Verslag plenaire vergadering
Verslag
Mevrouw Dillen heeft het woord.
Mevrouw de voorzitter, mijnheer de minister, collega's, een aantal jaren geleden werd in Antwerpen op initiatief van de vzw Moeders voor Moeders de vondelingenschuif geopend. Dat initiatief werd onmiddellijk afgeschoten door verschillende openbare instanties. Gedurende al die jaren kwam er geen steun of erkenning van het Antwerpse OCMW of van de Vlaamse overheid. Er werd zelfs niet over gecommuniceerd met de burgers.
Vorige zaterdag werd in de vondelingenschuif een baby teruggevonden. Het kind werd waarschijnlijk achtergelaten door een moeder die ten einde raad was. Zij moet wellicht erg eenzaam geweest zijn en kon waarschijnlijk nergens anders terecht. Zij heeft haar kind daar vermoedelijk achtergelaten omdat ze geen andere uitweg meer zag.
Een zaak staat vast: het kind is gered. De kleine Thomas, zo is de jongen genoemd, heeft dankzij de vondelingenschuif een recht op leven gekregen. De media en het Antwerpse OCMW hebben daar de nodige aandacht aan besteed. Het is vrij cynisch dat uitgerekend de Antwerpse OCMW-voorzitter, mevrouw De Coninck, er als de kippen bij was om fier met de kleine Thomas in haar armen te poseren voor de samengeroepen persfotografen.
Hoop doet leven. Uit de verklaringen die mevrouw De Coninck heeft afgelegd, blijkt dat er thans een voorzichtige opening komt om de vondelingenschuif bespreekbaar te maken. Ik citeer de woorden van mevrouw de Coninck: "Ik ga geen platte promotie voeren voor het luik. Ik vind het erg dat kinderen hier terecht komen, maar ik vind het nog erger dat kinderen gedood worden omdat ze ongewenst zijn of omdat de moeders geen andere weg uit kunnen. Als we met dit luik kunnen voorkomen dat kinderen sterven, moet het bespreekbaar zijn."
Mijnheer de minister, dit dossier moet eindelijk bespreekbaar worden. Het wordt hoog tijd dat de Vlaamse overheid in verschillende grote Vlaamse steden initiatieven neemt om na te gaan hoe dit kan worden georganiseerd. Ik denk dat deze problematiek enkel nog zal toenemen. Ook mevrouw De Coninck heeft daar deze week voor gewaarschuwd, gelet op de toenemende armoede in onze steden. Heel wat gezinnen leven onder de armoedegrens. Veel moeders weten absoluut niet waar ze terecht kunnen.
Voorbeelden uit het buitenland hebben aangetoond dat dit een goed initiatief kan zijn. Ik verwijs naar Duitsland waar de vondelingenschuif in 1999 werd geïnstalleerd en officieel werd geopend door de toenmalige socialistische minister van Gezin. Inmiddels zijn er over heel Duitsland al meer dan honderd vondelingenschuiven. Ik verwijs ook naar de Verenigde Staten, Italië, Zwitserland, Oostenrijk en Hongarije. Het gaat dus zeker niet over een middeleeuws gebruik.
Mijnheer de minister, wat de afwijzende reacties van Kind en Gezin en de Vlaamse adoptiediensten betreft, wil ik namens mijn fractie onmiddellijk erkennen dat deze diensten zeer goed werk verrichten. Wij hebben geen kritiek op de diensten waar moeders in een crisissituatie terecht kunnen en begeleid worden om hun kind af te staan voor adoptie.
De vondelingenschuif is ook geen een alternatief voor die diensten. In extremis kan ze wel een strohalm zijn voor die moeders die de weg naar de officiële instanties niet vinden of die er geen gebruik van durven maken. Ook dat kan immers een probleem zijn.
Eén zaak staat vast: de vondelingenschuif heeft haar dienst bewezen. Minstens één kind is gered. Dat alleen al is de moeite waard om dit onderwerp bespreekbaar te maken. Mijnheer de minister, zult u daartoe initiatieven nemen?
Minister Vanackere heeft het woord.
Mevrouw Dillen, ik wil de drie minuten die me zijn toegestaan om een antwoord te geven alvast aanwenden om een woord van erkenning uit te spreken. Moeders kunnen door omstandigheden of door een bepaalde situatie in hun omgeving radeloos zijn ten aanzien van een toestand die ze schijnbaar onvoldoende willen. Ze maken dan keuzes die voor ons heel extreem overkomen.
Moeders die vandaag geconfronteerd worden met een dergelijke situatie, moeten anoniem bevallen in Frankrijk als ze absoluut zeker willen zijn dat het niet geweten is dat ze een kind ter wereld hebben gebracht. In ons land blijft dat verhaal beperkt tot de vondelingenschuif, tenminste als men voor zichzelf heeft uitgemaakt dat het van het grootste belang is dat niemand weet dat men een kind ter wereld heeft gebracht.
Ik kan me levendig indenken dat vrouwen die in een radeloze situatie zitten, die mogelijkheid overwegen. Zoals u zelf hebt aangegeven, overwegen ze soms nog ergere dingen.
Mevrouw Dillen, u mag het me niet kwalijk nemen als ik even een parlementair verslag over de vondelingenschuif onder uw aandacht breng. In het debat kwam een parlementslid, dat ik overigens respecteer omwille van haar, meestal, genuanceerde uitspraken, aan het woord. In de tekst staat: "Mevrouw Marijke Dillen keurt de vondelingenschuif om verschillende redenen af. Ten eerste is het verboden om een kind te vondeling leggen. Volgens spreker is de VZW dan ook medeplichtig aan een strafbaar feit." U voegde er nog aan toe dat elk kind het recht heeft zijn afstamming te kennen, een recht dat in internationale verdragen is ingeschreven. Ten slotte zei u dat het voor een kind in vele gevallen bijzonder traumatisch zou zijn geen band met zijn verleden te hebben.
Ik wil daar nog een paar argumenten aan toevoegen. In het bondige bestek van dat verslag hebt u al een aantal heel sterke argumenten tegen de vondelingenschuif gegeven. Het belangrijkste tegenargument is dat de moeder wel haar anonimiteit bewaart, maar dat daar geen enkele begeleiding tegenover staat. Er is geen enkele garantie dat de gestelde daad beantwoordt aan de vrije wil van de vrouw. Er is zelfs geen enkele garantie dat het de moeder is die dat kind naar die fameuze vondelingenschuif brengt. Er zijn tal van situaties waarvoor een oplossing mogelijk is via het sterke welzijnsaanbod in Vlaanderen.
De vrouwen die zich vandaag aanbieden bij de adoptie- en welzijnsdiensten om afstand van hun kind te doen, worden in 80 percent van de gevallen geholpen via begeleiding en overleg. De Vlaamse Regering vindt de vondelingenschuif geen goed idee. Ze wordt daarin trouwens gedekt door een resolutie van het Vlaams Parlement.
We vinden wel dat, naast het bestaande aanbod om zo veel mogelijk te zorgen voor een omkadering, werk moet worden gemaakt van een legistiek kader voor het zogenaamd discreet bevallen. In dat geval wordt de vrouw niet verplicht om de situatie helemaal in de openbaarheid te brengen. Op een discrete manier wordt een register bijgehouden die beschikbaar is voor een beperkt aantal mensen. Dat register bevat de essentiële gegevens. De moeder die later contact wil zoeken en, wat mij betreft zeker zo belangrijk, het kind dat later, om emotionele, familiale of zelfs gezondheidsredenen, op zoek gaat naar zijn wortels, hebben dan de kans om terug kennis te nemen van de beginsituatie.
Ik vat mijn standpunt nog even samen. Ik heb begrip voor de situatie van de betrokken vrouwen. In onze gemeenschap zijn de hulpverleningsalternatieven evenwel talrijk aanwezig. Begeleiding en overleg bieden in veel gevallen een andere oplossing. Het lijkt me niet verstandig de rol van de vondelingenschuif te versterken. Discrete bevallingen lijken me een betere optie.
Ik dank u voor uw antwoord, mijnheer de minister. Aangezien ik al vermoedde naar welke teksten u zou verwijzen, heb ik hier een paar papieren bij me. Zo kan ik hier lezen dat we nu 7,5 jaar verder zijn. Inmiddels is op het terrein veel gebeurd. De situatie zal nog verergeren. In haar interview heeft mevrouw De Coninck er eergisteren op gewezen dat de armoede helaas ook in Vlaanderen blijft toenemen.
Sinds 2000 zijn in Vlaanderen vijftien kinderen te vondeling gelegd. Een aantal onder hen heeft het geluk gehad op positieve wijze te zijn opgevangen. De grote meerderheid heeft dat geluk niet gehad en is in tragische omstandigheden om het leven gekomen.
Experimenten in het buitenland, waarbij private initiatieven door de overheid zijn ondersteund of overgenomen, hebben aangetoond dat vondelingenschuiven een zinvol initiatief kunnen zijn. In Duitsland bevinden zich, verspreid over het hele land, 100 vondelingenschuiven. Sinds 2000 zijn daar al 300 baby's te vondeling gelegd. In bijna elke staat van de Verenigde Staten wordt dit systeem erkend. Ook daar blijken de vondelingenschuiven een positief effect te hebben.
Ik benadruk dat een vondelingenschuif enkel in zeer extreme omstandigheden een oplossing kan bieden. Ik erken en ondersteun de werking van alle officiële diensten die moeders in crisissituaties ondersteunen. Ik doe dit ook naar aanleiding van de lopende begrotingsbesprekingen. Het is echter mogelijk dat iemand werkelijk ten einde raad is en niet meer weet waar ze terechtkan. Het gaat hier om een groep vrouwen die nergens terechtkunnen en door niemand worden geholpen. We moeten die vrouwen een kleine opening bieden. We moeten hen een laatste strohalm aanreiken. We moeten voorkomen dat ze dramatische daden stellen en hun kind in een plastic zak in een vuilnisbak achterlaten. Dergelijke feiten hebben ook al meermaals de media gehaald.
Ik onderschrijf uw woorden over het moederschap en over de moeilijkheden van kinderen die hun afkomst niet kennen. Dit kan een traumatiserend effect hebben. Vandaag en gisteren zijn in de media evenwel interviews verschenen met vrouwen die hun afkomst niet kennen en toch op een positieve wijze door het leven gaan.
Ik pleit ervoor om deze moeders de vondelingenschuif enkel in extremis en enkel indien er geen enkel alternatief is, als een laatste strohalm aan te bieden.
Ik wil me in de eerste plaats volmondig bij de woorden van de minister aansluiten. Ik ben verbaasd om de teneur van de actuele vraag van mevrouw Dillen. Ze heeft in verband met de vondelingenproblematiek een paar keer het woord 'positief' gebruikt. Volgens mij is hier weinig positiefs aan. Ik zeg dit met het volste respect voor en medeleven met vrouwen die zich in zeer extreme omstandigheden bevinden, effectief geen raad meer weten en op den duur overgaan tot maatregelen die iedereen in een moderne samenleving wil vermijden.
Ik pleit ervoor geen positieve sfeer rond de vondelingenschuif te creëren. Het te vondeling leggen van een kind is het laatste wat kan en nog menselijk is.
Ik vind het zeer betreurenswaardig dat het OCMW van Antwerpen daar bijna een media-event van heeft gemaakt. Dat zou mensen op verkeerde gedachten kunnen brengen. We moeten er net voor zorgen dat de hulpverlening aan vrouwen in crisis verder wordt ontplooid zodat ze effectief worden geholpen. Het discreet bevallen is een mogelijkheid om vrouwen die ten einde raad zijn, te helpen. Mevrouw Dillen, een vondelingenschuif is een humane samenleving onwaardig.
Ik wil nog twee overwegingen maken. Kunnen we het er allemaal over eens zijn dat elke moeder die ertoe komt om haar kind af te staan, meer dan waarschijnlijk ten einde raad is? Ten einde raad zijn moet niet noodzakelijk leiden tot een oplossing als de vondelingenschuif. Dit is strafrechtelijk nog altijd een misdrijf. Iedereen die eraan meewerkt, doet in de huidige stand van de federale strafwetgeving mee aan een misdrijf.
In die context is er ook geen vorm van begeleiding ten aanzien van de vrouw mogelijk omwille van het feit dat er geen contact is tussen haar en de personen die kunnen helpen. In vier op de vijf gevallen zijn door overleg betere oplossingen mogelijk. In alle duidelijkheid denk ik dat, de vergelijkingen ten spijt met het buitenland, de vondelingenschuif niet voldoende opweegt tegen het alternatief dat erin bestaat om te werken aan een regelgeving omtrent discreet bevallen. Dat laat toe dat de vrouw ten aanzien van haar omgeving onbekend blijft, maar waarbij ze toch wordt geregistreerd en begeleid in de keuzes die ze moet maken. Mijn pleidooi is er een voor een wetgevend initiatief in het licht van discreet bevallen.
Mevrouw Dua, ik moet u geen lessen geven in zinsontleding. Ik heb het woord 'positief' enkel en alleen gebruikt om mijn waardering te formuleren tegenover de overheidsdiensten die moeders in crisissituaties werkelijk op een professionele manier begeleiden. Dat is de enige keer dat ik het woord 'positief' heb gebruikt.
Mijnheer de minister, ik blijf bij mijn vraag of er, enkel in extreme gevallen en als laatste redmiddel, geen initiatieven moeten worden genomen om de vondelingenschuif te erkennen en in een aantal steden in te richten.
Het discreet bevallen is een andere discussie die jammer genoeg nog altijd niet behoort tot de bevoegdheid van het Vlaams Parlement. Onze fractie en de MR-fractie hebben in het federale parlement wetsvoorstellen ter zake ingediend. Ik nodig u uit om uw fractiegenoten in het federale parlement te overtuigen om deze te steunen.
Mevrouw de Bethune heeft daar overigens niet op gewacht.
Het incident is gesloten.