Verslag plenaire vergadering
Voorstel van resolutie over de protesten tegen het Iraanse regime naar aanleiding van de dood van Mahsa Amini en de aanhoudende mensenrechtenschendingen in Iran
Verslag
Voorstellen tot spoedbehandeling
Dames en heren, vanmiddag heeft de heer Wilfried Vandaele bij motie van orde een voorstel tot spoedbehandeling gedaan van het voorstel van resolutie van Karl Vanlouwe, Conner Rousseau, Karin Brouwers, Gwendolyn Rutten en Jeremie Vaneeckhout over de Mahsa (Jina) Aminiprotesten.
De heer Chris Janssens heeft bij motie van orde een voorstel tot spoedbehandeling gedaan van het voorstel van resolutie van Johan Deckmyn, Kristof Slagmulder, Carmen Ryheul, Anke Van dermeersch en Chris Janssens over de protesten tegen het Iraanse regime naar aanleiding van de dood van Mahsa Amini en de aanhoudende mensenrechtenschendingen in Iran.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Voorzitter, ik denk dat er weinig discussie bestaat over de spoed gelet op de ernst van de situatie in Iran en eveneens de reactie die daarop komt in vele Europese landen, waaronder ons land.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
Is het parlement het eens met die voorstellen tot spoedbehandeling? (Instemming)
Dan stel ik voor dat de voorstellen van resolutie onmiddellijk worden behandeld.
Is het parlement het daarmee eens? (Instemming)
Het incident is gesloten.
Bespreking
Dames en heren, aan de orde zijn de voorstellen van resolutie van Karl Vanlouwe, Conner Rousseau, Karin Brouwers, Gwendolyn Rutten en Jeremie Vaneeckhout over de Mahsa (Jina) Aminiprotesten en van Johan Deckmyn, Kristof Slagmulder, Carmen Ryheul, Anke Van dermeersch en Chris Janssens over de protesten tegen het Iraanse regime naar aanleiding van de dood van Mahsa Amini en de aanhoudende mensenrechtenschendingen in Iran.
Ik stel voor de besprekingen van de twee voorstellen van resolutie samen te voegen tot één bespreking. Is het parlement het hiermee eens? (Instemming)
De bespreking is geopend.
De heer Vanlouwe heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, 13 september 2022 was een zwarte dag in Iran, maar eigenlijk niet alleen in Iran. Het was een zwarte dag voor de hele wereld. Mahsa Jina Amini, amper 22 jaar oud, werd door de religieuze politie gearresteerd. Wat was haar overtreding? Wat was de reden waarom zij gearresteerd werd? Zij zou haar lichaam niet volledig hebben bedekt met de nikab. Niet veel later zou ze in hechtenis overlijden. Officieel, volgens de Iraanse autoriteiten, zou ze overleden zijn aan een hartfalen, in werkelijkheid door toedoen van hardhandig politieoptreden, zoals de bloeduitstortingen op haar lichaam en de hersenscans hebben aangetoond. Dit alles op 13 september 2022. De systematische onderdrukking van vrouwen, de ongelijkheid tussen beide geslachten, vrouwen die worden gedwongen om hun lichaam volledig te bedekken en bij overtreding kunnen worden gearresteerd om vervolgens heropgevoed te worden met risico voor eigen leven en dit alles in het jaar 2022.
Maar genoeg is genoeg, en dit althans voor de vele Iraanse mannen en vrouwen die als reactie op dit gebeuren, maar vooral op de jarenlange onderdrukking door het land, eindelijk de straat opgingen, en die vol durf en lef en overtuiging hun hoofddoek, hun nikab uitdoen en dit als teken van ultieme vrijheid. Iedereen zal de beelden hebben gezien.
Ook in ons land en in vele buurlanden – ik verwijs naar Frankrijk, Duitsland, maar ook naar Nederland – trokken vrouwen en mannen de straat op om hun steun te betuigen aan het Iraanse volk dat snakt naar vrijheid en genoeg heeft van het regime van de ayatollahs. Het antwoord van dat regime was natuurlijk voorspelbaar: buitensporig geweld in een poging deze roep om verandering de kop in te drukken en om elke vorm van protest te fnuiken. Naar schatting kwamen reeds 240 burgers om het leven en werden er ongeveer 12.000 gearresteerd, maar de strijd gaat door.
Als huis van de Vlaamse democratie is het onze plicht om alle burgerbewegingen die opkomen voor democratie, vrijheid, de gelijkheid van man en vrouw en burger- en vrouwenrechten overal ter wereld te steunen en om steeds aan de kant te staan van diegenen die zich willen bevrijden van het juk van de onderdrukking.
Het is niet de eerste keer dat de Iraanse bevolking van zich laat horen en laten we hopen ook niet de laatste keer.
En met dit voorstel van resolutie willen wij in ieder geval aan de bevolking duidelijk maken dat wij hen volop steunen, en aan het regime dat de dood van dat meisje onaanvaardbaar is en hopelijk niet zonder gevolg blijft. Daarom roepen wij in dit voorstel van resolutie op tot een onderzoek naar haar overlijden. Wij eisen van de Vlaamse Regering, maar ook van de verschillende Europese instellingen, om zowel bilateraal als multilateraal in alle mogelijke fora steeds te blijven slaan op dezelfde nagel: die van gelijke rechten, die van vrouwenrechten, die van mensenrechten en ook die van een rechtstaat en van een democratie. Iran mag hier niet mee wegkomen, ook Iran zal uiteindelijk moeten veranderen.
Collega’s, ik ben blij met de brede steun, van de meerderheid en van de oppositie. Ik vraag jullie vandaag dan ook om de solidariteit uit te spreken met de vrouwen van Iran, die ondanks de gewelddadige onderdrukking die ze reeds tientallen jaren kennen blijven opkomen voor fundamentele rechten en vrijheden. Ik dank u. (Applaus bij de meerderheid)
De heer Rousseau heeft het woord.
Je zult vandaag maar een vrouw zijn in Iran. Je mag daar niet zingen in het publiek, je mag er niet op feesten aanwezig zijn waar mannen dansen, je mag niet alleen op hotel, je mag niet alleen je land verlaten, en je bent wettelijk minder waard als het op erfenissen aankomt. Daarbovenop komt er nog een nieuw bewind aan het roer dat zegt dat er te veel vrouwen studeren aan de universiteiten en dat wil beperken, zodat er minder vrouwen en meisjes naar school kunnen gaan. Daarbovenop een nieuwe zedenpolitie die het correct gebruik van de hidjab gaat controleren, waardoor heel veel vrouwen doodsbang zijn om nog iets met kleur te dragen of om nog op straat te komen.
En dan is er de tragische dood van Mahsa Amini. Vrouwen en mannen komen sindsdien op straat om te strijden voor vrijheid, voor gelijkheid, om te strijden tegen de sharia, en om te strijden tegen religieus fundamentalisme. In die strijd moeten we hen steunen. Dat is een strijd die we overal moeten voeren, niet alleen in Iran. Ze voeren die strijd heel moedig. Het zijn jonge mensen die het, soms met de dood tot gevolg, toch wagen om vreedzaam te gaan betogen en protesteren. Die boodschap van steun moeten we ook hier in het Vlaams Parlement brengen. Dat vinden wij, van Vooruit, en heel veel collega’s hier. Het is juist dat we alleen in het Vlaams Parlement de wereld niet gaan veranderen, maar als we het voorbeeld kunnen geven voor alle parlementen in de Westerse wereld, dan kunnen we wel aan hen die daar aan het strijden zijn een duidelijk signaal geven dat ze niet alleen staan. Daarom ‘Zan, Zendegi, Azadi’: voor vrouw, leven en gelijkheid. Vandaar onze oproep om dit voorstel van resolutie met veel overtuiging te steunen. Dank u wel. (Applaus bij Vooruit, de meerderheid en Groen)
Mevrouw Brouwers heeft het woord.
Beste collega’s, vrouwen die het voortouw hebben genomen in het proces tegen het regime in Iran zijn niet meer van plan om stilzwijgend hun onderdrukking en de miskenning van hun rechten te ondergaan. Ook jonge schoolmeisjes scanderen sinds gisteren ‘Vrouwen, Leven, Vrijheid’. Dit volksprotest gaat niet over economie of gasprijzen of dergelijke, zoals in 2019, maar om vrouwenrechten.
Iraanse vrouwen komen al wekenlang massaal op straat in de nasleep van de dood van Mahsa Amini, na haar brutale arrestatie door de zedenpolitie omdat ze haar hoofddoek niet droeg conform de geldende voorschriften. Gestorven of gedood, enkel en alleen omdat een haarlok zichtbaar was. Zij was een gewoon meisje van 22 jaar, dat in Teheran op bezoek was, zich niet bemoeide met politiek, en al helemaal geen politiek statement wilde maken met die onbedekte haarlok. Mensen herkennen zich daarin en voelen zich geraakt door het gebeuren. Ongeacht hun afkomst, hun opleiding of hun religieuze overtuiging gaan vrouwen en mannen nu massaal de straat op. Die eensgezindheid is nieuw in het protest tegen het regime in Iran, dat zoals verwacht op repressieve wijze optreedt tegen zijn eigen bevolking. Dat zijn mensen die allemaal hetzelfde willen: gelijke rechten en vrijheid.
Wij hier in Vlaanderen staan soms te weinig stil bij wat zich daar in Iran afspeelt. Protesten tegen onverbloemde en routinematige mensenrechtenschendingen, tegen wrede repressie, onrecht, discriminatie en inperking van vrijheden vergen een kracht en onverschrokkenheid die moeilijk te bevatten zijn voor wie in vrijheid leeft. Wat demonstranten in Iran drijft, is woede. Woede over het onrecht dat hen wordt aangedaan en over de vrijheid die hen wordt afgenomen.
Die protesten in Iran komen ook niet uit het niets. De brutale dood van Mahsa Amini is enkel de spreekwoordelijke druppel. Vrouwen willen al geruime tijd opnieuw controle over hun leven en hun lichaam. Vrouwen willen keuzevrijheid. Vrouwen willen gelijke rechten. Vrouwen willen respect en gelijkwaardigheid. Al jaren staan vrouwen in Iran in de frontlinie om deze voor ons fundamentele en evidente mensenrechten op te eisen. De hoofddoek is voor vrouwen in Iran een zichtbaar symbool van hun dagelijkse onderdrukking door het regime. Vrouwen vechten daar al jaren tegen dit symbool, dat aan hen niet opgelegd moet worden maar dat een keuzevrijheid moet zijn.
Mensen worden geslagen en afgeranseld, beschoten of gearresteerd. Ze verdwijnen voor dagen of weken in politiecellen of er wordt nooit meer iets van hen vernomen. Alleen omdat ze opkomen voor hun vrijheid in Iran en omdat het tijd is hun stem te laten horen.
Op tal van plaatsen keren moedige demonstranten telkens weer terug naar de straat om te protesteren tegen onrecht en onderdrukking, in het volle besef dat de autoriteiten ook dit protest waarschijnlijk weer zullen neerslaan. Wellicht nog gewelddadiger en bloediger dan de vorige keren, om de kans op herhaling te verkleinen. Dat is nu eenmaal de strategie in het draaiboek van het autocratische regime in Iran.
In dit voorstel van resolutie, dat wordt gedragen over de grenzen tussen meerderheid en oppositie heen, klagen we niet alleen dit onrecht aan maar ook de zoveelste brutale reactie van het regime op de legitieme eis van gelijke rechten, meer vrijheid en meer democratie. Ons voorstel van resolutie is een ondersteuning, een betuiging van solidariteit met de vrouwen die met gevaar voor eigen leven strijden voor gelijke rechten en die niet meer willen zwijgen.
Beste collega’s, vrijheid is niet vanzelfsprekend. Het vergt moed om haar te verwerven, waarna zij gekoesterd en met zorg onderhouden moet worden. De stem van de demonstrant is niet alleen een roep uit protest maar ook een boodschap van hoop. Dictators kunnen het vrije woord smoren, het internet platleggen, kranten sluiten en perscensuur opleggen, dissidenten en betogers oppakken, in gevangenissen stoppen en zelfs laten verdwijnen. Maar zelfs een despoot of een extremistische ideologie is niet in staat ideeën te wissen of de drang naar vrijheid te doven. Dat mogen we nooit vergeten. Mijn fractie zal dan ook met volle overtuiging dit voorstel van resolutie goedkeuren. (Applaus bij de meerderheid, Groen en Vooruit)
De heer Tommelein heeft het woord.
Ik neem het woord namens collega Rutten, die dit voorstel van resolutie mee heeft ondertekend. Zij heeft ambtsverplichtingen en is hier vandaag verontschuldigd.
Collega’s, dat een jonge vrouw van 22 jaar wordt doodgeslagen in een politiebureau, eenvoudigweg omdat ze haar kledij niet droeg volgens de strikte normen die in Iran gelden, vervult ons allen met walging en een totaal afgrijzen. Dat er überhaupt een onding bestaat zoals een zedenpolitie, een kuisheidspolitie die vrouwen op straat mag beboeten, oppakken of zelfs lijfstraffen geven, getuigt van een ideologie die op geen enkele wijze rekening wil houden met fundamentele vrouwenrechten, met mensenrechten of met burgerrechten.
Dat protestanten die hun kritiek willen uiten op het beleid van het regime, voor meer vrijheid, meer openheid en keuzevrijheid, bijzonder gewelddadig worden onderdrukt, opgepakt en vermoord, bewijst het misprijzen van dat regime voor vrije meningsuiting, voor vrijheid van vereniging, voor vreedzame actie, voor democratie.
Het is helaas niet nieuw, wat we de afgelopen weken te zien kregen in het Iran van de ayatollahs. Ook in 2009, in 2019 en in 2021 leidden gelijkaardige protesten tot vele honderden, zelfs duizenden doden en gewonden.
Collega’s, wie de politiek een beetje volgt, weet dat de islamitische republiek Iran zich graag profileert als een regionale grootmacht. Helaas is er van de grootsheid van het voormalige Perzië weinig overgebleven. Wat we zien, is een theocratisch regime dat steevast teruggrijpt naar keiharde agressie. We zien in feite een regime van angsthazen, bang voor zijn eigen bevolking. Hoe kun je immers telkenmale het bloedvergieten en de orgie van geweld die volgt op elke vorm van protest verklaren?
Collega's, als Vlaamse Gemeenschap, als lid van de internationale gemeenschap, moeten we dit geweld krachtdadig veroordelen. Ik schaar me dan ook namens onze fractie 100 procent achter deze resolutie. Ik wil alle leden van dit parlement oproepen om deze resolutie unaniem goed te keuren. (Applaus bij de meerderheid, Groen en Vooruit)
De heer Vaneeckhout heeft het woord.
Collega’s, ik denk dat het signaal dat hier vandaag gegeven wordt, over alle fracties heen, een sterk signaal is dat we aan de zijde staan van een kleine sprankel hoop die in Iran misschien kan losbarsten. Het is misschien raar dat ik verwijs naar een kleine sprankel hoop, maar de naam Mahsa Amini is een zoveelste naam, zoals collega Tommelein net zei, in een rij van mensen, vrouwen, die er gewoon voor gekozen hebben, of hadden, om zichzelf te zijn. Ze hadden gekozen om zich misschien te kleden op een wijze waar ze zich het best bij voelden. Ze staan helaas in een rijtje van slachtoffers van weerzinwekkend geweld, dat die mensen, die jonge vrouw, Mahsa Amini, dat recht heeft ontnomen.
Ze hebben haar het recht ontnomen om zichzelf te zijn, met als ultieme kostprijs haar eigen leven. Het zoveelste slachtoffer, een tragisch slachtoffer, een gewelddadig slachtoffer van een regime, dat voor ieder van ons – hoop ik – zo haaks staat op fundamentele mensenrechten en vrouwenrechten, waar we allemaal pal moeten voor staan. Wat zien we vandaag in Iran? Dat jonge mensen, mannen en vrouwen, vrouwen en mannen, samen rechtstaan om te strijden voor het recht om zichzelf te zijn. Dat is een moed die ongezien is.
Het is een moed – laten we daar eerlijk in zijn: af en toe voelen we ons moedig in dit parlement omdat we iets fels durven verkondigen – die waarschijnlijk niemand van ons in het leven al nodig heeft gehad. Die moed moeten we bewonderen en ondersteunen. We moeten, op onze bescheiden manier, vanuit onze plek hier, die mensen die vandaag rechtstaan sterken in hun historische strijd. Een strijd die er niet alleen in Iran is, maar een strijd die er is over de hele wereld, en waar we altijd pal voor moeten staan.
Ik ben blij dat we dit kunnen doen, dat we dit signaal geven over de partijgrenzen heen. Ik dank ook de mensen die het initiatief daarvoor genomen hebben, en we zullen met heel veel kracht deze resolutie mee goedkeuren. Vandaag denken we niet alleen aan Mahsa Amini als een slachtoffer van een bruut, gewelddadig regime, als een slachtoffer van een waanzinnige ideologie, maar vooral ook als iemand die misschien, hopelijk, een sprankel hoop kan geweest zijn die uit die gewelddadige dood kan ontstaan. We hebben de keuze om ons als parlement achter die strijd, overal ter wereld, voor vrijheid en democratie, te blijven zetten, vandaag en morgen. Dank u wel voor het initiatief, en we zullen dit met heel veel steun mee goedkeuren. (Applaus bij Groen, de meerderheid en Vooruit)
De heer Deckmyn heeft het woord.
Collega’s, Vlaams Belang was vragende partij om een initiatief te nemen over de protesten en tegen het Iraanse regime en de aanhoudende mensenrechtenschendingen in Iran. Vandaar ook de resolutie die wij hier hebben ingediend.
In Iran – eigenlijk moeten we spreken over de Islamitische Republiek Iran – vinden al wekenlang grootschalige protesten plaats tegen het islamitische regime, dat er al sinds 1979 aan de macht is. De aanleiding voor de protesten is de dood van de tweeëntwintigjarige Koerdisch-Iraanse Mahsa Amini. Zij overleed na een zware slag op het hoofd door de zogenaamde zedenpolitie, op de dag van haar arrestatie.
De zedenpolitie in Iran is berucht om haar hardhandig optreden tegen de burgers die de islamitische regels, opgelegd door het regime, niet naleven. Zo worden Iraanse vrouwen bijvoorbeeld verplicht een hijab, een hoofddoek, te dragen in het openbaar.
Amini zou bij een familiebezoek aan de Iraanse hoofdstad Teheran volgens de zedenpolitie niet correct gekleed geweest zijn. Daarom werd ze na een kortstondige discussie geslagen, en samen met andere vrouwelijke familieleden meegenomen in een busje. Eenmaal in dat busje zou de zedenpolitie niet opgehouden zijn met slagen, tot op het moment dat Amini een zware slag op het hoofd kreeg, en ten gevolge daarvan het bewustzijn verloor. De jonge vrouw bracht vervolgens drie dagen in coma door in het ziekenhuis waar ze later overleed.
Het nieuws over het voorval heeft zich vrij snel verspreid doorheen Iran. Het moet gezegd worden: duizenden Iraniërs kwamen wekenlang op straat om gerechtigheid te eisen voor Amini en tegen het Iraans-islamitische regime. Ondertussen heeft het protest zich verspreid over alle 31 Iraanse provincies. Volgens de ngo Iran Human Rights zouden bij de protesten al zeker 133 doden gevallen zijn. Bovendien geven de autoriteiten zelf aan dat er al meer dan 1200 mensen opgepakt zijn.
Collega’s, deze zaken tonen eigenlijk wel aan waartoe een islamitisch regime kan leiden. Het toont aan waar islamisering op zich toe leidt, niet alleen in Iran, maar overal in de wereld, en ook dichter bij huis, op sommige plekken in ons land. Zoals in Molenbeek, waar velen zich niet meer thuis voelen. Maar in Iran wordt de vrijheid beknot door een ayatollah-regime dat enkel de sharia erkent. Daarom stellen wij in ons voorstel van resolutie voor om de mishandeling en de dood van Mahsa Amini ten strengste te veroordelen.
We willen ook het recht erkennen van de Iraanse bevolking om vreedzaam te protesteren tegen het Iraanse regime. En we roepen de Iraanse overheid op om een einde te maken aan de systemische onderdrukking van vrouwen en minderheden en om het geweld jegens de protestanten onmiddellijk te staken. Daarom vragen we de Vlaamse Regering om de Iraanse ambassadeur te ontbieden omtrent de dood van Amini en de daaropvolgende protesten in Iran. We vragen ook om er bij de Iraanse autoriteiten voor te pleiten om een einde te maken aan het geweld dat uitgaat van het Iraanse regime en om het vreedzaam protest toe te staan. Ten slotte vragen we ook om er bij de Federale Regering en de regeringen van andere lidstaten van de Europese Unie op aan te dringen om het Iraanse regime met alle mogelijke middelen te dwingen om een einde te maken aan het geweld en de onderdrukking van vrouwen en minderheden.
De heer D’Haese heeft het woord.
Collega’s, de PVDA zal uiteraard dit voorstel van resolutie goedkeuren dat ingediend is – niet het voorstel van het Vlaams Belang, daar kom ik nog op terug.
Uiteraard delen wij de forse verontwaardiging over de moord op Mahsa Amini. Die steun is evident. We delen de solidariteit met de strijd tegen de verplichting van de hoofddoek, tegen de onderdrukking van vrouwen met iedereen die vandaag in Iran mee op straat komt. We delen de afschuw ten opzichte van het staatsgeweld dat niet alleen Mahsa Amini, maar ook de mensen die zich vandaag laten horen, moeten voelen.
Het voorstel van resolutie van het Vlaams Belang is relatief duidelijk. Het lijkt me evident dat we een resolutie om moslims te kunnen bashen niet gaan steunen. U had nog kunnen proberen om het te verbergen in uw toelichting, maar dat is jammer genoeg niet gelukt.
Beste collega’s, ik heb eens op de website van het Vlaams Parlement gezocht naar namen en resoluties over andere slachtoffers van staatsgeweld. Jamal Khashoggi: geen resoluties te vinden. Shireen Abu Akleh: geen resoluties te vinden. Activisten in de Filipijnen die neergeschoten worden: geen resoluties te vinden. Journalisten, vakbondsmensen uit Colombia: geen resoluties te vinden. Ik deel dus voor honderd procent de verontwaardiging over wat er vandaag in Iran gebeurt en wij zullen het voorstel van resolutie steunen. Maak u daar geen zorgen over. Maar ik vraag me af, beste collega’s, waar de verontwaardiging blijft wanneer het gaat over bondgenoten. Dan is het blijkbaar veel moeilijker om zich daarover uit te spreken.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemmingen over de voorstellen van resolutie houden.