Verslag plenaire vergadering

Mevrouw Smeyers heeft het woord.

Minister, dit is, denk ik, een primeur. Afgelopen zaterdag geraakte bekend dat de Gentse sociale huisvestingsmaatschappij Thuispunt Gent een stuk grond van de NMBS mag onteigenen om er sociale woningen op te bouwen. Ik zeg ‘mag’ omdat zij daarvoor toestemming kan vragen aan de Vlaamse Regering, en dat ook heeft gedaan. De Vlaamse Regering had daar toestemming voor gegeven, maar de NMBS trok naar de rechtbank en kreeg daar vorige week maandag ongelijk. Het verhaal is dus momenteel positief: groen licht voor de huisvestingsmaatschappij in verband met die onteigening. Op dat terrein stond vroeger een werkplaats. Die is inmiddels afgebroken. Wellicht zal daar, na de nodige saneringen, kunnen worden gebouwd. Het plan is dat daar 49 sociale woningen zullen verrijzen.

De NMBS kan uiteraard nog in beroep gaan. Er wacht nog een tweede horde want de federale Belgische minister van Mobiliteit Georges Gilkinet van Ecolo moet zijn fiat nog geven. Gronden van de NMBS zijn immers extra beschermd en de minister moet een koninklijk besluit maken waarin hij die onteigening toestaat. Een dubbele machtiging als het ware.

De NMBS is, zoals we weten, een van de grootste eigenaars van onroerend goed in België. Met deze rechterlijke bescherming is, denk ik, een precedent geschapen. Minister, wat is uw reactie op deze uitspraak en op de mogelijke precedentswaarde ervan? Kunt u eventueel nog invloed uitoefenen op uw Belgische collega?

Minister Diependaele heeft het woord.

Dank u wel, mevrouw Smeyers, voor uw vraag. U vraagt naar mijn reactie. Wel, ik ben daar blij mee. Ik ben blij met de uitspraak van de rechter. Het is een beetje technische materie, maar ik probeer het hier in algemene termen wat toe te lichten.

Een woonmaatschappij heeft inderdaad de bevoegdheid of kan onteigenen in het kader van het algemene belang. Zij heeft daar een machtiging voor nodig. Ik moet daar inderdaad toestemming voor geven. Ik heb dat bij ministerieel besluit gedaan op 8 december 2022. Voor alle duidelijkheid, er werd niet zomaar over een nacht ijs gegaan. Er wordt wel degelijk heel strikt nagekeken of die onteigening voldoet aan de taakstelling van de woonmaatschappij, of ze wel noodzakelijk is en ga zo maar door. Er wordt een hele checklist afgewerkt. Er werd deze legislatuur nog maar vier keer zo’n machtiging gegeven.

Nu, de context hier, in dit specifieke geval, is ook zeer belangrijk. Het gaat inderdaad om grond van de NMBS, maar – en dat is heel belangrijk – de NMBS had zelf de intentie om die grond te verkopen. Het is niet zo dat we plotseling van alles en nog wat bij de NMBS zouden gaan halen, helemaal niet. Zij hadden zelf de intentie om die grond te verkopen en zij moeten zich, zoals het hoort, houden aan bepaalde regels en wettelijke bepalingen. Ik maak daar geen probleem van. Het gaat onder andere over het respecteren van de beginselen van gelijkheid en transparantie. Zij wilden het doen via een openbare verkoop om de prijs natuurlijk zo hoog mogelijk te houden. De woonmaatschappij wou de overname doen via een onderhandeling, en daarom is men die onteigeningsprocedure opgestart. Op die manier kan men ook aan andere kandidaat-kopers zeggen dat er een wettelijke grond is op basis waarvan zij minder of geen kansen krijgen. De rechter geeft Thuispunt Gent gelijk. Dat betekent dat alle procedures correct zijn gevolgd en dat de woonmaatschappij gebruik heeft gemaakt van een wettelijk middel.

Zoals gezegd is de volgende stap inderdaad dat minister Gilkinet dit moet goedkeuren. Hij moet zich houden aan de wet op de economische overheidsbedrijven. Daar staat dat onroerende goederen van de NMBS in principe niet mogen worden onteigend, tenzij bij KB toegestaan. Thuispunt Gent heeft al een brief gestuurd. Wij bekijken of het nuttig is om de vraag nog verder te ondersteunen, in de hoop snel tot de onteigening te kunnen overgaan, om dan 49 wooneenheden te bouwen in Gent.

Mevrouw Smeyers heeft het woord.

Dank u wel, minister, voor uw antwoord. Ik ben zeer tevreden dat u zegt dat u met het principe tevreden bent, maar dat u de vraag aan Gilkinet mee wilt ondersteunen. U hebt geschetst dat de procedure correct is verlopen. De NMBS had de intentie tot verkoop van die gronden en wilde daar wellicht meer financieel gewin uit halen, maar ik denk dat het algemeen belang hier primeert. Week na week wordt door alle partijen, in dit parlement en erbuiten, aangekaart dat er nood is aan extra sociale woningen. We stellen daar, allemaal samen, alles voor in het werk. Als we dan zo’n opportuniteit krijgen, dan moeten we daar langs alle kanten aan trekken om dat gerealiseerd te krijgen. Het zou erg zijn als we dat niet mogen doen.

De heer Veys heeft het woord.

Allereerst zou ik graag zeggen dat de Vooruitfractie blij is dat u die machtiging hebt gegeven, minister. Daarmee geeft u aan dat u het belangrijk vindt dat dit kan worden verworven in het kader van het algemeen en maatschappelijk belang. In tijden waarin 176.000 gezinnen jaren moeten wachten op een betaalbare woning, is dit een goede zaak. Ik denk dan ook dat niemand hiertegen kan zijn. Dat mag ik toch hopen.

Ik stelde u in oktober vorig jaar de vraag of u er werk van wilde maken om te bekijken of er mogelijkheden zouden zijn bij de onroerende goederen die in het bezit zijn van de Vlaamse agentschappen en de Vlaamse overheid. Ik zie bijvoorbeeld dat uw collega Lydia Peeters 29 sluiswachterswoningen zal vervreemden, dat is de helft van het aantal woningen dat de Gentse woonmaatschappij wenst te bouwen. Daarom wil ik u graag vragen hoever u daarmee staat. Iedere betaalbare woning die op eigen gronden kan worden gebouwd, is een stap vooruit. Graag een stand van zaken van uw werkzaamheden hierrond.

Mevrouw Van Volcem heeft het woord.

Minister, u kent mijn standpunt. Ik ben niet zo voor onteigeningen. Ik vind eigendom heel belangrijk. Ik vind dat dit juridisch moet worden beschermd. Ik heb dat ook in de commissie destijds naar voor gebracht. Onteigening is altijd de laatste remedie. Als het tussen twee overheden gaat, als het ten aanzien van de NMBS is of van de Vlaamse overheid, dan heb ik daar geen probleem mee. Maar ik vind de onteigening wel gevaarlijk, in die zin – en we zien het ook in Brussel – dat als het steeds wordt toegepast wanneer iemand anders een initiatief neemt, je ook de volledige bouwsector lam zal leggen. Daar wil ik over waken. Er is inderdaad nood aan meer sociale woningen. De vraag is hoe je ze realiseert en via welke weg.

De heer Bex heeft het woord.

Minister, het is absoluut belangrijk dat we investeren in betaalbaar wonen. Het is ook belangrijk dat publieke gronden aangewend kunnen worden voor betaalbaar wonen. Wij staan dus helemaal achter wat hier gebeurt. Het zal niet minister Gilkinet, maar de Federale Regering zijn die een beslissing moet nemen. Ik heb wel opgevangen dat minister Gilkinet bereid is om dit dossier naar de Federale Regering te brengen, ik denk dat dat ook een goede zaak is.

Ik zou een kanttekening kunnen maken en me afvragen wat de N-VA zou vinden van een Federale Regering die omwille van het algemeen belang Vlaamse overheidsgronden zou laten onteigenen, maar dat ga ik hier niet doen. Ik denk dat we moeten kijken naar wat hier positief kan gebeuren.

Ik denk wel dat we de publieke grondpositie nog altijd zien verwateren, en ik denk dat dat echt een aandachtspunt moet zijn, niet alleen in dezen.

Het sluit aan bij wat collega Veys u vraagt. Hoe wilt u eigenlijk breder dan alleen maar in dit dossier, de publieke grondpositie verstevigen, zodat er op publieke gronden ook effectief sociale, betaalbare woningen gebouwd kunnen worden? (Applaus bij Groen)

Minister Diependaele heeft het woord.

Dank u wel voor de bijkomende vragen, en inderdaad voor ieders steun hiervoor. Ik denk dat dat ook wel evident is dat we hier allemaal voor zijn.

Mijnheer Veys, – en ook de heer Bex vraagt ernaar – wat de Vlaamse agentschappen betreft die gronden zouden verkopen, moet er natuurlijk ook altijd een woonmaatschappij zijn die er interesse in moet hebben. Uw vraag komt hier nu tussen gefietst, maar ik zou concreet moeten nakijken waar het eventueel al gebeurd is dat er vanuit Vlaanderen verkocht wordt aan een woonmaatschappij.

Mevrouw Van Volcem, laat het duidelijk zijn: ik denk dat ik uw sentiment met betrekking tot onteigening deel, absoluut. Maar om de vraag samen te nemen met de opmerking van de heer Bex, vind ik de publieke grondpositie op zich niet belangrijk, in de zin dat het niet de bedoeling mag zijn dat een overheid grootgrondbezitter is en alleen maar gronden in portefeuille houdt, zonder die een bestemming te geven en daar iets mee te doen. Het was hier ook zeer duidelijk de bedoeling, want de NMBS ging die grond sowieso verkopen. Wij, of de huisvestingsmaatschappij, heeft die procedure tot onteigening alleen maar opgestart om in onderhandeling te kunnen treden, en dus niet te moeten meedoen aan een opbod met eventuele andere kopers. Dat is de intentie geweest van het opstarten van de onteigeningsprocedure.

Daarnaast, meer algemeen, denk ik niet dat wij ook als Vlaamse overheid zeer veel gronden in portefeuille moeten houden. We moeten geen grootgrondbezitter zijn, laat staan een immokantoor. Alles wat wij hebben moet nuttig besteed worden, en in de vorm van beleid teruggegeven worden aan de samenleving. Daarmee moet het juiste evenwicht dus gezocht worden.

Nu hebt u gelijk, het moet inderdaad bij KB gebeuren. Wij gaan ook nog contact opnemen met minister Gilkinet om ervoor te zorgen dat we hier snel voortgang kunnen maken. Het gaat misschien maar om 49 woningen, maar ik denk dat elke woning waarmee we iemand uit de nood kunnen helpen, een goede zaak is.

Mevrouw Smeyers heeft het woord.

Dank u wel, minister, voor de bijkomende antwoorden, en collega's voor de verschillende tussenkomsten.

Ik hoor de heer Bex zeggen dat niemand hier tegen kan zijn. Ik hoop inderdaad dat de Federale Regering dan ook haar steentje bijdraagt aan de realisatie van de sociale woningen, maar het gaat de goede richting uit. Om op uw vraag te antwoorden zou het misschien eens een omgekeerde transfer kunnen zijn. Misschien zitten we op dat vlak dus goed.

Wat die onteigeningen of wat de reactie van de minister betreft, kan het inderdaad niet zo zijn dat een overheid, eender welke overheid, gronden oppot om op te potten. Er stond een werkplaats op, die is weg. Die grond is onbenut, en de NMBS had inderdaad de intentie om die te verkopen. Het is ook waar men de Vlaamse steden en gemeenten altijd toe oproept om te doen. Via het gemeentelijk actieplan sociaal wonen moeten wij oplijsten welke gronden in aanmerking zouden kunnen komen voor sociaal wonen. Dat is wat hier onrechtstreeks ook zal gebeuren met die gronden van de NMBS. Ik kan dat dus alleen maar toejuichen. (Applaus bij de N-VA)