Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over de recente studie van VAB met betrekking tot het rekeningrijden voor het woon-werkverkeer
Verslag
De heer Penris heeft het woord.
Voorzitter, minister, er zijn in dit huis heel wat monsters van Loch Ness. Dan kijk ik naar niemand in het bijzonder, want ik heb het niet over personen maar over dossiers, die met de regelmaat van de klok hun hoofd boven durven te steken. Minister, een van die dossiers is dat van het rekeningrijden.
Ik koesterde de stille hoop dat we van dit dossier even af waren en ik dacht dat uw perspectief was om dit dossier over de volgende verkiezingen te tillen, maar dat is helaas niet gelukt, en misschien terecht.
De Vlaamse Automobilistenbond (VAB) heeft vandaag bekendgemaakt dat met betrekking tot dit onderwerp een aantal zaken zijn onderzocht. De VAB is tot de vaststelling gekomen dat de autoafhankelijke spitspendelaar een mooie term die ik amper kan uitspreken het slachtoffer dreigt te worden van een aantal concrete politieke initiatieven die vooral in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest worden aangekondigd. Minister Grouwels, een partijgenote van minister Crevits, is van plan om het rekeningrijden in te voeren tegen de afwerking van het Gewestelijk Expresnet (GEN) in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest. Dat zou onder meer voor de Vlaamse pendelaar, die in de spits autoafhankelijk blijft, heel wat financiële gevolgen kunnen hebben. Volgens de berekeningen van de VAB zou dit meerdere duizenden euros per spitspendelaar kunnen kosten. De vraag of de werknemer of de werkgever die kosten moet dragen, blijft nog in het midden.
Minister, de invoering van een systeem van rekeningrijden in het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest dat niet mee door ons wordt gedragen, zou in elk geval gevolgen hebben voor de spitspendelaar. Hoe gaat u op dit ogenblik om met de studie van de VAB? (Applaus bij het Vlaams Belang)
Mevrouw Jans heeft het woord.
Voorzitter, de slimme kilometerheffing komt hier met de regelmaat van een klok opnieuw aan bod. Ik heb de studie van de VAB nog niet gelezen, ik heb enkel het persbericht gezien. Het gaat de VAB niet enkel om de kostprijs, dat is slechts een element van de kilometerheffing.
Het is nu niet onze bedoeling in Vlaanderen een slimme kilometerheffing voor personenwagens in te voeren. Die discussie hoeven we dan ook nu nog niet te voeren. Het lijkt me wel een goede zaak op termijn in die richting te evolueren. We zullen zien hoe het proefproject voor personenwagens zal verlopen.
In het persbericht is ook een ander element aan bod gekomen. Een van de bedoelingen van de kilometerheffingen en het rekeningrijden bestaat eruit mensen op andere vervoersmiddelen, zoals de trein, de tram of de bus, te laten overstappen. Een belangrijke vaststelling in de studie luidt dan ook dat de helft van de pendelaars eigenlijk niet de stap naar het openbaar vervoer kan zetten. Volgens de VAB is het openbaar vervoer immers niet voldoende uitgebouwd op de manier die de reizigers nodig hebben. De reizigers willen op een gemakkelijke wijze en zonder veel te moeten overstappen van thuis op het werk geraken.
De studie verwijst naar de NMBS, wat niet de verantwoordelijkheid van de minister is, en naar De Lijn, die volgens de VAB onvoldoende voor het woon-werkverkeer doet. Blijkbaar gaat De Lijn er te veel van uit dat iedereen een bushalte voor de deur moet hebben. De Lijn zou beter meer inzetten op centraal bereikbare bushaltes waar mensen met de auto of met de fiets naartoe kunnen rijden. Op die manier brengt de studie de idee van netwerken en knooppunten naar voren.
Minister, ik zou graag uw visie op deze belangrijke vaststellingen van de VAB horen.
Minister Crevits heeft het woord.
Voorzitter, ik heb het persbericht van de VAB ook gelezen. Daarna is ook nog een artikel in de krant verschenen. De studie die aan de basis van dit artikel ligt, heb ik nog niet gekregen. Ik heb wel al gevraagd de studie te mogen ontvangen. Ik heb de studie uiteraard ook nog niet kunnen lezen.
Vooraf lijkt het me belangrijk op te merken dat de Vlaamse Regering niet heeft beslist een kilometerheffing voor personenwagens in te voeren. Wie dit verkeerdelijk uit de vandaag verschenen krantenartikelen zou hebben geconcludeerd, wil ik erop wijzen dat dit niet juist is.
Ik wil nog eens onderstrepen wat in het Vlaams regeerakkoord over de kilometerheffing voor personenwagens staat vermeld: we zullen onderzoeken onder welke voorwaarden het mogelijk is een dergelijke kilometerheffing voor personenwagens in te voeren.
Er zijn natuurlijk een aantal voorwaarden. De VAB heeft in dit verband een zeer interessant onderzoek gevoerd. De voorwaarden zijn dan ook duidelijk. Er zijn voorwaarden op het vlak van de mobiliteit. Kunnen we het systeem op deze manier verbeteren? Er zijn ook sociaal-economische voorwaarden. Hoe geraken de mensen op hun werk? Wat zijn de financiële verschillen inzake kostprijs? Daarnaast zijn er infrastructurele voorwaarden die met het technisch systeem gepaard gaan.
In verband met dit laatste punt maak ik even een vergelijking. Indien we een kilometerheffing voor vrachtwagens invoeren, vallen ongeveer 150.000 vrachtwagens van bij ons onder die regeling. Er zijn echter miljoenen autos. Het systeem is sowieso technisch een stuk complexer.
In juli is daarover een architectuurnota goedgekeurd. Samen met de andere gewesten hebben we het volgende beslist. Als er een systeem wordt ontworpen voor een kilometerheffing voor vrachtwagens, dan moet dat systeem de implementatie op termijn van een kilometerheffing voor personenwagens ook mee technisch mogelijk maken, zonder dat daarover een beslissing wordt genomen. Tegelijk is deze zomer ook een enquête gestart bij een pak organisaties, waaronder de mobiliteitsorganisatie VAB, zodat die kanttekeningen en opmerkingen kunnen maken bij die nota. Ook alle leden van dit parlement zullen die kans krijgen. Mijnheer Penris, u had het over monsters van Loch Ness, maar u weet dat die nota volgende week ook zal worden toegelicht in de Commissie voor Mobiliteit en Openbare Werken. Alle parlementsleden zullen dus de kans krijgen om opmerkingen te maken. Ik zal deze vragen van de leden ook mee in overweging nemen in dat geheel. Dat VAB nu dat onderzoek heeft gedaan, is niet zo vreemd. Zij hebben immers ook heel wat opmerkingen gemaakt over de architectuurnota. We hebben afgesproken dat wij daar niet over zouden communiceren. Zij mogen dat uiteraard doen.
Ik vind hun communicatie dus waardevol. Ik wil die studie wel eens lezen. In het persbericht hebben ze het over vier bedrijven. Er werd bekeken wie de mensen zijn die daar werken. Ik heb echter ook een aantal vreemde dingen gezien in dat persbericht. Zo zouden in bedrijven die schitterend ontsloten zijn via het openbaar vervoer, toch acht of zeven mensen sowieso dat openbaar vervoer niet gebruiken. Ik heb ook gelezen dat VAB tegelijk zegt dat de basismobiliteit moet worden verlaten, terwijl deze organisatie net wil dat mensen gemakkelijk op die bus kunnen stappen. Ik zie dus wat dingen die op het eerste gezicht tegenstrijdig zijn, maar dat kan wellicht worden opgelost aan de hand van de studie zelf.
Over die knooppunten ben ik het eigenlijk eens. Ook in de toekomst zal openbaar vervoer sowieso robuust moeten zijn. Er moet bijvoorbeeld voor worden gezorgd dat stations met de wagens te bereiken vallen. Ik ben het daarmee eens, maar dat zijn we ook volop aan het doen. Vlaanderen investeert mee in die stationsomgeving: denk maar aan Brugge en Gent. Minister Bourgeois is er niet meer, maar de Vlaamse overheid neemt ook het voortouw ter zake: in Brugge zijn de diensten van de Vlaamse overheid zelf boven in dat gebouw van het nieuwe station gehuisvest, waardoor de mobiliteit ook een stuk beter wordt en mensen worden gestimuleerd om dat openbaar vervoer te nemen.
Minister, ik waardeer uw antwoord. We moeten intellectueel eerlijk blijven onder elkaar, en ik zal eerlijk zijn: ik heb die studie ook nog niet gelezen. Als men als politicus echter een signaal als dit ontvangt, dan moet men daarop reageren en moet men durven u als minister daarvoor al ter verantwoording te roepen. Die mensen van VAB hebben die studie niet zomaar uit hun mouw geschud. Die zal wel onderbouwd zijn, en ik zal ze met veel interesse lezen. Wat ze in feite zeggen is het volgende: in Vlaanderen bestaat er een categorie van autoafhankelijke spitspendelaars. Of die nu naar het Brusselse Gewest of naar de haven van Antwerpen moeten, dat zijn mensen die niet op het openbaar vervoer kunnen rekenen. Er zullen er wel een paar zijn die een probleem hebben met overstappen, die dat niet graag doen, hoewel ze misschien wel een openbaarvervoersaanbod hebben. Er zijn echter mensen die dat niet kunnen, en voor hen zal de rekening zeer hoog kunnen worden. Daarmee moeten wij als politici nu al rekening houden: dat was de teneur van mijn vraag. U hebt daar heel voorzichtig op geantwoord, door te stellen dat u, net als ik, de studie zult lezen.
Minister, ik dank u voor het in de context plaatsen van die studie. De conclusies zal ik ook nog grondig moeten lezen, voor we het debat daarover verder kunnen voeren. Misschien kunnen we het daar volgende week in de commissie verder over hebben, ook over die VAB-studie. Dat lijkt me nuttig.
Wat het artikel zelf betreft, vind ik het wat jammer dat men bij de Vlamingen de angst wil opwekken dat, als die slimme kilometerheffing er komt, die hun veel geld zal kosten. Dat vond ik ook wat jammer aan het betoog van de heer Penris. We mogen er niet van uitgaan dat het de bedoeling zou zijn van een slimme kilometerheffing om geld uit de zakken van de mensen te kloppen. Dat is niet zo: we willen net een verschuiving in de mobiliteit krijgen. We willen dat de congestie en de files afnemen. Het zal inderdaad wel zo zijn dat, als men tijdens de spits rijdt op een punt waar er altijd congestie is, dat duurder zal worden. Daar is echter een heel verhaal rond: het gaat niet enkel over het heffen van een taks.
Dat is een belangrijke boodschap die moet worden meegegeven. Op dit moment is er enkel sprake van een slimme kilometerheffing voor vrachtwagens. In de toekomst zullen we nagaan wat de mogelijkheden zijn voor personenwagens.
De heer Watteeuw heeft het woord.
Minister, ik ben tevreden met uw antwoord omdat u voorzichtig bent over wat er vandaag in de krant staat. Het is ook belangrijk dat u hebt gezegd dat als er een systeem komt, dat systeem onze mobiliteit moet verbeteren.
Ik ga ervan uit dat een kilometerheffing een dynamisch systeem is waarbij een heffing wordt ingevoerd met als gevolg dat de spits vermindert. Wanneer mensen die nu in de spits staan en daar eigenlijk voor betalen, de overstap maken naar andere, bij voorkeur duurzamere mobiliteitsvormen, dan is het de bedoeling dat die spits vermindert. U kunt uw heffingssysteem dan ook wijzigen. De ultieme bedoeling is dus het systeem te verbeteren.
Ik ben ook blij dat u zegt dat we moeten investeren in knooppunten. U sluit zich op dat vlak aan bij mevrouw Jans. Het is inderdaad heel belangrijk dat we in het openbaar vervoer investeren op die plaatsen waar we de grootste meerwaarde kunnen halen.
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Wat een geluk dat we het regeerakkoord hebben om dat monster van Loch Ness van de kilometerheffing telkens opnieuw kopje-onder te duwen. Het regeerakkoord is op dit punt heel goed en duidelijk opgesteld. Wat de kilometerheffing voor personenwagens betreft, is er gekozen voor een pilootproject. Dat is er nog altijd niet. Via dat pilootproject zullen alle mogelijke effecten waaronder ook de sociale effecten van een kilometerheffing worden onderzocht.
Dat is iets anders dan wat het krantenartikel laat uitschijnen. Ik lees even het zinnetje voor van die journalist: Door wagens per gereden kilometer te belasten wil de Vlaamse Regering automobilisten massaal voor het openbaar vervoer doen kiezen. Dat lijkt me een intentie van die journalist. Het is een overbodige zin in dat artikel waarin het verder gaat over die studies die we zeker eens ernstig moeten bekijken. Dat soort zinnetjes haalt wel het draagvlak onderuit van mogelijke toekomstige maatregelen die ons mobiliteitsprobleem hopelijk op lange termijn kunnen oplossen.
De heer Keulen heeft het woord.
We hebben rekeningrijden altijd gedefinieerd als een sturend element om te komen tot een duurzame mobiliteit. Globaal moet dat eigenlijk een financieel neutrale operatie zijn voor de Vlaamse automobilist.
Wat de paniek voedt in de studie van VAB, is dat men eigenlijk een ordinaire belastingsverhoging aankondigt. Doordat het rekeningrijden een trage bevalling is, een processie van Echternach, geraakt die onrust niet weg. Als een respectabele instelling als VAB aankondigt dat dit het globale Vlaamse gezin meer geld zal kosten voor mobiliteit, dan neemt de paniek meteen toe.
Men wil het openbaar vervoer ontwikkelen tot een valabel alternatief. Vandaag heeft De Lijn een reizigersbereik van 3 procent en een dotatie van meer dan 1 miljard euro. Dat kan men dan ook geen geslaagd alternatief noemen.
De heer Roegiers heeft het woord.
Voorzitter, ik richt me in eerste instantie tot u als voorzitter van de commissie Mobiliteit. Het zou goed zijn indien u die studie van VAB zou opvragen om die in de commissie te bekijken. Daar heeft iedereen baat bij.
Minister, ik dank u voor het antwoord. U hebt alles nog eens goed in herinnering gebracht. Deze Vlaamse Regering heeft inderdaad niet beslist dat er een kilometerheffing voor personenvervoer komt. Wel zal worden onderzocht onder welke voorwaarden die kilometerheffing kan worden ingevoerd. Alles zal worden ingezet op de kilometerheffing voor vrachtvervoer waar we reikhalzend naar uitkijken.
Tot slot sluit ik me net als de heer Watteeuw aan bij het pleidooi van mevrouw Jans voor het uitbouwen van die openbare vervoersknooppunten. Ik zou daarbij absoluut willen pleiten u kent mijn dada dat het openbaar vervoer tijdig en snel op die knooppunten geraakt. Er moet dus worden ingezet op doorstroming.
De heer Vereeck heeft het woord.
Minister, ik sluit me aan bij wat mevrouw Brouwers heeft gezegd. Het is mij niet meer helemaal duidelijk wat de doelstelling is van de invoering van de kilometerheffing. Ik heb begrepen dat u ons niet allemaal op het openbaar vervoer wilt jagen. Het is u ook niet te doen om belastingsopbrengsten, want het is belastingsneutraal. Dan blijven er nog twee over: de files en het milieu. De milieukost wordt eigenlijk al perfect verrekend in de accijnzen. Blijft over: de files. En daar zou het wel eens kunnen werken, al vraag ik mij af of u nu echt zo bezorgd bent om mijn verloren tijd, dan wel om het feit dat we daar in de file opnieuw bijdragen tot de milieukost.
U moet nog eens heel duidelijk maken wat u nu precies wilt: strijd tegen de files, milieuvervuiling aanpakken, belastingsopbrengsten, of iedereen op het openbaar vervoer. Ik vrees dat het gaat om geld uit de zakken te kloppen.
Minister, kloppen de cijfers uit de studie en in de architectuurnota met betrekking tot de prijs per kilometer? Is dat inderdaad tussen 7 en 14 cent? Ik neem aan dat dat ook in de architectuurnota van uw regering staat.
Collegas, ik heb vrij weinig vragen gehoord, wel een aantal opmerkingen en bezorgdheden die ik grotendeels deel.
Ik heb wel wat gemengde gevoelens als er gezegd wordt dat het aanbod van De Lijn nu plots niet meer goed is. Ik heb hier jarenlang de opmerking gekregen dat het aanbod van De Lijn veel te hoog is en dat er te veel lege bussen rond rijden. We hebben vorig jaar drastisch moeten inkrimpen. In mijn eigen provincie bijvoorbeeld heeft de basismobiliteit moeten inboeten. Aan de andere kant wil men wel dat mensen allemaal met de bus op het werk raken. We mogen daar niet vervallen in gemeenplaatsen, collegas.
Het proefproject dient er juist toe om de voorwaarden en modaliteiten te bepalen waaronder een kilometerheffing voor personenwagens ingevoerd zou kunnen worden. Dat betekent dat het financieel is, maar dat ook de sociale effecten meespelen. Dus neen, mijnheer Vereeck, er is helemaal nog geen sprake van bedragen, ook niet in de architectuurnota. Het bekommert mij een beetje dat de mobiliteitsorganisatie cijfers de wereld instuurt die ik nergens heb geponeerd. VAB baseert zich blijkbaar op iets van het Federaal Planbureau, en maakt daar een theoretische rekensom, maar dat is niet mijn rekensom. De minister van Begroting is hier. Hij heeft evenmin een rekensom gemaakt, want hij kijkt even verbaasd als ik. Dat klopt dus niet.
We moeten gaan kijken naar de voorwaarden om een kilometerheffing in te voeren. Die moeten dan natuurlijk een gunstige impact hebben op ons mobiliteitssysteem as such. Dat betekent: doorstroming langs de ene kant, maar ook mensen doen nadenken over het vervoermiddel dat ze gebruiken.
Ik ontken niet, mijnheer Penris, dat er een aantal mensen zijn die sowieso autoafhankelijk zijn. Er is ook nergens gesteld dat dat niet zo zou zijn. Net daarom moeten we dat proefproject doen. Het zal in de GEN-zone gebeuren, samen met de twee andere gewesten, opdat de resultaten dan ook door alle drie gebruikt kunnen worden. Daaruit zal blijken hoe we in de toekomst met die kilometerheffing voor personenwagens zullen omgaan.
Dus neen, collegas, er zijn geen prijzen bepaald. En neen, er is nog geen beslissing genomen. Dat stond ook zo in het regeerakkoord. Het zal ons proefproject zijn, dat we samen met de andere gewesten zullen opzetten, dat daar duidelijkheid in moet brengen.
Als toemaatje wil ik nog melden dat in de nota die volgende week in de commissie zal worden toegelicht, gesteld wordt dat het, als je zon systeem invoert, heel belangrijk is om te kijken of het systeem voor vrachtwagens al performant werkt. Er vallen immers veel meer voertuigen onder. Het is de bedoeling dat we ook daar bekijken wat de mogelijkheden zijn.
Mijnheer Keulen, u zei dat het hier wordt voorgesteld als een ordinaire belasting gelukkig dat VAB dan de regering niet is. Het is immers niet mijn voorstel, het is ook niet mijn onderzoek. Zij hebben uiteraard het recht om te schrijven wat ze willen. Het is goed dat ze het onderzoek doen. Dat toont hun betrokkenheid bij de bevraging die wij doen. Wij, Vlaamse overheid, hebben immers aan een pak partners gevraagd om hun opmerkingen en randvoorwaarden te geven. Ze hebben dus niet zomaar een blaadje volgeschreven. Ze hebben een onderzoek gedaan, en het zal aan ons zijn om te zien hoe we ermee zullen omgaan.
Ik verwijs trouwens ook naar het onderzoek van Touring van een paar maanden terug. Toen volgde er luid gejubel over de kilometerheffing voor personenwagens. Die zou al onze problemen oplossen. De studie werd voorgesteld in de commissie. Ik heb het verslag nog eens gelezen. We hebben nu een ander beeld. Het is goed dat die twee beelden naast elkaar gelegd worden. We zullen dat zeker meenemen in het verdere verloop van dit belangrijke dossier.
Er is hier veel gezegd. Het debat moet worden voortgezet.
Mevrouw Jans, ik maak niemand bang. Ik pik gewoon op wat een belangrijke automobilistenorganisatie in dit landsgedeelte ons meedeelt. Ik denk dat ook die organisatie niemand bang wil maken.
Ze hebben ernstig studiewerk geleverd, waaruit blijkt, minister dat kan ik alleen maar blijven herhalen dat er mensen zijn die afhankelijk blijven van het autogebruik, ook op spitsmomenten. We gaan heel onze economie toch niet sluiten als er om zes uur een shiftwissel nodig is in ik zeg maar iets de haven of om acht uur in belangrijke internationale instellingen in het Brusselse? We zullen altijd rekening moeten houden met het feit dat er mensen zijn die op bepaalde uren met de wagen ergens moeten zijn. Ik zou niet willen dat die mensen het slachtoffer worden van wat anderen hun opleggen.
Ik heb begrepen, minister, dat u dat gaat meenemen. Dat is een mooi woord: meenemen.
U zegt dat er mensen geschreeuwd hebben dat de bussen leeg rondrijden. We moeten erkennen dat De Lijn nu inspanningen geleverd heeft. Ze gaan in plaats van aanbodgericht meer vraaggericht werken. Dat is een tendens van de afgelopen twee jaar die zeker moet worden voortgezet.
Het is belangrijk dat er zeker veel meer wordt ingezet op het woon-werkverkeer. De ontsluiting van de bedrijventerreinen speelt daar een rol in. Dat is een terechte opmerking van de VAB. We moeten daar specifiek aandacht aan besteden.
We moeten consequent zijn in het gebruik van terminologie. Ik zou willen vragen om de term rekeningrijden niet meer te gebruiken. Dat heeft echt een negatieve bijklank, namelijk de bijklank van belastingen. We moeten spreken over een slimme kilometerheffing. Dat wijst erop dat we op een slimme manier de mobiliteitsproblemen in Vlaanderen willen aanpakken.
Mijnheer Roegiers, we nemen contact op met de VAB. Voor de geïnteresseerden: volgende week donderdag hebben we in de commissie Mobiliteit een eerste voortgangrapportage over het woord dat we niet meer mogen gebruiken rekeningrijden.
De actuele vragen zijn afgehandeld.