Verslag plenaire vergadering

Mevrouw Lambrecht heeft het woord.

Minister, fietspaden in Vlaanderen zijn niet veilig. We wisten het al, maar nu blijkt het ook uit cijfers. Slechts 5 procent van de eenrichtingsfietspaden op gewestwegen voldoen aan de normen. 5 procent! Stel je eens voor dat 5 procent van de autobanen aan de veiligheidsnormen zou voldoen. Dan zouden alle fracties hier vandaag vooraan staan om u vragen te stellen. Ik sta hier nu als enige.

Minister, u beloofde bij de start van uw mandaat dat u de minister van de fietsers in Vlaanderen zou worden. Ondertussen hebben we jaren op de nieuwe fietspadnormen gewacht. Als dan nu uit uw eigen cijfers blijkt dat er nauwelijks een fietspad aan uw eigen normen voldoet, dan verwacht ik toch een minister die gigantisch in actie schiet. Maar wat zien wij vandaag? U, een minister die telkens graag opschept dat er toch zoveel geld is voor het fietsbeleid, en aan de andere kant de fietsers, die op het terrein zien dat er nauwelijks iets verandert.

Vooruit verwacht van een minister van Mobiliteit dat zij jong en oud veilig laat fietsen in heel Vlaanderen. U spreekt heel vaak over die quick wins voor fietsers. Dat kan zijn, maar ondertussen komen de mensen op de fiets niet veilig en niet snel op hun bestemming. Het is tijd voor actie.

Ik heb maar één vraag, mevrouw. Hoe gaat u ervoor zorgen dat er versneld veilige fietspaden komen in Vlaanderen? Want deze cijfers zijn echt onacceptabel. (Applaus bij Vooruit)

Minister Peeters heeft het woord.

Mevrouw Lambrecht, als uw cijfers correct zouden zijn, als maar 5 procent van onze fietsinfrastructuur in Vlaanderen veilig zou zijn, zoals u beweert, dan zou ik u gelijk moeten geven. Maar u weet zelf, als u eerlijk bent tenminste, dat u het hier volledig op flessen trekt en dat u een volledig fout beeld geeft van alles wat er gaande is.

Want wat stelt u, mevrouw Lambrecht? Wij hebben in de zomer van 2022, zes maanden geleden, een nieuw Fietsvademecum goedgekeurd, met nieuwe richtlijnen en aanbevelingen voor de nieuw ontworpen fietspaden. Dat zijn aanbevelingen en richtlijnen voor ontwerpers, voor lokale besturen, voor Vlaamse overheden, kortom: voor iedereen die in de toekomst fietspaden wil aanleggen.

En wat zegt u? U kijkt niet naar de toekomst. Neen, u zegt dat als we zes maanden geleden nieuwe futureproof regels hebben gemaakt voor de nieuwe ontwerpen, dat dan vandaag alle bestaande fietsinfrastructuur daar met een vingerknip aan moet voldoen. Dat zegt u. Maar wat blijkt wél uit de cijfers en uit FietsDNA? De tevredenheid over onze fietsinfrastructuur stijgt continu! Wat blijkt uit het meetrapport van het Agentschap Wegen en Verkeer (AWV)? De conformiteit van onze fietspaden langs de gewestwegen met het Fietsvademecum stijgt. U weet dat wij al sinds het begin van deze eeuw een Fietsvademecum hebben. We hebben daar nu een dynamisch document van gemaakt, dat meer rekening houdt met projecten die futureproof zijn. En nog belangrijker is dat het comfort van de fietser enorm stijgt.

Ja, wij investeren enorm veel. Wij investeren onafgebroken, voor het derde jaar op rij, meer dan 300 miljoen euro op jaarbasis. Dat betekent ieder jaar tussen de 450 en 500 fietsprojecten. Stop dus alsjeblieft met de werkelijkheid geweld aan te doen. Ik ben er zeker van dat u beter weet. Stop dus alsjeblieft met dergelijke kwakkels de wereld in te sturen. (Applaus bij de meerderheid)

Mevrouw Lambrecht heeft het woord.

Minister, als u uw cijfers over de gewestwegen kwakkels noemt, dan is dat voor uw rekening. Ik noem dat niet correct, zeker niet. U doet nu net alsof uw periode als minister van Mobiliteit is begonnen met de nieuwe fietsnormen. Dat is natuurlijk niet zo. U beslist om nu met deze nieuwe normen te komen in plaats van bij het begin van uw periode. U beslist om te talmen. Dat talmen kost mensenlevens. Ik lieg niet. Ik zou hier niet staan als er de 9 negen maanden van 2022 geen 36 fietsdoden waren en 28 het jaar ervoor. En 7000 gewonden. Ondertussen hebt u nog iets meer dan een jaar. In 4 jaar tijd zijn er – en de cijfers zijn wat ze zijn – 5 procent veilige fietspaden op uw gewestwegen volgens uw normen. Wat gaat u nu dat laatste jaar anders doen? Hoeveel procent van de fietspaden van de gewestwegen zullen er volgens uw normen tegen het einde van uw legislatuur veilig zijn? Zeg niet dat ik niet naar de toekomst kijk. Ik vraag u hoeveel u van die 5 procent zult halen bij het einde van uw legislatuur. Wat mogen de Vlamingen van u verwachten? (Applaus bij Vooruit)

De heer Verheyden heeft het woord.

Minister, het is toch opvallend dat zo weinig fietspaden voldoen aan de nieuwe strengere normen van het Fietsvademecum. Er werd geruime tijd aan gewerkt. Ik ga er dan ook van uit dat u al geruime tijd wist dat die nieuwe normen er zijn.

Het is natuurlijk niet per definitie zo dat de fietspaden die niet aan die nieuwe normen voldoen onveilig zouden zijn. Maar het is toch opvallend dat de cijfers, ondanks de zware investeringen die u doet voor de aanleg van fietspaden, niet om naar huis te schrijven zijn. De provincie Antwerpen scoort het best met 9,6 procent. Dat is niet direct een cijfer om “wow!” te zeggen.

Het is natuurlijk wel zo dat de richtlijnen niet bindend zijn. Een verzachtende omstandigheid is ook dat de ruimtelijke ordening in Vlaanderen niet meteen iets is om mee uit te pakken. Maar dan nog kunt u mij niet wijsmaken dat de cijfers niet beter kunnen. En het zal moeten gezien de evoluties! Er zijn meer fietsen, speedpedelecs, bakfietsen en dergelijke meer. Die vereisen een aangepaste infrastructuur.

U gaat nu de rest van de legislatuur verder en zwaar investeren in fietspaden. Dat kunnen we alleen maar toejuichen. Maar hoe gaat u er nu voor zorgen dat het aantal fietspaden dat wel aan die nieuwe normen moet voldoen, wordt opgedreven?

De heer Mermans heeft het woord.

Jef Mermans was een voetballer. Ik ben Meremans. Dit geheel terzijde.

Mevrouw Lambrechts (sic), ik begrijp uw bezorgdheid, zeker over het aantal fietsdoden. Ik deel die bezorgdheid. Maar ik moet hier toch wel de minister volgen. U trekt het inderdaad een beetje op flessen. Het nieuwe Fietsvademecum zegt inderdaad: ‘2 meter’. Maar dat betekent niet dat een fietspad van 1,97 meter of 1,95 meter sowieso onveilig zou zijn.

Er spelen nog andere zaken mee buiten die breedte. Dat kunnen zijn: putten in de weg, aan kruispunten, de intensiteit van het gebruik en dergelijke. Het zijn die elementen die ook moeten aan bod komen.

Wat ik wel weet, en dat moeten we erkennen, is dat er schoppen in de grond gaan, dat er werkelijk wordt gewerkt. Ik heb het al honderd keer gezegd, ik zeg het opnieuw, ik merk het in mijn eigen regio. Dat mag ons niet tegenhouden om bij de instanties zoals Wegen en Verkeer te blijven aandringen om de procedures te blijven versnellen zodat de fietspaden sneller worden verbeterd of aangelegd waar nodig. We mogen niet naar de andere kant overhellen en er één norm uithalen om dan de facto te zeggen dat alles onveilig is. Dat zou de waarheid toch wat oneer aandoen.

Mevrouw Fournier heeft het woord.

Mevrouw Lambrecht, zoals de minister al aanhaalde, vind ik uw persoonlijke communicatie in de pers toch wat ongelukkig. U kunt niet ontkennen dat we in Vlaanderen jaarlijks meer dan 300 miljoen euro investeren via de budgetten van de minister. We hebben dan ook nog 150 miljoen euro van het Kopenhagenplan en de budgetten van de gemeenten en provincies. Dat zijn immense bedragen.

Maar inderdaad, er is nog veel werk aan de winkel. Dat we niet altijd de geplande werken zien op het terrein is ook een feit. Het duurt soms lang, te lang, vooraleer we bestedingen kunnen doen. Ik kijk dan ook naar de dienst Omgeving.

Daarnaast is het te begrijpen dat de bestaande fietspaden nog niet voldoen aan de nieuwe regeling. Anders hadden we geen nieuw Fietsvademecum nodig, als alle fietspaden al gingen voldoen aan dat vademecum.

Mevrouw Lambrecht, ik vraag zoals de minister een klein beetje correctheid in uw communicatie. Dank u wel. (Applaus van Karin Brouwers en Karl Vanlouwe)

De heer Keulen heeft het woord.

Voorzitter, minister, goede collega’s, dit is inderdaad intellectueel oneerlijk. Ik maak een vergelijking. Ik heb ook ooit in de regering gezeten. Collega Vandenbroucke kwam toen met het concept: scholen voor morgen. Hij wilde duurzame schoolgebouwen die beantwoordden aan de uitdagingen van de 21e eeuw. Betekent dat dan mutatis mutandis in de redenering van collega Lambrecht dat alle andere schoolgebouwen moesten sluiten? Geen enkele beantwoordde aan die uitdagingen, aan die standaard. Neen toch? dat is toch zo intellectueel oneerlijk als wat? Ik denk, minister, dat het uw erfenis zal zijn dat u zwaar hebt ingezet op, grote inspanningen hebt geleverd voor de verkeersveiligheid en dat u fors gestegen budgetten voor alles wat met fietsbeleid te maken heeft, hebt ingezet. De cijfers zijn wat dat betreft heel erg duidelijk.

Collega Lambrecht, dit is zo intellectueel oneerlijk als ik weet niet wat. Ik heb misschien nog wel respect voor het feit dat u het in de media hebt kunnen verkopen als was deze regering een bende prutsers, terwijl iedereen die daar dertig seconden over nadenkt, weet dat die vergelijking nergens op slaat. (Applaus bij de meerderheid)

De heer Bex heeft het woord.

Collega’s, ik deel de verontwaardiging van collega Lambrecht over het aantal fietsdoden in Vlaanderen. Ik weet dat er een verschil is tussen veilig en conform, maar dat neemt niet weg dat het voor fietsers in Vlaanderen nog altijd veel te onveilig is om zich in het verkeer te begeven.

Laat ons over die fietspaden van de toekomst praten. Ik heb een concrete vraag, minister. De Vlaamse Regering heeft bij monde van minister Somers zeer recent beslist om ongeveer 150 miljoen euro vrij te maken om fietspaden aan te leggen. Hoeveel van dat budget gaat naar fietspaden die conform zijn? Hoeveel naar fietspaden die niet conform zijn? Daar zal ik u direct op antwoorden: u weet dat niet. Dit is bij minister Somers beslist en niet op het Departement Mobiliteit. Zo is er wel een probleem, want zo zijn wij beleid aan het voeren zonder dat de juiste administratie optreedt en de juiste regels worden toegepast. Dat is een vorm van slecht bestuur. In die zin vind ik dat collega Lambrecht daar zeer terecht vooraan staat om zich kwaad te maken. (Applaus bij Groen en Vooruit)

Minister Peeters heeft het woord.

Dank u wel, collega’s, voor de bijkomende vragen, zeker ook die collega’s, de heer Keulen, mevrouw Fournier, de heer Meremans, die heel duidelijk stellen dat men de werkelijkheid hier echt geweld aan doet. Ik wil dat toch nog eens heel goed benadrukken.

We hebben sinds begin deze eeuw een Fietsvademecum met aanbevelingen voor ontwerpers van fietspaden over hoe een ideaal fietspad eruitziet. De laatste versie van dat Fietsvademecum dateert van 2017. We zien – en dat vinden we uiteraard zeer goed, in het kader van de modal shift – het aantal fietsers continu stijgen. We zien ook het aantal soorten fietsen stijgen. We moeten daar dus ‘future-proof’ mee omgaan. We moeten antwoorden bieden. We moeten kijken hoe die fietspaden er in de toekomst het best uitzien.

Vandaar, mevrouw Lambrecht, dat wij beslist hebben om het Fietsvademecum van 2017 te herzien, om met een nieuw Fietsvademecum te komen met aanbevelingen voor fietspaden die in de toekomst worden aangelegd. En dat weet u.

Welke vraag stelde u mij in november? U vroeg in november hoeveel kilometer fietspaden voldeden aan dat nieuwe Fietsvademecum. Daar waar van 2017 tot 2022 de aanbeveling voor een eenrichtingsfietspad 1,75 meter was, is dat in het nieuwe Fietsvademecum van 2022 2 meter. U vroeg dan in november hoeveel van de bestaande fietspaden die in heel Vlaanderen liggen vandaag 2 meter zijn. Dat is uw vraag. En dan concludeert u – en ik weet dat u veel slimmer bent dan dat – dat, als er maar zo weinig fietspaden van 2 meter zijn, al de rest onveilig is. Dat is het toneeltje dat u opvoert en dat uw collega, de heer Anaf, vandaag nog eens opvoert. Een beetje recuperatie, dat is altijd mooi meegenomen in de pers. Maar dat is wat u stelt en u weet dat dat niet klopt, mevrouw Lambrecht. U weet dat, maar u wilt het vandaag gewoon niet erkennen. Maar dat was uw vraag: welk fietspad is vandaag 2 meter, welk fietspad is conform die nieuwe richtlijn? En natuurlijk kan dat nog niet.

U vraagt nu hoe snel alle eenrichtingsfietspaden in Vlaanderen 2 meter breed zullen zijn. Mevrouw Lambrecht, u weet ook dat aan een fietspad dat men op dit moment aan het aanleggen is, eerst een ontwerp is voorafgegaan. Dan is er een omgevingsvergunning nodig en vaak ook een onteigening. Dan moet er een aanbestedingsprocedure gevoerd worden. Vaak zijn er ook nog juridische procedures. Die fietspaden waarvoor we dus vandaag de schop in de grond steken, voldoen in mijn ogen perfect aan het Fietsvademecum en de aanbevelingen die golden van 2017 tot 2022. Die zijn conform dat Fietsvademecum. Maar dat die nog niet kunnen voldoen aan datgene wat we heel recent hebben uitgerold, dat spreekt voor zich.

Dus, alstublieft, mevrouw Lambrecht, wees een beetje eerlijk met uzelf. Heel uw communicatie, wat u hier vertelt, is echt de werkelijkheid geweld aan doen, is echt alles op flessen trekken en dat klopt niet.

Ik blijf herhalen: van 2020 tot en met 2022 hebben wij meer dan 1,1 miljard euro voor fietsinfrastructuur op tafel gelegd. U blijft zeggen dat u niet ziet dat er meer en betere fietsinfrastructuur is gekomen. Hebben al de mensen die bevraagd zijn in het kader van FietsDNA, die heel duidelijk zeggen dat er veel betere fietsinfrastructuur is en wier tevredenheid en comfort stijgen, dan allemaal ongelijk? Sorry, dit kan echt niet.

Mijnheer Bex, ik ga nog heel even ingaan op uw vraag. U vraagt naar het verhaal van het Kopenhagenfonds. U vraagt welke fietsprojecten die gesubsidieerd worden met middelen uit het Kopenhagenfonds voldoen aan het vademecum. Ik weet niet of u het nieuwe vademecum of dat van 2017 tot 2022 bedoelt, maar ook daar moet ik zeggen dat ik van de lokale besturen die vorig jaar fietsprojecten hebben uitgerold en aangelegd en/of die nu een ontwerp klaar hebben en aanbesteed hebben, niet kan zeggen of die fietspaden voldoen aan de nieuwe normen – met andere woorden: of die 2 meter breed zijn –, of 1,75 meter breed zijn, conform de oude richtlijnen. Moet ik dat weten? Neen.

Maar wat doen we wel? Door die 150 miljoen euro op tafel te leggen, stimuleren we dat de openbare besturen massaal de fietsambitie faciliteren en dat ze massaal fietsprojecten uitrollen. Dat is wat we willen, zoveel mogelijk duurzame verplaatsingen en zoveel mogelijk verkeersveiligheid voor onze fietsers. Dat betekent inderdaad meer ruimte voor de fietser. Dat is op het ene moment een fietsstraat, op een ander moment is dat een vrij liggende fietssnelweg, en het liefst van al zijn het vrij liggende of verhoogde fietspaden langs de gewestwegen. Jaar na jaar trekt Vlaanderen daar meer dan 300 miljoen euro voor uit. Vijf jaar geleden was dat 120 miljoen euro. Dat wilde ik nog toevoegen voor de duidelijkheid. (Applaus bij Open Vld en de N-VA)

Mevrouw Lambrecht heeft het woord.

Minister, de meerderheid steunt u. Dat is logisch. Maar ik sta hier niet voor de meerderheid. Ik sta hier voor de fietsers. De normen komen van u. Het zijn uw cijfers. Ik had verwacht dat u, na zulke dramatische cijfers, zou toegeven dat u het een beetje anders moet doen. Maar u herhaalt telkens hetzelfde verhaal dat we hier al heel veel hebben gehoord, en dat ik ook in de commissie al heel vaak heb gehoord. 

Het beleid verandert niet, het aantal doden op de fietswegen blijft stijgen. De uitdaging wordt enkel groter, dat hebt u zelf gezegd. Er zijn steeds meer fietsen, verschillende fietsen op te smalle fietspaden, op moordstrookjes soms. Ik verwacht van u dat u heftiger en meer actief beleid voert, want u hebt nog maar een jaar en een beetje. Ik wacht op de tijd wanneer de fietser de ruimte zal krijgen om veilig te fietsen. Het is een ruimte waar ook de fietser, naast de autobestuurder, recht op heeft. Zet alstublieft een versnelling bij. (Applaus bij Vooruit)