Verslag plenaire vergadering
Actuele vraag over het toenemend aantal ongevallen met bestelwagens
Actuele vraag over de 'last mile solutions' in de stedelijke logistiek
Verslag
De heer Bex heeft het woord.
Minister, collega’s, na het ongeval in Aalst van maandag, waarbij twee mensen om het leven kwamen door een bestelauto die stationair stond te draaien en plots in beweging kwam, is het in de eerste plaats natuurlijk gepast ons medeleven te betuigen met de nabestaanden.
Maar we kunnen ook niet voorbijgaan, minister, aan het feit dat Vias waarschuwt voor een tendens van ‘camionettisering’, voor het feit dat er zich steeds meer bestelwagens op onze wegen begeven en dat dat ook zorgt voor bijkomende verkeersonveiligheid. Enerzijds zijn er de 45 doden die er vorig jaar door gevallen zijn, maar ook dit jaar zijn er tijdens het eerste trimester 25 procent meer ongevallen geweest met bestelwagens. Tegelijkertijd zien we dat er sinds 2016 maar liefst 100.000 extra bestelwagens bij zijn gekomen in Vlaanderen.
Volgens Groen moet de regering drie dingen doen. Ten eerste denken wij dat de uitwassen van de e-commerce – zonder het kind met het badwater weg te gooien – aangepakt moeten worden en dat vooral ook die laatste kilometer vergroend moet worden. Het probleem daar, minister, is dat u wat lijkt te talmen met de proefprojecten die daarrond worden aangekondigd. Dat gaat niet snel genoeg vooruit.
Ten tweede moeten we minder bestelwagens op onze wegen krijgen. U hebt daarvan al gezegd dat u wilt nadenken over een slimme kilometerheffing voor bestelwagens, zoals die al bestaat voor vrachtwagens. U hebt daarvoor een studie aangekondigd, maar ik vraag mij af wat daarrond inmiddels gebeurd is.
Tot slot moet u de bestelwagenchauffeurs ook opleggen dat zij de verkeersregels naleven. Stationair draaien, bijvoorbeeld, mag niet volgens de verkeerswetgeving. Maar u zegt: ik ga daarover in overleg met de sector. Ik verwacht een beetje meer daadkracht van u. Ik verwacht dat u van de sector eist dat zij de verkeersregels naleven en het hun chauffeurs ook mogelijk maken om dat effectief te doen, wat minder werkdruk impliceert.
U hebt, in een reactie op het ongeval, gezegd dat u aan Europa gaat vragen om de bestelwagensector een aantal regels op te leggen. Maar u hebt eigenlijk nog niet gezegd wat u zelf gaat doen. Ik denk dat ik al een aantal pistes heb geschetst, maar wat gaat u zelf doen om de verkeersveiligheid in verband met die ‘camionettisering’ te vergroten?
Mevrouw Fournier heeft het woord.
Minister, ik heb mijn actuele vraag ook ingediend naar aanleiding van het tragische ongeval met een bestelbus maandag in Aalst. Ik wens de familie in ieder geval heel veel sterkte toe.
Ondertussen heeft Vias ook cijfers bekendgemaakt waaruit blijkt dat het aantal verkeersdoden en het aantal verkeersslachtoffers echt niet de goede richting uit gaat. Vooral ook de cijfers met de bestelwagens zijn alarmerend; ze stijgen met 25 procent. Volgens de woordvoerder van Vias ligt dat vooral aan e-commerce en de hele grote druk om zoveel mogelijk pakjes op een zo snel mogelijke manier aan huis te leveren. Iedereen kent het fenomeen wel; als we online iets bestellen voor 23 uur, dan wordt dat de volgende dag aan huis geleverd. Dat is heel plezant, maar ik denk dat, als de verkeersveiligheid hierbij in het gedrang komt, we hierover als overheid fundamentele vragen moeten stellen.
Tegelijkertijd zien we aan de grens ook een ander fenomeen. Zo zijn er heel veel vrachtwagens die stoppen aan de grens en hun vracht overladen naar kleinere bestelwagens om zo de kilometerheffing te omzeilen. Dat zorgt eigenlijk voor een enorme toename aan bestelwagens, met alle gevolgen van dien. We zien ook dat de veiligheidsmaatregelen voor bestelbussen – en u hebt er ook naar verwezen in het artikel – totaal anders zijn dan die voor vrachtwagens en u zou dat ook bespreken met uw Europese collega’s. Maar,wij zijn hier in Vlaanderen, dus ik vraag mij af wat u als minister zult doen om het aantal grote ongevallen, vooral die met bestelbusjes, te beperken.
De heer De Veuster heeft het woord.
Minister, de collega’s hebben al verwezen naar het tragische ongeval in Aalst. Eerst en vooral betuigen wij onze oprechte deelneming aan de nabestaanden.
De collega’s hebben ook al verwezen naar dat rapport van Vias. Die spreken over die verontrustende stijging van het aantal dodelijke ongevallen met lichte vrachtwagens. Ook dat is duidelijk. We worden hoe dan ook geconfronteerd met problemen. Die gespreide leveringen – het gaat dan vaak over één pakket op één adres, in één wijk, in één regio – hebben gevolgen. Die hebben ecologische gevolgen – uitstoot –, maar die zorgen ook voor verkeerscongestie en verkeersonveiligheid.
Dat is dat fenomeen dat men tegenwoordig de ‘camionettisering’ van onze logistiek pleegt te noemen. En dat is echt niet meer alleen in de stedelijke kernen. Dat is ook in de dorpskernen en in de woonwijken merkbaar.
Minister, ik stelde u in 2020 al een aantal vragen over die ‘last mile solutions’, die oplossingen die we moeten zoeken van aan de distributiecentra en de koeriersbedrijven tot aan het adres van de klant. Het antwoord daarop was dat er projecten lopende waren en dat de antwoorden nog moesten komen. Er zijn al een aantal goede zaken gebeurd. Ik ben me daarvan bewust. Een voorbeeld is Blue Gate in Antwerpen, waar DHL al gekomen is met emissieloze voertuigen, de fietsen waarover u het daarnet had, maar ook bestelwagens. Er zijn dus goede zaken gebeurd, maar we moeten ons toch ook wel eens de vraag durven te stellen of het nu echt nodig is dat alles wat vandaag besteld wordt, ook vandaag of morgen geleverd wordt.
Minister, u hebt gezegd dat u zou samenzitten met de koeriersbedrijven. Hebt u dat al gedaan? En wat is daar het resultaat van?
Minister Peeters heeft het woord.
Dank u wel voor uw vragen, collega’s. We zeggen het telkens opnieuw: elk slachtoffer in het verkeer is er een te veel. Ik heb ook kennis genomen van het trieste ongeval in Aalst. Bij deze wil ik uiteraard ook mijn steun betuigen aan de nabestaanden. Verder kan ik natuurlijk niet ingaan op dat ongeval als dusdanig. We moeten daar het verdere onderzoek afwachten.
Het probleem van de ‘camionettisering’ is niet nieuw. Dat speelt al geruime tijd. Dat is vooral te wijten aan de opmars van de e-commerce, die door covid nog een enorme boost gekregen heeft. De problematiek is dus niet nieuw, vandaar dat we die ook hebben opgenomen in ons verkeersveiligheidsplan dat vorig jaar werd afgeklopt en waarmee we duidelijk de boodschap hebben gegeven dat we willen bekijken hoe we de huidige regelgeving voor de vrachtwagens kunnen uitbreiden naar de lichte vrachtwagens en de camionettes, om zodoende voor meer verkeersveiligheid te zorgen. Ik denk dan aan de wetgeving rond de rij- en rusttijden, de ladingzekerheid, de geldende snelheidsbeperkingen en uiteraard ook de verplichte nascholing, de code 95. Dat zijn allemaal strikte maatregelen voor vrachtwagens en buschauffeurs. Ik denk dat we moeten onderzoeken of we die kunnen uitbreiden naar de lichte vrachtwagens en de camionettes.
Ik heb wat dat betreft een agendapunt op de volgende interministeriële conferentie geplaatst, zodat we dat in samenspraak met de andere mobiliteitsministers verder kunnen bespreken. Bijkomend wil ik meegeven dat ik zelf het initiatief genomen heb om daar bij de opmaak van het interfederale verkeersveiligheidsplan ook aandacht voor te vragen en dat dus ook op federaal niveau mee te nemen, om ook daar te kijken hoe we kunnen zorgen voor meer verkeersveiligheid.
Dan is er de modal shift. Ik heb daarnet al de cargofietsen aangehaald die we willen inzetten om de belevering in stedelijke kernen te doen, naast de distributiecentra in de rand van de stadskernen, om ook daar de ‘first and last mile’ op een veel duurzamere wijze te doen. Die pilootprojecten gaan nu van start. We wachten inderdaad nog op het advies van de Mobiliteitsraad van Vlaanderen (MORA) en de Raad van State, en ik hoop dat we dan zo snel mogelijk met die pilootprojecten kunnen starten.
Uiteraard voeren we ook gesprekken met de sector. We hebben al gesprekken gevoerd met Comeos, waar ook een aantal problematieken rond delivery werden besproken. We verzamelen ook een aantal best practices, om die breder te kunnen uitrollen. Eind juni is er ook nog een rondetafel, op initiatief van collega-minister De Sutter, waar we ook onmiddellijk op hebben ingeschreven. Dat is een initiatief om te kijken met welke best practices en nieuwe initiatieven we kunnen inzetten op het rij- en parkeergedrag van de pakjesbezorger. Dat is dus zeker een goed initiatief, waar we met vereende krachten moeten bekijken hoe we kunnen inzetten op meer verkeersveiligheid.
De studie waar u naar verwees, mijnheer Bex, hebben we in de markt gezet. Naar aanleiding van onze klimaatvisienota Fit for 55 hadden we twee elementen op tafel gelegd. Enerzijds is er een mogelijkheid om de bestaande kilometerheffing voor vrachtwagens uit te breiden naar de camionettes, natuurlijk wel rekening houdend met heel wat kleinere aannemers die een heel verschillend rijgedrag hebben ten aanzien van de delivery-diensten.
We hebben dat onderzoek mee opgestart, bijkomend ook het onderzoek naar de sturende verkeersfiscaliteit. Dat is samen met Financiën en Begroting. Ik hoop dat we die studies zo snel mogelijk kunnen beëindigen om meer duidelijkheid te hebben hoe we daarmee kunnen omgaan.
Ten slotte moeten we allemaal naar onszelf kijken. Inderdaad wordt er à volonté besteld en iedereen wil dat de bestellingen binnen de kortst mogelijke tijd geleverd worden. Daar moeten we kijken naar ons eigen gedrag en nagaan of er geen mindshift nodig is. Als ik iets wil gaan kopen in de winkel, moet ik ook niet alles laten vallen om in volle speed naar de winkel te gaan.
De heer Bex heeft het woord.
Minister, ik ben een fan van e-commerce en ik ben het niet met u eens waar u zegt dat de burger door zijn gedrag moet zorgen dat het allemaal beter georganiseerd wordt. Ik denk dat de overheid daar kort op de bal moeten spelen en dat we moeten zorgen voor goede regels, die het voor de consument gemakkelijk maken om zich op een verantwoorde manier te gedragen. Daar mangelt het.
Bijvoorbeeld over de slimme kilometerheffing voor bestelwagens komt u hier nu zeggen dat u die studie aan het aanbesteden bent. Minister, concreet betekent dat dat u daar waarschijnlijk deze legislatuur niet meer de resultaten van zult hebben om effectief beleid te gaan voeren. U werkt wel aan de infrastructuur, maar u laat het te vaak afweten als het echt gaat over beleid. Ik roep u op naar de conferentie te gaan die minister De Sutter organiseert, maar eerst binnen de Vlaamse Regering te bespreken welke regels we aan e-commerce willen opleggen en hoe we dat willen laten werken voor de samenleving. Want de Vlaamse Regering moet daar met een pakket komen dat niet alleen gaat over het naleven van verkeersregels – het zou er nog aan moeten mankeren – maar dat ervoor zorgt dat dat systeem echt veel milieu- en consumentvriendelijker wordt. (Applaus bij Groen en van Annick Lambrecht)
Mevrouw Fournier heeft het woord.
Minister, dank u wel voor uw antwoord. U kunt veel maatregelen nemen en u neemt ook veel maatregelen om de verkeersveiligheid te verhogen. Laat me toch toe om te zeggen – ik verwijs dan ook naar de vele tussenkomsten van collega Keulen – dat het gedrag van sommige weggebruikers toch ook te wensen overlaat. Iedereen kent het beeld wel. Vanmorgen nog reed ik aan 30 kilometer per uur in mijn stad en plots was er een e-step vlak voor mijn neus, waardoor ik plots moest remmen. Het gedrag van sommige weggebruikers laat ook wel te wensen over. Zij brengen niet alleen zichzelf in gevaar, ze moeten er zich echt bewust van zijn dat ze vooral ook een ander in gevaar brengen. Minister, soms denk ik dat de tijd van sensibiliseren voorbij is en dat we alleen nog maar kunnen handhaven. Handhaven is natuurlijk een bevoegdheid van uw federale collega. Minister, ik zou toch voorstellen om op heel korte termijn samen te zitten met uw federale collega en te zien wat er kan gebeuren op het vlak van handhaving. We weten allemaal dat sedert er gemeld werd dat de trajectcontroles allemaal werken, iedereen minder snel rijdt. Ik ondervind dat ook als ik op de autostrade rij: iedereen rijdt minder snel omdat men weet dat de pakkans heel groot is.
Minister, hierbij doe ik dus de oproep: ga met uw collega’s samenzitten om te kijken wat er kan gebeuren op het vlak van handhaving.
De heer De Veuster heeft het woord.
Minsister, ik heb u goed gehoord. De initiatieven komen. Ik zou vandaag even bij die ‘last mile solutions’ willen blijven. Deze week las ik over Gent, waar de onderneming SmartShip met een solar shuttle – zo heb ik het toch begrepen – ook meedoet met de distributie op die kanalen. Minister, kan de algemene binnenvaart een rol spelen – natuurlijk enkel in steden en gemeenten met voldoende water of met een kanaal – in het kader van de ‘last mile’? Volgt u dat op? Of worden dit soort projecten bestudeerd of opgevolgd? En op welke manier worden ze eventueel ondersteund?
De heer Keulen heeft het woord.
Voorzitter, collega’s, ik ben zeer gecharmeerd door de tussenkomst van collega De Veuster, over een verkeersveilige maar ook duurzame organisatie van de ‘last mile’, van die hele e-commerce. Als je naar centrale distributie kunt gaan, maar ook naar afhaalpunten, haal je toch al een sterke angel uit de wonde.
Ten tweede, en dat zeg ik als liberale humanist, maar ik heb het ook gehoord in het antwoord van de minister, moeten we breken met dat dwangidee van levering binnen de 24 uur, en alles wat dat meebrengt aan hectiek en gevaarlijke toestanden. Daarom wordt het tijd om met de distributiesector, maar ook met de consumentenverenigingen, rond de tafel te zitten, om daarmee te breken in het algemeen belang. Dat is toch wat ons hier op de eerste plaats moet drijven en bezighouden.
De heer Verheyden heeft het woord.
Minister, in het begin van dit jaar sprak Vias inderdaad al over de ‘camionettisering’, en was er al een waarschuwing over de stijging van het aantal dodelijke ongevallen. U neemt inderdaad een aantal maatregelen, dat is goed, maar de vraag is of die allemaal even realistisch gaan zijn. Als men voor de ‘last mile’-distributie bijvoorbeeld naar duurzame middelen wil gaan en dat blijkt realiseerbaar, dan voor mij niet gelaten. Maar ik vraag me af of u de sector kunt meekrijgen? Dat is mijn eerste vraag.
Ten slotte, u kijkt naar Europa voor strengere regelgeving voor wat betreft nascholing, rusttijden, en dergelijke. Acht u het realistisch dat de veiligheidsmaatregelen voor vrachtwagens eveneens geïmplementeerd kunnen worden voor bestelwagens?
Mevrouw Lambrecht heeft het woord.
Minister, eerst ook mijn oprechte deelneming aan de nabestaanden. Maar moet er nu altijd eerst een tragedie gebeuren voordat er iets kan veranderen? Dat is eigenlijk de vraag. Er zijn steeds meer camionettes en ze gaan steeds sneller. De chauffeurs staan onder druk, en de staat van de camionettes is ook niet altijd in orde. We weten het. Vias waarschuwt voor meer ongevallen met lichte vrachtwagens. U zegt dan dat het in uw verkeersveiligheidsplan staat dat u daar iets aan gaat doen. Het is prachtig dat het in dat plan staat. Het mag erin staan, maar wat gebeurt er op het terrein? Dat is mijn vraag! Ze blijven rijden, morgen ook nog, en controle is er nauwelijks.
Ik heb twee vragen: waarom komen er niet sneller rij- en rusttijden? Dat is de eerste vraag. Ten tweede: wanneer gaat er eens een afspraak, die u gemaakt hebt met die koerierbedrijven, in voege? En welke afspraak start morgen? (Applaus bij Vooruit)
Minister Peeters heeft het woord.
Mevrouw Lambrecht, ik ga met u beginnen. Sorry dat ik het weer niet met u eens ben. U zegt dat er eerst iets moet gebeuren voor wij in actie schieten. Neen! Er is gisteren helaas een heel spijtig ongeval gebeurd, maar wij zijn ons al veel langer bewust van de camionettisering en van de impact daarvan op onze verkeersveiligheid. Wij monitoren de cijfers van onze verkeersveiligheidsbarometers om er ook sturend mee om te gaan.
We hebben inderdaad een heel aantal maatregelen opgenomen in ons verkeersveiligheidsplan. Het is op mijn initiatief dat dit ook is opgenomen in het verkeersveiligheidsplan van de federale overheid, de ‘All For Zero’. We zijn dus al van alles aan het doen. Ik ben blij dat een aantal collega’s hier ook de positieve elementen die we al doen in the picture zetten. We zetten onder andere in op de distributiecentra aan de stadsranden. In de gemeente Maasmechelen worden de pakjes bijvoorbeeld geleverd aan de Hoppinpunten, zodat je niet in elke straat een distributiepunt moet hebben maar op één lokaal punt kunt leveren, waar de mensen hun pakje kunnen afhalen. Er zijn ook andere initiatieven, zoals de cargofietsen. Dat is niet iets wat we pas gisteren beslist hebben, mevrouw Lambrecht, dat hebben we al op de Vlaamse Regering gebracht. Die uitrol doorloopt nu de verschillende adviesrondes. Ook daar maken we werk van.
Ik heb ook overleg gehad met heel wat sectoren. Ik ga niet al die namen opnoemen, maar we zetten erop in om te kijken hoe zij op een meer duurzame wijze, en uiteraard ook op een meer veilige wijze, kunnen participeren aan alle vervoerssystemen. Zo kunnen de pakjes op een meer duurzame wijze bij de klant terechtkomen.
Het voorbeeld dat u aanhaalde, mijnheer De Veuster, over die solar shuttles van SmartShip, is iets wat wij zeker toejuichen. Samen met de Vlaamse Waterweg kijken we uit naar tal van innovatieve projecten waarin de early believers de leiding nemen, wat dan ook als voorbeeld kan dienen voor andere delivery-diensten.
Dus ook daar zetten we zeker mee op in. We bekijken met de Vlaamse Waterweg, samen met de verschillende sectoren, hoe we daar nog meer op kunnen inzetten.
Mevrouw Fournier, u vraagt naar handhaving en naar nog meer overleg met de federale collega’s. Dat is zeker een terechte bedenking. We doen dat ook: we hebben regelmatig overleg met de federale collega’s. Wij zorgen voor heel wat handhavingsapparatuur op het veld: trajectcontroles, snelheidscamera’s, roodlichtcamera’s. En we zorgen natuurlijk ook voor het uitlezen van die data en het koppelen aan de processen-verbaal. We hebben daar regelmatig overleg mee. Ik ben ervan overtuigd dat ook onze federale collega’s verkeersveiligheid zeker hoog in het vaandel dragen en daar zeker ook al het nodige voor doen.
Kortom: we werken al aan heel wat facetten. Maar dat neemt niet weg dat er helaas nog altijd ongevallen gebeuren. Daarom herhaal ik dat het gedrag heel belangrijk is. Maar ook tal van andere maatregelen zijn heel belangrijk. Ik hoop dat we, als we straks die rondetafelconferentie hebben, specifiek met de pakjesbezorgers, waarvoor federaal collega De Sutter bevoegd is, nog meer good practices naar voren kunnen brengen om die ook wijd en zijd te kunnen verspreiden. Ik denk niet, mijnheer Bex, dat ik daarvoor eerst naar de Vlaamse Regering moet gaan om te kijken wat we daar op tafel kunnen leggen. Neen, ik wil daar met een brede scope naartoe gaan, met de elementen die wij al doen en de elementen die andere collega’s doen, om zodoende daar zoveel mogelijk uit te destilleren en dan met nog meer maatregelen naar buiten te komen om een halt toe te roepen aan die camionettisering inzake de e-commerce, om te kiezen voor duurzame en vooral meer verkeersveilige initiatieven om zodoende een kentering te krijgen in onze verkeersveiligheidscijfers.
De heer Bex heeft het woord.
Minister, ik vraag u niet om met de hele Vlaamse Regering te overleggen. Maar naast u zit de kersverse minister van Economie. Ik stel voor dat u tenminste al eens met hem zou overleggen. Want u kunt veel meer doen dan kijken naar good practices en dan aan de rest van Vlaanderen vragen om dat ook te doen. Wat u moet doen, is ten eerste zorgen dat er minder ritten gebeuren, dus dat de bestellingen gebundeld worden en ook dat die niet meteen binnen de 24 uur geleverd moeten worden.
Ten tweede toont studiewerk aan dat er veel meer op een ecologische manier getransporteerd moet worden. In een stedelijke context kan tot 50 procent met cargofietsen geleverd worden. Er is dus ongelooflijk veel mogelijk en u moet dat ook effectief gaan doen. Ik roep u ook op om bij uw Hoppinpunten te voorzien in afhaalpunten voor pakjes, zodat ook die Hoppinpunten kunnen bijdragen tot minder verkeer met camionetten. Maar voer alstublieft beleid. Maak keuzes. Leg dat vast in regels en leg die ook op, om het in de goede richting te duwen. (Applaus bij Groen en Vooruit)
Mevrouw Fournier heeft het woord.
Minister, u hebt, evenals collega Bex, even verwezen naar het invoeren van een slimme kilometerheffing voor bestelwagens. Ik denk dat we hier toch vooral moeten oppassen dat we de kleine aannemer niet te veel gaan belasten, dat de lasten en de kosten niet te zwaar worden voor hen. Ze hebben het al moeilijk genoeg. We moeten daar dus zeker mee oppassen. De oefening zal waarschijnlijk niet gemakkelijk zijn, om daar een onderscheid in te maken, maar we moeten dit zeker doen.
Ten slotte wil ik nog een oproep doen. Ik zal uw woorden herhalen. Koop lokaal! Hoe meer we lokaal kopen, hoe minder e-commerce er zal zijn. Steun dus de lokale middenstand! (Applaus van Kurt Vanryckeghem en Tom Ongena)
De heer De Veuster heeft het woord.
Het zal een beetje een herhaling worden van wat mijn collega’s al zegden, want ik kan u alleen maar oproepen, minister, om samen met die sector en met die consumentenverenigingen naar oplossingen te blijven zoeken, naar oplossingen voor die duurzame en veilige distributie. Het verhaal is niet zwart-wit. E-commerce bestaat en zal blijven bestaan en biedt ook heel veel voordelen.
Maar ik blijf twijfelen aan de noodzaak om echt alles binnen de 24 uur te moeten leveren. Als het echt dringend is, zijn er alternatieven, vaak dicht in de buurt, aan een goede prijs, met een uitmuntende service, bij onze lokale handelaars. (Applaus bij de N-VA en van Marino Keulen)
De actuele vragen zijn afgehandeld.