Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over eventueel gratis openbaar vervoer tijdens smogalarm
Verslag
Het is spijtig dat de heer Marc van den Abeelen geen lid meer is van dit parlement. Hij zou zeer verwonderd opkijken dat hier twee vrouwelijke ministers naast elkaar staan.
De heer Sabbe heeft het woord.
Ministers, voorzitter, achtbare collegas, het smogalarm is afgekondigd en we kunnen vaststellen dat het belangrijkste gevolg is dat op twee dagen tijd ongeveer vijfduizend mensen een verkeersboete hebben gekregen. Wij weten statistisch dat daarvan meer dan 80 procent Vlaamse chauffeurs zijn. Dat is de grootste opbrengst van de hele actie van het smogalarm. Meer nog, uit een vergelijking met Nederland blijkt dat daar de grens 200 milligram per kubieke meter lucht is, terwijl wij hier de grens op 70 milligram per kubieke meter hebben gelegd.
Ik wil niet ontkennen dat fijn stof een enorme impact heeft op onze gezondheid. Integendeel, ik heb dat hier al een aantal keren gezegd. We weten dat wij op wereldvlak zeer slecht scoren. Vlaanderen komt op de derde plaats in het slecht scoren op fijn stof. Studies wijzen uit dat per jaar meer dan tienduizend mensen sterven aan de gevolgen van fijn stof.
Anderzijds wil ik toch de maatregelen in verband met fijn stof, meerbepaald het smogalarm, zeer sterk in twijfel trekken. Ik sta hierin niet alleen. Ook de Vlaamse Automobilistenbond (VAB) zegt dat men daarmee niet veel bereikt.
Minister, we hebben ook al inspanningen gedaan voor de roetfilter. Wat is daarvan de efficiëntie? Er zijn slechts een honderdtal dossiers voor de roetfilter, niet meer. Ik herinner mij dat u in 2009 hebt gevraagd naar de doorrekening van het effect van die maatregelen op de luchtkwaliteit. Ik heb daar ondertussen nog een schriftelijke vraag over gesteld. Ik zou van u zeer graag vernemen wat die studie zegt, wat die cijfers zeggen en hoe uw evaluatie is: zult u die maatregel al dan niet voortzetten?
De heer DHulster heeft het woord.
Voorzitter, ik vind het al een voorrecht om aan één minister een vraag te mogen stellen. Nu zijn het er twee. Dat is niet goed voor de stress, maar ik zal het toch proberen.
De smog heeft de laatste dagen weer heel wat stof doen opwaaien, spijtig genoeg ook letterlijk.
De Vlaamse Regering heeft beslist om op een aantal plaatsen een snelheidsbeperking in te voeren. Dat is een goede zaak. Het is goed voor de luchtkwaliteit om autos traag te doen rijden, nog beter voor de luchtkwaliteit zou zijn om minder autos te doen rijden. Onze collegas aan de andere kant van de taalgrens, meer bepaalde de Waalse vervoermaatschappij TEC, hebben ervoor geopteerd om gisteren, tijdens het smogalarm, het openbaar vervoer gratis aan te bieden.
Is dat iets dat ook in Vlaanderen wordt overwogen, misschien niet alleen tijdens het smogalarm, maar ook tijdens andere uitzonderlijke omstandigheden, bijvoorbeeld wanneer er een hevige winterprik is en het niet aangewezen is dat er veel mensen de wagen nemen? Kunnen we op zon moment misschien ook gratis openbaar vervoer aanbieden zoals onze Waalse collegas dat hebben gedaan?
Minister Schauvliege heeft het woord.
Collega Sabbe, we hebben inderdaad onderzoek gedaan naar het effect van de smogmaatregel. U vroeg wat het effect in de praktijk is. Ik kan u zeggen dat er wel degelijk een effect is. De studie van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) heeft uitgewezen dat er een effect is in de directe omgeving van de autosnelweg waar het aantal kilometer per uur verlaagd wordt naar 90 kilometer per uur. Het effect is heel significant wat betreft de meest gevaarlijke concentraties aan fijn stof, met name de elementaire koolstof. Door die maatregel worden meer dan 40.000 Vlamingen minder blootgesteld aan elementaire koolstof. Het gaat om een daling van 10 procent. 40.000 Vlamingen hebben 10 procent minder van die elementaire koolstof. Bovendien hebben 7500 Vlamingen 15 procent minder hinder van fijn stof en die gevaarlijkste concentraties. Er is dus lokaal wel degelijk een effect wanneer die maatregel wordt doorgevoerd.
Als u mij vraagt of dit dé maatregel is om op lange termijn, duurzaam, fijn stof aan te pakken, dan zeg ik neen. Het is wel heel belangrijk om ervoor te zorgen dat als er een hoge concentratie is de Vlamingen veel minder worden blootgesteld aan de meest schadelijke fractie.
Maar dat is ook niet de enige maatregel die wij nemen. Wij nemen heel wat maatregelen om het fijn stof terug te dringen, met een positief effect als gevolg. Ik zal er u een paar opsommen: de inspanningen die er gebeurd zijn rond de industrieverstrenging van de VLAREM-voorschriften, de verplichting van de roetfilter op vrachtwagens, de roetfilterpremie, enzovoort. Er zijn zo tal van maatregelen opgenomen in het actieplan fijn stof die ook effectief op het terrein resultaat hebben.
Ik wil ook de cijfers die deze week verschenen zijn wat nuanceren. Het verkeer zou maar voor 20 procent van het fijn stof verantwoordelijk zijn. Ik wil dat nuanceren. Als je namelijk kijkt naar de meest schadelijke fracties zoals PM10 en PM 2,5, merk je dat het verkeer wel degelijk verantwoordelijk is voor 31 procent, respectievelijk 41 procent van de uitstoot van die meest schadelijke fracties.
Minister Crevits heeft het woord.
Dank u, collega DHulster.
Ik ben er persoonlijk van overtuigd en de benchmark heeft dit ook uitgewezen dat het verder gratis maken van het openbaar vervoer niet de juiste aanpak is om meer mensen naar het openbaar vervoer te krijgen. Ik denk dat we zeer duidelijk op schema zitten. Hoe krijg je meer mensen naar het openbaar vervoer? Door te investeren in kwaliteit, in kwalitatief openbaar vervoer.
Voormalig minister van Mobiliteit Van Brempt heeft in 2007 al gezegd dat het in heel Vlaanderen gratis maken van het openbaar vervoer tijdens smogperiodes geen goede maatregel is. In Limburg waren er nu geen snelheidsbeperkingen, net zomin als aan de kust. Je zit ook in Vlaanderen dus met heel verscheidene situaties. Dan plots het openbaar vervoer gratis maken in heel Vlaanderen is geen goede maatregel.
Er is nog een tweede reden. Er zijn een aantal mensen die nu al pendelen en die betalen. Ga je dan zeggen: Zij die betalen, dat is een goede zaak. Om andere te lokken gaan we het nu op een of andere dag gratis maken. Ik denk dat dat geen goede maatregel is.
Het is wel goed om De Lijn een steentje te laten bijdragen om de uitstoot van fijn stof te verlagen. Dat gebeurt door een actieplan groen vervoer. We zorgen voor bussen met minder uitstoot, met een roetfilter en nieuwe soorten brandstof. Dat is het beleid dat de vervoersmaatschappij ook in de toekomst moet volgen.
Minister Schauvliege, soms heb ik de indruk dat de federale overheid beter luistert dan u. Ik heb hier eens gepleit voor de verlaging van de accijnzen op benzine naar het niveau van diesel. U weet even goed als ik dat de dieselvoertuigen een van de grootste producenten van fijn stof zijn, en vooral dat hele fijne stof dat door de roetfilter gaat en nog schadelijker is. Sinds januari 2010 heeft de federale overheid de accijnzen op diesel met 6,05 eurocent opgetrokken. Het verschil van meer dan 30 eurocent met benzine is dus verkleind. De federale overheid heeft nagedacht en in plaats van de accijnzen op benzine te verlagen, heeft ze de omgekeerde beweging gemaakt. Het doel is blijkbaar niet van naar benzine- en aardgasvoertuigen te gaan, die vijftig keer minder fijn stof en tien keer minder NOx uitstoten. Neen, de federale regering doet het omgekeerde.
Minister, mijn vraag was niet om het openbaar vervoer algemeen gratis te maken. Mijn vraag is om in specifieke omstandigheden na te gaan of de Vlaamse overheid geen extra incentive kan geven om de mensen die normaliter geen gebruik maken van het openbaar vervoer toch uit de wagen te krijgen. Ik begrijp u wel, maar ik zou u toch willen vragen om minstens bij de collegas aan de andere kant van de taalgrens eens te rade te gaan en hen te vragen naar de evaluatie van de maatregelen die zij hebben genomen.
De heer Martens heeft het woord.
Voorzitter, dames ministers, ik wil u vragen om werk te maken van de vergroening van de belasting op de inverkeerstelling. De reden waarom in Nederland niet dezelfde hoge alarmpeilen worden bereikt, heeft te maken met het feit dat daar al sinds jaren een zeer hoge inschrijfbelasting geldt voor nieuwe dieselwagens zonder roetfilter. Het gevolg is dat de Nederlandse wegen veel minder of bijna geen nieuwe dieselwagens zonder roetfilter krijgen. Op die manier zouden we ook bij ons het wagenpark kunnen vergroenen. We zijn daarvoor bevoegd sinds Lambermont, al jaren dus, maar er is nog geen werk van gemaakt. Als we dat doen, moet de heer Sabbe geen snelheidsverlaging meer komen bekritiseren en moet de heer DHulster niet komen voorstellen om op piekdagen gratis openbaar vervoer te organiseren. Dan kunnen we met ons allen genieten van de gezonde lucht die we allemaal verdienen.
Mevrouw Eerlingen heeft het woord.
Mijnheer DHulster, wij geloven evenmin in bijkomend gratis openbaar vervoer, ook niet tijdens deze dagen. Juist op de spitsmomenten, als er heel veel verkeer is, is het openbaar vervoer al overbezet. Het is niet direct een oplossing om op die dagen nog extra mensen op de bus te krijgen.
Waar we wel achter staan, is dat er werk wordt gemaakt van een structurele omschakeling door onder andere een vraaggericht aanbod. Daar wordt al aan gewerkt.
Het beperken van het gratis rijden van de 65-plussers tot de daluren is nog een mogelijkheid. Dan komt er tijdens de spits wat capaciteit vrij. We hebben structurele maatregelen nodig, we mogen ons niet beperken tot de periodes van smogalarm.
De heer Sanctorum heeft het woord.
Voorzitter, ik wil even iets rechtzetten. De federale overheid geeft absoluut niet het goede voorbeeld. Ik geef het voorbeeld van de ecologiepremie, de korting van 15 procent.
U moet de lijst eens bekijken van de wagens waarvoor die 15 procent korting geldt. Dat zijn voornamelijk dieselwagens. De federale overheid brengt enkel de CO2-uitstoot van een voertuig in rekening en niet de ecoscore.
Ministers, ik ben nog maar anderhalf jaar in het parlement. Ik heb al het gevoel dat we elk jaar in februari gaan spreken over het fijnstofbeleid en het smogalarm. Dat smogalarm is maar één klein aspect van het beleid. Zoals mevrouw Eerlingen zegt, is dat geen structurele maatregel, maar een maatregel bij piekmomenten.
Wat zijn de echte maatregelen? Sinds 1 januari 2011 zijn we verantwoordelijk voor de BIV. Hoe zit het daarmee? We weten al iets meer over de slimme kilometerheffing, maar dat is voor personenwagens voorlopig begraven. Hoe zit het met de lage-emmissiezones? Hoe zit het dus met de echte maatregelen voor het fijnstofbeleid?
De minister hoeft eigenlijk maar één vraag van u te beantwoorden.
Mevrouw De Waele heeft het woord.
Mijnheer DHulster, ik hoor u ervoor pleiten om minder autos te laten rijden en om zoveel mogelijk mensen uit de wagens te krijgen. Ik meen nochtans dat ik uw partij sp.a hebben horen pleiten voor het openhouden van de Opelfabriek in Antwerpen. Dat is een autofabriek. Daar maken ze autos om mee rond te rijden, niet om in garages te laten staan. Moet ik daaruit besluiten dat sp.a naargelang het moment een ander verhaal brengt? Ik begrijp het niet goed. U pleit voor minder autos op de baan, terwijl uw partij enkele maanden geleden pleitte voor het openhouden van een autofabriek.
Voorzitter, collegas, we hebben deze discussie ook in de commissie gevoerd. De smogmaatregel met de beperking tot 90 kilometer per uur is maar één maatregel. Daarnaast worden er heel wat structurele maatregelen genomen, die ook positieve resultaten hebben. Er zijn op minder momenten overschrijdingen van de fijnstofnormen, mijnheer Sanctorum.
Er wordt verwezen naar de BIV. Vanaf 1 januari 2011 kunnen we daarvoor inderdaad verantwoordelijkheid dragen. Op heel korte termijn zullen we met een voorstel voor de vergroening van de BIV naar de Vlaamse Regering gaan. Wagens die meer fijn stof uitstoten, zullen we effectief een hogere BIV opleggen. We zullen dat gefaseerd doen en daarbij uiteraard rekening houden met sociale aspecten, want dat is ook een vraag van dit parlement. Het is niet voor iedereen evident om over te schakelen op een minder vervuilende wagen.
De smogmaatregel heeft een effect op korte termijn in de onmiddellijke omgeving van de autosnelweg, maar het is niet de enige maatregel. We hebben een heel pakket maatregelen in het actieplan fijn stof. Die worden een voor een uitgevoerd. We rapporteren er regelmatig over. Het is dus zeker niet zo dat dit de enige maatregel is of dat dit een maatregel zonder effect zou zijn.
Mijnheer DHulster, we verschillen misschien van mening over het effect van iets gratis te maken. Wat mij betreft, en dat heeft de benchmark aangetoond, is het nog meer gratis maken van het openbaar vervoer geen stimulerende factor om meer mensen op het openbaar vervoer te krijgen.
Ik was een beetje verrast over die maatregel op de Waalse snelwegen. Ook wij grijpen in op snelwegen. De bus is eigenlijk geen alternatief op die grote trajecten. Het openbaar vervoer is voor- en natransport voor treinen. Ik ben uiteraard bereid om te vragen wat het effect was van die maatregel, maar principieel lijkt het gratis maken voor mij niet de goede oplossing. Ik wil wel werk maken van structurele maatregelen om meer mensen naar het openbaar vervoer te lokken, zoals in de beheersovereenkomst is gesteld. Dat gaat van goede stationsomgevingen tot de juiste bus op de juiste plaats en vraaggestuurd beleid.
Wij moeten werk maken van het reduceren van de roetuitstoot door het openbaar vervoer. De impact daarvan op de totale uitstootcijfers moet de komende jaren drastisch dalen. Er is absoluut nog werk aan de winkel.
Minister Schauvliege, ik richt me specifiek tot u. Vorig jaar heb ik gevraagd om met de Federale Regering overleg te plegen. Ik heb nog niets gezien van de regeling om de accijnzen op benzine te verlagen. 80 procent van de nieuw ingeschreven voertuigen rijdt nu op diesel. Ik blijf het herhalen. We leggen de focus op de CO2. CO2 is niet giftig. Wat giftig is, is fijn stof en NOx, vooral diesel.
Minister Crevits, ook daar kan het openbaar vervoer veel meer aan doen. Waar blijven de aardgasbussen? Aardgasbussen stoten noch fijn stof, noch NOx uit. Vandaag is er 850 ton fijn stof door het verkeer van dieselvoertuigen: 350 ton afkomstig van vrachtverkeer en 500 ton van de gewone voertuigen. Als we die op korte termijn zouden kunnen vervangen door voertuigen die op aardgas en benzine rijden, zouden we van meer dan 800 ton zeer schadelijk fijn stof verlost zijn.
Vorige week hebben we gedebatteerd over één persoon. Die had gehoorschade, met fatale gevolgen. We discussiëren hier nu over tienduizend mensen per jaar. We moeten daar veel meer aandacht aan besteden. We moeten niet zeggen dat we er eens over zullen klappen met de Federale Regering. We moeten effectief acties ondernemen.
Voorzitter, we zijn ten volle verantwoordelijk voor de verkeersbelasting. Vorige week hebben we er een groot debat over gevoerd. Ik hoop dat we concrete resultaten zien en dat we in de vertaling van dat vignet, en zeker het vast gedeelte, vaststellen dat de wagens die geen fijn stof, geen roet, geen NOx uitstoten ten minste worden bevoordeeld. We moeten de guts hebben om die accijnzen te verlagen.
Mevrouw De Waele, in tijden dat er pieken zijn van fijn stof, dat de norm wordt overschreden, is het niet meer dan logisch om te pleiten voor minder autogebruik. Om het in uw taal te zeggen: het is een kwestie van gezond verstand.
Mevrouw Eerlingen, en ook andere collegas, uiteraard zult u zien dat sp.a altijd een partij is die voor structureel, kwalitatief en goedkoop openbaar vervoer kiest voor alle doelgroepen.
Het incident is gesloten.