Verslag plenaire vergadering
Verslag
Bespreking
Dames en heren, aan de orde is het voorstel van resolutie van Stijn De Roo, Andries Gryffroy, Maurits Vande Reyde, Axel Ronse, Robrecht Bothuyne en Rita Moors over de kansen van artificiële intelligentie en de voorwaarden voor de implementatie ervan in Vlaanderen.
De bespreking is geopend.
De heer De Roo heeft het woord.
Collega’s, dank u wel om terug binnen te komen voor dit voorstel van resolutie en de bespreking ervan. Artificiële intelligentie is overal. Wij allemaal en de meeste Vlamingen maken er dagelijks onbewust maar ook bewust gebruik van. Onbewust doen we dat bijvoorbeeld bij het online shoppen, bij het kiezen van een serie op een streamingsplatform of bij de mails die in je spambox terechtkomen in de plaats van in je inbox. Ook daar zit de technologie van artificiële intelligentie achter. Maar ook bewust maken we er gebruik van, bijvoorbeeld wanneer we in een woonzorgcentrum een valdetectiesysteem installeren, wanneer we een app gebruiken die op maat de leesvaardigheid van kinderen verbetert of wanneer we een toepassing gebruiken om werkzoekenden naar geschikte vacatures te leiden.
Dit voorstel van resolutie bouwt voort op twee hoorzittingen in de Commissie voor Economie, Werk, Sociale Economie, Wetenschap en Innovatie, en ook op een rapport van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV), en natuurlijk ook op inspanningen die zijn geleverd onder impuls van het Vlaams Beleidsplan Artificiële Intelligentie.
Zeer kort samengevat gaat het over een pakket aan maatregelen met drie doelstellingen. De eerste doelstelling is een pakket waarbij we zeggen dat de bedrijven de trein niet mogen missen. We vragen om het top-AI-basisonderzoek in Vlaanderen te versterken, om het te implementeren in het Vlaamse bedrijfsleven en om een flankerend beleid uit te werken gericht op bewustmaking, opleiding en op een ethische omkadering. Op die manier kan AI leiden tot zinvoller werk. Werknemers kunnen dan samenwerken met technologie. Zo komt de productiviteitswinst zowel de werkgever als de werknemer ten goede. Het gaat dus om welvaart verhogen, dankzij die AI-toepassingen in onze economie en bij onze overheid.
Een tweede blokje gaat over de onwetende maar ook over de kritische consument. We vragen aan de regering om discussiemomenten te organiseren met burgers, om transparant weer te geven welke algoritmes er worden gebruikt en om een visuele weergave te maken en een duidelijk overzicht te geven van welke data voor welke toepassingen wordt gebruikt. De capaciteit van de burger wordt hiermee verhoogd, zodat hij op een kritische manier met technologie kan omgaan.
Het derde blokje gaat over het waken over ons mens-zijn. We vragen aan de regering om engagementen te nemen om de rechten van ons allemaal te garanderen om de zeven ethische richtlijnen van Europa formeel te onderschrijven en er telkens te pleiten voor transparantie en voor ethiek. Dus, concreet biedt dit derde luik een juridisch en een ethisch kader om de ontwikkeling van de technologie te kanaliseren in een maatschappelijk wenselijke richting.
We hebben dit voorstel besproken in de commissie. Er zijn veel positieve reacties gekomen. Er waren ook een aantal bezorgdheden over de concrete invulling van het ethisch kader. We zeggen in het voorstel tot resolutie ook dat er aspecten zijn die moeten worden gereguleerd, bijvoorbeeld het creëren van een gelijk speelveld, het beschermen van fundamentele rechten, de aansprakelijkheid, het respecteren van de privacy en ook de ethische vraagstukken. We kiezen er bewust voor om die zeven Europese richtlijnen van de Europese Unie formeel te onderschrijven met als doel ze te implementeren, zowel in onze eigen werking als in onze relatie met private partners, zoals bij overheidsopdrachten. De bevoegdheid van de Vlaamse Regering beperkt zich vooral tot de toepassing die ze in haar eigen dienstverlening hanteert.
De focus van dit ontwerp van resolutie is een positieve insteek op het vlak van AI en ook het proactief inspelen op eventuele nadelen en gevaren.
Collega’s, in deze resolutie vragen we vanuit de meerderheidspartijen meer aandacht voor artificiële intelligentie in het Vlaams beleid. Artificiële intelligentie zal een steeds belangrijkere rol innemen in onze samenleving. Daarom hoop ik op een brede steun voor dit ontwerp van resolutie over de kansen en de voorwaarden voor de implementatie van AI in Vlaanderen. Dank u wel. (Applaus bij cd&v)
De heer Gryffroy heeft het woord.
Aansluitend op wat collega De Roo heeft verteld wil ik toch nog even het ideologische debat voeren. Collega Segers zal straks zeggen dat ze akkoord is met artificiële intelligentie, maar dat ze een aantal voorwaarden stelt. Dat heeft ze ook in de commissie gesteld en ik wil ons standpunt daarover verduidelijken.
Er zijn twee methodes. Er is de methode van de luddisten. Misschien kent u de luddisten, iets van het begin van de 19e eeuw. (Opmerkingen. Gelach)
In het begin van de 19e eeuw had je een groep mensen, een sociale beweging, die actief was in het Verenigd Koninkrijk en die vocht tegen de industriële technologie en tegen de industriële revolutie. Ze maakten machines kapot omdat ze wilden dat het bij de oude manier van werken bleef.
Of we artificiële intelligentie nu aanvaarden of niet aanvaarden, het is er gewoon. Kijk naar de medische en de logistieke wereld, kijk naar de automobielwereld. Trouwens, een recent onderzoek omtrent 5G dat ik nog samen heb gedaan met de Universiteit Hasselt, toont hoe ook 5G ingebed wordt in artificiële intelligentie. Ik moet zelfs vaststellen dat in de zorgwereld 70 procent vragende partij is voor artificiële intelligentie, ondanks het feit dat er vaak discussies zijn rond ethiek en privacy.
Maar men ervaart inderdaad dat, als men erover communiceert, als men erover kan praten en het kan uitleggen aan de mensen, mensen dan ook aanvaarden dat artificiële intelligentie een onderdeel wordt van hun leven. We moeten die technologie dus omarmen en niet versmachten door top-down een hoop regeltjes te gaan vastleggen. Je zou dan ellenlange discussies moeten voeren om vast te leggen over welke regels het juist gaat, waardoor je de kansen verkwanselt om artificiële intelligentie op een verstandige manier verder uit te bouwen.
Een discussie die ik heb ondervonden in de commissie – ik denk dat collega Segers het daar zeker over zal hebben – en die cruciaal is in het debat, is dat de benadering die in dit voorstel van resolutie staat, bottom-up is, en niet top-down. Bottom-up betekent dat je de technologische ontwikkelingen in artificiële intelligentie een kans geeft om te bestaan. We moeten inderdaad rekening houden met een aantal moeilijkheden, maar we moeten niet willens nillens regeltjes willen gaan opleggen aan een technologie die trouwens ook moeilijk te vatten is in een aantal regeltjes.
Het is inderdaad een disruptief model. Dat is zo. Daar moeten we niet flauw over doen. Het gaat er inderdaad over dat bestaande modellen gaan verdwijnen en nieuwe modellen in de plaats komen. Er zullen jobs verdwijnen. Er is trouwens een studie, genaamd ‘Shaping the future of work’, die onder andere geschreven is door Voka, Agoria en een aantal andere organisaties. Daarin zegt men duidelijk dat er bestaande jobs zullen verdwijnen, maar dat er 3,7 nieuwe komen voor elke job die verdwijnt. Netto hebben we er dan dus 2,7 jobs bij. Dan zeg ik dat de uitdaging eigenlijk niet is dat we regeltjes moeten gaan vastleggen, maar dat we mensen moeten gaan vinden die in de nieuwe technologieën kunnen gaan werken.
Kortom, we zijn zeer blij dat deze resolutie er is. We hebben eigenlijk heel snel, samen met Open Vld en met cd&v, een overeenkomst gevonden in de teksten. Dat ging zeer vlot, en daarbij streven we eigenlijk met alle partijen naar hetzelfde: bottom-up, omarm de artificiële intelligentie, bied de toekomst de mogelijkheden die er moeten zijn, en ga niet versmachtend werken, top-down, met een aantal regels omtrent deze technologie. (Applaus bij de N-VA)
De heer Vande Reyde heeft het woord.
Collega’s, heel kort, want het meeste is al gezegd: artificiële intelligentie is inderdaad steeds belangrijker in het bedrijfsleven, in het onderwijs, op de arbeidsmarkt, om mensen te activeren. Recent wordt artificiële intelligentie ook in dit parlement toegepast, dat wist ik nog niet, maar collega Gryffroy kan al voorspellen wat de oppositie gaat zeggen. Je ziet dus dat de toepassingen weelderig zijn.
De bedoeling van dit voorstel van resolutie, onder deskundige leiding van collega De Roo, die hier de initiatiefnemer was, is eigenlijk om de ethische aspecten die daarmee gepaard gaan, niet als een blokkage te aanzien, maar te omarmen in de verdere ontwikkeling van AI. Het is niet de bedoeling dat de robot, of de machines of computers – al die doembeelden – het menselijk denken gaan overnemen. Het is de bedoeling dat zij onze menselijke activiteiten gaan versterken. Er waren in de commissie wel enkele bezorgdheden of dat wel voldoende was, en of er geen extra adviesraden moesten komen en dergelijke. Ik denk dat we niet te veel regulering moeten opleggen, maar dat we wel moeten zien dat, waar het nodig is, de ethiek goed gerespecteerd wordt. Volgens de actiepunten, die u rustig kunt nalezen in deze lijst – en ik kan u verzekeren dat het een lijst is waarover geen discussie bestaat in de meerderheid –, zullen de ethische aspecten van AI voldoende omkaderd zijn om dit tot een succes te maken in Vlaanderen. Ik hoop dus op uw goedkeuring ervan. (Applaus bij Open Vld)
Mevrouw Segers heeft het woord.
Het is fijn dat collega Gryffroy – al dan niet met behulp van artificiële intelligentie – al een samenvatting geeft van wat hij denkt dat ik nu zal zeggen. Maar ik denk dat hij mij tijdens de bespreking in de commissie niet zo goed heeft begrepen. Het is ook mooi geprobeerd om Vooruit weg te zetten als conservatieven die machines vernietigen. En ‘by the way’, het waren de luddieten die samen de beweging van het luddisme vormden, niet de ‘luddisten’, die de weefmachines kapotmaakten. (Gelach)
Als u mijn tussenkomst en ons debat goed gevolgd hebt: wij vinden net dat dit voorstel van resolutie niet ver genoeg gaat, nog te conservatief is. Wat ons betreft moeten we zelfs verder nadenken. Ik ben daarmee geëindigd, met te zeggen dat we moeten nadenken over onze grondrechten. Misschien moeten we zelfs nadenken over nieuwe grondrechten, zoals het recht op een intens fysiek contact, moeten we nadenken over rechten en verantwoordelijkheden voor machines. Dit zijn allemaal zaken die nu niet meegenomen zijn in het voorstel van resolutie.
Het is een voorstel dat wij wel gaan steunen, beste collega’s, omdat het belangrijk is om na te denken over artificiële intelligentie en ervoor te zorgen dat artificiële intelligentie ten dienste staat van ons en van onze samenleving. Want AI biedt ongekende mogelijkheden en kansen, maar ook enorm veel uitdagingen. We moeten goed nadenken over hoe we ermee omgaan. Dat is van essentieel belang om het beste uit AI te halen en de samenleving te verbeteren.
Eigenlijk is alles wat wij vandaag in Europa op het vlak van AI doen, één grootschalig AI-experiment. Dat wordt helaas nog te veel in het wilde weg gevoerd. Denk bijvoorbeeld maar aan de debatten die we gehad hebben rond corona en de CovidSafeBE-app, waarbij we enorm veel vragen hadden over welke data we verzamelen, van wie we data verzamelen en wie die data mag gebruiken. Eigenlijk is het daarom ook jammer dat in dit voorstel van resolutie niet verwezen wordt naar wat we uit de coronacrisis potentieel konden leren. Want die pandemie had echt een momentum kunnen zijn om in het ontwikkelen van een beleid voor AI voorsprong te nemen.
Dat is niet gebeurd, maar het is natuurlijk nooit te laat. Daarom is het voor Vooruit belangrijk om een sereen, maar ook grondig debat te voeren over de ethische uitgangspunten. Want wij, mensen, wij zijn de architecten van artificiële intelligentie. Machines mogen het niet van ons overnemen. Wij maken die machines. Wij gaan bepalen wat ze doen. Daarbij is het heel belangrijk dat we de mens en onze menselijke waarden centraal zetten. In dit voorstel van resolutie is er uiteraard aandacht voor ethische aspecten, en ook voor juridische aspecten, maar voor ons hadden die nog centraler kunnen staan.
Het gaat dan bijvoorbeeld over AI-systemen die zodanig gebouwd worden dat de vooringenomenheden van de bouwers opgelost kunnen worden. Ze staan er ook wel in. Er staat een ex-ante- en een ex-postcontrole in. Maar het is heel essentieel dat we blinde vlekken vanwege het eigen referentiekader, geslacht, overtuiging en leefwereld niet laten meespelen bij het maken van keuzes bij de bouw van AI. Maar het is ook belangrijk om onrealistische verwachtingen ten aanzien van artificiële intelligentie te vermijden en ook menselijk lijden te voorkomen. Daarover had voor onze fractie veel meer in het voorstel van resolutie mogen staan. Dat ethisch kader moet een goede afweging vormen tussen het individuele en het collectieve belang.
Ook hadden wij graag meer aandacht gezien voor het toenemend belang van AI voor de aandachtseconomie; de algoritmes van sociale media die erop gericht zijn onze aandacht zo lang mogelijk vast te houden. Sociale media hebben die aandacht vooral wanneer we boos zijn.
Er zijn dus veel onopgeloste vragen, maar het is goed dat dit voorstel van resolutie voorligt. We gaan dat mee ondersteunen, maar onze oproep is om nog verder te gaan en nog verder na te denken over onze grondrechten en daarin stappen vooruit te zetten. Maar we gaan dit mee ondersteunen.
Vraagt nog iemand het woord? (Neen)
De bespreking is gesloten.
We zullen straks de hoofdelijke stemming over het voorstel van resolutie houden.