Verslag plenaire vergadering
Motie tot uitoefening van het recht van onderzoek naar de werking van de nv van publiek recht BAM met betrekking tot de realisatie van het Masterplan Antwerpen in het algemeen en de daarin begrepen Oosterweelverbinding in het bijzonder en het toezicht en de aansturing ervan door de Vlaamse Regering
Motie tot uitoefening van het recht van onderzoek met betrekking tot de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM)
Verslag
Bespreking (Voortzetting)
De heer De Wever heeft het woord.
Mijnheer de voorzitter, collega's, er is al heel wat gezegd. Ik sluit me grotendeels aan bij de woorden van de meerderheid, maar ook van de Open Vld. Ik ga de argumenten niet meer herhalen. Ik wil wel ingaan op de paradox tussen enerzijds het niet verlenen van steun door mijn partij aan de vraag tot een onderzoekscommissie en anderzijds de citaten die hier gretig zijn voorgelezen, onder meer over de stroper die boswachter is geworden, en die de afgelopen jaren geregeld zijn ongenoegen heeft geuit over blokkages in de parlementaire controle, het niet krijgen van antwoorden en het niet ter beschikking stellen van documenten.
Dat is inderdaad een paradox, maar het is wel zo dat het niet aflatende werk van de afgelopen jaren heeft geloond. Men heeft al strijd moeten leveren in de Commissie voor Openbare Werken, Mobiliteit en Energie om het decreet op de grote infrastructuurwerken te laten toepassen. Het strekt de voorzitter van dit parlement tot eer dat hij die strijd is aangegaan. De heer Gatz heeft de andere collega's die die strijd hebben gesteund, al vermeld.
Het opstarten van de parlementaire controle is zeker niet zonder slag of stoot gebeurd, maar het is gelukt. Medio maart 2005 is de beslissing genomen dat er op structurele basis controles zouden komen en dat er op een vast tijdstip moest worden gerapporteerd. In het debat van vandaag lijkt het nu alsof het net door die voortgangsrapportages niet is kunnen doorgaan. Het tegendeel is natuurlijk waar. Het ene heeft met het andere niets te maken.
Die rapportages gebeurden enerzijds door de voogdijministers van BAM en anderzijds door de top van BAM zelf. De bedoeling was dat dit, naar Nederlands model, een klaar beeld zou geven van dit grote infrastructuurproject. Als het er vandaag niet gekomen is, heeft dat niets te maken met die rapportages, maar met het feit dat de grote politieke consensus rond het masterplan verloren is gegaan. Dat weten we allemaal. Daar hoeven we echt geen onderzoekscommissie voor te hebben. We hoeven de schuld ook niet bij onze ingenieurs te leggen. Ik zeg niet dat alles perfect was, verre van, maar de essentie ligt erin dat we het gaandeweg niet meer eens waren over wat er moest gebeuren.
Naast de controle via de voortgangsrapportages moet ook worden aangestipt dat de commissie ook het Rekenhof bijzonder intensief heeft ingeschakeld. Vanaf juni 2005 tot het einde van de vorige legislatuur zijn er op die manier twaalf rapportages georganiseerd, telkens volgens een vast stramien, dat trouwens is gesuggereerd door het Rekenhof zelf. BAM leverde vooraf een rapport af, en ook het Rekenhof bezorgde vooraf zijn bevindingen aan het parlement. Tijdens de rapportage zelf kregen de leden van de commissie een presentatie van BAM en van het Rekenhof, een vragenronde en een discussie met BAM en met de aanwezige leden van de regering.
Als u de moeite doet om al die verslagen te lezen, het zogenaamde stuk 268 van de vorige legislatuur, dan zult u zien dat daar heel wat in zit, en vooral dat er ook heel wat bij zit. Er zijn heel wat bijlagen toegevoegd met informatie die in het begin misschien niet werd verstrekt. De deuren die gesloten bleven, zijn in de vorige legislatuur dus al ingebeukt.
Zij die willen onderzoeken, moeten mij eens zeggen welk document ze nu precies willen zien dat daar niet in terug te vinden is. Om welk document gaat het? Welk contract zou u willen zien? Ik neem aan dat u een welgevormd idee hebt over wat dat allemaal moet zijn, mijnheer Watteeuw. Ik heb hier gehoord dat er deuren gesloten gebleven zijn, dat er schimmige constructies zouden zijn. Ik lees dat allemaal niet in deze moties. Kijk eens naar stuk 268 en lees alle bijlagen. U zult misschien schrikken van wat er in de vorige legislatuur allemaal uit de brand is gesleept door het nuttige werk van de collega's, ook uit de Groen!-fractie. De heer Rudi Daems verdient daar alle lof en eer voor.
Dat heeft volharding gevraagd en veel frustratie meegebracht. Die frustratie is geuit en dat kan hier inderdaad worden geciteerd. Maar de bijlagen werden dikker en dikker. U kunt daarin de verschillende deelcontracten vinden van TV SAM, van Deloitte en van Stibbe. Het was in het begin heel moeilijk om voor het communicatieluik het contract te krijgen. Toen bleek dat er geen was. Daarom was het waarschijnlijk zo moeilijk.
Het is ook niet dat dat allemaal zonder gevolg is gebleven. De man die was geëngageerd als onderaannemer van TV SAM voor de communicatie en op wie heel veel kritiek kwam, heeft er als gevolg van de parlementaire controle op gegeven moment de brui aan gegeven. Ik wil de polemiek niet heropstarten. Ik wil enkel aantonen dat het geen steriele oefening was. Er zijn weldegelijk dingen boven gespit. Ongeveer alles is boven gespit en er zijn ook gevolgen aan gegeven.
Er zijn door de voortgangsrapportage ook serieuze wijzigingen gekomen in het masterplan. Er zijn verbeteringen aangebracht in de plannen, al was het plan op het einde niet af. Dat geef ik grif toe, maar dat heeft niets te maken met malversaties, criminele intenties, gesjoemel of schimmige constructies. Alles behalve dat.
De rapportages hebben de commissie een globaal plaatje gegeven van het masterplan en een stand van zaken op alle terreinen: de wegeninfrastructuur, openbaar vervoer, de waterwegen en ga maar door. Buiten dat werd er ook een actualisering van de timing en de planning gegeven en van de financiering van het masterplan in al zijn facetten. Ook de financiële manager was steeds aanwezig om tekst en uitleg te geven bij alle ontwikkelingen. Dat waren de vaste onderdelen van die rapportage, inclusief een overzicht van de gemaakte kosten.
Er wordt hier gevraagd waar al dat geld naartoe is. Wel, u kunt dat lezen tot in het kleinste detail. U kunt zeggen dat die euro's niet goed zijn besteed, en dat het geen goed bestuur was. Daar zouden we het misschien nog eens over kunnen hebben, maar daarvoor heb je geen onderzoekscommissie nodig. Daarvoor is dat instrument zeker niet in het leven geroepen.
Ook via het Rekenhof waren en zijn er nog altijd heel veel mogelijkheden. Wie er graag op de koffie gaat, kan dat doen. Er zijn collega's die dat gedaan hebben in de vorige legislatuur om ook daar heel wat stukken in te zien. Er is de briefwisseling tussen de Europese instanties en de Vlaamse Regering. Er is de Horvatstudie, die weldegelijk op een gegeven moment een tunnelalternatief heeft onderzocht. Wat ermee gebeurd is, is een andere vraag, maar zeg niet dat het nooit bekeken is. U kunt het er allemaal inkijken. Het is opgevraagd en voor een groot deel zelfs overgemaakt aan de commissieleden.
Het Rekenhof heeft trouwens over de jaren heen de methodiek van de rapportage verfijnd en elke keer aanbevelingen geformuleerd ten behoeve van het parlement, voor wie ze nog wil lezen. Op tijd en stond werden die aanbevelingen ook bijgesteld en verder opgelijst. Ook het ontwerp van kaderovereenkomst tussen BAM en de Vlaamse Regering is zeer uitvoerig doorgelicht tot in de kleinste details en besproken in die commissie.
De moeilijkheden bij de knoop aan het Sportpaleis zijn in de commissie jaren geleden al aangekaart en aangetoond. U kunt zeggen dat BAM dat nooit heeft willen erkennen. Ook de Vlaamse Regering is daarvoor veel te lang blind gebleven. Uiteindelijk is dit een fout. Maar hebben we een onderzoekscommissie nodig om het daarover eens te worden? De bouwheer erkent het zelf. Ik vraag me af of je werkelijk gerechtelijke bevoegdheid nodig hebt om die dingen vast te stellen.
Ook de sage van de Kwaliteitskamer en de toewijzing aan slechts één team dat in de running bleef, met name Noriant, is uitgebreid onderzocht. Het Rekenhof heeft naar aanleiding van een actualiteitsdebat in de plenaire vergadering de taak gekregen om een procesaudit over die besluitvorming te maken, over de toewijzing van het project van de Lange Wapper. Tijdens de zevende voortgangsrapportage is dit een zeer zwaar en heikel discussiepunt geweest. Dat is allemaal bekeken en tegen de lamp gehouden.
Deze gestructureerde rapportages zijn belangrijk geweest. Voor wie de moeite wil doen om het te lezen, hebben ze heel veel vragen beantwoord. Ze hebben alle stukken boven gespit. Anders moet u maar zeggen welk stuk u graag wilt zien. Ze hebben ook nogal wat weerklank gekregen in de pers. Ze hebben wellicht bijgedragen tot het grote maatschappelijke debat dat we gekend hebben en de grote betrokkenheid in het parlement, die er zeker niet altijd is geweest bij iedereen.
Ik denk dus dat diegene die vandaag beweert - en dat is ook gebeurd - dat het parlement het dossier niet heeft opgevolgd of dat er belangrijke aspecten verborgen zijn gebleven, al dan niet met kwade intenties, zich deerlijk vergist. Er was en is pakken informatie beschikbaar, met inbegrip van de notulen van de raad van bestuur van de BAM, alle deelcontracten met TV SAM, alle erelonen. Wie over dat laatste vragen heeft, kan terecht op het Rekenhof, ze liggen daar ter inzage. Veel collega's hebben die allemaal doorgenomen.
Als fracties vandaag pleiten voor een onderzoekscommissie, dan vergeten ze dat er één dossier is waarin dit parlement in de vorige legislatuur zijn tanden heeft gezet, en dat dossier is dat van het Antwerpse Masterplan. De Commissie voor Openbare Werken heeft onlangs beslist om op de ingeslagen weg voort te gaan en de structurele rapportages te blijven opvolgen. De voorzitter van die commissie ken ik goed en ik denk dat hij dat dossier bijzonder kritisch zal blijven opvolgen. Ik kan dus zoals anderen hier zeggen dat een onderzoekscommissie ten minste zeer voorbarig is.
De oppositie toonde goede wil. Maar het maakt me toch wat achterdochtig als de oppositie voorstelt om te schorsen omdat de meerderheid moet overleggen. Als het er zo dik opligt, dan word ik achterdochtig. Ik zal me voorzichtig uitdrukken. Wij vrezen of zijn bezorgd dat een onderzoekscommissie zal leiden tot een grote afrekening: dat ze de BAM zal neersabelen en het politiek falen ten dele op de BAM zal afwentelen. Ik heb het daar op menselijk vlak moeilijk mee.
Ik lees de moties. Ze zijn serener dan wat ik had verwacht en ze zijn veel serener dan wat sommige indieners al in de media hebben verklaard. Er zijn al beschuldigingen waarin wordt gesteld dat men tot op en over de rand van strafrechtelijke feiten zou zijn gegaan. Ik laat ze graag voor rekening van diegenen die dat hebben gezegd. Ik heb alleszins tevreden dat ik dat niet in die moties lees. Maar dat heeft me zeker niet gerustgesteld om me te laten zeggen dat we met een grote consensus alles aan een onderzoekscommissie moeten voorleggen.
Zo'n onderzoekscommissie is niet nodig. En ze zou tot een ontsporing leiden, tot een politieke kloppartij die de oppositie interessant vindt en - men kan de oppositie dat niet verwijten - die men na de volksraadpleging nog wat wil voortzetten. Hoe men dan in zo'n klimaat levensbelangrijke beslissingen moet nemen over de Antwerpse mobiliteit, is een raadsel. Ik denk dat onze verantwoordelijkheden ter zake iets groter zijn dan het spelen van een groot politiek spel.
Dat neemt niet weg dat wat ons betreft alle mogelijke vragen die nog overblijven, gesteld mogen worden. Als u alle documenten hebt doorgenomen, zijn we wellicht Kerstmis voorbij. Als u dan nog vragen hebt, zullen wij u niet tegenhouden. En als u werkelijk zaken bovenhaalt zoals verborgen documenten of gerede verdenkingen van zaken die echt niet door de beugel kunnen, dan kunnen we uiteraard nog bekijken of er een zwaarder parlementair middel nodig is dan wat we tot vandaag hebben gebruikt.
Ik heb de heer De Wever goed beluisterd. Het is duidelijk dat 45 miljoen euro in het water is gevallen. Misschien kunt u de nieuwe parlementsleden eens uitleggen hoe dat is gebeurd. Hij verwijst naar die dikke rapporten, in de hoop dat we die toch niet zullen lezen. Misschien zou het getuigen van goed bestuur als u de jongere collega's zou willen inlichten.
Ik heb daar geen enkele moeite mee.
Onze fractie heeft geen zware verklaringen afgelegd. We hebben niet gesproken over schimmige constructies.
Ik heb het over de vrouw die vlak achter u zit.
Ik denk dat u haar verkeerd hebt begrepen.
Dat gebeurt wel meer. Een misverstand is snel gebeurd.
De vraag is wiens verantwoordelijkheid dat is. Wij hebben niet gezegd dat er strafrechtelijke feiten zijn gepleegd. Men kan evenwel niet ontkennen dat het hele BAM-verhaal een fiasco is. Dat hebben we gesteld. Er zijn veel zaken misgelopen, en ik denk dat het belangrijk is dat het parlement eens onderzoekt wat er is gebeurd. Onze motie bevat een aantal punten waarover naar ons gevoel onderzoek nodig is. Die motie doet meer dan vragen oproepen en interpelleren. Blijkbaar wil men dat niet. De regering start werkgroepen op, maar het parlement neemt jammer genoeg zijn verantwoordelijkheden niet op.
Daar ben ik het helemaal niet mee eens. Het parlement heeft tot in het uiterste zijn verantwoordelijkheid genomen, soms - wat zeg ik, voortdurend - tegen de regering in. Men heeft alle deuren ingebeukt, alle stukken liggen bloot, alle vragen kunnen worden gesteld. Een onderzoekscommissie dient niet om parlementair werk te doen, maar om zware vermoedens van malversaties te onderzoeken.
Wij waren bereid om een basis te zoeken waarop we konden samenwerken. U wilt dat blijkbaar niet.
Mijnheer De Wever, ik denk dat er absoluut iets moet gebeuren. Voor het Vlaams Huis in New York ging het over een paar honderdduizend euro. Men heeft onmiddellijk maatregelen getroffen en de directeur verwijderd. Men heeft alles gedaan wat moest om de scheefgetrokken situatie recht te trekken. Het ging niet eens over 1 miljoen euro.
We weten allemaal dat de financiële consequenties hier veel groter zijn. Ik vraag me dan af wat men gaat doen. Men zegt: laat de Vlaamse Regering doen en ze zal doen wat ze moet doen. Maar wat gaat ze doen? Wat zal de stok achter de deur zijn als er geen onderzoekscommissie komt? Hoe zal men zorgen dat het huiswerk, dat nul op tien was, wordt gecorrigeerd, dat het in handen wordt genomen en dat daadkrachtige maatregelen worden genomen?
De heer Dehandschutter heeft het woord.
Hier worden allerlei zaken in het halfrond gegooid: dat er malversaties zouden zijn geweest, dat er aanwijzingen in die zin zouden zijn. Ik denk dat die er momenteel niet zijn, dat er geen reden is om daarover een onderzoekscommissie op te richten.
Er is ook de opmerking van de heer Vanden Bussche dat er 45 miljoen euro is besteed en dat hij daar meer informatie over wil. Die informatie is beschikbaar, daar moeten we geen onderzoekscommissie voor oprichten. De manier waarop we al bijna twee uur bezig zijn, dat is terugblikken. Het parlement zou beter vooruitblikken. De problemen in Antwerpen en in de ruime omgeving blijven onopgelost.
Ik vraag aan de Vlaamse Regering om werk te maken van Duurzame Antwerpse Mobiliteit, van de plannen die er nu zijn. Het parlement moet proberen de huidige problemen op te lossen.
Ik geef de heer Dehandschutter volledig gelijk. We moeten inderdaad vooruitkijken, zeker in een dossier als dit, als we het goede voornemen hebben gemaakt om de fouten uit het verleden niet meer te maken. Laten we eerlijk zijn, in dit dossier zijn fouten gemaakt. Ik heb het niet over malversaties of strafrechtelijk vervolgbare daden. Ik spreek over dommigheden, het niet inschatten van sommige risico's.
Ik wil daar als volksvertegenwoordiger lering uit trekken. Het beste instrument dat mij daarvoor ter beschikking staat, is dat van de parlementaire onderzoekscommissie. Anderen delen die mening niet. De breuk tussen gelovers en niet-gelovers in deze zaak loopt over degenen die wel in de raad van bestuur hebben gezeten en degenen die daar niet, of niet meer, in zitten. Dat maakt vandaag heel veel duidelijk. Jammer genoeg. (Applaus bij het Vlaams Belang)
Mijnheer Dehandschutter, ik hoor dat er zich geen feiten hebben voorgedaan. Hoe verklaart u dat twee regeringscommissarissen er niet in slagen onterechte bonussen tegen te houden? En dat pas na subtiele druk van de regering de bonussen iets naar omlaag zijn gehaald? Een BAM-constructie die er niet in slaagt het werk dat ze moest doen af te maken, gaat drie toplui belonen. Ik heb nog in geen enkel Vlaams bedrijf gezien dat toplui worden beloond om geen resultaat te boeken. Dat wordt hier onder de mat geveegd.
Ik pas voor de nieuwe cultuur die we in dit parlement toelaten. Ik wil niet dat agentschappen die worden gefinancierd met Vlaams belastingsgeld, zomaar bonussen kunnen uitdelen zonder de raad van bestuur zelfs maar te raadplegen. Dan durft men zeggen dat alle vragen zijn beantwoord, dat er geen onderzoekscommissie nodig is. Als we vermoedens hebben, moeten we ze maar uiten. En dan kunnen we vragen stellen.
Mijnheer Decaluwe, u zou dat geld terugvorderen. Welk initiatief hebt u al genomen om die bonussen terug te vorderen? Ik heb nog niets gezien.
Ik heb een vraag om uitleg gesteld over dit probleem. Ik wacht op de discussie in de commissie na het herfstreces.
Mijnheer Reekmans, het is goed dat u zich daarover opwindt, zoals over andere zaken.
Over verspilling van belastingsgeld wind ik me inderdaad op.
Niets belet u om daar als parlementslid uw tanden in te zetten. Er is niets abnormaals gebeurd, er is niets strafrechtelijk fout gebeurd. Men kan zich wel afvragen of het een goede beslissing is om die bonussen uit te keren. U beschikt als parlementslid over alle instrumenten om dat na te gaan of om dat terug te vorderen. U zegt dat er al leden van de meerderheid zijn die uitspraken in die zin hebben gedaan. Dat is het parlementair werk dat hier al jaren over de BAM is gebeurd. Ik zoek nog altijd naar de eerste reden om te zeggen dat we een stap verder moeten gaan en een strafrechtelijke arbitrage naar ons moeten toe trekken. Ik hoor dat niet. Ik neem ter harte wat de heer Penris, die het dossier heel goed kent, heeft gezegd. Alleen volg ik hem op dat laatste punt niet.
Ik zie niet wat die onderzoekscommissie ons inzake parlementaire bevoegdheden kan toevoegen, bovenop de bevoegdheden die we al hebben en die we hebben gebruikt in dit dossier.
Mijnheer Vanden Bussche, als u zegt dat u geen zin hebt om al die dikke rapporten te lezen, dan wil ik die gerust samenvatten. Vijftien minuten zullen echter niet volstaan. Er is geen geheim. Het is heel transparant waar het geld van de BAM vandaan komt en waar het naartoe gaat. Dat geld is gegaan naar studiewerk en naar werken die in uitvoering zijn. Het masterplan bestaat immers niet alleen uit de Lange Wapper maar uit een geheel van zestien projecten die financieel en verkeerstechnisch een geheel vormen. Een deel daarvan is in uitvoering.
Ik geef toe dat er hallucinante bedragen zijn uitgegeven. Het gaat echter ook over een hallucinant bouwwerk. Een dergelijke constructie, een dergelijk bouwwerk is de afgelopen tien jaar in Europa niet gerealiseerd. De vraag is nu of het in Antwerpen gerealiseerd zal worden. Dat zal de besluitvorming binnen de Vlaamse Regering tijdens de komende maanden uitmaken.
De bedragen van het studiewerk zijn, berekend in percentages ten opzichte van de totaalkost van het project, helemaal niet abnormaal. Zij staan in zeer normale verhouding tot de totale kost. Wanneer we de bedragen nominaal zien, zijn die natuurlijk gigantisch.
Indien het zo zou uitdraaien dat er uiteindelijk niets wordt gerealiseerd of dat het masterplan in elkaar stort, dan kunnen we enkel vaststellen dat Vlaanderen op dat punt heel slecht is bestuurd. We hebben echter geen onderzoekscommissie nodig om dat vast te stellen of om de politieke schuld te verdelen. Wanneer we die daar toch voor oprichten, dan zal die commissie een instrument zijn van de politieke kloppartij waar sommigen heel veel zin in hebben. Ik kan dat begrijpen van een oppositielid maar hul u dan niet in schaapsvacht.
Mijnheer Watteeuw, dat onderzoek is hier de afgelopen jaren echt wel gevoerd, onder anderen door de heer Daems, die daarvoor alle lof verdient en vandaag spijtig genoeg niet meer in dit parlement zetelt. Hij zou dat grotendeels kunnen bevestigen. (Opmerkingen van mevrouw Mieke Vogels)
Dat moet u hem zeker vragen en doe hem dan ook mijn hartelijkste groeten. Zeg ook dat ik hem heb geloofd en geprezen dat het niet mooi meer was.
Ik denk dat alle mogelijke vragen die er nog zijn, gesteld moeten worden. We hebben daar ook de instrumenten voor. Ik verdedig geen zaken die onverdedigbaar zijn. Ik zeg alleen dat we alle mogelijkheden en instrumenten waarover we beschikken, moeten gebruiken. Er is meer dan genoeg materiaal verzameld om conclusies te trekken. Daar heb ik echt geen onderzoekscommissie voor nodig.
Het moment dat het dossier zijn beslag kent, is het moment waarop men eens in de achteruitkijkspiegel moet kijken en conclusies moet trekken over de wijze waarop wij grote infrastructuurwerken in Vlaanderen nog kunnen realiseren. Ik ben daar heel bezorgd over. De vraag is ook of we dat überhaupt nog kunnen en hoe we dat dan best kunnen doen. Ik zie de meerwaarde van een onderzoekscommissie vandaag niet in. (Applaus bij N-VA)
De bespreking is gesloten.