Verslag plenaire vergadering
Ontwerp van decreet houdende aanpassing van de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse Gemeenschap voor het begrotingsjaar 2008. Tweede aanpassing
Ontwerp van decreet houdende bepalingen tot begeleiding van de aanpassing van de begroting 2008. Tweede aanpassing
Verslag
Algemene bespreking
Dames en heren, ik stel voor om de algemene besprekingen van de drie ontwerpen van decreet samen te voegen tot één enkele algemene bespreking. Is het parlement het hiermee eens? (Instemming)
De algemene bespreking is geopend.
Mevrouw Eeckhout, verslaggever, heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, in een sterk veranderende omgeving hebben we in de commissie de tweede aanpassing van de begroting 2008 besproken. Eind mei reeds werd de aanpassing door de Vlaamse Regering goedgekeurd. Toen was er nog geen vuiltje aan de lucht in de Belgische financiële wereld. De besprekingen in de commissie van deze meer technische begrotingsaanpassing werden doorkruist door meerdere debatten over de bankencrisis.
Voor de behandeling van deze tweede begrotingsaanpassing werd de nodige tijd uitgetrokken. We startten met de toelichting van de minister, het verslag van het Rekenhof, de bespreking in de commissie, de repliek van de minister op het verslag van het Rekenhof, de toelichting van de minister over het programmadecreet, gevolgd door een bespreking en een repliek. Aansluitend was er de algemene bespreking en vooral het debat over de bankencrisis, meer bepaald over Dexia. De bijdrage van Vlaanderen in de federale overheid kwam ook uitgebreid aan bod. Vervolgens was er de toelichting van de minister-president, gevolgd door de repliek van de minister op de opmerkingen van het Rekenhof, de voortzetting van de algemene bespreking en dan opnieuw de bankencrisis, meer bepaald Ethias en de bijdrage van de federale overheid. Aansluitend was er de akteneming van de verslagen uit de andere commissies, de artikelsgewijze bespreking en de eindstemming. Als verslaggever zal ik beknopt ingaan op deze commissievergaderingen.
De minister gaf in zijn toelichting een overzicht van de grote lijnen in deze hoofdzakelijk technische begrotingsaanpassing. De economische parameters blijven ongewijzigd ten opzichte van de eerste begrotingsaanpassing, zijnde 1,9 percent groei en 3 percent inflatie, een daling van 40 miljoen ontvangsten en de invulling van 50 miljoen euro: 25 miljoen euro gaat naar studie- en schooltoelagen, 5 miljoen euro naar bijzondere jeugdstand en 25 miljoen euro naar bijkomende kinderopvang.
In dit pakket springen voor Open Vld de 6000 bijkomende kinderopvangplaatsen in de privésector in het oog. Dit gebeurt met financiële stimuli, het wegwerken van belemmerende regelgeving, de ondersteuning van starters, het beter betaalbaar maken van het aanbod en tot slot het opzetten van enkele proeftuinen voor kinderopvang, te betalen met dienstencheques.
Als goede huisvader riep de minister op tot waakzaamheid voor de sluipende terugval van de economische groei en de sneller dan verwachte inflatie. De conjunctuurprovisie van 161 miljoen euro en de voor 2008 resterende indexprovisie van 128 miljoen euro zullen hun nut zeker bewijzen.
Tot slot kon de minister nog enkele vruchten van zijn gedegen begrotingswerk aankondigen. Met het FFEU heractiveert de minister jaarlijks de niet-gebruikte kredieten. Voor 2007 is dat om en bij de 170 miljoen euro die alsnog gebruikt wordt: 100 miljoen euro voor gevaarlijke verkeerspunten en dringende wegenwerken; 15 miljoen euro voor waterwegen en sanering van slib; 10 miljoen euro voor bodemsanering; 44,85 miljoen euro voor extra middelen voor wetenschapsbeleid.
Uit de prognose van de begrotingsuitvoering 2008 ontstaat een ruimte van meer dan 400 miljoen euro. Deze wordt aangewend om betalingen naar voren te trekken of voorschotten te betalen: 200 miljoen euro voorschotten voor de drinkwatermaatschappijen; 84,6 miljoen euro voorschot aan de gemeenten voor aanvullende dotatie Gemeentefonds ter compensatie van Elia; 42 miljoen euro voorschot aan de gemeenten voor subsidies in het kader van het fiscaal pact. Ondertussen is de schuldovername van de gemeenten vanuit het Vlaamse kasoverschot succesvol afgerond. 308 gemeenten zagen hun schulden in totaal met 626 miljoen euro verminderen. Vlaanderen zelf wordt schuldenvrij vanaf 2009.
Het Rekenhof maant aan tot voorzichtigheid. De economische parameters zijn voorbijgestreefd. De economische groeivoorspellingen voor 2008 moeten naar beneden worden bijgesteld. De voorspelde inflatie moet naar boven worden bijgesteld.
Het Rekenhof stelt ook vragen over de onvoldoende motivatie van de eenmalige investeringsuitgaven van het Financieringsfonds voor Schuldafbouw en Eenmalige Investeringsuitgaven (FFEU). Het begrip 'eenmalig' wordt nergens gedefinieerd. Volgens het Rekenhof moeten recurrente uitgaven binnen de reguliere begroting en niet binnen de jaarlijks herhaalde investeringsprojecten van het FFEU passen.
CD&V vraagt zich af of de Vlaamse ministers er voldoende in slagen de reguliere begroting uit te voeren en of er op dit vlak achterstand wordt opgelopen. De niet-aangewende kredieten komen in het FFEU terecht. In zijn repliek zet de minister de doelstelling van het FFEU in de verf. Het is de bedoeling de niet-aangewende kredieten opnieuw te begroten en zo eenmalige investeringen tot stand te brengen. Er is voor deze investeringen een volledig uitgewerkte procedure en een convenant.
De commissiebesprekingen van de tweede begrotingsaanpassing zijn door de verschillende debatten over de bankcrisis en over de federale begroting doorkruist. Het Vlaams Belang heeft met een aantal kritische vragen over de economische parameters, over de toestand van het Toekomstfonds, over de gebrekkige communicatie over Dexia en Fortis en over de Vlaamse hulp aan de federale begroting de stok in het hoenderhok gegooid. CD&V vraagt een verduidelijking van de Vlaamse bijdrage aan de federale begroting ten bedrage van 414 miljoen euro. CD&V vraagt tevens aandacht voor de bijkomende investeringen van het Zorgfonds ten bedrage van 100 miljoen euro, voor de vervroegde terugbetaling aan de gemeenten van de compensaties van de Eliaheffing ten bedrage van 126 miljoen euro en voor het begrotingsoverschot van 35 miljoen euro.
De Vlaamse Regering blijft achter de koppeling van de staatshervorming aan het Vlaams begrotingsoverschot staan. Aangezien de staatshervorming is gestopt, is de Vlaamse Regering niet langer verplicht een begrotingsoverschot te boeken. Bovendien hoeft de Vlaamse minister van Begroting van zijn federale collega geen lessen over het boeken van begrotingsoverschotten te krijgen. Vlaanderen heeft in de periode 1999-2007 voor 6,3 miljard euro aan begrotingsoverschotten geboekt. Dat is 2,6 miljard meer dan voor die periode was gevraagd. Ten gevolge van de bijkomende inspanningen die in de loop van de voorbije jaren zijn geleverd, kan Vlaanderen in 2008 en in 2009 moeiteloos de begrotingsnorm van het Stabiliteitspact handhaven. (Applaus van de heer Eric Van Rompuy)
Op 7 oktober 2008 heeft de minister de reddingsoperatie voor Dexia in detail besproken. Vlaanderen heeft een zware invloed op de uiteindelijke oplossing gehad. In ruil voor een pakket aandelen wordt 500 miljoen euro geïnvesteerd. Deze investering wordt niet door middel van nieuwe schulden voor het bijna schuldenvrije Vlaanderen gefinancierd. Het Toekomstfonds wordt voor het eerst ingezet. De reserves van dit fonds worden niet langer conservatief belegd. Ze worden belegd in aandelen van Dexia, die het fonds in de toekomst misschien dividenden en een meerwaarde zullen opleveren. Volgens het Vlaams Belang gaat het hier om een niet-evidente en een financieel risicovolle keuze. CD&V vraagt het Vlaams Belang een alternatief naar voren te brengen. Het Vlaams Belang moet erkennen dat er geen alternatief is. De minister heeft deze discussie afgesloten met de stelling dat het financieel rendement geen issue is. Het gaat hier om de bescherming van het financieel systeem tegen een instorting, die onvoorstelbare maatschappelijke en economische gevolgen zou hebben, en om de redding van de bankier van de Vlaamse overheid en van de Vlaamse steden en gemeenten.
Op 21 oktober 2008 heeft de minister de details van de reddingsoperatie voor Ethias blootgelegd. Ten gevolge van de sterke val van de aandelenkoers van Dexia moest de solvabiliteit van Ethias dringend door middel van een kapitaalsverhoging worden versterkt. De keuze van het management om zwaar in een en hetzelfde aandeel, met name het aandeel van Dexia, te beleggen, blijkt een slechte keuze. Menig belegger heeft aan den lijve ondervonden dat men best niet te veel eieren in dezelfde mand legt.
De FIRST-rekeningen van Ethias, die klanten ruim boven de geldende marktrente vergoeden, hebben Ethias heel wat miljoenen gekost. Vlaanderen heeft uiteindelijk 500 miljoen voor de redding van Ethias veil gehad. In ruil hiervoor heeft de Vlaamse overheid een blokkeringsminderheid van 25 percent van de aandelen plus een extra aandeel in de vernieuwde holdingstructuur verkregen.
Wat de financiering betreft, kiest de Vlaamse Regering opnieuw niet voor nieuwe schulden. De Vlaamse Regering zal hiervoor liquiditeiten uit de Vlaamse kas gebruiken. Volgens de goede huisvader van de Vlaamse financiën zal Vlaanderen daarna wat krap bij kas zitten, maar zal de situatie niet alarmerend zijn.
De noodzakelijke aanpassingen aan de begroting volgen in de derde begrotingsaanpassing.
De toelichting van minister-president Peeters over zijn bevoegdheden - algemeen beleid, duurzame ontwikkeling, publiek-private samenwerking, overheidscommunicatie, planning en statistiek - beperkt zich tot enkele technische correcties en aanpassingen ten gevolge van de toegekende indexverhoging.
De toelichting van minister Van Mechelen over zijn bevoegdheden - financiën, begroting en ruimtelijke ordening - beperkt zich hoofdzakelijk tot enkele technische aanpassingen.
Bevoegdheden naar het niveau brengen waar die het best worden uitgevoerd, is een bewuste beleidskeuze van onze minister. De gemeente neemt provinciewegen over van de provincie, in ruil hiervoor neemt Vlaanderen schulden over van de provincie. Een nieuw voorbeeld van de uitvoering van het Lokaal Pact.
Onze begrotingsbesprekingen werden vooral doorkruist door debatten over de bankcrisis en de federale begroting. Dankzij een tijdig rondgedeeld draaiboek konden de stemmingen heel vlot verlopen. Zowel de artikelsgewijze stemming, de stemming over de amendementen als de eindstemming verliepen gelijkaardig: telkens 8 stemmen voor en 3 onthoudingen of tegenstemmen. (Applaus bij de meerderheid)
De heer Van den Heuvel heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, heren ministers, ik geef een korte toelichting vanuit de CD&V-fractie.
Deze begrotingscontrole geeft duidelijk aan dat Vlaanderen een heel gezonde begrotingssituatie kent. Ik zal hier mevrouw Eeckhout niet herhalen. Voor ons was heel belangrijk: het pakket sociale maatregelen, de uitbreiding van de studietoelagen, de uitbreiding en de betaalbaarheidsvergroting van de kinderopvang. Er zijn ook heel wat eenmalige uitgaven mogelijk: de versterking van het zorgfonds, de FFEU-invulling met het extraatje voor het innovatiebeleid. Wij kunnen voor 100 percent achter dit pakket maatregelen staan.
De gezonde financiële situatie van Vlaanderen, het resultaat van jarenlang goed en orthodox begrotingsbeleid, blijkt ook uit het feit dat in deze financieel woelige tijden de Vlaamse Regering spaarpotjes heeft kunnen aanspreken om mee te werken aan de financiële consolidatie. Zij moest niet, zoals andere regeringen in dit land, een beroep doen op leningen om die participaties mogelijk te maken. Vlaanderen is er via het Toekomstfonds in geslaagd om 500 miljoen euro uit te trekken voor Dexia. Voor Ethias is vanuit de kaspositie hetzelfde bedrag vrijgemaakt. Deze operaties belasten de toekomst niet.
Als we daar ook nog eens de 600 miljoen euro bijtellen voor het Lokaal Pact, dan komen we voor 2008 uit op een bedrag van ongeveer 1,6 miljard euro. Als we zien dat de regering nog eens 400 miljoen euro kan transfereren van 2009 naar 2008, een voorafname doet op uitgaven voor de drinkwatermaatschappijen en Eliaheffingen kan uitbetalen aan de lokale besturen, dan spreken we toch over heel grote bedragen die in 2008 worden aangewend. Dat wijst heel duidelijk op de gezonde financiële situatie van Vlaanderen.
De huidige evolutie van de kaspositie is natuurlijk een andere zaak. Er was een ruime kaspositie. Maar als je honderden miljoenen uit die kaspositie haalt voor het fiscaal pact met de lokale besturen en voor Ethias, en als je ook een voorafname doet voor 2009… Dat is niet oneindig. Dat is iets waarvoor we aandacht vragen.
Je moet snel inspelen op de financiële crisis, maar het komt er nu toch ook op aan de realiteit onder ogen te zien en, zeker in deze minder zekere economische tijden, voorzichtig te ramen.
Het Rekenhof geeft aan dat de rek in de stijging van de gewestbelastingen er een beetje uit is. We hebben de voorbije jaren kunnen genieten van zeer sterke stijgingen in de ontvangsten van de gewestbelastingen. Mede door de financiële crisis is die rek er nu wat uit - en dan denk ik aan de registratiebelastingen. De nodige voorzichtigheid is geboden. Het Rekenhof stelt dat er misschien een overraming is van 100 miljoen. Dat is een waarschuwing met het oog op 2009.
Anderzijds wordt natuurlijk in voldoende provisies voorzien in de begroting, wat erop wijst dat deze regering een voorzichtige aanpak heeft.
Belangrijk tegen deze achtergrond is dat we er oog voor moeten hebben dat de kaspositie minder ruim is dan de voorbije jaren en dat de ontvangstengroei van de gewestbelastingen wellicht minder gul zal zijn dan de voorbije jaren. We moeten dus enige voorzichtigheid aan de dag leggen.
Het is ook belangrijk, dat bleek ook deze voormiddag tijdens de besprekingen in de commissie naar aanleiding van de begroting 2009, dat we aandacht vragen voor een ernstige meerjarenbegroting om ook de begrotingsuitdagingen en de financiële uitdagingen voor de volgende jaren, ook al zijn ze voor een nieuwe legislatuur, voor ogen te houden. We zijn blij dat de minister heeft aangekondigd dat hij er de volgende weken werk van zal maken.
Ook in deze begrotingswijzigingen voor 2008 werd de norm gehaald, maar er is geen ruim overschot meer. Hetzelfde wordt ook in 2009 gepresteerd. Ten aanzien van de beperktere kaspositie, leeft in onze fractie de vraag in welke mate deze Vlaamse Regering volop kan inspelen op de eventuele overdracht van federale bevoegdheden of de eventuele overname van federale uitgaven. We vragen ons af of daar nog een voldoende grote marge voor is. We kregen graag enige indicatie van het standpunt van de regering ter zake.
We hebben ook nog een aantal opmerkingen bij de amendementen die werden ingediend bij het programmadecreet naar aanleiding van de financiële crisis.
Ten eerste herhalen we hier in de plenaire zitting dat we de transacties of operaties ten aanzien van Dexia en Ethias voluit steunen. Heel belangrijk daarbij is dat dat ons, in tegenstelling tot de andere regeringen, niets zal kosten in de toekomst. Het zijn tijdelijke participaties van enige omvang.
Ten tweede kunnen we ook volledig achter de verruiming en versoepeling van de waarborgregeling staan, want die kan in deze onzekere economische tijden een multiplicatoreffect op gang brengen. Ze is heel belangrijk om enige zekerheid te geven aan de investeerders in Vlaanderen.
Ten derde heeft deze financiële crisis ook opportuniteiten. We hebben vorige week in onze commissie de PMV aangehoord en nadat we al verschillende keren opmerkingen hebben gemaakt over het efficiënter en versneld inzetten van het PMV-instrumentarium, merken we dat PMV naar aanleiding van deze crisis in een versnelling is geschoten in verband met een aanpassing van het instrumentarium. Dat is een goede zaak. We hopen dat de aanpassing van het instrumentarium een versnelling van de kredietverlening tot gevolg heeft, dat de PMV meer dan ooit zijn complementaire rol kan opnemen in het verschaffen van risicokapitaal en op dat vlak ook een vereenvoudiging kan doorvoeren zodat de Vlaamse economie op die manier beter en nog sterker ondersteund kan worden. (Applaus bij de meerderheid)
Minister Van Mechelen heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, ik zou op mijn beurt mevrouw Eeckhout willen bedanken voor het uitvoerige verslag. Het heeft als voordeel dat de betogen vanuit de meerderheid en de oppositie, en de replieken van de minister meteen worden geduid.
Ik geef toch nog even mee dat onze eerste begrotingscontrole in het teken stond van het lokaal pact dat we gesloten hebben en dat deze tweede begrotingscontrole meer technisch en anticiperend van aard was. Daarbij zullen we heel wat provisies ook effectief inzetten, met niet het minst een heel sterk sociaal luik met aandacht voor studietoelagen, voor jeugdbijstand, voor het versterken van kinderopvang, zowel voor wat het aanbod als wat de betaalbaarheid betreft, en waarbij we ook de FFEU-middelen hebben verdeeld onder grote projecten, zoals 100 miljoen voor verkeersveilige voorzieningen maar ook aan projecten voor slibruiming en dergelijke.
Ik wil ook even meegeven dat hier ook het toetje in zat waarmee we bijkomend inzetten in het kader van het stimuleren van onderzoek en innovatie op het vlak van het versterken van onze kennisinfrastructuur. Dat was de reguliere tweede budgetcontrole die op tafel lag.
Toen hadden we de financiële crisis. We hebben meteen gebruik gemaakt van onze begrotingsberaadslagingen om toelichting te geven bij de Dexiaoperatie. We gaven een stand van zaken van de schuldovername met de lokale besturen. Die is op dit ogenblik voor de 308 gemeenten volledig afgerond.
Tot slot, en dit maakt voorwerp uit van de derde begrotingscontrole, hebben we de bekrachtiging van de beraadslaging van de regering bij artikel 44 van de rijkscomptabiliteit waarbij we de Ethiasoperaties hebben gefaciliteerd. Dat hebben we vanmorgen goedgekeurd.
In de commissie is de bespreking van de begroting 2009 gestart. De barre financiële crisis met zijn reële gevolgen voor de economie zet ons aan tot grote waakzaamheid en voorzichtigheid. De kern van de regering is deze ochtend nog samengekomen om verder te werken aan het antwoord dat de Vlaamse Regering hierop wil geven, met nogal wat maatregelen op het vlak van het economische instrumentarium. Ik verwijs naar de herschikking van PMV. De minister van Werk zal eveneens maatregelen presenteren om de arbeidsmarkt te versterken.
Tot slot hebben we het investeringsluik gaande van administratieve vereenvoudiging tot de versterking van het investeringsritme. We gaan zorgen dat we doen wat we gepland hadden zoals we dat ook vanmorgen in de commissie voor Financiën en Begroting besproken hebben. In het licht daarvan durf ik de goedkeuring van deze tweede budgetcontrole vragen aan het Vlaams Parlement.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De algemene bespreking is gesloten.
Artikelsgewijze bespreking
Dames en heren, aan de orde is de artikelsgewijze bespreking van het ontwerp van decreet.
De door de commissie aangenomen tekst wordt als basis voor de bespreking genomen. (Zie Parl. St. Vl. Parl. 2007-08, nr. 18-A/3).
De artikelen 1 tot en met 7 worden zonder opmerkingen aangenomen.De artikelsgewijze bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het ontwerp van decreet houden.