over het Albertkanaal een rijstrook voor het autoverkeer wordt omgevormd tot dubbelrichtingsfietspad.
Daarenboven zullen diverse fietsstroken en fietsoversteken in de hele Antwerpse regio worden geaccentueerd door het aanbrengen van een rode slemlaag.
U stelde ook een vraag over de verkeerssituatie ter hoogte van de Noordersingel. Dit kruispunt zal in het kader van de R1-werken worden aangepast. Vanaf de op- en afrit E313/E34 aan de kant van de R1 wordt de bestaande smalle fietsstrook vervangen door een verhoogd en ruim aanliggend fietspad in de richting van Deurne-Noord met continuïteit op de Turnhoutsebaan tot Deurne-centrum. Ook het fietspad vanuit Deurne-Noord langs de Turnhoutsebaan wordt verbreed en geschikt gemaakt voor fietsverkeer in twee richtingen. De fietsoversteekplaatsen op de kruising Singel - Turnhoutsebaan - Buurtspoorweglei worden in aansluiting hierop aangepast aan tweerichtingsfietsverkeer. Ook de oversteekvoorzieningen op het Foorplein voor fietsers die langs de Singel in noordelijke richting rijden, worden verbeterd en verbreed. De Buurtspoorweglei krijgt eenrichtingsverkeer in de richting van de Singel. Autoverkeer zal de Singel vanaf de Buurtspoorweglei niet meer kunnen kruisen en wordt verplicht de Singel rechtsaf in zuidelijke richting te volgen. Ook verkeer vanuit Deurne kan - in tegenstelling tot het openbaar vervoer en de fietsers - de Singel niet meer kruisen en zal worden verplicht om rechtsaf te slaan in noordelijke richting.
Ter hoogte van de gebouwen van de hulpdiensten en het containerpark komt dan een keerpunt voor het verkeer. De fietspaden worden hier aan beide zijden verhoogd aangelegd. Op die wijze kunnen aanschuivende wagens voor het containerpark het fietspad niet langer belemmeren. Ik denk dat hiermee is aangegeven dat er wel degelijk concrete ingrepen worden doorgevoerd en dat er geen sprake is van vage, inhoudsloze programma's, zoals u wilt laten doorschemeren, mijnheer Malcorps.U vroeg of er geen plan was. Er is misschien geen plan maar er zijn wel heel wat maatregelen.
U stelde ook een vraag inzake bijkomende fietsstallingen. In het kader van het Minder-Hinderprogramma is het de bedoeling het aantal fietsstallingen bij treinstations, openbaarvervoerhaltes en diverse voorzieningen gevoelig uit te breiden en zonodig het comfort en de kwaliteit ervan te verbeteren.
Momenteel is er een inventarisatie in de maak van de situatie inzake de behoeften aan bijkomende fietsstallingen bij de NMBS-stations, bij de openbaarvervoerhaltes van De Lijn en bij diverse voorzieningen in de stad Antwerpen. Ook is het de bedoeling fietsstallingen te voorzien bij de diverse carpool- en park&ride parkings die reeds zijn voorzien in het minder-hinderpakket.
Op basis van dit onderzoek naar de behoeften kan alvast worden gesteld dat de volgende NMBS-stations bij prioriteit in aanmerking worden genomen voor het plaatsen van aanvullende fietsstallingen : Antwerpen Berchem, Antwerpen-Zuid, Duffel, Essen, Heide-Kalmthout, Kalmthout, Heist-op-den- Berg, Herentals, Hove, Kapellen, Kontich, Mechelen, Mechelen-Nekkerspoel, Mortsel-Deurnesesteenweg, Mortsel-Oude God,Turnhout en Wolfstee.
Antwerpen-Centraal wordt niet meteen voorzien van aanvullende stallingen, gelet op de bijzondere werkzaamheden in dit station. De bestaande bewaakte fietsstalling biedt tevens nog voldoende capaciteit.
In Antwerpen-Berchem is de gehele stationsomgeving in heraanleg. Momenteel zijn ongeveer 850 fietsstallingen beschikbaar, inclusief 200 bewaakte stallingen. Daartegenover staat een bezetting van een 1.000 tal fietsen.
Voor Berchem-station wordt de behoefte geraamd op minimaal 1.200 fietsstallingen. Hier zullen de volgende initiatieven worden genomen. Op het Burgemeester Ryckaertsplein voor Berchem-station plaatst de NMBS 650 nieuwe bijkomende fietsstallingen. De 110 stallingen van de stad Antwerpen blijven er behouden. De 200 bewaakte fietsstallingen in de ondergrondse fietsstallingsplaats blijven beschikbaar. Omwille van de heraanleg van de zone aan de achterzijde van Berchemstation en het plaatsen van de tijdelijke bruggen op het kruispunt Singel - Posthoflei zullen alle stallingen er tijdelijk verdwijnen. Ter vervanging van deze stallingen wordt momenteel onderhandeld met De Lijn en de stad Antwerpen over het plaatsen van fietsstallingen op een strook langs de spoorberm langs de Stanleystraat en onder de tunnel Uitbreidingsstraat. Minstens 250 van de bestaande stallingen kunnen hiertoe worden gerecupereerd en verschoven. Na afwerking van de heraanleg plaatst de NMBS 150 nieuwe stallingen aan de achterzijde. Op die wijze wordt een capaciteit bereikt van 1.360 fietsstallingen.
Uw laatste vraag betrof het behoud van de modal shift na afloop van de onderhoudswerken. De Vlaamse overheid is ervan overtuigd dat een aantal van de minder-hindermaatregelen een langer leven beschoren zal zijn dan de termijn van de werken aan de R1. Dit zal nuttig zijn omdat er na de werken op de R1 in Antwerpen nog andere grote werken met verkeershinder moeten worden uitgevoerd. Een aantal van de minder-hindermaatregelen zullen na de werken hun gunstig effect behouden, zoals bijvoorbeeld de bijkomende bussen en trams die zijn aangekocht in het kader van het Minder Hinderprogramma.
Laat ons dus inderdaad hopen dat de enorme inspanningen terzake ertoe leiden dat heel wat mensen op een blijvende wijze gebruik zullen maken van de fiets om zich in de stad Antwerpen te verplaatsen. Zo'n mooie stad moet toch op een rustige manier kunnen worden bekeken.
De voorzitter : De heer Malcorps heeft het woord.
De heer Johan Malcorps : Het is een indrukwekkende lijst. Als er op een even indrukwekkende manier over wordt gecommuniceerd, is er een reëel perspectief dat de modal shift die we nastreven tijdens de werken ook effectief wordt behouden en dat ook de fietsers echt aan bod zullen komen. Het wordt dus afwachten, maar het ziet er in elk geval heel goed uit. De projecten bieden alleszins mogelijkheden en dat zal ik ook zo overbrengen.
De voorzitter : Het incident is gesloten.