Verslag plenaire vergadering
Verslag
Aan de orde is de beleidsnota Media 2004-2009, ingediend door de heer Geert Bourgeois, Vlaams minister van Bestuurszaken, Buitenlands Beleid, Media en Toerisme.
Volgens artikel 73, punt 5, eerste lid van het Reglement wordt de bespreking gehouden op basis van de met redenen omklede moties die tot besluit van de in commissie besproken beleidsnota zijn ingediend.
De bespreking is geopend.
(verslaggever)
Ik verwijs naar het schriftelijk verslag.
Bij de commissiebespreking heb ik de hele beleidsnota Media doorgenomen. Ik zal dat vandaag niet opnieuw doen. De rode draad van mijn kritiek was dat de beleidsnota getuigt van een gebrek aan visie, dat ze gewoon het vorige beleid kopieert.
Een onderzoek vanuit bestuurlijk-organisatorisch perspectief bevestigt nu mijn mening dat de beleidsnota's slechts contouren zijn van het beleid.
Het fijne van een zo late bespreking van de motie is dat men de beleidsnota vandaag al kan toetsen aan initiatieven, marktevoluties en stellingsnames in de commissie. De minister heeft geen proactieve strategie. Hij holt achter de feiten aan. Ik wacht op zijn eerste krachtdadig initiatief. De minister hoopt alleen dat men hem zal zien als een neutraal aanspreekpunt.
De minister moet met zijn beleidsnota vakkennis en respect uitstralen. Tot nu toe hebben we echter alleen vage beloftes gekregen. Een veelgehoord zinnetje in de commissie is: dat is voor later. De mediasector evolueert echter snel. Misschien is die sector nu net vragende partij voor een snel bewegende minister.
De beheersovereenkomst met de openbare omroep zal besproken worden omdat er in 2006 een nieuwe moet zijn. Ondertussen ageert de openbare omroep pro-actief in een poging het parlement en de minister gunstig te stemmen. Er wordt gezorgd voor meer cultuur en de volgende jaarrekening zal meer gegevens bevatten. De repliek van de minister blijft uit.
Deze maand is gebleken dat de twee commerciële radio-omroepen aan de cijfers van de openbare radio-omroepen beginnen te knabbelen. Dat is niet de verdienste van de huidige minister, maar van zijn voorganger.
Lokale en regionale radiozenders verzuipen in de administratie. Steeds meer radiozenders moeten hun zender afzetten of krijgen een boete. Sommige frequenties verdwijnen zelfs. De minister zegt dat hij de pluriformiteit wil bevorderen, maar in de praktijk gebeurt net het tegenovergestelde.
Inzake het Vlaamse karakter gaf ik de minister het voordeel van de twijfel. De minister zou streven naar volledige Vlaamse bevoegdheid voor omroep en telecommunicatie. Hij probeert zich dus vooraf in te dekken voor het geval dat het niet lukt. Zijn voorgangers hebben hetzelfde gedaan, maar intussen is er nog steeds een etherchaos. Het BIPT kan of wil niet optreden omdat dit een federale bevoegdheid is.
De discussie over digitaal en analoog kreeg aandacht in de beleidsnota. Ook hier is er geen pro-actieve visie. De andere partijen beschuldigen het Vlaams Belang van conservatisme. Het Vlaams Belang gelooft in deze evolutie, maar de regering omschrijft dit als een race van vernieuwing die zal leiden tot het ontstaan van grote mediabedrijven die niet alleen het media-aanbod, maar ook onze culturele eigenheid en democratie zullen uithollen.
Bij de algemene vraag naar een groter budget voor digitale ontwikkelingen van de openbare omroep antwoordt de minister dat hij zich afvraagt of er wel zoveel geld nodig is. Wat zal de Vlaamse regering doen om deze digitale evolutie mogelijk te maken vooraleer buitenlandse groepen de diversiteit en pluriformiteit zullen ondergraven? Daarover vind ik niets terug in de beleidsnota. De decoders van Telenet en Belgacom zullen ten laatste volgend jaar in de huiskamers verschijnen. Ook daarover geen woord in de beleidsnota. In plaats daarvan hebben we discussies gehad over BV's op TV, over meer cultuur op televisie en over lokale radio's die de regeltjes niet volgen.
De minister verwijt ons dat we niet met initiatieven op de proppen komen. Het Vlaams Belang is echter niet zijn denktank. Toch hebben we vorige week enkele pro-actieve voorstelletjes gelanceerd. Het digitaal actieplan Vlaanderen dat de toegang tot de informatiemaatschappij moet democratiseren, is hiervan een mooi voorbeeld. Op dat vlak zijn we immers onze koppositie kwijtgespeeld. Bij privé-bedrijven gaan in dergelijke gevallende knipperlichten branden en vraagt de baas een nieuw actieplan.
Eigenlijk geldt dit ook voor de beleidsnota. Die moet terug naar de tekentafel. Om al deze redenen kunnen wij de beleidsnota niet goedkeuren. (Applaus bij VB)
CD&V zal ingaan op twee of drie punten van de motie van de meerderheid.
De motie van het Vlaams Belang zullen we niet goedkeuren. Mijn fractie komt op voor rechtszekerheid, terwijl het Vlaams Belang de beheersovereenkomst met de openbare omroep vervroegd wil openbreken. Mijn fractie verdedigt bepaalde waarden, wat betekent dat ook levensbeschouwelijke en socio-economische verenigingen een plaats moeten krijgen bij de openbare omroep. Het Vlaams Belang wil blijkbaar de Nederlanders onmiddellijk uit het samenwerkingsverband BVN gooien. Ook daarvan zijn we geen voorstander. Wij staan pal achter de beleidsnota van de minister.
Het jaar 2005 zal een boeiend Vlaams mediajaar worden. het kan historisch worden om drie redenen. Een eerste reden is de opstart van de digitale televisie.
De uitspraak van de Europese Unie over de klachten van de Vlaamse Mediamaatschappij (VMM) tegen overfunding en dumpingprijzen zal het Vlaamse mediabeleid bepalen. Ik hoop dat we daarover in debat kunnen treden met de openbare omroep. We moeten vermijden dat we over enkele jaren een nieuwe discussie over overfunding moeten voeren, deze keer niet op omroepenniveau maar op het niveau van de printmedia.
Binnenkort zullen een groot aantal themakanalen beginnen uit te zenden. We moeten een beleidsvisie ontwikkelen want ik heb de indruk dat de openbare omroep al onze vragen wil oplossen door een thematisch kanaal te starten. We moeten daarover van gedachten wisselen met de openbare omroep.
Het heeft geen zin het debat te herhalen over de aangewezen standaard voor de interactieve televisie. Dat is trouwens onze bevoegdheid niet. Wel belangrijk is dat iedereen gelijke toegang krijgt tot het netwerk, de inhoud en de diensten. De capaciteit om met deze technologie en informatie om te gaan wordt stilaan een recht. Kwetsbare groepen worden op dit ogenblik niet goed bereikt. Als de VRT de uitzendrechten voor evenementen verwerft met belastingsgeld, kan het niet de bedoeling zijn dat de kijker ervoor moet betalen.
Het archief van de VRT is eigenlijk een openbaar archief. Het moet daarom gratis raadpleegbaar zijn. Wie beelden wil gebruiken, zal ervoor moeten betalen.
De combinatie internet, telefonie en televisie evolueert snel. Ofwel past Vlaanderen zijn regelgeving aan, ofwel verliest Vlaanderen zijn voorsprong. De uitspraak van het Arbitragehof over het BIPT kan een hefboom zijn.
CD&V vraagt aandacht voor de leefbaarheid van onze regionale televisieomroepen, die structureel gesteund moeten worden. Ofwel verhogen de middelen voor overheidscommunicatie, ofwel wordt een deel van het abonnementsgeld voor kabel of telefoon doorgestort.
Wij staan positief tegenover deze beleidsnota en kijken uit naar de realisatie ervan. (Applaus bij CD&V, VLD, sp·a-spirit en N-VA)
Normaal had mevrouw Hermans nu moeten spreken, maar zij is op dit ogenblik in de Senaat en kan daar onmogelijk weg.
Wij staan achter de met redenen omklede motie over de beleidsnota Media 2004-2009.
De openbare omroep is de voorbije 10 jaar geëvolueerd van een zieke omroep naar marktleider. Dat heeft in de mediasector voor een volledig nieuwe situatie gezorgd. Bovendien is de betekenis het begrip omroep gewijzigd door de technologische evolutie. Er is indertijd gekozen voor beheersautonomie. De verhouding tussen de gedelegeerd bestuurder en zijn directieraad enerzijds en de raad van bestuur en het Vlaams Parlement anderzijds is stof voor discussie.
In de beleidsnota Media wordt financiële transparantie gevraagd. Vooraleer de onderhandelingen over een nieuwe beheersovereenkomst van start kunnen gaan, moeten we uitmaken hoe we het decreet moeten wijzigen om financiële transparantie te verwezenlijken. Het decreet volgt echter de vennootschapswetgeving. Volgens mij is er niets verkeerd met de huidige regels. De vraag is echter hoe ver de controle van het Vlaams Parlement precies gaat. Tijdens het laatste werkbezoek is overigens gebleken dat de VRT die transparantie zelf ook realiseren.
Tegelijk moeten we ons afvragen welke opdracht de openbare omroep precies moet vervullen. Deze opdracht wordt zowel in het decreet als in de beheersovereenkomst omschreven, maar de discussie gaat voornamelijk over de culturele en de educatieve opdracht. Het probleem is dat de VRT het begrip cultuur heel ruim omschrijft. De VRT haalt op die manier perfect de doelstellingen van de beheersovereenkomst. Het is onze fout dat kijkcijfers en marketing zo belangrijk zijn voor de VRT. De beheersovereenkomst wil een en ander meten. De enige manier om de VRT te meten is aan de hand van kijkcijfers. In de nieuwe beheersovereenkomst moeten we op zoek naar een andere appreciatiewijze.
De huidige beheersovereekomst beperkt de reclame-inkomsten van de VRT tot 1,5 miljard Belgische frank. Indien dat bedrag wordt overschreden, verlaagt de dotatie. De beleidsnota behoudt het plafond, maar streeft naar vaste reclame-inkomsten. Het gevolg daarvan zal zijn dat de dotatie van de Vlaamse overheid zal moeten stijgen.
In de beleidsnota Media 2004-2009 krijgt het statuut van de freelancer aandacht. Door de economische omstandigheden doet de pers meer en meer een beroep op freelancers. De sociale wetgeving wordt niet altijd gerespecteerd.
Uit de discussies en de beleidsnota blijkt dat de freelancers verbeteringen mogen verwachten.
Vlaanderen heeft momenteel geen instrumenten om de mediaconcentratie te beheersen. De vorige minister heeft een knipperlichtenmodel voorgesteld, maar enkel het federale niveau kan werkelijk ingrijpen. Meer Vlaamse bevoegdheden zijn dus nodig, het is alleen niet duidelijk hoe snel dat kan gerealiseerd worden.
De vermenging tussen telecommunicatie en media is groot en Vlaanderen is slechts bevoegd voor media. Het VCM is absoluut niet in staat om de evolutie op te volgen laat staan te controleren. Ik steun dan ook het streven naar een efficiënte Vlaamse mediaregulator. Sp·a zal de motie goedkeuren. (Applaus bij CD&V, VLD-Vivant, sp·a-spirit en N-VA)
In het begin van de regeerperiode leek het alsof de nieuwe meerderheid de VRT op de korrel nam. Dat bleek niet alleen uit het regeerakkoord maar ook uit de verklaringen van de minister dat het nieuwe beheerovereenkomst geen intredingscontract zou zijn. Dat beledigt de vorige minister, want over de huidige beheersovereenkomst is duchtig onderhandeld.
De bitsigheid is gelukkig verdwenen en de VRT heeft grote inspanningen gedaan om tegemoet te komen aan de terechte bekommernissen van het Vlaams Parlement, onder meer over de transparantie. Bij een recent bezoek kreeg de commissie een duidelijk overzicht van alle gevraagde cijfers. Ook wordt er op de huidige zenders meer aandacht besteed aan cultuur en kunst en zal pas dan de oprichting van een themazender overwogen worden. Ik hoop dat we goede discussies over de nieuwe beheersovereenkomst kunnen voeren.
In de beleidsnota en de motie wordt een nieuw kijkersonderzoek naar de opdrachten van de VRT gevraagd. Ik denk niet dat dergelijk onderzoek veel beleidsrelevante gegevens zal opleveren. De resultaten worden immers bepaald door de samenstelling van de onderzoeksgroep en buitenlandse voorbeelden bewijzen dat vaak een aantal algemeenheden de uitkomst zijn. Daarenboven is het medialandschap ingewikkeld, zelfs voor specialisten, laat staan voor de anderen.
De belangrijkste taak van de minister is de uitbouw van een goed uitgeruste Vlaamse mediaregulator. Het VCM is nu niet opgewassen tegen zijn taak. Kan de minister daar vandaag een tijdsschema voor geven? (Applaus bij Groen!)
De beleidsnota heeft de verdienste van een pragmatische synthese van de beleidskrijtlijnen waarbinnen de revolutionaire ontwikkeling van de media kan plaatsvinden. Door de digitale revolutie is er een toenemende grensvervaging tussen klassieke televisieomroepen en telecommunicatiebedrijven en tussen distributie en inhoud. Vaak lopen de regels de realiteit achterna. Die discrepantie moet weggewerkt worden. De uitgangspunten van de beleidsnota zijn goed: een transparante en faire regelgeving, die toelaat de capaciteiten te benutten en met het belang van de gebruiker als uitgangspunt. Het is duidelijk dat het VCM onvoldoende personeel, middelen en bevoegdheden heeft. Een slagkrachtige mediaregulator is dan ook één van de prioriteiten.
Het wordt een uitdaging om de gevolgen van mediaconcentratie, kartelvorming en multimediale cross-over goed in te schatten en een vrije concurrentie te bewaken om een verschraling van het media-aanbod tegen te gaan.
Dankzij de digitale revolutie staan we voor een doorbraak van de informatiemaatschappij. Vlaanderen beschikt over alle troeven om toonaangevend te zijn. Maar maatschappelijk mag er geen kloof ontstaan tussen de gebruikers en zij die ervan uitgesloten zijn. Dergelijke duale samenleving strookt niet met het democratische principe van gelijke kansen voor iedereen.
De mediarevolutie raakt de fundamenten van onze democratie. Het mediadebat mag niet beperkt worden tot economische motieven. Het moet ook gaan over het functioneren van democratie in een samenleving die door de media beheerst wordt, over de rol van de media bij de beïnvloeding van waarden en normen en over de correcte weergave van de werkelijkheid door journalisten. Daarvoor is journalistieke onafhankelijkheid een essentiële voorwaarde.
N-VA pleit voor een sterke openbare omroep met een transparant beheerskader, voor gelijke spelregels voor alle spelers op de markt en voor meer homogene bevoegdheidspakketten voor omroep, media en telecommunicatie.
Pas na een defederalisatie van telecommunicatie en mededinging kan de minister een werkelijk compleet mediabeleid voeren. (Applaus bij CD&V en N-VA)
De grote uitdaging op mediagebied is de digitalisering. We moeten ons goed realiseren dat die een enorme impact zal hebben. De proefprojecten hebben ons de onuitputtelijke mogelijkheden duidelijk gemaakt. Maar we moeten ervoor opletten dat niet steeds meer programma's verdwijnen in het systeem van de betaalzenders. We moeten er ook over waken dat de set-upboxen zo eenvoudig mogelijk blijven opdat zoveel mogelijk mensen er gebruik van zouden kunnen maken.
Ook de commerciële zenders staan voor een nieuwe uitdaging. De reclame zal zeker weer ter discussie staan.
Ik ben blij met de houding van de minister gen aanzien van de transparantie. Daar was de laatste tijd nogal wat wrevel over ontstaan, maar het is goed dat alles nu weer op het juiste spoor zit.
Hoewel dat geen gemakkelijke opdracht is mag de kijkerbevraging zeker niet uit het oog verloren worden.
Ik sta volledig achter de uitbreiding van het VCM: het is duidelijk dat die door de kleine bezetting en de beperkte middelen zijn taak niet meer aankon.
Verder vind ik dat de regionale televisiezenders hun rol zeker moeten kunnen blijven spelen. Ik pleit niet voor rechtstreekse financiering maar wel voor goede afspraken rond betaalde overheidscommunicatie.
Ten slotte hoop ik dat het frequentielandschap van de radio's zo sterk mogelijk blijft. Het frequentieplan moet op een degelijke manier kunnen doorgroeien.
De bespreking in de commissie ligt al een tijdje achter ons. Daardoor is het mogelijk dat er hier en daar reeds andere klemtonen gelegd worden. De media evolueren snel, en intussen zijn er een aantal dingen gebeurd waardoor bepaalde uitspraken of stellingen moeten herzien worden. Zo is de zorg van de heer Stassen over een te bitsige relatie met de VRT ongegrond: we zitten in een positieve evolutie naar een nieuwe verhouding.
Sommige collega's verlangen actie en concrete maatregelen. Heel binnenkort komen die er zeker. Maar we moeten voor ogen houden dat een beleidsnota slechts de contouren van het beleid van de komende 5 jaar schetst. Toch zijn we volop bezig met het nemen van maatregelen en het uitschrijven van decreten.
Ik ben blij dat het hele parlement het belang van de mediaregulator onderschrijft. De VCM is sterk aan slagkracht aan het winnen en vervult voert zijn taak op performante en onafhankelijke manier uit. Wat de billijke vergoeding betreft ligt de bal in het federale kamp. We hebben de federale minister een volledig dossier bezorgd en gepleit voor een administratieve vereenvoudiging en een correcte regeling.
Het dossier Radio Vlaanderen Internationaal is in behandeling. Het buitenlandse aanbod blijft belangrijk. Ook het dossier over de Nederlandstalige muziek is volop in bespreking. Dit geldt eveneens voor het dossier over de convergenties. Zeer binnenkort zullen we ook wat dat betreft met een decretaal voorstel naar buiten komen. Toch moeten we ons realiseren dat we binnen een geliberaliseerd Europees kader werken, en daardoor vaak een zeer beperkt speelveld hebben.
Ik beaam dat de gelijke toegang voor doven en slechthorenden belangrijk is. De VRT geeft gehoor aan onze vraag; wellicht zal dit plan in 2010 volledig operationeel zijn. De openbare omroep moet hier het voortouw nemen.
Ook aan de etherpolitie wordt gewerkt. Binnen het overlegcomité met de federale regering is daarover een akkoord gesloten: de federale minister zal de etherpolitie op de been kunnen brengen door het BIPT, zonder voorafgaande akkoorden van de gemeenschappen. De etherchaos moet inderdaad aangepakt worden: er worden veel te veel lokale zenders van de ether geblazen, en zelfs de VRT is dikwijls moeilijk te beluisteren. Ik heb contact gehad met mijn Franstalige collega, en ik heb goede hoop op een spoedige regeling.
Wat betreft de relatie met de VRT en de vraag om controle moet men een onderscheid maken tussen een aantal zaken. Zo is er de controle op het behalen van de performantiemaatstaven. Het is niet normaal dat de VRT de enige publieke omroep is die zelfcontrole uitoefent. Een onafhankelijke instelling, zoals de Vlaamse Regulator voor de Media (VRM), zou die taak onafhankelijk kunnen uitoefenen. Als de performantiemaatstaven worden gehaald, betekent dat een versterking van de publieke omroep.
Een ander punt gaat over de relatie tussen de afgevaardigde bestuurder en de raad van bestuur. Met het mini- en maxi-decreet is die verhouding scheefgetrokken en het moment is aangebroken om daarin meer evenwicht te brengen. De raad van bestuur heeft alleen residuaire bevoegdhedenn en dient meer inzicht te krijgen. Dat kan door een versterking van de drie interne comités.
Ik ben het ermee eens dat de raad van bestuur meer macht krijgt, op voorwaarde dat dit betekent dat de leden van de raad van bestuur worden geresponsabiliseerd en dat ze niet langer optreden tegen de belangen van het bedrijf. Er dient decretaal te worden bepaald waaraan de leden van de raad van bestuur zich moeten houden. Als dat niet gebeurt, zal ik me verzetten tegen een uitbreiding van de macht van de raad van bestuur.
De VRT is een NV van publiek recht. Er moet worden bepaald wat al dan niet publiek wordt gemaakt. Ik kan dat niet zelf bepalen en zal me laten bijstaan door een aantal experts, die zich toespitsen op de specificiteit van de publieke omroep. Daarbij komt er een deontologische code voor de bestuurders, die het belang van het bedrijf moeten vooropstellen. Er zijn wel degelijk problemen. Het kan niet dat parlementsleden op hun vragen geen antwoord krijgen. Wellicht wordt er geen sluitende oplossing gevonden, maar er komen nieuwe regels voor meer transparantie, die toelaten dat de VRT als een slagvaardig bedrijf wordt geleid.
Binnenkort komt er een decreet dat toelaat zich aan te passen aan de Europese regelgeving inzake de vrije nieuwsgaring. Ik ben evenwel voorstander van wederkerigheid en vind dat Europa in een eenzijdige richting optreedt. We gaan na of er een Europese oplossing mogelijk is en anders zal er een decretale bepaling moeten komen. Dat zal niet eenvoudig zijn.
Het probleem van de freelancers is een federale aangelegenheid. Ik ben bereid om dat aan te kaarten. We moeten streven naar homogene bevoegdheden voor de media. Ik ben van plan contact op te nemen met minister Vandenbroucke over een opleiding voor journalisten. Ook inzake de concentratie van de media zou het goed zijn om volledige bevoegdheden te hebben. Vlaanderen is niet bevoegd voor de mededinging, terwijl die in een Europese context steeds belangrijker wordt. Het is essentieel om de nodige instrumenten in handen te hebben. De monitoring is een taak van de nieuwe VRM. Ik koppel aan het nieuwe protocol over steun aan de geschreven pers het statuut van de redacties.
De bevraging zal binnenkort starten. Die zal sterk wetenschappelijk worden onderbouwd. Het is de bedoeling om wetenschappelijk advies te krijgen van de Mediaraad. Ik vind het goed om een maatschappelijk debat te voeren over de nieuwe beheersovereenkomst.
De VRM zal het statuut hebben van een EVA. Het voorontwerp van decreet komt eerstdaags op de agenda van de regering.
Media is een beleidsdomein met enorme uitdagingen: het spanningsveld tussen privaat en publiek, de digitale revolutie, het Europese kader enzovoort. Het dichten van de digitale kloof is een grote uitdaging. Ik verwacht veel van de digitale tv. Er is een probleem met de set-upboxen. In tegenstelling tot de Verenigde Staten heeft Europa geen initiatief genomen voor de productie van tv-toestellen met een geïntegreerde set-upbox.
Ik zal veel aandacht besteden aan de digitalisering, die moet worden gebruikt als een hefboom voor het dichten van de digitale kloof. Ik betreur dan ook dat er precies nu op federaal niveau sprake is van de invoering van een taks op de pc. Het belangrijkste probleem in dit verband is de klaviervrees. Het wegwerken van de digitale kloof is een opdracht voor de verschillende beleidsdomeinen van de Vlaamse Regering, voor Onderwijs en Cultuur en voor het verenigingsleven.
Een belangrijk element is de gelijke toegang voor iedereen. Als publieke zender mag de VRT geen betaaltelevisie worden. Ik neem aan dat het Vlaams Parlement deze visie, verwoord in de beleidsnota, blijft onderschrijven.
We willen boeiende oplossingen zoeken voor alle problemen die op ons afkomen. Ik denk dat dit de komende vijf jaar een boeiend beleidsdomein zal blijven. (Applaus bij CD&V, VLD-Vivant, sp·a-spirit en N-VA)
De bespreking is gesloten.
We zullen om 16 uur de hoofdelijke stemming over de met redenen omklede moties houden.