Commissie voor Openbare Werken, Mobiliteit en Energie Vergadering van 12/11/2002
Interpellatie van de heer Paul Van Malderen tot de heer Steve Stevaert, minister vice-president van de Vlaamse regering, Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie, over de verkeersveiligheid van rotondes
De voorzitter : Aan de orde is de interpellatie van de heer Van Malderen tot de heer Stevaert, minister vice-president van de Vlaamse regering, Vlaams minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Energie, over de verkeersveiligheid van rotondes.
De heer Van Malderen heeft het woord.
De heer Paul Van Malderen : Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, in het begin van het jaar werd al een vraag gesteld over rotondes, maar toen ging het over de technische kant van de zaak zoals de afmetingen en de manier van verlichten. Op 9 oktober zag ik in het VRT-joumaal dat er 2 nieuwe onderzoeken worden uitgevoerd over de veiligheid op rotondes. In De Standaard kon ik een dag later hetzelfde lezen. In een eerste onderzoek werden 14 rotondes gefilmd vanuit een helikopter. Het ging onder meer over rotondes met 2 rijstroken op de Europalaan te Genk. Het blijkt dat er meer ongevallen gebeuren sinds de ingebruikname van rotondes. Blijkbaar voldoen ze evenmin aan de verkeerscapaciteit.
Daarnaast wordt er een veiligheidsevaluatie uitgevoerd van alle Vlaamse rotondes met meer dan één rijvak. De resultaten zijn nog niet bekend, maar er is sprake van een conflict tussen veiligheid en verkeersafwikkeling. Het onderzoek moet uitmonden in nieuwe richtlijnen voor de aanleg van rotondes en zal dus leiden tot een aanpassing van het Vademecum Rotondes van 1997. Mijnheer de minister, u hebt die aanpassing reeds aangekondigd in antwoord op een schriftelijke vraag van de heer Ramoudt.
Algemeen wordt aangenomen dat rotondes veiliger zijn dan klassieke kruispunten. De ernst van ongevallen op kruispunten met verkeerslichten is in elk geval veel groter. De veiligheidsproblemen met rotondes mogen er bijgevolg niet toe leiden dat van de aanleg van rotondes wordt afgestapt. Wel is het de taak van de overheid om de veiligheidsrisico´ zo veel mogelijk weg te werken zonder dat de doorstroming al te erg in het gedrang komt. Dat het effect van rotondes op de verkeersveiligheid en de doorstroming nu worden geëvalueerd, is dan ook een goede zaak, tenminste als er lessen worden getrokken uit de resultaten.
De plaats van de fietsers en voetgangers op de rotondes is van groot belang. Een ideale oplossing is er nog niet gevonden. De vervanging van kruispunten door rotondes heeft de veiligheid van die groep weggebruikers niet veiliger gemaakt. Heel wat rotondes bieden nauwelijks of geen plaats aan fietsers en op sommige rotondes wordt de doorstroming voor auto's zo makkelijk, dat de fietsers en voetgangers gevaar lopen door onoplettende rechts afslaande chauffeurs. Enkel de aanleg van tunnels biedt een afdoende oplossing, maar daaraan hangt natuurlijk een hoger prijskaartje. Het prijskaartje voor de slachtoffers is natuurlijk ontelbare keren hoger. In Nederland heeft men dat begrepen. Daar werden op vele plaatsen tunnelcomplexen aangelegd zodat de zachte weggebruiker veilig de hindernis van het gevaarlijke kruispunt kan nemen. Een mogelijk alternatief is de zogenaamde carré-rotonde : een rotonde waarbij het fietspad in de vorm van een vierkant rond de rotonde wordt gelegd. Onder meer in het Franse Vernay werd dit toegepast. Het is echter niet bekend wat de effecten ervan zijn. Een onderzoek ernaar is misschien de moeite waard.
Algemeen kan worden gesteld dat alles scheiden de veiligste oplossing vormt : afzonderlijke paden voor fietsers en voetgangers, afzonderlijke stroken voor het autoverkeer en afzonderlijke parkeerplaatsen. Ook de wegcode vormt een probleem. Er bestaan nog steeds 2 verschillende voorrangsregimes op rotondes. Dat schept verwarring bij de weggebruikers, zowel bij de autobestuurders als bij de fietsers.
Tot slot wil ik het nog even hebben over de verlichting van rotondes. Uit uw antwoord van februari bleek dat de voorkeur ernaar uitgaat om verlichting aan de buitenzijde van rotondes te plaatsen. Ik neem aan dat die keuze is gebaseerd op onderzoek en ervaring en dat het inderdaad de beste manier van verlichten is. Een probleem daarbij is echter dat het middeneiland een donker gat vormt, dat soms te laat door de automobilisten wordt opgemerkt. Ik wil er dan ook nog eens voor pleiten om ook de middeneilanden goed te verlichten. In mijn streek, Zele-Dendermonde, ervaar ik het verschil goed. Op rotondes waarvan het middeneiland is verlicht, komen nauwelijks of geen ongevallen voor. Op rotondes waar enkel de buitenkant is verlicht, zijn er bijna wekelijks ongevallen.
Mijnheer de minister, wat vindt u van de verkeersveiligheid en de doorstroming op rotondes met meer dan één rijstrook? Wat leren de onderzoeken terzake over grote rotondes? Welke kijk hebt u op de veiligheid van de zachte weggebruikers op en rond alle soorten rotondes? Wat zijn de mogelijkheden om zachte weggebruikers veilig een rotonde te laten passeren via bijvoorbeeld tunnelcomplexen? Wat is uw visie op rotondes versus zogenaamde klassieke kruispunten die voor zachte weggebruikers misschien wel veiliger zijn? Welke initiatieven werden er genomen, of richtlijnen uitgevaardigd over de verlichting van het middeneiland van rotondes?
De voorzitter : De heer Verfaillie heeft het woord.
De heer Jan Verfaillie : Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, ik heb in mijn streek ervaren dat de verkeersveiligheid groter wordt dankzij rotondes. In Limburg wordt daar blijkbaar anders over gedacht, maar beide provincies liggen dan ook ver van elkaar. De binnenstad van Veurne werd helemaal heringericht. U hebt er trouwens een paar kruispunten geopend.
Het aantal ongevallen is drastisch verlaagd sinds de aanleg van rotondes. We hebben evenmin meer meldingen gekregen van ongevallen met fietsers. Dat komt doordat we hebben bepaald dat een fietser zich op een rotonde met één rijvak moet gedragen als een auto. Het gevaar ontstaat bij een afgescheiden fietssuggestiestrook. Op zo'n strook kan een fietser onderuit worden gereden door rechts indraaiende auto's. Dat is trouwens gebeurd met de eerste minister. Als een fietser zich op een rotonde als een auto gedraagt, dan is de situatie veel veiliger, zowel voor de autobestuurder als voor de fietser. De fietser treedt daardoor trouwens op als een natuurlijke verkeersremmer. We mogen niet uit het oog verliezen dat ook een rotonde een verkeersremmer is. Op kruispunten gebeurt het immers vaak dat autobestuurders versnellen in plaats van vertragen als het licht op oranje springt.
Het probleem voor fietsers ontstaat op een rotonde met meer dan één rijstrook. Het zou goed zijn om voor fietstunnels te opteren, ook als dat een verhoging van het budget tot gevolg heeft. Ik heb uit vorige besprekingen afgeleid dat er geen prijs staat op verkeersveiligheid en dat substantiële bijkomende middelen ter beschikking worden gesteld van de gouverneurs ter bevordering van de verkeersveiligheid. Met die middelen kan misschien worden geïnvesteerd in fietstunnels zodat de veiligheid van de zwakke weggebruiker verhoogt.
De voorzitter : Minister Stevaert heeft het woord.
Minister Steve Stevaert : Mevrouw de voorzitter, mijnheer Van Malderen, in antwoord op uw interpellatie kan ik u mededelen dat rotondes veilige verkeersoplossingen zijn. Het onderzoek naar de verkeersveiligheid van rotondes dat in het verleden werd uitgevoerd, heeft aangetoond dat een goed aangelegde rotonde de verkeersveiligheid in het algemeen verhoogt ten opzichte van een klassiek kruispunt.
Hierbij moet echter worden opgemerkt dat de veiligheidswinst het hoogst is voor het gemotoriseerd verkeer. De veiligheidswinst is minder uitgesproken voor fietsers, maar blijft positief. Er is dus geen enkele reden om niet verder te gaan met de aanleg van rotondes. De configuratie van een rotonde heeft natuurlijk een invloed op de verkeersveiligheid. Het is belangrijk om rotondes zo goed mogelijk aan te leggen, daarom heeft het Vlaams Gewest destijds een vademecum opgesteld als richtlijn voor de aanleg ervan.
Het is correct dat meerstrooksrotondes niet zo veilig zijn als eenstrooksrotondes. Tenzij de aanleg van een meerstrooksrotonde absoluut noodzakelijk is voor de verkeersafwikkeling, wordt dan ook steeds gekozen voor een eenstrooksrotonde. Indien de capaciteit van een eenstrooksrotonde niet volstaat, moet in een stedelijk milieu in de eerste plaats worden geprobeerd om belangrijke rechtsafverkeersstromen buiten de rotonde te brengen. Als dat niet mogelijk is, moet worden geprobeerd de verkeerscirculatie aan te passen zodat de intensiteit binnen aanvaardbare grenzen komt. Indien dit niet volstaat, kunnen meerstrooksrotondes worden overwogen, wanneer er de mogelijkheid is om op deze rotondes volwaardig afgescheiden fietspaden aan te leggen of indien de belangrijkste fietsstromen bij middel van een tunnelconstructie kunnen worden opgevangen.
Voor de verlichting van de rotondes wordt er, zoals bekend, gekozen voor verlichting aan de buitenzijde van de rotonde omdat dit een betere oplossing is dan de plaatsing van een centrale verlichtingsmast op het middeneiland. De kunstwerken op rotondes worden zijdelings verlicht, en is er dus geen sprake van een donker middeneiland. Verder worden er reflecterende elementen geplaatst op de boordstenen om het middeneiland beter te accentueren. Deze verbruiken geen energie en zijn onderhoudsvriendelijker dan boordstenen met ingebouwde LED's.
Over de verkeersveiligheid op grote rotondes worden, zoals u bekend is, op dit ogenblik de gegevens verzameld. Zodra deze gegevens verwerkt zijn en er eventueel conclusies getrokken kunnen worden, zal blijken op welke punten het vademecum rotondes al dan niet aangepast moet worden. Ik wens mij niet in de plaats te stellen van de verkeersexperts en verwijs dan ook naar dit vademecum voor het antwoord op uw verkeerstechnische vragen.
Tot slot wil ik nog meegeven dat de vertaling van de algemene principes van het vademecum rotondes in een concreet project door de ontwerpingenieurs gebeurt en hoe dan ook altijd maatwerk blijft afhankelijk van de lokale omstandigheden. Projecten die rotondes omvatten, worden voorgelegd aan de provinciale auditcommissie. De experts die hierin zitting hebben, kunnen dan ook oordelen of het voorgelegde project een kwaliteitsvol project is dat de nodige waarborgen kan bieden op het vlak van de verkeersveiligheid.
Mijnheer Van Malderen, als ik het goed voorheb, bent u nogal pleitbezorger voor een dubbele verlichting, namelijk aan de buitenkant en op het eiland. Mijnheer Verfaillie, ik kan uw opmerking bijtreden. Alleen heeft men niet overal de fysische mogelijkheden om te opteren voor een totaal losliggend fietspad. Er is hier verwezen naar Frankrijk. Daar is de nodige ruimte voorradig. In Vlaanderen is dit niet altijd het geval.
Voor alle duidelijkheid wil ik toch het volgende nog eens duidelijk naar voren brengen. Rotondes zijn veel veiliger voor gemotoriseerd vervoer, maar ze zijn ook veiliger dan kruispunten voor niet gemotoriseerd vervoer, zij het in verhouding wel minder dan voor gemotoriseerd vervoer. Hoe dan ook, het idee dat kruispunten veiliger zouden zijn, is een absoluut fout idee. Dat idee leeft trouwens zeker niet in mijn provincie.
De voorzitter : De heer Van Malderen heeft het woord.
De heer Paul Van Malderen : Mijnheer de minister, ik dank u voor uw antwoord. U zegt dat de experts dit alles zullen bestuderen. Misschien is het mogelijk dat ze eens gaan kijken in Zele en in Dendermonde? Daar gebeuren regelmatig ongevallen.
Minister Steve Stevaert : Ik wil gerust op die suggestie ingaan. De administratie kan misschien contact opnemen met de plaatselijke beleidsverantwoordelijken om de situatie te bekijken en daaruit dan de nodige lessen te trekken.
De voorzitter : De heer Verfaillie heeft het woord.
De heer Jan Verfaillie : Mijnheer de minister, Limburgers stonden al hoog in mijn achting. Na uw uiteenzetting zijn ze nog gestegen. Concreet zijn we samen met de administratie bezig om twee grote gevaarlijke kruispunten bij ons om te vormen tot rotondes. Ik stel voor dat men aan de hand van uw antwoord van vandaag nog eens rond de tafel gaat zitten. Het gaat over een weg met tweemaal twee vakken. We moeten nagaan hoe we dit voor de fietsers op de best mogelijke manier kunnen regelen.
Minister Steve Stevaert : Het gaat om kruispunten op het grondgebied van Veurne?
De heer Jan Verfaillie : Ja, maar het gaat wel om een gewestweg.
Met redenen omklede motie
De voorzitter : Door de heer Van Malderen werd tot besluit van deze interpellatie een met redenen omklede motie aangekondigd. Ze moet zijn ingediend uiterlijk om 17 uur op de tweede werkdag volgend op de sluiting van de vergadering.
Het parlement zal zich daarover tijdens een volgende plenaire vergadering moeten uitspreken.
Het incident is gesloten.