Plenaire Vergadering van 21/10/2003
Vraag om uitleg van mevrouw Veerle Heeren tot de heer Marino Keulen, Vlaams minister van Wonen, Media en Sport, over de vervanging van de verzekering tegen inkomensverlies door de verzekering gewaarborgd wonen
De voorzitter : Aan de orde is de vraag om uitleg van mevrouw Heeren tot de heer Keulen, Vlaams minister van Wonen, Media en Sport, over de vervanging van de verzekering tegen inkomensverlies door de verzekering gewaarborgd wonen.
Mevrouw Heeren heeft het woord.
Mevrouw Veerle Heeren : Mijnheer de voorzitter, mijnheer de minister, mijn vraag is ingegeven door de gebeurtenissen van de voorbije weken in Limburg.
Toen ik aan de poorten van Ford stond, was de bekommernis van de mensen over hun toekomst opvallend. Mijn interesse voor wonen kwam steeds aan bod in de gesprekken. Zeker tweeverdienersgezinnen stellen zich vragen over de afbetaling van hun huis. Daarom heb ik opgezocht hoe het staat met de verzekering tegen inkomensverlies, die zou worden uitgebreid.
De vraag is waarom sommige mensen wel en andere niet zijn ingestapt in het oude systeem. Bij mijn onderzoek stootte ik op een aantal markante feiten.
Op 1 mei 1998 werd het stelsel van de verzekering tegen inkomensverlies van kracht. Dit hebben we toen mee opgestart vanuit de bekommernis dat de overheid meer rechtszekerheid moet bieden aan mensen die hun werk verliezen en een hypothecaire lening moeten afbetalen. In geval van onvrijwillige arbeidsongeschiktheid of werkloosheid van de ontlener moet de overheid de afbetaling gedurende een bepaalde periode garanderen.
Tussen 1998 en 2003 zijn ongeveer 20.000 polissen afgesloten. Dit aantal had veel hoger kunnen liggen als er meer inspanningen waren geleverd om de verzekering kenbaar te maken bij de kandidaat-eigenaars. Ik betreur dat iedereen in Vlaanderen de barbecuecheque kent, maar dat jammer genoeg niet iedereen de verzekering tegen inkomensverlies kent.
CD&V heeft dit systeem mee opgestart, maar heeft niet de kans gekregen om het meer bekend te maken. Als we worden geconfronteerd met de harde realiteit van de voorbije weken doet het pijn dat de mensen niet op de hoogte waren van het bestaande systeem.
Met ingang van 1 juni 2003 werd de verzekering tegen inkomensverlies - om verschillende redenen - afgeschaft. De argumentatie van de toenmalige minister was dat de verzekering onvoldoende bekend was. Er zou een 'Verzekering Gewaarborgd Wonen' in de plaats komen.
Het basisprincipe blijft van kracht : bij het afsluiten van een hypothecaire lening voor het kopen, bouwen of verbouwen van een woning kan men zich kosteloos verzekeren bij de Vlaamse overheid, die bij onvrijwillige werkloosheid of arbeidsongeschiktheid gedurende 3 jaar zal bijdragen in de afbetaling van een hypothecaire lening.
Het besluit van 18 juli 2003 betreffende de Verzekering Gewaarborgd Wonen verscheen in het Belgisch Staatsblad op 10 oktober 2003. Het uitgangspunt bleef behouden, maar er werden wel een aantal positieve veranderingen doorgevoerd, zoals de beperking van de franchise tot 30 percent van de mensualiteit. Verder wordt gestipuleerd dat de aanvrager minstens een jaar bij de laatste werkgever moet gewerkt hebben en dat de leningen voor de financiering van de aankoop van een bouwgrond niet in aanmerking komen. Dit is merkwaardig.
De oude regeling wordt afgeschaft en vervangen door een nieuwe. De vraag is tot wanneer kan worden ingeschreven op het oude systeem. De overgangsperiode liep tot eind juli 2003. Tot dan konden leningsaktes ingediend worden om in te tekenen op de verzekering tegen inkomensverlies, zoals ze in 1998 is ingevoerd.
Door het lang uitblijven van het nieuwe stelsel en door de bepaling dat leningen waarvan de eerste kapitaalopname plaatsvond voor 1 juni 2003 niet in aanmerking komen voor het nieuwe systeem, bestaat de mogelijkheid dat heel veel mensen uit de boot vallen.
Aan de poorten van Ford kon ik niet zeggen dat mensen zich konden inschrijven voor de verzekering, want er was een vacuüm. Bovendien is het onduidelijk of nog kan ingeschreven worden voor een verzekering op het ogenblik dat een werknemer het bericht ontvangt dat hij of zij misschien behoort tot de 3.000 werknemers die ontslagen zullen worden.
Er was ook een probleem met de bekendmaking. Veel mensen waren er niet van op de hoogte dat er een overgangsperiode was en dat de kapitaalopname - om in aanmerking te komen - moest gebeuren voor 1 juni.
De Verzekering Gewaarborgd Wonen stelt, net zoals de verzekering tegen inkomensverlies, dat het moet gaan over onvrijwillige, volledige werkloosheid. Gedeeltelijke werkloosheid, bijvoorbeeld omdat bedrijven door de minder gunstige economische toestand minder produceren, waardoor technische werkloosheid ontstaat, komt niet in aanmerking. Nochtans kan gedeeltelijke werkloosheid ook tot ernstig inkomensverlies lijden.
Waarom komt gedeeltelijke werkloosheid niet in aanmerking? Ik vermoed dat dit te maken heeft met budgettaire redenen, maar wens hierover duidelijkheid.
Wat zijn de motieven om een jaar werken bij de laatste werkgever in te schrijven als voorwaarde? Veel mensen hebben constant gewerkt, maar met contracten van bepaalde duur. Deze mensen worden uitgesloten. Er wordt veel flexibiliteit verwacht van werknemers, ze moeten werken bij onderaannemers, die een juridisch onafhankelijke entiteit zijn. Is zo'n voorwaarde opportuun en wat waren de motieven hiervoor?
Waarom komt een lening voor de aankoop van bouwgrond niet in aanmerking? U kent de evolutie van de bouwgrondprijzen even goed als ik, aangezien u aan de grens met Nederland woont. Veel mensen lenen om een bouwgrond te kunnen betalen. Het is bijna een even grote financiële inspanning als het afbetalen van een woning. Waarom wordt een lening voor bouwgrond uitgesloten?
Ik vind het belangrijk dat de nieuwe verzekering even bekend wordt als de barbecuecheque. In economisch slechte tijden ontdekken mensen de regeling, maar de vragen worden ook gecreëerd door de publiciteit die de overheid voor de verzekering maakt. Op welke manier zult u de verzekering bekendmaken? In welke mate zullen de instellingen die hypothecaire leningen afsluiten de informatie over deze verzekering meegeven aan de ontleners?
De voorzitter : Minister Keulen heeft het woord.
Minister Marino Keulen : Mijnheer de voorzitter, collega's, het is de bedoeling van de aanpassing om de verzekering te populariseren en toegankelijk te maken voor een breder publiek.
Na het betoog van mevrouw Heeren ontstaat de indruk dat het de bedoeling is om de dienstverlening te beperken. Dit is geenszins de bedoeling ; het is een uitbreiding en verbetering van het systeem.
De verzekering tegen inkomensverlies heeft 5 jaar bestaan. Er werden meer dan 20.000 polissen afgesloten, zowat 4.000 per jaar.
Er werden wel degelijk inspanningen geleverd om het product bekend te maken bij kandidaat-eigenaars : jaarlijks gebeurden meerdere publicaties in kranten en tijdschriften en bij administratie, gemeenten, notarissen en sociale kredietinstellingen kon een folder over de verzekering tegen inkomensverlies worden aangevraagd.
Van bij de start van de verzekering tegen inkomensverlies, in 1998, werden de financiële instellingen gecontacteerd, om via hun eigen kanalen de verzekering bekend te maken bij particulieren. Niet alle financiële instellingen waren bereid de verzekering actief te promoten, onder meer omdat in de informatiefolder stond dat de documenten moeten worden aangevraagd bij OMOB, de externe verzekeraar van de verzekering tegen inkomensverlies. Vermits OMOB een concurrent is voor andere verzekeringsproducten, lag de verwijzing naar OMOB gevoelig bij sommige financiële instellingen. In de nieuwe regeling wordt de naam OMOB niet vermeld, dus kunnen de banken zonder probleem deze gratis verzekering actief promoten.
Het klopt dat niet iedereen de verzekering tegen inkomensverlies kende. Het is echter onmogelijk om ervoor te zorgen dat een product bij iedereen bekend is, zoals het onmogelijk is om ervoor te zorgen dat niemand uit de boot valt.
Er werd getracht om de nieuwe verzekering onmiddellijk na de datum van de beëindiging van de verzekering tegen inkomensverlies, op 31 mei 2003, in te voeren.
Een openbare aanbesteding was nodig om een nieuwe verzekeraar te vinden. De verzekeringssector reageerde weinig enthousiast. 6 verzekeringsmaatschappijen vroegen het lastenboek op, maar slechts 1 maatschappij - OMOB - diende op 16 juli 2003 een offerte in. OMOB vroeg nu een eenmalige verzekeringspremie aan het Vlaams Gewest, voor een periode van 10 jaar, van 555 euro, waar vroeger een premie van 215 euro werd betaald. Dit maakt duidelijk dat de verzekeraars het werkloosheidsrisico, en dus het schaderisico, nu hoger inschatten dan 5 jaar geleden. Dit komt door de economische conjunctuur. De premie wordt beïnvloed door de inschatting van het risico op schade.
Hoewel het besluit betreffende de Verzekering Gewaarborgd Wonen pas op 10 oktober 2003 werd gepubliceerd, kunnen toch aanvragen met terugwerkende kracht worden ingediend, als de eerste kapitaalopname van de hypothecaire lening dateert van na 31 mei 2003. Door deze formulering ontstond er geen vacuüm. De banken bleven ook mensen doorverwijzen.
Het is niet mogelijk dat personen van wie de eerste kapitaalopname voor 1 juni 2003 gebeurde, in aanmerking komen voor de nieuwe verzekering. Het besluit is duidelijk en laat geen afwijkingen toe.
Op de begroting 2004 heb ik 4,65 miljoen euro ingeschreven. Hierdoor kunnen we, ondanks de hogere premie, een stijging van het aantal nieuwe verzekeringsdekkingen met 80 percent, tot 8.460 polissen, financieren. In 2003 was 1,356 miljoen euro ingeschreven voor ongeveer 5.000 polissen.
Zowel bij de verzekering tegen inkomensverlies als bij de Verzekering Gewaarborgd Wonen dient de particulier, die onvrijwillig werkloos of arbeidsongeschikt is geworden, een eigen bijdrage te betalen. Bij de Verzekering Gewaarborgd Wonen wordt de franchise beperkt tot 30 percent van de maandelijkse afbetalingen van de lening. Dit is een verbetering in vergelijking met de vaste franchise van 247,89 euro bij de verzekering tegen inkomensverlies.
Omwille van de franchise zou de tegemoetkoming bij gedeeltelijke werkloosheid nihil zijn. Derhalve wordt gedeeltelijke werkloosheid niet in aanmerking genomen. De administratiekost voor de verzekeraar is zeer hoog. Dit heeft veel verzekeraars, naast het hogere risico op werkloosheid, afgeschrikt om een offerte in te dienen. Teveel afwijkingen toestaan, maakt de verzekering administratief erg log.
Bij de verzekering tegen inkomensverlies moest een werknemer met een tijdelijk contract minstens 3 jaar bij de huidige werkgever hebben gewerkt. Omdat van werknemers veel flexibiliteit wordt gevraagd, wordt de termijn die een werknemer met tijdelijke contracten bij de huidige werkgever moet werken, teruggebracht tot een jaar. Dit is een belangrijke versoepeling in vergelijking met de vorige regelgeving.
Flexibiliteit is niet eindeloos. Daarom wordt in geval van tijdelijke contracten geëist dat een werknemer in totaal 3 jaar arbeidsprestaties heeft verricht, waarvan minstens een jaar bij de huidige werkgever. Voor een werknemer met een contract van onbepaalde duur volstaat het dat de proefperiode is verstreken.
Het is de bedoeling om met de Verzekering Gewaarborgd Wonen mensen aan te zetten een huis te bouwen. Als de eigendom beperkt is tot een stuk grond komt er geen extra woongelegenheid bij. Ik wil eventuele grondspeculatie niet belonen. Daarom werd beslist om een hypothecaire lening, die enkel betrekking heeft op bouwgrond, niet in aanmerking te laten komen voor deze verzekering. Als de hypothecaire lening wordt aangewend voor de aankoop van de bouwgrond, in combinatie met nieuwbouw, komt het volledig ontleende bedrag in aanmerking.
Volgens de laatste planning van het reclamebureau zal op 21 november een uitgebreide en opvallende campagne starten om de Verzekering Gewaarborgd Wonen bekend te maken. Ik ben erin geslaagd om voor deze campagne een budget vrij te maken van 350.000 euro.
Er werd een nieuwe folder ontworpen, die via verschillende kanalen zal worden verspreid. Vermits de verzekering onlosmakelijk is verbonden met een hypothecaire lening, zullen de financiële instellingen worden gevraagd om dit product actief te promoten.
Om tegemoet te komen aan de gevoeligheid van de banken werd beslist om de naam van de externe verzekeraar, OMOB, niet te vermelden in de folder. Voor het opvragen van de documenten wordt verwezen naar de Vlaamse Infolijn.
Naast private financiële instellingen worden ook de Vlaamse Huisvestingsmaatschappij, het Vlaams Woningfonds en de erkende vennootschappen voor sociaal woonkrediet aangesproken om de verzekering bekend te maken bij hun publiek. Ook gemeenten, notarissen en immobiliënkantoren worden betrokken bij de bekendmaking van de nieuwe verzekering.
Vanaf de tweede helft van november zullen bekendmakingen verschijnen in verschillende kranten en tijdschriften. Er wordt voor de lancering rond 21 november 2003 ook een tv-spot gemaakt. Zowel VRT, VTM als VT4 zullen de in totaal 48 spots - gespreid over 2 weken - in prime time uitzenden.
De voorzitter : Mevrouw Heeren heeft het woord.
Mevrouw Veerle Heeren : Mijnheer de minister, ik ben tevreden dat gewerkt wordt aan de publiciteit voor de verzekering. Dit zal bestendig moeten gebeuren. Na een half jaar moet het effect van de publiciteit worden bekeken.
U zegt dat voor de nieuwe verzekering aanvragen kunnen worden ingediend met terugwerkende kracht tot 1 juni. Waarom hebt u niet gezorgd voor een vlotte overgang tussen de twee systemen? Waarom de beperking tot mensen met een kapitaalopname na 1 juni? Hierdoor valt een grote groep uit de boot. De mensen beschikten niet over de juiste informatie. Het zal je maar overkomen dat je begin dit jaar een lening hebt afgesloten en nu uit de boot valt. Of heb ik het verkeerd begrepen?
Minister Marino Keulen : Naast de promotie gedurende twee weken via de populaire media werken nu ook de banken mee. Zij hebben alle belang bij het promoten van dit product. Er zijn twee betrokken partijen : de bouwer zelf, maar ook de bank, die haar eigen risico's beperkt ziet. De banken zijn de beste bondgenoot om het product aan te prijzen bij de leners.
Er was geen vacuüm. Van 1 juni tot 10 oktober zijn er 1.307 dossiers aangeboden volgens het oude systeem. Banken zijn de mensen blijven wegwijs maken.
Bij de oude verzekering tegen inkomensverlies moet het gaan om hypothecaire leningen die afgesloten zijn vanaf midden 1998 tot 31 mei 2003. De nieuwe verzekering geldt alleen voor hypothecaire leningen waarvan de eerste kapitaalopname gebeurde vanaf 1 juni 2003.
Op 16 mei hebben we in een persmededeling gezegd dat de oude verzekering tegen inkomensverlies van kracht blijft tot 31 mei 2003. Leningaktes verleden voor deze datum vallen onder de oude verzekering. Aanvragen konden tot eind juli 2003 naar OMOB worden gestuurd. Uiteindelijk werden tot aan de publicatie van de nieuwe regeling op 10 oktober dossiers onder het oude systeem aanvaard.
Mevrouw Veerle Heeren : Kan iemand die in januari een hypothecaire lening heeft afgesloten, en binnenkort de mediacampagne ziet, nog inschrijven?
Minister Marino Keulen : Nee. Dat is jammer, maar de oude verzekering verviel op 31 mei. Het moet gaan om leningen van voor 31 mei. We hebben uiteindelijk gedurende drie en een halve maand oude dossiers aanvaard.
Mevrouw Veerle Heeren : Waarom blijft het niet mogelijk om tot het einde van het jaar in te schrijven volgens het oude systeem? Ik ben bezorgd over de mensen die niet over de juiste informatie beschikten en door de mediacampagne denken dat ze nog gebruik kunnen maken van deze verzekering.
De voorbije maanden was er in onze regio wel elke week een bedrijf dat failliet ging. De onzekerheid over de woning is voor de werknemers steeds belangrijk.
We hadden een systeem. Waarom kunnen de mensen hiervoor niet meer inschrijven? Zij hebben een kapitaalopname gedaan voor 31 mei en kunnen nergens terecht.
Minister Marino Keulen : Het is net de bedoeling om zoveel mogelijk mensen tegen dat risico in te dekken. We zijn soepel geweest voor de indieningstermijn. Er zijn ook procedures en formaliteiten die we moeten respecteren. Als we hiermee geen rekening houden, zou u de eerste zijn om dit aan te klagen.
We willen de mensen in onzekere tijden een zekerheid bieden voor de grootste investering - een huis bouwen - die ze in hun leven doen. Voor veel mensen is dit, naast het aangaan van een permanente relatie, de belangrijkste beslissing in hun leven.
We willen het financiële risico beperken en mensen in economisch zwaardere tijden aansporen om de investering te doen. De overheid wil in geval van werkverlies een stuk van de aflossing overnemen, waardoor niet onmiddellijk financiële problemen ontstaan.
Mevrouw Veerle Heeren : Ik ben overtuigd van het systeem, want we hebben het zelf opgestart in 1997-1998.
Sinds juli zijn er 1.300 inschrijvingen gebeurd. Hoeveel van deze leningen zijn voor 31 mei afgesloten?
Minister Marino Keulen : Allemaal.
De voorzitter : Het incident is gesloten.