Verslag plenaire vergadering

De heer Verfaillie heeft het woord.

Voorzitter, ik neem een constructieve houding aan binnen de meerderheid. (Gelach)

Minister, vorige week vrijdag heeft de Vlaamse Regering de beslissing genomen rond het veralgemeend invoeren van het elektronisch stemmen om de gemeenten vanaf 25.000 inwoners de mogelijkheid te bieden om het stemmen elektronisch te laten gebeuren, alsook de gemeenten die dit vroeger deden. Dat betekent dus dat voor de gemeente- en provincieraadsverkiezingen ongeveer 75 procent elektronisch zal stemmen, op voorwaarde dat er een overeenkomst wordt bereikt over de cofinanciering met de federale overheid die zou instaan voor 20 procent van het budget, terwijl Vlaanderen voor 80 procent van het budget zou instaan.

Minister, dit is een nieuw feit. Wij gingen er altijd van uit, en alle communicatie van u naar de plenaire vergadering of naar de commissie ging er ook altijd van uit dat u een veralgemeend invoeren van elektronisch stemmen nastreefde. Dat betekent dus voor alle steden en gemeenten in Vlaanderen, ook voor gemeenten beneden de 25.000 inwoners.

U motiveert de grens van 25.000 door te wijzen op efficiëntiewinsten. Bij mij als lokaal mandataris en dus ook bevoegd voor bepaalde zaken komt dat nogal eigenaardig over. Onze vrees is dat u twee vormen van gemeenten wil creëren. Gemeenten met meer dan 25.000 inwoners zijn volgens u in staat om bepaalde taken te vervullen. De kleinere gemeenten, met minder dan 25.000 inwoners, acht u niet of minder in staat om bepaalde taken te vervullen. Het kan ook gaan over andere dossiers dan elektronisch stemmen. Ik heb grote twijfels bij die 25.000-grens.

Minister, houdt u vast aan die 25.000-regel of bent u bereid om die te herzien en ook gemeenten met minder inwoners, die over evenveel intellectuele capaciteiten beschikken, het elektronisch stemmen te laten uitvoeren?

Minister Bourgeois heeft het woord.

Mijnheer Verfaillie, u uit constructieve twijfel bij een beslissing die genomen is door de voltallige regering, daar wil ik u wel op wijzen. Ik ben het met u eens dat deze regering en de twee vorige, vanaf 2003, van plan waren om over te gaan tot het veralgemeend elektronisch stemmen. Ik had dat ook heel graag doorgevoerd. Dat heb ik herhaaldelijk gezegd in de commissie. Ik steek niet weg dat de beslissing nu is ingegeven door budgettaire beperkingen. In 2012 staan we nog voor een heel harde begrotingscontrole.

We hebben dus gekozen voor de meest efficiënte oplossing. Het is niet zo dat we geen vertrouwen zouden hebben in gemeenten met minder dan 25.000 inwoners. We gaan er juist van uit dat de last, de complexiteit en de duur van het tellen groter worden naarmate de gemeente groter is. Als de gemeente groter is, zijn er langere lijsten van kandidaten en heb je dus veel meer naamstemmen te tellen. In elk telbureau is daardoor de werklast groter. De complexiteit wanneer je al die bureaus samenbrengt in het hoofdbureau, is ook groter. Het hoofdbureau moet de resultaten verwerken van meer bureaus dan in kleinere gemeenten. Het signaal bereikt ons dat het, naarmate de stad groter wordt, moeilijker wordt om aan telgetuigen of bijzitters te geraken. In grote steden is het fenomeen soms zeer aantoonbaar.

Daarom hebben we gekozen voor de grootste gemeenten. Daarnaast kiezen we voor de gemeenten die voorheen al elektronisch stemden, daarbij is ook uw geliefde stad. We willen dat er daar continuïteit is.

De grens op 25.000 is ook mee bepaald door prijs-kwaliteit die we verkrijgen bij de vooropgestelde uitrol. Bij een groter aantal stemsystemen, meer dan 4000, werd de prijs per eenheid lager, meer dan 1000 euro per stemsysteem. Bij een kleiner aantal zaten we met een hogere eenheidsprijs. Al die motieven hebben ons ertoe gebracht om daar de grens te leggen. Het is niet zo dat we geen vertrouwen zouden hebben in gemeenten met een lager inwonersaantal dan 25.000.

Ik dank u voor uw antwoord, minister. In de media hebt u de nadruk gelegd op efficiëntiewinsten. Bij heel wat lokale mandatarissen kwam dat over alsof die efficiëntiewinsten in kleinere gemeenten niet aanwezig zouden zijn. U hebt nu duidelijk de nadruk gelegd op de budgettaire aangelegenheden. 2012 wordt inderdaad geen gemakkelijk jaar. De budgettaire beperkingen zijn er. Op dat vlak kan ik u wel deels volgen.

Minister, u zult instaan voor 80 procent van het budget. De federale overheid moet instaan voor 20 procent. Hebt u al contacten gelegd met uw federale collega Joëlle Milquet, met de vraag of ze effectief over de brug zal komen met die 20 procent? Het heeft ook een communautair tintje, omdat men dat in Wallonië niet zal doen.

De heer De Meulemeester heeft het woord.

Voorzitter, minister, we zijn natuurlijk gelukkig omdat er uiteindelijk een beslissing genomen werd in verband met het elektronisch stemmen. We zijn ervan overtuigd dat er hard aan gewerkt is vanuit de Vlaamse Regering, samen met de Federale Regering en de minister van Binnenlandse Zaken, om tot dit resultaat te komen.

Er is in de beslissing van de Vlaamse Regering sprake van een stemsysteem dat zal worden aangeboden aan de gemeenten die vroeger al elektronisch stemden, maar ook aan de steden met meer dan 25.000 inwoners. Wordt dat verplicht? Wordt dat opgelegd aan die steden? Of wordt het gewoon aangeboden en kunnen ze dan nog beslissen om al dan niet op het aanbod in te gaan? Er zijn natuurlijk ook kosten aan verbonden voor het onderhoud en dergelijke.

De heer De Loor heeft het woord.

Voorzitter, minister, ook onze fractie vindt het belangrijk dat er op een vrij brede schaal elektronisch gestemd zal kunnen worden in 2012. Dat uit de evaluatie bleek dat het stemexperiment gunstig is uitgevallen, is een grote meerwaarde. We stellen inderdaad vast dat het federaal vaak achterophinken was bij de vorige Federale Regering. Ik vind de vraag van de heer Verfaillie over de 20 procent van de kosten die federaal wordt gedragen, bijgevolg meer dan terecht.

Mijn concrete vraag is de volgende. Waarin werd voorzien qua ondersteuning voor het elektronisch stemmen zodat de hoogmis van de democratie in 2012 vlot kan verlopen, net zoals zes jaar geleden?

De heer Dehandschutter heeft het woord.

Voorzitter, minister, ik kan de beslissing van de regering waardoor volgend jaar niet de helft, maar driekwart van de Vlamingen elektronisch zal stemmen, alleen maar toejuichen. Ik hoop dat het tegen juni 2014 100 procent zal zijn.

De vraag die ik u wil stellen, heeft betrekking op de verwerking en het totaliseren van de uitslagen van de provincieraadsverkiezingen die daaraan gekoppeld zijn. Nu gebeurt het totaliseren op kantonaal niveau, op districtsniveau, op het niveau van het bestuurlijk arrondissement voor de apparentering en uiteraard ook op provinciaal niveau. De toestand is nu dat alle kantons ofwel volledig elektronisch stemmen ofwel volledig met potlood en papier. Door de drempel van 25.000 inwoners, zullen er nu gemengde kantons ontstaan. De vraag is of zowel voor de gemengde kantons als voor de kantons die volledig met potlood en papier stemmen of die volledig elektronisch stemmen de mogelijkheid zal bestaan om de uitslagen voor de provincieraadsverkiezingen op gemeentelijk niveau ter beschikking te stellen, want dat lijkt me interessant voor de studie, de analyse en de vergelijking.

De heer Reekmans heeft het woord.

Minister, ik denk dat uw visie in tijden van budgettaire krapte correct is.

Mijnheer Verfaillie, ik raad u aan om de verslagen van de Vlaamse Regering eens te lezen die we wekelijks per mail krijgen. Dan had u dit ook gelezen.

Minister, ik heb een belangrijke bijkomende vraag en die werd hier nog niet gesteld. Is de federale bijdrage van 20 procent zeker? Ik hoor in de wandelgangen immers andere dingen. (Opmerkingen van de heer Jan Verfaillie)

Voorzitter, dames en heren, ik begin met de laatste vraag. De heer Verfaillie heeft die vraag trouwens ook gesteld. Ik heb contact opgenomen met het nieuwe federale kabinet, dat van minister Milquet, en daar heeft men mij mondeling bevestigd dat die 20 procent beschikbaar is. Het is inderdaad de voorwaarde dat de federale overheid 20 procent financiert; die voorwaarde zit al van meet af aan in de afspraken. Het is ook de federale overheid die de aanbestedingsprocedure leidt, en u kent de vertraging die daarbij werd opgelopen op het federale niveau. Ik heb er nog geen schriftelijke bevestiging van.

Ik zeg u heel duidelijk dat als die financiering federaal niet gebeurt, dit alles niet doorgaat. Dat is ook de beslissing van de Vlaamse Regering. Ik ga er echter van uit dat de overeenkomst wel correct nageleefd wordt. We hebben trouwens samen een persconferentie gegeven, toenmalig bevoegd federaal minister Turtelboom en ik, om het stemexperiment aan te kondigen. Dat stemexperiment heeft ook voldoening gegeven, maar PricewaterhouseCoopers moet nog een laatste evaluatie brengen, ook dit is een voorwaarde bij het systeem.

Wij moesten nu gunnen, en daarmee kom ik tot de vraag wat de ondersteuning van de gemeenten zal zijn. We zullen de gemeenten natuurlijk ondersteunen, maar we moeten nu gunnen om het systeem nog te kunnen ontwikkelen, nog te kunnen uitrollen zodat er tijd genoeg is om alles op tijd op de juiste plaats te hebben en om de gemeenten daarbij te kunnen ondersteunen. Ik kan u wel zeggen dat het systeem op zich een gebruiksvriendelijk systeem is. Dat hebben we kunnen vaststellen naar aanleiding van het stemexperiment.

Mijnheer Verfaillie, we hebben het inderdaad gehad over efficiëntie omdat de efficiëntiewinst groter is naarmate de gemeente groter is bij het elektronisch stemmen. We moesten dus keuzes maken. Dat is het motief geweest om daar de grens te leggen: de winst is daar groter.

Gaan we de gemeenten verplichten? De regering heeft daar eigenlijk geen beslissing over genomen. We gaan ervan uit dat elke gemeente of stad die dat aanbod krijgt, dat aanbod grijpt. Dit zijn computersystemen die kunnen worden gebruikt voor alle verkiezingen, ook voor de federale en Europese verkiezingen. Als dat niet zou gebeuren, zullen we ons daarover beraden en kunnen we nog altijd nagaan of andere gemeenten klaar staan om die systemen over te nemen. Ik ga er echter van uit dat elke gemeente dit zal aangrijpen omdat het nu eenmaal sneller en efficiënter gaat.

Ik wil nogmaals beklemtonen dat het ook een heel democratisch systeem is, waarbij de kiezer zijn stem kan controleren. Bij betwistingen achteraf kan ook de collectiviteit worden gecontroleerd. Men kan nagaan of het elektronisch stemmen overeenstemt met de uitprints die zich in de urne bevinden.

Mijnheer Dehandschutter, we hebben beslist om niet lager te centraliseren op kantonaal niveau maar wel degelijk in de hoofdbureaus van de gemeenten, wat ons toelaat om te diversifiëren. Dat is interessant om de stemmen te kennen per gemeente.

Ik was constructief, ik ben constructief en ik blijf constructief. Minister, ik maak me echter wel wat zorgen. Ik vind het goed dat er effectief een beslissing is genomen maar ik maak me wel zorgen voor de toekomst over de regel van 25.000 inwoners. Ik zou niet willen dat dit het eerste dossier is dat de Vlaamse Regering aangrijpt om een aantal gemeenten extra bevoegdheden te geven naarmate ze meer of minder dan 25.000 inwoners hebben. Ik begrijp de budgettaire beperkingen maar misschien moet u er in de toekomst voor zorgen dat nieuwe beleidsbeslissingen voor alle gemeenten kunnen worden toegepast.