Verslag plenaire vergadering

De heer Daniëls heeft het woord.

Collega’s, het groeipakket is in Vlaanderen de kinderbijslag, maar dan verder uitgewerkt. En ons groeipakket bestaat eigenlijk uit drie delen: de gezinsbijslagen, de selectieve participatietoeslagen, en een aantal andere toeslagen.

En, collega's, het bleek enige tijd geleden dat, wat betreft de basisbedragen, die bedragen voor jongeren, voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen die in een Vlaamse instelling zaten, op een andere manier geregeld waren dan voor die die in een federale instelling zaten. En op 1 juli, dankzij een voorstel van decreet – ook collega Schryvers heeft daar een stevige zet gedaan – hebben we ervoor gezorgd dat dat verdeeld wordt: twee derde op rekening van de instelling, die uiteindelijk de kosten maakt, en nog een derde op een geblokkeerde rekening, ten voordele van de jongere.

Maar toen we die aanpassing deden, collega’s, hebben we dat enkel gedaan voor deel één, de gezinsbijslagen, en niet voor deel twee, de selectieve participatietoeslagen, gemeenzaam gekend als de schooltoeslag.

En wat blijkt? Niet-begeleide minderjarige vreemdelingen zitten eigenlijk in de groep van zelfstandigen. Ook als zij in een instelling verblijven, ook als zij een voogd hebben, worden zij gezien als alleenstaand en krijgen zij tot 3387 euro netto.

Collega’s, het hoeft geen betoog dat dat twee ongewilde effecten heeft. Ten eerste, het heeft een potentiële aantrekkingskracht, want voor kinderen en jongeren uit die landen is dat veel geld. Maar ten tweede heeft het ook een potentiële aantrekkingskracht voor mensen die het minder goed voorhebben met deze jongeren en die deze middelen willen gebruiken om af te persen. Er zijn zelfs mensensmokkelaars die dat in het vooruitzicht stellen en zeggen dat als de jongeren daar zijn, ze dat aan hen moeten betalen.

Recent was er een voorstel van minister Somers om daarop in te grijpen. Minister, wanneer grijpen we hierop in om dit zo snel mogelijk stop te zetten? Wat zullen we daar effectief aan doen? Kunnen we de ‘een derde, twee derde’-regel eventueel toepassen op alle toeslagen? Voor deel één hebben we dat al gedaan, maar kunnen we het ook doen voor delen twee en drie van het groeipakket?

Minister Crevits heeft het woord.

Collega Daniëls, ik dank u voor uw vraag. Vooraleer ik ten gronde inga op de niet-begeleide minderjarigen wil ik toch wel zeggen dat het de doelstelling is van het groeipakket en de schooltoeslag in Vlaanderen om jongeren kansrijk te laten opgroeien. We stellen daar ook budgetten voor ter beschikking. Die basisdoelstelling is dus van toepassing op elke jongere in Vlaanderen.

Zoals u weet, wordt de schooltoeslag één keer per jaar uitbetaald. Voor dit schooljaar is dat al gebeurd, collega’s, zoveel mogelijk net voor het begin van het schooljaar, omdat dan de grootste kosten worden gemaakt. Daar ben ik eigenlijk wel trots op.

Maar voor niet-begeleide minderjarigen hebben we met de regering twee maatregelen genomen die toch wel tot een wijziging zullen leiden voor volgend schooljaar. De eerste maatregel is dat we de niet-begeleide minderjarigen die in een opvang verblijven waarin ze worden ondersteund en begeleid niet meer zullen beschouwen als alleenstaand, maar als personen die worden ondersteund en begeleid. Dat betekent dat het bedrag van de uitkering naar beneden gaat. Dat is de eerste maatregel.

De tweede maatregel is voor mij het allerbelangrijkste en die is dat ik echt maximaal wil gebruikmaken van het systeem van de geblokkeerde rekening. Dat bestaat vandaag al bij de voorzieningen jeugdhulp. Dat betekent dat het bedrag wordt gestort op een geblokkeerde rekening en dat de voogd dan beslist hoe de middelen worden besteed. Ik zal ook de federale collega’s vragen om dat maximaal toe te passen, ook voor jongeren die onder de instellingen van het Federaal Agentschap voor de Opvang van Asielzoekers (Fedasil) vallen.

Dat betekent dat je dan een bedrag hebt dat redelijk is, omdat de jongeren worden ondersteund, maar ook dat er controle is over de uitgaven en dat je vermijdt dat, zoals er op een bepaald moment in de media kwam, bedragen zomaar worden doorgestuurd naar andere landen en niet worden ingezet voor datgene waarvoor we het groeipakket en zeker de schooltoeslag beschouwen, namelijk de ontwikkeling van de jongeren.

Dat zijn twee heel concrete maatregelen die eraan komen. 

De heer Daniëls heeft het woord.

Dank u wel, minister, dat zijn twee belangrijke maatregelen. Collega De Vreese heeft er in het verleden al naar verwezen.

Ten eerste, het bedrag wordt dan gebruikt waarvoor het dient. Als we in Vlaanderen in de voorzieningen middelen voorzien voor dat kind, is dat een eerste stap.

Ten tweede is er de geblokkeerde rekening en die interesseert mij. Want u zegt dat de voogd daarover beslist, maar dan gaan we er wel van uit dat alle voogden het goed voorhebben. Voogdij en ook de controle daarop zitten bij de federale overheid. We stellen vast dat de voogd voor die niet-begeleide minderjarige vreemdelingen niet altijd een advocaat of iemand uit Vlaanderen of België is, maar soms ook een kennis of ver familielid. Die voogden hebben op dat moment dan toch een grote vrijheid.

Het gaat in dezen inderdaad over schooltoelagen. De middelen moeten worden gebruikt waarvoor ze dienen. Zou het dan niet beter zijn om de schooltoelage aan de school te storten waar die kinderen schoollopen? Zo kunnen die middelen effectief volledig worden gebruikt waarvoor ze dienen, namelijk de school.

De heer De Reuse heeft het woord.

Dank u wel, collega Daniëls, dat u mijn argumentatie over de aantrekkingskracht en het misbruik overneemt. Toen ik de vorige keer daarover plenair tussenkwam, minimaliseerde uw collega Lorin Parys dat volledig en heeft hij dat helemaal weggenuanceerd. Maar goed, blijkbaar maakt het dan toch school.

Minister, ik wil een bijkomende vraag stellen in verband met de meerder- of minderjarigheid. Ik heb dit ook naar aanleiding van de budgetbesprekingen gevraagd. De federale Dienst Voogdij wil geen botscans meer maken om effectief vast te stellen of men minderjarig is. Dat is iets wat zeker en vast nodig is want uit steekproeven blijkt dat 69 procent een valse leeftijd opgeeft. Dat heeft tot gevolg dat wij aan die mensen het groeipakket uitbetalen. U zei dat u het werk van de Federale Regering niet zou overnemen, maar dat u wel contact zou opnemen met de vraag hoe ze het zouden doen.

Hebt u daarover contact opgenomen? Indien u dat niet doet, zult u er dan van uitgaan dat mensen die geen botscan hebben ondergaan meerderjarig zijn, zodat ze geen recht hebben op het groeipakket? (Applaus bij het Vlaams Belang)

Mevrouw Schryvers heeft het woord.

Het is van belang dat de schooltoeslag wordt gebruikt waarvoor die bedoeld is. Dat is vanzelfsprekend. We vinden het een goede zaak dat er wordt overgegaan naar een geblokkeerde rekening omdat er verhalen zijn, en we weten niet in welke grootteorde, dat er druk is van bijvoorbeeld mensensmokkelaars om die bedragen door te storten. Dat is natuurlijk iets wat we te allen tijde moeten vermijden.

De maatregel van de storting op een geblokkeerde rekening, waarna de voogd over het gebruik kan beslissen, is een goede maatregel. We moeten vertrouwen hebben in die voogden. Zij hebben het beste zicht op wat de jongere in kwestie nodig heeft. Ik wil u ook vragen om dat nieuwe systeem te evalueren en te monitoren om te zien of het voldoet.

De heer Anaf heeft het woord.

De schooltoelage dient om kinderen en jongeren kansen te geven op goed onderwijs. Het geld moet ook daarvoor worden gebruikt. Als men vaststelt dat bij jongeren die in een opvangcentrum verblijven, de kosten om naar school te gaan al betaald worden, dan is het onlogisch om dubbelop nog eens een toelage te geven omdat men ervan uitgaat dat ze die tegemoetkoming van de opvang niet krijgen. Dat is dubbelop. Dat is geen goed beleid. De maatregel die u voorstelt is een goede maatregel. Het kan niet de bedoeling zijn dat het geld wordt gebruikt om uiteindelijk aan mensensmokkelaars door te storten.

Collega Daniëls stelt voor om het rechtstreeks aan de scholen te geven. Van het kindergeld gaat twee derde rechtstreeks naar het opvanginitiatief. Ik vraag me af of het geen goed idee is om er voor de schooltoelage ook op die manier naar te kijken. Zo kan men twee derde rechtstreeks naar de opvang laten gaan. Is daarnaar gekeken? Hoe kijkt u naar dat voorstel?

Mevrouw Saeys heeft het woord.

In november 2022 heb ik hier nog een vraag om uitleg over gesteld. Ik heb toen gezegd dat een schooltoeslag moet dienen voor wie die nodig is. Dat is voor het kind zelf, niet voor de familie en niet voor mensensmokkelaars. Elk profitariaat moet eruit. Vandaar dat ik blij ben dat men dit systeem herbekijkt. Ik ben ervan overtuigd dat men dat bedrag moet storten op een geblokkeerde rekening. Men moet ook instructies aan de voogden geven waarvoor men het geld exact kan gebruiken. Zo groeit de geloofwaardigheid en kan het profitariaat eruit. (Applaus van Maurits Vande Reyde)

Mevrouw De Martelaer heeft het woord.

Ik heb het gevoel dat de heer Daniëls een klein beetje aan dementie lijdt. Wij hebben dat in november 2022 uitgebreid besproken met minister Dalle, die minister Crevits verving. Het voordeel van die bespreking was dat we cijfers hebben gekregen. Ik heb het gevoel dat we hier van een mug een olifant maken. Het gaat in 2022 over 814 kinderen en jongeren die een schooltoelage hebben ontvangen, tussen 203 euro en 718 euro, met een ijkingspunt in augustus, 1 keer per jaar.

Het kan zijn dat er een heel kleine groep misschien misbruik van maakt, en dat moet voorkomen worden. In die zin zal ik de minister ondersteunen in haar voorstel om, in functie van kinderen en jongeren die kansen moeten krijgen in het onderwijs, dat systeem te hervormen. (Applaus bij Groen en van Jos D'Haese)

Minister Crevits heeft het woord.

Dank u wel, collega’s.

Ten eerste, ik moet in dezen de opmerking van mevrouw De Martelaer toch nuanceren, want wat ik daarnet gezegd heb, is nieuws, collega’s. Het is dus een vraag van collega Daniëls en het kan geen een-tweetje zijn, want hij behoort niet tot mijn partij. Maar we hebben met de regering beslist om twee aanpassingen aan te brengen op het systeem dat vandaag bestaat. Voor alle duidelijkheid, collega’s. Ik zie dat sommigen grijnzen, maar ik wil dat toch wel helder stellen.

Dat betekent: een – en ik zie hier steun op alle banken –, het bedrag dat nu gegeven wordt, is te hoog. We gaan die mensen niet meer beschouwen als alleenstaanden, want er is een opvang, er is begeleiding. Dus het bedrag gaat naar beneden. Ik bespeur hier geen enkel tegenprotest.

Twee, ook belangrijk, ik wil dat het bedrag voor iedereen op een geblokkeerde rekening komt. En daar zijn vandaag in de Vlaamse voorzieningen geen problemen: het wordt op een geblokkeerde rekening gezet. Vlaanderen geeft het goede voorbeeld. Maar dat is nog niet voor alle niet-begeleide minderjarigen het geval. Vandaar dat ik inderdaad met onze federale vrienden overleg zal hebben, om ten eerste, collega’s, te zien dat er voldoende voogden zijn – want er was commentaar, collega Daniëls, op die voogden, maar we moeten er vooral genoeg hebben – en twee, dat daar ook heel goede afspraken mee gemaakt worden.

Ik ben bereid, op suggestie van sommige collega’s, om ook overleg te hebben over de vraag waarvoor die middelen bestemd zijn en waarvoor ze prioritair moeten dienen. Maar tussen dat en ze rechtstreeks doorstorten naar de school, om dan de schoolboeken te betalen, is er voor mij nog een nuance. Ik vind het veel belangrijker dat alle voogden de middelen gebruiken waarvoor ze bestemd zijn, namelijk om te voorzien in de schoolse opleiding. Maar dat kan ook zijn dat dat een stuk medische zorg is. Er zijn vele mogelijke zaken waaraan dat geld besteed kan worden. Dus er is nog werk aan de winkel, ook voor dat overleg met de federale collega’s.

Collega De Reuse, u mag het mij niet verwijten. Het is vier of vijf dagen geleden, denk ik, of misschien een week, dat u mij de vraag gesteld hebt. Wij hebben al contact genomen met de federale collega’s. Ik wacht nu op de resultaten van het overleg, maar ik wil absoluut zeker zijn dat, als we budgetten vrijmaken voor minderjarigen, het minderjarigen zijn. Uiteraard moet ik daarover een zekere check hebben.

Collega Schryvers, uiteraard zullen we dat evalueren. Maar ik begrijp dat u ook zeer tevreden bent dat we, een, het bedrag aanpassen, en twee, ook de geblokkeerde rekening gaan toepassen.

Collega Anaf, bedankt ook voor de steun. U stelde de vraag om het naar de opvanginitiatieven te laten gaan. Die krijgen eigenlijk al een basisvergoeding, dus is het niet meer nodig. Vandaar dat we in steun van drie derde naar een derde gaan. Maar dat wordt dan gebruikt voor de leerlingen zelf. Ik ben er zelf niet zo’n fan van, ik zou het liever op de rekening hebben via de voogd en het dan heel gepast doorstorten.

En dan, collega Saeys, u vroeg om instructies te geven aan de voogden. Dat wil ik zeker doen. Enfin, we moeten dat uiteraard ook bespreken met de Federale Regering.

En collega De Martelaer, tot slot, of het nu een, tien, honderd of duizend misbruiken zijn, elk misbruik op dit vlak is er voor mij een te veel. Dus vandaar dat het zeer gepast is dat we hierop ook gaan ingrijpen. (Applaus bij de meerderheid)

De heer Daniëls heeft het woord.

Collega De Martelaer, misschien voor uw dementie, maar in april 2022 hebben we er ook al over gesproken, en toen deed u net hetzelfde. U zei dat het niet uitmaakt. Het gaat over 2,5 miljoen euro van de Vlaming, en voor u maakt dat niet uit. Voor ons maakt dat wel uit. Dat is een groot bedrag. Een, twee, elke jongere, niet-begeleide minderjarige vreemdeling die wordt misbruikt vanwege dit geld, is er een te veel. En dan moet u dat niet minimaliseren, dan is dat voor ons cruciaal.

En minister, de voorstellen die u doet, zijn, denk ik, een goede zaak. Het beleid zou moeten zijn: bed, bad, brood, school. Die middelen voor school dienen voor school. En of dat nu een geblokkeerde rekening is, waar we strikt op toezien dat het, wat betreft die schooltoelage, enkel voor die schoolkosten is of aan de school wordt gegeven, dat maakt eigenlijk niet zoveel uit, zolang we maar zeker zijn dat ook het deel dat op een geblokkeerde rekening komt, waarover voogden beslissen, 100 procent en enkel en alleen gebruikt wordt waarvoor het dient: school en niets anders. (Applaus bij de N-VA)