Verslag plenaire vergadering
Verslag
Mevrouw D’Hose heeft het woord.
Minister-president, omdat ik dacht dat het lang geleden was dat het in dit halfrond nog eens gegaan was over cultuur, heb ik deze vraag voor u. De Mona Lisa, de Zonnebloemen van Van Gogh, schilderijen van Monet, Vermeer, Klimt: dat zijn allemaal kunstwerken die de afgelopen maanden het slachtoffer zijn geworden van acties van klimaatactivisten die naar musea trekken en daar een pot smurrie – of nog erger: een pot zwarte verf – tegen een schilderij gooien of zich vastkleven.
Spijtig genoeg zijn we ook in Vlaanderen niet gespaard gebleven van dit soort acties. Een klimaatactivist heeft in het Groeningemuseum in Brugge een wereldberoemd schilderij van Jan Van Eyck gevandaliseerd. Ik heb eerlijk gezegd enorm getwijfeld om hierover een actuele vraag te stellen omdat het soms kwalijk is om hieraan meer ruchtbaarheid te geven dan nodig, maar spijtig genoeg blijven de feiten ons wel achtervolgen en worden we er al maanden mee om de oren geslagen.
Ik vind dat dit soort acties niet goed te praten zijn en ik denk ook dat dat de klimaatzaak amper vooruithelpt. Ik denk zelfs dat het een contraproductief effect heeft en dat de mensen zich net gaan afkeren van de klimaatzaak. De toegebrachte schade valt gelukkig tot op heden nog mee, maar het is een kwestie van tijd vooraleer er eens onherroepelijke schade zal worden toegebracht aan een kunstwerk.
Spijtig genoeg heeft de oproep van honderden museumdirecteurs over de hele wereld geen of weinig gehoor gehad. Ik denk dus dat we beter voorkomen dan genezen en ook samen met onze Vlaamse musea voorbereid moeten zijn op wat kan komen. Daarom de volgende vraag, minister-president: bent u in overleg met de musea om te voorkomen dat ook onze wereldberoemde kunstwerken gevaar lopen?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Dank u wel, mevrouw D’Hose, voor deze vraag. Ik wil me eerst en vooral aansluiten bij uw verontwaardiging over dit type van actie, niet over de inhoud, niet over de motivatie van de actievoerders, maar over het type, de methode die hier aangewend wordt om actie te voeren. Ik heb zelf een hele carrière in maatschappelijke bewegingen waar we heel veel vormen van actie ooit hebben gedaan. Maar ik denk dat het publiek beschadigen, het ostentatief, gewild beschadigen van publieke goederen – en zeker cultuurgoederen – not done is, onaanvaardbaar is en ik hoop uit de grond van mijn hart dat alle fracties van dit halfrond zich daarbij aansluiten. Ik denk dat dat de eerste maatregel is die we moeten nemen: de publieke verontwaardiging, niet tegen de doelstelling van de actie, maar wel tegen de methodiek van de actie. Ik denk dat dat het eerste is dat we moeten doen om de actievoerders de wind uit de zeilen te halen: de publieke verontwaardiging over de methodiek die hier gehanteerd wordt. (Applaus bij de N-VA, het Vlaams Belang en cd&v)
Mevrouw D’Hose, zoals u terecht zegt, is voorkomen beter dan genezen. Ik kan het lijstje dat u hebt opgesomd, nog wat langer maken. De Schreeuw van Munch in Oslo is ook een doelwit geweest. Maar gelukkig is het daar niet gelukt.
We hebben we het overleg met de musea opgestart. We hebben een hele lijst van suggesties over wat men kan doen overgemaakt aan de musea. In het kader van een goed museaal beleid is het noodzakelijk dat men ook een calamiteiten- en veiligheidsplan heeft. We hebben er nog eens op aangedrongen dat men dat zou opstellen. Ik zal de lijst met suggesties niet in detail overlopen, want als je de beveiligingscirkels blootstelt, dan verdwijnt de effectiviteit ervan.
We zijn in overleg met de musea en hebben suggesties overgemaakt van wat er allemaal kan gebeuren. Maar het is in een vrije samenleving natuurlijk moeilijk om het risico tot nul te herleiden. Ik dank u om deze problematiek hier scherp te stellen.
Mevrouw D’Hose heeft het woord.
Minister-president, ik ben heel blij te horen dat u klaar bent en dat die suggesties werden bezorgd. Die kunstwerken lopen heel wat gevaar, maar er zijn ook heel wat kosten aan verbonden. Enkel en alleen al het voorzien van een veiligheidsglas kost blijkbaar 80.000 euro. In een tijd waarin ook de musea worden geplaagd door hoge inflatie, hoge energiekosten enzovoort, komt daar nog een gepeperde rekening bij.
In het Gentse Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (S.M.A.K.) is men al in overleg met de politie. Misschien is het ook een idee om de good practices die er zijn bij de musea zo veel mogelijk te delen.
Minister-president, ik heb een bijkomende vraag voor u. In welke mate zijn de musea verzekerd tegen eventuele schade die zou kunnen worden veroorzaakt? Want uiteindelijk komt het spijtig genoeg neer op een schadegeval en financiële schade. Zijn er daar mogelijkheden voor de verzekeraars?
De heer Brusselmans heeft het woord.
Voorzitter, minister, collega's, collega D’Hose uit hier een terechte bekommernis. Ons kunstpatrimonium is telkens opnieuw het doelwit van linkse activisten. En in feite heeft dat weinig of niets te maken met klimaatactivisme, maar alles met het vernielen van onze cultuur en tradities, wat inherent is aan het cultuurmarxisme dat de daders in kwestie, maar trouwens ook verschillende parlementsleden in deze zaal, aanhangen of goedpraten. (Opmerkingen bij Groen)
Kijk naar de tweede beeldenstorm onder de vorm van Black Lives Matter, eigenlijk exact hetzelfde. Kijk ook naar censuur, het zogenaamde cancelen, tot zelfs auto’s van politici die in Duitsland in brand worden gestoken. Maatregelen zoals extra beveiliging in musea zijn goed op korte termijn, maar dat is symptoombestrijding. Als we de echte oorzaak van dit probleem willen aanpakken, moeten we eerst en vooral geen strobreed wijken voor wat de daders eisen, moeten we de activisten die strafbare daden stellen streng straffen, maar moeten we vooral organisaties zoals Extinction Rebellion en Antifa durven erkennen als terreurorganisaties, wat men in andere landen al doet.
Minister, bent u bereid om met het federale niveau op te nemen Extinction Rebellion, Antifa en aanverwante organisaties te laten erkennen als terreurorganisaties? (Applaus bij het Vlaams Belang)
Mevrouw Coudyser heeft het woord.
Ik sluit aan bij het feit dat we elke vandalisering van ons cultureel erfgoed moeten veroordelen. Ik heb er alle begrip voor dat men aandacht wil vragen voor bepaalde problematieken. Maar de methodiek van zulke acties zijn echt niet goed te praten. Ik denk zelfs dat het contraproductief is voor de klimaatactivisten zelf.
Door wat hier nu gebeurt, komt het belang van een goed veiligheidsplan in de musea heel erg onder de aandacht. Dit hoort tot de basiswerking van elk museum. En ja, koken kost geld. Maar we beloven dat we de musea bijkomend zullen financieren voor de inhaalbeweging die ze moeten doen voor die basiswerking, en we hebben dat ook al gedaan. Dat behoort daartoe. Er is ook overleg gepleegd.
Maar ik heb eigenlijk twee andere vragen. Welke strafmaten bestaan er voor dergelijke acties? Minister-president, is hoe we daar samen mee omgaan een mogelijk thema voor een volgende interministeriële conferentie (IMC)?
En mijn tweede punt gaat over de media-aandacht die dit soort acties krijgt. Welke en hoeveel media-aandacht moeten we daar eigenlijk aan geven? Het is natuurlijk de bedoeling van de klimaatactivisten om aandacht te vragen, en die krijgen ze door die acties ook. Maar zorgen we er daardoor niet voor dat meer mensen, niet alleen klimaatactivisten, overgaan tot zo’n soort van activiteiten, met alle gevolgen van dien?
De heer Van de Wauwer heeft het woord.
Ik deel uw vraag, collega D'Hose, en ook het ongenoegen, collega's, dat jullie over de methodiek hebben geuit. We hebben heel veel begrip voor die legitieme vraag om aandacht voor een goed klimaatbeleid, maar we steunen de manier waarop niet.
Minister-president, u verwees naar een lijst met goede maatregelen die u hebt overgemaakt aan de musea. Collega D’Hose verwees naar het S.M.A.K. dat samenwerkt met de Gentse politie. Het S.M.A.K. gaat nog verder. Zij gaan ook de dialoog aan met de klimaatactivisten om te bekijken hoe ze binnen het museale gegeven aandacht kunnen geven aan die legitieme vraag voor meer klimaataandacht.
Is dat ook een van de manieren die u hebt opgenomen op de lijst? Heeft de lijst, naast de focus op veiligheid, anderzijds ook een focus op hoe er meer aandacht aan kan worden gegeven, om op die manier mogelijk in Vlaanderen geplande acties te vermijden?
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Wat een selectieve verontwaardiging, collega’s. (Opmerkingen bij de N-VA en het Vlaams Belang)
Ja, ik ben ook bezorgd dat er op een bepaald moment schade zal worden toegebracht aan een kunstwerk van gigantische culturele en financiële waarde. Maar waar zit de bezorgdheid bij de regering en bij andere fracties over het klimaat? We zien een Vlaamse Regering die naar de klimaattop gaat en daar alleen maar op de rem staat. We zien dat er vandaag geen enkele klimaatambitie is bij deze Vlaamse Regering. Ik hoor de fractie van het Vlaams Belang luid roepen over deze actie, maar ze vindt het wel oké om met Zwanworsten naar kinderen te gooien. (Opmerkingen bij de N-VA en het Vlaams Belang)
Dan kan ik alleen maar zeggen: wat een selectieve verontwaardiging. Als wij fundamenteel een antwoord willen formuleren op wat klimaatactivisten proberen aan te brengen – en dat, zoals iedere maatschappelijke verandering in het verleden, door actie is tot stand gebracht –, dan zal dat zijn door als beleidsmakers in dit Vlaams Parlement onze verantwoordelijkheid te nemen, en niet door op te roepen tot wat goedkope publieke verontwaardiging, maar vooral door klimaatbeleid te voeren. En daar zitten niet alleen de klimaatactivisten, maar ook heel Vlaanderen op hun honger. (Applaus bij Groen en Vooruit)
Mevrouw Segers heeft het woord.
Ook Vooruit veroordeelt natuurlijk elke vorm van vandalisme van ons erfgoed, uiteraard. Maar tegelijkertijd willen we dat de Vlaamse Regering veel meer ambitie zou tonen op het vlak van klimaatbeleid. Dat gebeurt vooralsnog, helaas, niet.
Terugkomend naar de vraag: ik heb begrepen dat de Vlaamse musea via hun museumoverleg reeds een heel plan hebben uitgewerkt voor de beveiliging tegen vandalisme. Ze hebben dat hoog op de agenda. Minister-president, luister naar hen en ondersteun hen.
Maar deze nieuwe problematiek komt natuurlijk boven op torenhoge energiefacturen en exponentieel stijgende werkingskosten. Als ze deze uitdaging meester willen kunnen, dan moet Vlaanderen een tandje bij steken. Ik herhaal opnieuw: minister-president, bent u bereid om de werkingsmiddelen – waar de hele cultuursector, niet alleen de musea, naar vraagt –, te indexeren?
Minister-president Jambon heeft het woord.
Dank u wel, collega’s, voor het geanimeerde debat voor iets wat mij een evidentie lijkt. (Applaus bij de meerderheid en het Vlaams Belang)
Voor eender welke actie die in een democratie wordt gevoerd, zijn er duizenden middelen om actie te voeren, van de meest gerechtvaardigde tot de meest absurde. Maar schade toebrengen aan het publieke? Ik had eigenlijk gehoopt, mijnheer Vaneeckhout en mevrouw Segers, dat u daar duidelijker afstand van zou nemen en niet onmiddellijk zou zeggen: “Wij nemen wel afstand, maar …”. (Opmerkingen bij Groen)
Ofwel neem je afstand, ofwel niet. En natuurlijk is het klimaatdebat belangrijk. Dat gebeurt hier in het parlement te over. De lijn van de Vlaamse Regering is: wat haalbaar en betaalbaar is. (Applaus bij de N-VA)
En daar kunnen we het over eens zijn of niet. Ik heb daar geen probleem mee. Maar sleep er geen vergoelijkingen bij van het beschadigen van mooie dingen in onze maatschappij, zoals die hier naar voor gebracht zijn. (Applaus bij de meerderheid en het Vlaams Belang)
Ik kom tot de constructieve vragen, van mevrouw D’Hose. Wat de verzekeringen betreft: het is duidelijk, we hebben twee types van musea. Er zijn de musea die van de Vlaamse Gemeenschap afhankelijk zijn, en de andere musea die we subsidiëren. De musea die van de Vlaamse Gemeenschap afhankelijk zijn, zijn degelijk verzekerd. De andere musea worden natuurlijk uitgenodigd om dat te doen. Maar natuurlijk kun je je de vraag stellen hoe men in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) een groot Rubenspaneel in godsnaam kan verzekeren. Wat staat daar tegenover? Het is niet omdat het verzekerd is, dat het ook schadeloos gesteld is. Dat zijn toch twee verschillende dingen.
Mijnheer Brusselmans, we leven in een rechtsstaat. En in een rechtsstaat mag je vrije meningen uiten, zelfs als je het daar totaal niet mee eens bent. Wanneer ga je over de schreef, en wanneer moet er opgetreden worden? Wanneer wordt er opgetreden? Dat gebeurt als je zaken doet die in een rechtsstaat niet kunnen, wanneer je schade aanbrengt aan middelen. Dus neen, we gaan niet een aantal types van organisaties trachten te verbieden omdat wij het niet eens zijn met hun mening. Maar we gaan wel mensen die overtredingen begaan streng straffen. Jammer genoeg is dat niet de verantwoordelijkheid van de Vlaamse Regering, maar ik heb ook niet de indruk dat de politie of de rechtsstaat in dit land, wanneer zulke beschadigingen gebeuren, dat onbestraft laat. Maar wij leven in een rechtsstaat, en wij staan nog altijd volledig achter de principes van de rechtsstaat.
Mevrouw Coudyser, wat media-aandacht betreft: ik heb daar een beetje een gemengd gevoel bij. Ik denk dat het grootste gedeelte van de publieke opinie gezond verstand heeft. En ik denk dat de klimaatactivisten – mevrouw D’Hose heeft dat ook net gezegd – met dit type van acties hun zaak geen goed doen. Ik denk dat er heel veel goed menende mensen klimaatactief zijn, maar aangeven dat ze met dit soort acties niets te maken wensen te hebben. Dan is het misschien niet slecht dat de media dat ook wel brengen. Maar het is een debat met twee waarheden.
Mevrouw D’Hose heeft het woord.
Collega’s, er is totaal geen link tussen opkomen voor het milieu en het vernielen van kunst. Die boodschap komt dus in mijn ogen totaal niet over, en is rechtstreeks vandalisme. Ik kan hier, samen met heel veel burgers – en ik had eigenlijk gehoopt dit voltallig parlement – totaal geen begrip voor opbrengen.
Voor hen die zeggen dat het toch niet de bedoeling was om schade toe te brengen, denk ik dat de kwetsbaarheid van deze onschatbare werken totaal niet mag worden onderschat. Het is van belang dat we hierop voorbereid zijn, en dat we ons wapenen. Ik sluit af. Protesteer gerust op straat, alsjeblieft, maar kunst vandaliseren, dat zullen we nooit toelaten. Bedankt. (Applaus bij de meerderheid)
De actuele vraag is afgehandeld.